2 Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις

2 Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις

2.1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις Στο Μέρος αυτό αποτυπώνονται οι εξελίξεις στη διάρθρωση και στα βασικά χαρακτηριστικά της απασχόλησης στο εμπόριο σε σχέση με το προηγούμενο έτος και με αναφορά την περίοδο 1993-2012. Ωστόσο η φετινή χρόνια αποτελεί ορόσημο για την εξέλιξη της απασχόλησης του εμπορίου, αφού η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών για πρώτη φόρα δείχνει ότι πλήττει άμεσα και την απασχόληση στον κλάδο. Αναλυτικότερα, μέσα στο τελευταίο έτος, το εμπόριο απώλεσε 93.500 θέσεις εργασίας, συγκεντρώνοντας μόλις 673.400 απασχολουμένους. Είναι χαρακτηριστικό ότι η απασχόληση στο εμπόριο διαμορφώθηκε κάτω από τις 700.000 θέσεις για πρώτη φορά μετά το 1999. Ακόμα κι αν η συμμετοχή της απασχόλησης του κλάδου στο σύνολο της απασχόλησης της οικονομίας παραμένει υψηλή λόγω της παράλληλα έντονης μείωσης της απασχόλησης στην ελληνική οικονομία, οι πιέσεις που δέχεται το εμπόριο πλέον είναι εμφανείς και έντονες. Οι εργοδότες και οι βοηθοί στο εμπόριο πλήττονται περισσότερο αφού η μεταβολή τους φτάνει στο 20,7% και 27,1% αντίστοιχα. Οι αυτοαπασχολούμενοι απώλεσαν 10.600 θέσεις εργασίας, ενώ οι μισθωτοί 49.500. Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες απασχολούμενοι/ες στο εμπόριο μειώθηκαν τον τελευταίο χρόνο (-13,0% και -10,8% αντίστοιχα), ενώ υποχώρηση σημειώνεται και στους νέους έως 29 ετών όπως και σε κάθε υποκλάδο του εμπορίου (λιανικό εμπόριο, χονδρικό εμπόριο, εμπόριο & συντήρηση οχημάτων). Η μόνη αύξηση που παρατηρείται στις μεταβλητές είναι στη μερική απασχόληση, τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες, με ποσοστό 15,6%. Τέλος, σε κάθε έμπορο αντιστοιχούν πλέον 5,6 μισθωτοί, αναλογία η οποία το 2011 ήταν 5,0, ενώ πριν από την εκδήλωση της οικονομικής κρίσης έφτανε το 4,1. Η αύξηση του μέσου μεγέθους της εμπορικής επιχειρήσης είναι ενδεικτική των πιέσεων που δέχονται οι μικρές επιχειρήσεις του κλάδου. Συνεχίζοντας την παρουσίαση που υιοθετήσαμε στην προηγούμενη Έκθεση, οι εξελίξεις και η διάρθρωση της απασχόλησης στο εμπόριο εξετάζονται σε σύγκριση με τις αντίστοιχες τάσεις στη συνολική απασχόληση. Βασικό μέλημα της παρουσίασης είναι να συνεισφέρει σε μια συγκριτική ανάλυση των βασικών χαρακτηριστικών της απασχόλησης στο εμπόριο προς λοιπούς βασικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας, ώστε να αναδειχθεί η σημασία και η κρισιμότητα του κλάδου στην απασχόληση. Η διάρθρωση της απασχόλησης στο εμπόριο και στους επιμέρους κλάδους του εξετάζεται ως προς τη θέση των εργαζομένων στην επιχείρηση, το φύλο, την ηλικία, τα κύρια επαγγέλματα που συναντώνται, τη μορφή απασχόλησης (πλήρης, μερική, μόνιμη και προσωρινή απασχόληση), την ηλικία εισόδου και τη διάρκεια παραμονής στο επάγγελμα, καθώς και τις μεταβολές της απασχόλησης. Εξετάζεται ακόμη το επίπεδο εκπαίδευσης των απασχολουμένων στο εμπόριο. Στη συνέχεια παρουσιάζονται η σημασία και ο ρόλος των διατομεακών ροών απασχόλησης και ο τρόπος με τον οποίο αυτές επιδρούν στη διαμόρφωση του μεγέθους της απασχόλησης του εμπορίου και στην ικανότητά του να απορροφά εργαζομένους από άλλους κλάδους. Η ανάλυση περιλαμβάνει τις διαρθρωτικές μεταβολές που εμφανίζονται στο χώρο των σχετικά μεγάλων επιχειρήσεων του κλάδου (ΑΕ και ΕΠΕ).Τέλος εξετάζονται ζητήματα χρόνου και αμοιβής εργασίας σε επίπεδο ελάχιστων μισθών και μέσω μέσων μηνιαίων μισθών. Το υλικό του κεφαλαίου βασίζεται κατά κύριο λόγο σε επεξεργασία των στοιχείων που περιλαμβάνονται στις Έρευνες Εργατικού Δυναμικού (ΕΕΔ) της ΕΛΣΤΑΤ για τα έτη 1993-2012 και αφορούν τους τρεις κλάδους του εμπορίου, δηλαδή το «εμπόριο, συντήρηση και επι- Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 39

σκευή οχημάτων» (κλάδος 45), το «χονδρικό εμπόριο» (κλάδος 46) και το «λιανικό εμπόριο» (κλάδος 47). Τα στοιχεία της ενότητας «Η απασχόληση στις ελληνικές εμπορικές ΑΕ και ΕΠΕ» (Ενότητα 2.7) προέρχονται από την επεξεργασία των στοιχείων της βάσης δεδομένων της ICAP. 2.2. Η απασχόληση στο εμπόριο το 2012 Το λιανικό εμπόριο απορροφά τα 2/3 των απασχολουμένων του κλάδου. Αν και υψηλή, η συμμετοχή της μη μισθωτής απασχόλησης στο εμπόριο μειώνεται, η συμμετοχή της απασχόλησης των νέων μέχρι 29 ετών επίσης υποχωρεί, ενώ αυξάνεται το ποσοστό της μερικής απασχόλησης. 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΕΔ της ΕΛΣΤΑΤ, το εμπόριο απασχολούσε το 2012 περίπου 679.350 άνδρες και γυναίκες, μέγεθος που αντιστοιχεί στο 17,9% της συνολικής απασχόλησης στην ελληνική οικονομία και στο 23,0% της απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας. Ως προς τη διάρθρωση της απασχόλησης στο εσωτερικό τμήμα του εμπορίου, το λιανικό εμπόριο (κλάδος 47) απορροφά το 69,0% της απασχόλησης του τομέα, το χονδρικό εμπόριο (κλάδος 46) το 20,6% και το εμπόριο & συντήρηση οχημάτων (κλάδος 45) το 10,4%. Πάνω από το ήμισυ των απασχολουμένων εργάζονται ως μισθωτοί (56,2%), ενώ υψηλή παραμένει και η αναλογία των αυτοαπασχολουμένων (27,7%). Το ποσοστό των εργοδοτών ανέρχεται στο 10,0% και των συμβοηθούντων μελών της οικογένειας του ιδιοκτήτη της επιχείρησης στο 6,1%. Σε κάθε έμπορο-εργοδότη αναλογούν κατά μέσο όρο 5,6 μισθωτοί, γεγονός που υποδεικνύει το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων του κλάδου. Το 72,4% των εργαζομένων απασχολείται σε μικρού μεγέθους επιχειρήσεις μέχρι 10 εργαζομένους, έναντι 61,0% που αναλογεί στο σύνολο της οικονομίας. Το 42,2% των εργαζομένων στον τομέα είναι γυναίκες, αναλογία υψηλότερη σε σχέση με τη συνολική απασχόληση των γυναικών στη χώρας η οποία περιορίζεται στο 40,5%. Σε σχέση με το προηγούμενο έτος το ποσοστό της μερικής απασχόλησης αυξήθηκε, ενώ μειώθηκε το ποσοστό των μισθωτών που απασχολούνται με Διάγραµµα 2.1 Βασικά χαρακτηριστικά του τοµέα 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Οχηµάτων κ.λπ. Χονδρικό Εµπόριο Λιανικό Εµπόριο Βοηθοί Μισθωτοί Αυτοαπασχολούµενοι Εργοδότες Μερική Πλήρης Προσωρινή Μόνιµη Γυναίκες Άνδρες 30 ετών & άνω Νέοι µέχρι 29 ετών Κλάδοι Θέση Πλήρης/Μερική Μόνιµη/Προσωρινή Φύλο Οµάδες ηλικιών Πηγή: Γ.Γ. ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2012 Β τριµήνου 40

συμβάσεις ορισμένου χρόνου. Ειδικότερα, το ποσοστό της μερικής απασχόλησης αυξήθηκε σε 7,3% το 2012 από 5,6% που ήταν το 2011, ενώ το ποσοστό των μισθωτών που απασχολούνται με συμβάσεις ορισμένου χρόνου μειώθηκε σε 4,7% από 7,3% που ήταν το 2011. Η αναλογία των νέων ηλικίας μέχρι 29 ετών που απασχολούνται στο εμπόριο μειώθηκε στο 17,4% από 18,0% το 2011, διαμορφώνοντας την αναλογία σε μικρότερη από 1 νέο για κάθε 5 εργαζομένους του κλάδου (Διάγραμμα 2.1). 2.2.1. Η σημασία της απασχόλησης στο εμπόριο για την οικονομία Η διατήρηση της υψηλής συμμετοχής της απασχόλησης του τομέα στη συνολική απασχόληση της χώρας κατά τη διάρκεια της κρίσης οφείλεται στο γεγονός ότι ο τομέας διατήρησε σχεδόν το 40% των θέσεων εργασίας που είχε δημιουργήσει την περίοδο 1993-2008, σε αντίθεση με το σύνολο της οικονομίας, η οποία απώλεσε το 91% των θέσεων εργασίας που είχε δημιουργήσει μέχρι την προ κρίσης περίοδο. Το εμπόριο στο σύνολό του αποτελεί τον βασικό κλάδο απασχόλησης στη σύγχρονη ελληνική οικονομία. Σε όλη τη διάρκεια της περιόδου 1993-2007, 1 το εμπόριο αναδεικνύεται ως ο κυριότερος κλάδος απασχόλησης, καθώς οι άλλοι δύο σημαντικοί τομείς συγκέντρωσης της απασχόλησης, η γεωργία και η μεταποίηση, παρουσιάζουν σημαντική μείωση του αριθμού των απασχολουμένων. Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης ο τομέας διατήρησε το 37,5% των θέσεων εργασίας που είχαν δημιουργηθεί την περίοδο 1993-2008, σε αντίθεση με το σύνολο της οικονομίας όπου διατηρήθηκε μόλις το 9,0% των θέσεων που είχαν δημιουργηθεί την ίδια περίοδο. Το εμπόριο το 2012 συγκέντρωνε το 17,9% της συνολικής απασχόλησης, έναντι 13,0% της γεωργίας-αλιείας και 9,5% της μεταποίησης, παρουσιάζοντας μικρότερο ποσοστό έναντι του μέσου όρου που διατηρούσε την τελευταία τετραετία (18,3%). Στη μη αγροτική απασχόληση το μερίδιο του εμπορίου εμφανίζεται πλέον παραπλήσιο με αυτό του 1993 (20,1% το 1993 έναντι 20,6% σήμερα), παράλληλα με τη σοβαρή υποχώρηση της μεταποίησης από το 19,8% το 1993 σε 10,9% το 2012. Εξετάζοντας τη συμμετοχή του εμπορίου στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, εξαιρώντας δηλαδή τους απασχολουμένους του ευρύτερου δημόσιου τομέα, διαπιστώνεται ότι απασχολεί 1 στους 4 εργαζομένους (23,0%), ενώ του αναλογεί το 27,6% της μη αγροτικής απασχόλησης. Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 2.2.2. Γυναίκες και νέοι στο εμπόριο: Διέξοδος απασχόλησης Το εμπόριο συνεχίζει να αποτελεί πόλο προσέλκυσης και διέξοδο για την απασχόληση νέων και γυναικών. Όπως έχει επισημανθεί, το εμπόριο αποτελεί σημαντικό πόλο προσέλκυσης των απασχολούμενων γυναικών. Η αναλογία των γυναικών που εργάζονται στο εμπόριο το 2012 ανέρχεται στο 42,2% έναντι 40,5% για το σύνολο της οικονομίας, ποσοστά αυξημένα έναντι εκείνων του 1993, οπότε η αναλογία των εργαζόμενων γυναικών στον τομέα (34,9%) ήταν παραπλήσια με 1. Για την οποία υπάρχουν συγκρίσιμα στοιχεία κλαδικής απασχόλησης από την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού, λόγω της τροποποίησης της ταξινόμησης των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας από το 2008. 41

2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου εκείνη του συνόλου της οικονομίας. Αν και υπολείπεται σημαντικά των λοιπών κλάδων των υπηρεσιών, όπου η αναλογία των γυναικών στη συνολική απασχόληση ανέρχεται στο 46,0%, το εμπόριο μπορεί να χαρακτηριστεί ως τομέας που ευνοεί την απασχόληση των γυναικών. Ο συντελεστής συγκέντρωσης της απασχόλησης των γυναικών στο εμπόριο ανέρχεται σε 1,04, γεγονός που σημαίνει πως οι γυναίκες συγκεντρώνονται στο εμπόριο αναλογικά σε ελαφρώς μεγαλύτερο βαθμό απ ό,τι στο σύνολο της οικονομίας. Το εμπόριο αποτελεί επίσης τον σημαντικότερο πόλο προσέλκυσης των νέων ηλικίας 15-24 ετών. Ένας στους 5 εργαζομένους ηλικίας κάτω των 25 ετών απασχολείται στο εμπόριο (21,3%). Στις νέες εργαζόμενες το ποσοστό είναι σημαντικά μεγαλύτερο καθώς αναλογούν 4 σε κάθε 10 εργαζόμενες (25,2%). Σημειώνεται ότι ο συντελεστής συγκέντρωσης της απασχόλησης στους νέους στο εμπόριο υπολογίζεται σε 1,27, υποδηλώνοντας πως οι νέοι μέχρι 29 ετών κατανέμονται στο εμπόριο σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό απ ό,τι στο σύνολο της οικονομίας. Η ευνοϊκή δυνατότητα πρόσβασης στην απασχόληση που παρέχει ο τομέας του εμπορίου αποτυπώνεται στα Διαγράμματα 2.2 & 2.3. Η συγκέντρωση της απασχόλησης στις ηλικίες μέχρι 34 ετών είναι σημαντικά υψηλότερη στο εμπόριο σε σύγκριση με τη συνολική αλλά και τη μη αγροτική απασχόληση (μέχρι και το προηγούμενο έτος η συγκέντρωση της απασχόλησης στο εμπόριο ήταν σημαντικά υψηλότερη μέχρι την ηλικία των 39 ετών). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα λίγο κάτω από το ήμισυ των εργαζομένων στο εμπόριο να είναι ηλικίας μικρότερης των 40 ετών, σε αντίθεση με το σύνολο των εργαζομένων του συνόλου της οικονομίας και του μη αγροτικού τομέα. Ειδικότερα, το 48,0% (από 51,0% τον προηγούμενο χρόνο) των εργαζομένων στο εμπόριο είναι ηλικίας κάτω των 40 ετών, έναντι 42,7% και 44,7% που αναλογούν στο σύνολο της οικονομίας και στον μη αγροτικό τομέα αντίστοιχα. Διάγραµµα 2.2 Ηλικιακή κατανοµή της απασχόλησης, 2012 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75+ Εµπόριο Συνολική Μη αγροτική Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2012 Β τριµήνου 42

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Διάγραµµα 2.3 Συσσωρευτική κατανοµή της ηλικιακής κατανοµής της απασχόλησης 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75+ Εµπόριο Συνολική Μη αγροτική 2.2.3. Θέση στο επάγγελμα: Αργός αλλά σταθερός μετασχηματισμός Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2012 Β τριµήνου Το ειδικό βάρος των αυτοαπασχολουμένων στο εμπόριο μειώνεται, ενώ η πλειοψηφία των εργοδοτών και κατ αναλογία μεγάλο μέρος των μισθωτών δραστηριοποιούνται σε επιχειρήσεις μικρού μεγέθους απασχόλησης. Ενισχύεται η συγκεντροποίηση της απασχόλησης σε μεγάλες επιχειρήσεις. Το εμπόριο χαρακτηρίζεται παραδοσιακά από την κυριαρχία των μικρών και ατομικών επιχειρήσεων με υψηλά ποσοστά αυτοαπασχολουμένων και εργοδοτών. Το 2012 το 10,0% των εργαζομένων στον τομέα ήταν εργοδότες, το 27,7% αυτοαπασχολούμενοι, το 56,2% μισθωτοί και το 6,1% συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας του εργοδότη, αναλογίες μικρότερες των αντίστοιχων του προηγούμενου έτους, με εξαίρεση τις κατηγορίες των αυτοαπασχολουμένων και των μισθωτών. Σε κάθε έμπορο-εργοδότη αναλογούν κατά μέσο όρο 5,6 μισθωτοί, έναντι 5,0 του προηγούμενου έτους, γεγονός που υποδεικνύει το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων του εμπορίου αλλά και την τάση συγκεντροποίησης της απασχόλησης σε μεγαλύτερου μεγέθους επιχειρήσεις. Την περίοδο 1993-2012 οι εξελίξεις οδήγησαν στην αναλογική ενίσχυση του ποσοστού των μισθωτών, στη σημαντική υποχώρηση της αναλογίας των αυτοαπασχολουμένων, στη μικρότερη υποχώρηση της αναλογίας των συμβοηθούντων μελών της οικογένειας και στη διατήρηση της αναλογίας των εργοδοτών. Η διαχρονική εξέλιξη της σύνθεσης της απασχόλησης του τομέα εμφανίζεται στο Διάγραμμα 2.4. Είναι σαφές ότι ο τομέας του εμπορίου διέρχεται μια φάση μετασχηματισμού, ο οποίος, παρά τους αργούς ρυθμούς, είναι αισθητός. Ο μετασχηματισμός συνίσταται στην υποχώρηση του ειδικού βάρους της αυτοαπασχόλησης στον τομέα και συνακόλουθα της συμμετοχής των συμβοηθούντων μελών. Η αύξηση περισσότερο από 2 μισθωτούς ανά εργοδότη την περίοδο 1993-2012 μπορεί να φαίνεται οριακή (η αναλογία μισθωτών ανά εργοδότη ήταν το 1993 μόλις 1 προς 3,4 άτομα) αλλά είναι ενδεικτική της ενίσχυσης των μεγαλύτερων επιχειρήσεων στη συνολική απασχόληση του τομέα. Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 43

100,0% 87,5% Διάγραµµα 2.4 Σύνθεση της απασχόλησης του κλάδου του εµπορίου 11,5% 11,7% 7,5% 7,4% 6,1% 75,0% 62,5% 38,4% 41,8% 56,0% 55,8% 56,2% 50,0% 37,5% 25,0% 12,5% 0,0% 38,9% 35,1% 25,0% 25,7% 11,3% 11,4% 11,5% 11,1% 1993 1997 2010 2011 Βοηθοί 11,5% 11,7% 7,5% 7,4% 6,1% Μισθωτοί 38,4% 41,8% 56,0% 55,8% 56,2% Αυτοαπασχολούµενοι 38,9% 35,1% 25,0% 25,7% 27,7% Εργοδότες 11,3% 11,4% 11,5% 11,1% 10,0% 27,7% 10,0% 2012 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ: 1993, 1997 ετήσιες, 2009-2012 Β τριµήνου Η σύγκριση του εμπορίου με την αντίστοιχη διάρθρωση της απασχόλησης των υπόλοιπων τομέων (πλην του αγροτικού) ενισχύει την εικόνα του εμπορίου ως κατεξοχήν τομέα της αυτοαπασχόλησης. Στο σύνολο των μη αγροτικών κλάδων της οικονομίας το εμπόριο συγκεντρώνει το 28,5% των εργοδοτών, το 30,6% των αυτοαπασχολουμένων, το 42,0% των συμβοηθούντων μελών και το 16,3% των μισθωτών. Περίπου 3 στους 10 επιχειρηματίες δραστηριοποιούνται στο εμπόριο (30,0%), ενώ η αναλογία των γυναικών επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στο εμπόριο, είτε ως εργοδότριες είτε ως αυτοαπασχολούμενες, ανέρχεται στο 32,6% των γυναικών επιχειρηματιών των μη αγροτικών κλάδων της οικονομίας. Στον Πίνακα 2.1 καταγράφεται η συμμετοχή των απασχολουμένων στο εμπόριο με κριτήριο τη θέση στο επάγγελμα και το μέγεθος της επιχείρησης. Όπως διαπιστώνεται, το σύνολο σχεδόν των αυτοαπασχολουμένων και των συμβοηθούντων μελών στο εμπόριο, το 90% των εργοδοτών και σχεδόν 6 στους 10 μισθωτούς εργάζονται σε πολύ μικρές επιχειρηματικές μονάδες. Από τα παραπάνω διαφαίνεται ο σημαντικός ρόλος που διαδραματίζουν τα συμβοηθούντα μέλη στη λειτουργία των μικρών εμπορικών επιχειρήσεων. Επιπλέον, η συγκέντρωση της απασχόλησης σε μικρές επιχειρήσεις είναι εμφανής καθώς η αναλογία των μισθωτών που εργάζονται σε μικρές εμπορικές επιχειρήσεις μέχρι 10 ατόμων είναι σημαντικά αυξημένη έναντι της αντίστοιχης αναλογίας για το σύνολο της οικονομίας, όπου αντιστοιχούν μόλις 4 στους 10 μισθωτούς (39,8%). Πίνακας 2.1 Απασχολούμενοι στο εμπόριο κατά θέση στο επάγγελμα και μέγεθος επιχείρησης (%) ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΜΕΧΡΙ 10 11-19 20-49 ΑΝΩ ΤΩΝ 50 ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΩ ΤΩΝ 10 ΕΡΓΟΔΟΤΕΣ 90,9% 2,8% 2,6% 2,0% 1,7% 100% ΑΥΤΟΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ 98,4% 1,6% 100% ΜΙΣΘΩΤΟΙ 53,4% 13,6% 10,5% 13,3% 9,1% 100% ΣΥΜΒΟΗΘΟΥΝΤΑ ΜΕΛΗ 98,8% 1,2% 100% ΤΟΜΕΑΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 72,4% 7,9% 6,1% 7,7% 5,8% 100% Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2012 Β τριμήνου 44

2.2.4. Τα κυριότερα επαγγέλματα στο εμπόριο Διευθύνοντες επιχειρηματίες, διοικητικοί & εμπορικοί διευθυντές και πωλητές κυριαρχούν στην απασχόληση του εμπορίου. Αναλογούν στα 3/4 των απασχολουμένων του κλάδου και περί τα 2/3 των απασχολουμένων στα εν λόγω επαγγέλματα στο σύνολο της χώρας. Τα κυριότερα επαγγέλματα που συναντώνται στην απασχόληση του εμπορίου είναι: πωλητές, διευθύνοντες επιχειρηματίες, διοικητικοί & εμπορικοί διευθυντές, τεχνίτες μηχανημάτων και υπάλληλοι γραφείου κ.λπ., καθώς αναλογούν στα 4/5 των απασχολουμένων του τομέα (79%). Μόνο οι πωλητές αναλογούν στα 2/3 περίπου των απασχολουμένων στον κλάδο (59,8%) ενώ περισσότεροι από 9 στους 10 πωλητές στο σύνολο της οικονομίας (92,5%) εντοπίζονται στο εμπόριο. Η συμμετοχή του τομέα στα υπόλοιπα επαγγέλματα έναντι της συνολικής απασχόλησης της χώρας είναι σημαντική καθώς του αναλογεί το 1/4 όσων εργάζονται σε αυτά. Αναλυτικότερα, στο εμπόριο αναλογεί το 45% όσων απασχολούνται ως διευθύνοντες επιχειρηματίες, διοικητικοί & εμπορικοί διευθυντές, και το 36% των υπαλλήλων καταγραφής δεδομένων & υλικών και των τεχνιτών μηχανημάτων. Πίνακας 2.2 Κυριότερα επαγγέλματα στον τομέα του εμπορίου ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΣΥΝΟΛΙΚΗ 12 14 41 43 52 72 ΑΠΑΣΧΟ- Διοικητικοί Διευθυντές Υπάλληλοι Υπάλληλοι Πωλητές Τεχνίτες ΛΗΣΗ & εμπορικοί ξενοδοχείων, γενικών καταγραφής μετάλλων, διευθυντές εστιατορίων, καθηκόντων αριθμ/κών μηχανημάεπιχειρήσεων και χειριστές δεδομένων των και λιανικού κ.λπ. μηχανών και υλικών ασκούντες εμπορίου με πλήκτρα συναφή ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ επαγγέλματα ΑΝΔΡΕΣ ΣΥΝΟΛΟ 392.730 6.366 34.716 6.531 14.825 199.263 37.572 Εργοδότες 53.829 1.596 15.587 0 557 23.462 6.349 Αυτοαπασχολούμενοι 126.877 495 15.029 754 81.612 11.847 Μισθωτοί 195.963 4.275 4.100 5.080 14.268 82.414 16.977 Βοηθοί 16.061 697 11.775 2.399 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΥΝΟΛΟ 286.620 1.452 11.078 14.708 7.967 200.628 233 Εργοδότες 14.435 117 3.186 298 150 8.011 Αυτοαπασχολούμενοι 61.041 7.609 92 46.264 Μισθωτοί 185.549 1.335 283 13.767 7.590 123.126 126 Βοηθοί 25.595 643 135 23.227 107 ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΜΕΑ και τα δύο φύλλα ΣΥΝΟΛΟ 679.350 7.818 45.794 21.239 22.792 399.891 37.805 Εργοδότες 68.264 1.713 18.773 298 707 31.473 6.349 Αυτοαπασχολούμενοι 187.918 495 22.638 754 92 127.876 11.847 Μισθωτοί 381.512 5.610 4.383 18.847 21.858 205.540 17.103 Βοηθοί 41.656 1.340 135 35.002 2.506 Κωδικός επαγγελμάτων Θέση στην επιχείρηση ΣΥΝΟΛΟ 12 14 41 43 52 72 ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ και τα δύο φύλλα ΣΥΝΟΛΟ 3.793.152 32.146 89.719 172.614 72.764 432.679 96.850 Εργοδότες 275.315 4.156 45.361 866 2.896 33.432 12.581 Αυτοαπασχολούμενοι 931.934 1.243 37.011 2.261 2.930 133.930 24.183 Μισθωτοί 2.398.794 26.747 7.347 163.039 66.194 226.837 54.932 Βοηθοί 187.109 6.448 744 38.480 5.154 Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2012 Β τριμήνου Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 45

2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Το σύνολο σχεδόν των τεχνιτών μηχανημάτων καθώς και τα 3/4 των διευθυνόντων επιχειρηματιών, διοικητικών & εμπορικών διευθυντών στην απασχόληση του τομέα είναι άνδρες, ενώ στα επαγγέλματα των πωλητών και των υπαλλήλων γραφείου το ήμισυ των απασχολουμένων είναι γυναίκες. Τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες το σύνολο σχεδόν των διευθυνόντων επιχειρηματιών είναι είτε αυτοαπασχολούμενοι είτε εργοδότες, ενώ το σύνολο σχεδόν των υπαλλήλων γραφείου είναι μισθωτοί. Περί τις 9 στις 10 γυναίκες που προσφέρουν εργασία ως συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας απασχολούνται ως πωλήτριες. Ο τομέας του εμπορίου αποτελεί επίσης σημαντικό πόλο προσέλκυσης των γυναικών που δραστηριοποιούνται κυρίως ως επιχειρηματίες, καθώς του αναλογούν το ήμισυ σχεδόν των γυναικών της χώρας που δραστηριοποιούνται ως διευθύνουσες επιχειρηματίες και ως διοικητικές & εμπορικές διευθύντριες (46,3%). Τα σχετικά στοιχεία παρουσιάζονται στον παραπάνω Πίνακα 2.2. 2.3. Οι μεταβολές στην απασχόληση Οι επιπτώσεις της ύφεσης στην απασχόληση του εμπορίου είναι σημαντικές, κυρίως το τελευταίο έτος, αλλά παραμένουν συγκριτικά μικρότερες από τις αντίστοιχες επιπτώσεις στην απασχόληση σε άλλους τομείς της οικονομίας. Διανύοντας τον τέταρτο χρόνο της οικονομικής κρίσης και όπως διαφαίνεται από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι επιπτώσεις της ύφεσης στην απασχόληση του εμπορίου είναι σημαντικές αλλά συγκριτικά μικρότερες από τις αντίστοιχες επιπτώσεις 2 στην απασχόληση άλλων τομέων. Στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης (2008-2012) ο τομέας απώλεσε συνολικά 153.210 θέσεις εργασίας, ενώ στο σύνολο της οικονομίας χάθηκαν περί τις 789.000 θέσεις εργασίας. Την περίοδο 1993-2008 στην ελληνική οικονομία είχαν δημιουργηθεί 866.765 θέσεις εργασίας, από τις οποίες οι 245.115 (ή ποσοστό 28,3%) είχαν δημιουργηθεί από το εμπόριο. Συνεπώς κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης στον τομέα χάθηκε το 62,5% των θέσεων εργασίας που είχαν δημιουργηθεί πριν από την εμφάνισή της, ενώ στην ελληνική οικονομία συνολικά χάθηκε αντίστοιχα το 91,0% των θέσεων. Δηλαδή το εμπόριο στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης διατήρησε περίπου 4 από τις 10 θέσεις που είχε δημιουργήσει μέχρι το 2008, σε αντίθεση με το σύνολο της οικονομίας όπου διατηρήθηκε μόλις η 1 από τις 10 θέσεις που είχε δημιουργήσει την ίδια περίοδο (37,5% τομέας έναντι 9,0% στο σύνολο της οικονομίας). Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι περίπου τα 3/4 των θέσεων εργασίας που χάθηκαν στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης στο σύνολο της οικονομίας ήταν θέσεις μισθωτής εργασίας (575.600 θέσεις μισθωτών, που αναλογούν στο 73,0%), σε αντίθεση με τον τομέα όπου οι θέσεις μισθωτής εργασίας που χάθηκαν αναλογούν μόλις 4 σε κάθε 10 θέσεις του εμπορίου (37,7%). Αναλυτικότερα, το εμπόριο στην περίοδο της οικονομικής κρίσης διατήρησε περί τα 3/4 των μισθωτών θέσεων που είχε δημιουργήσει (73,0%) μέχρι την προ κρίσης περίοδο (213.860 2. Οι αρνητικές ποσοστιαίες μεταβολές στη διάρκεια της ύφεσης, δηλαδή σε σχέση με το 2008, για την απασχόληση του τομέα ανέρχεται στο 18,4%, ενώ για το σύνολο της οικονομίας είναι 17,2%, για τις κατασκευές 46,5%, για τη βιομηχανία 33,3% και για τον τουρισμό 15,5%. 46

θέσεις μισθωτών) σε αντίθεση με το σύνολο της οικονομίας όπου διατηρήθηκε το 42,0% των μισθωτών θέσεων που είχαν δημιουργηθεί μέχρι τότε (994.800 θέσεις μισθωτών). Το 2012 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος (2011) η απασχόληση στο εμπόριο μειώθηκε κατά 93.500 άνδρες και γυναίκες, ενώ η απασχόληση στο σύνολο της οικονομίας μειώθηκε περίπου κατά 363.191 άνδρες και γυναίκες. Η εν λόγω απόλυτη μεταβολή είναι η μεγαλύτερη μεταξύ των 16 μονοψήφιων κλάδων της ελληνικής οικονομίας όπου μειώθηκε η απασχόληση. Η υποχώρηση του αριθμού των απασχολουμένων στο εμπόριο σε σχέση με το 2011 ανέρχεται στο 12,1%, ενώ για το σύνολο της οικονομίας είναι 8,7%, για τις κατασκευές 18,6%, για τη βιομηχανία 13,8% και για τον τουρισμό 9,4%. Οι μεταβολές στην απασχόληση του τομέα κατά το 2012 σε σχέση με το προηγούμενο έτος συνοψίζονται στις εξής: α) Η μείωση της απασχόλησης οφείλεται σε μεγαλύτερο βαθμό στη μείωση της απασχόλησης των ανδρών έναντι αυτής των γυναικών (62,8% άνδρες έναντι 37,2% γυναίκες). β) Η εν λόγω μείωση οφείλεται σε αναλογία 85,0% σε μείωση της απασχόλησης σε επιχειρήσεις που απασχολούν μέχρι 10 εργαζομένους. γ) Τέσσερις στους 5 εργαζόμενους που απώλεσαν την εργασία τους είναι άνω των 30 ετών (77,7% άνω των 30 ετών έναντι 22,3% νέων μέχρι 29 ετών). δ) Η απασχόληση μειώνεται αποκλειστικά μόνο στην κατηγορία των πλήρως απασχολουμένων. ε) Η απασχόληση μειώνεται σε όλες τις κατηγορίες των εργαζομένων, με τους μισθωτούς να έχουν τη μεγαλύτερη αριθμητική μείωση συμμετέχοντας με περισσότερες από τις μισές απώλειες θέσεων εργασίας (53,0%). στ) Το κύριο βάρος στη μείωση της μισθωτής απασχόλησης φέρει η μόνιμη απασχόληση καθώς της αναλογούν 7 στους 10 μισθωτούς που απώλεσαν την εργασία τους. Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 2.3.1. Η μεταβολή στην απασχόληση των νέων Οι επιπτώσεις της ύφεσης στην απασχόληση των νέων μέχρι 29 ετών στο εμπόριο είναι μικρότερης έντασης από τις αντίστοιχες επιπτώσεις στη συνολική απασχόληση των νέων της χώρας και των νέων στον τομέα των υπηρεσιών. Λιγότερο από 1 στους 5 απασχολουμένους στο εμπόριο είναι νέος ηλικίας από 15 μέχρι 29 ετών, αναλογία που αντιστοιχεί σε 118.320 νέους και νέες (17,4%). Η εν λόγω συμμετοχή των νέων στην απασχόληση του τομέα είναι μεγαλύτερη από την αντίστοιχη αναλογία των νέων στο σύνολο της οικονομίας και στον τομέα των υπηρεσιών (13,7% και 14,5% αντίστοιχα). Σε σχέση με το προηγούμενο έτος η απασχόληση των νέων μειώθηκε κατά 20.820 άνδρες και γυναίκες, ήτοι κατά 15,0%. Επίσης, μείωση στην απασχόληση των νέων εμφανίζεται στο σύνολο της οικονομίας και στον τομέα των υπηρεσιών, σε μεγαλύτερη όμως ένταση, και ανέρχεται σε 100.030 και 72.670 νέους και ποσοστό 16,2% και 15,8% αντίστοιχα Με τη μορφή της μερικής απασχόλησης εργάζονται στο εμπόριο 18.890 νέοι, ενώ το ποσοστό της μερικής απασχόλησής τους αυξήθηκε κατά 5 περίπου ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με 47

2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου το προηγούμενο έτος (16,0% το 2012 έναντι 11,1% το 2011). Η εν λόγω αύξηση του ποσοστού μερικής απασχόλησης των νέων οφείλεται τόσο στη μείωση των νέων που εργάζονται σε θέσεις εργασίας με πλήρη απασχόληση όσο και στην αύξηση των νέων που εργάζονται με μερική. Στο σύνολο της οικονομίας και στον τομέα των υπηρεσιών η συμμετοχή της μερικής απασχόλησης στη συνολική απασχόληση αυξήθηκε σε 13,4% και 14,1% το 2012 από 11,2% και 12,2% το 2011 αντίστοιχα. Παρ όλα αυτά, ο τομέας των υπηρεσιών παρουσίασε μείωση των απόλυτων αριθμών των μερικώς απασχολούμενων νέων κατά 2,9%, ενώ στο σύνολο της οικονομίας η μερική απασχόληση παρουσίασε οριακή αύξηση κατά 0,5%. Η μείωση των πλήρως απασχολούμενων νέων που εργάζονταν στο εμπόριο κατά 24.255 νέους και ποσοστό 19,6% οφείλεται περίπου κατά τα 2/3 στην απώλεια θέσεων εργασίας ανδρών (64,0%). Οι αντίστοιχες μειώσεις των νέων με πλήρη απασχόληση στο σύνολο της οικονομίας οφείλονται περισσότερο σε απώλεια θέσεων εργασίας επίσης ανδρών (62,0%), ενώ στον τομέα των υπηρεσιών η απώλεια θέσεων εργασίας έπληξε κυρίως τις νέες γυναίκες (54,0%). Το ποσοστό των νέων πλήρους απασχόλησης που απώλεσαν την εργασία τους ανέρχεται, για το σύνολο της οικονομίας και για τον τομέα των υπηρεσιών, σε 18,3% και 17,6% αντίστοιχα. Κατά τα τελευταία δέκα έτη διαπιστώνεται ότι υπάρχει συνολική μείωση των θέσεων εργασίας στους νέους και κυρίως στους νέους, που εργάζονται με πλήρη απασχόληση, τόσο στο σύνολο της οικονομίας όσο και στο εμπόριο, ενώ στον τομέα των υπηρεσιών η μείωση εμφανίζεται τα τελευταία οκτώ έτη. Περί τους 87.490 νέους στο εμπόριο απασχολούνται ως μισθωτοί, δηλαδή τα 3/4 των νέων (73,9%), και συμμετέχουν κατά περίπου 1/4 στο σύνολο των μισθωτών του τομέα (22,9%). Η συμμετοχή της προσωρινής απασχόλησης των νέων του τομέα μειώθηκε στο 9,1%, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 7.950 άτομα. Σε σχέση με το προηγούμενο έτος, η μισθωτή απασχόληση στους νέους μειώθηκε περίπου κατά 15.060 άτομα και ποσοστό 14,7%, μείωση που οφείλεται σε απώλεια θέσεων εργασίας κυρίως των ανδρών έναντι των γυναικών (56% έναντι 44%). Στο σύνολο της οικονομίας και στον τομέα των υπηρεσιών οι νέοι που απασχολούνται ως μισθωτοί αποτελούν το 16,3% του συνόλου των μισθωτών, ενώ η αναλογία των νέων με προσωρινή απασχόληση κυμαίνεται γύρω στο 1/5 των νέων μισθωτών. Σε σχέση με το προηγούμενο έτος, η μισθωτή απασχόληση των νέων για το σύνολο της οικονομίας και για τον τομέα των υπηρεσιών μειώθηκε κατά 17,1% και 14,8% αντίστοιχα. Οι εν λόγω ποσοστιαίες μειώσεις αναλογούν σε αριθμητικές μειώσεις 79.940 νέων, κυρίως ανδρών, για το σύνολο της οικονομίας και 54.555, κυρίως γυναικών, για τον τομέα των υπηρεσιών. Οι νέοι που απασχολούνται με καθεστώς προσωρινής απασχόλησης στο εμπόριο μειώθηκαν σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο κατά 5.640 άτομα και ποσοστό 41,5%. Ομοίως, η μόνιμη απασχόληση των νέων του τομέα μειώθηκε κατά 9.420 άτομα και ποσοστό 10,6%. Οι μεταβολές σε σχέση με το 2011 που επήλθαν στους νέους μισθωτούς με μόνιμη απασχόληση για το σύνολο της οικονομίας και τον τομέα των υπηρεσιών είναι μεγαλύτερης έντασης απ ό,τι στο εμπόριο (13,5% και 11,7% αντίστοιχα). Αντίθετα, η μείωση των νέων που εργάζονται με προσωρινή απασχόληση στο σύνολο της οικονομίας και στον τομέα των υπηρεσιών είναι μικρότερης έντασης απ ό,τι στο εμπόριο (29,1% και 25,1% αντίστοιχα). 48

2.4. Οι εξελίξεις στην απασχόληση στους κλάδους του εμπορίου Τα τελευταία έτη σταθεροποιούνται τα μερίδια του λιανικού και του χονδρικού εμπορίου καθώς η τάση του μεριδίου του κλάδου του εμπορίου και συντήρησης οχημάτων είναι πτωτική. Αυτό οφείλεται στο ότι οι δύο πρώτοι είναι οι μόνοι από τους επιμέρους κλάδους του εμπορίου που μπόρεσαν να διατηρήσουν, στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, θέσεις εργασίας που είχαν δημιουργήσει κατά την περίοδο 1993-2008. Σημαντικό μερίδιο στη διαμόρφωση του μεγέθους των απασχολουμένων στο εμπόριο κατέχει ο κλάδος του λιανικού εμπορίου (Διαγράμματα 2.5 & 2.6). Στο Διάγραμμα 2.5 παρουσιάζονται οι κλαδικές μεταβολές που επήλθαν στην απασχόληση τα τελευταία 20 χρόνια, με συνεχή μείωση της απασχόλησης για όλους τους κλάδους του εμπορίου μετά το 2009, ενώ στο Διάγραμμα 2.6 παρουσιάζεται η αντίστοιχη συμμετοχή των κλάδων στη διαμόρφωση της απασχόλησης του εμπορίου. Η διαχρονική αύξηση από το 1993 μέχρι το 2004 της συμμετοχής του λιανικού εμπορίου στη διαμόρφωση της απασχόλησης του τομέα ανακόπηκε το 2005 και επανήλθε το 2012 στο προ ύφεσης επίπεδο (όμοιο με του 2004 όπου το ποσοστό συμμετοχής του λιανικού εμπορίου ήταν 69%). Η συμμετοχή του κλάδου του χονδρικού διατηρείται σταθερή από το 2006, με ποσοστό συμμετοχής στην απασχόληση του εμπορίου γύρω στο 20,6%, ποσοστό λίγο μεγαλύτερο με αυτήν του μέσου όρου που είχε κατά την περίοδο 1993-2001 (19,0%). 600.000 550.000 500.000 450.000 400.000 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 Διάγραµµα 2.5 Εξέλιξη επιπέδου απασχόλησης των υποκλάδων του εµπορίου, 1993-2012 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* 2007* 2008 2009 2010 2011 2012 Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 Λιανικό εµπόριο Χονδρικό εµπόριο Εµπόριο οχηµάτων Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 1993-1997 ετήσιες, 1998-2012 Β τριµήνου, 2006* & 2007* επεξεργασία 3ψήφιων κλάδων Αντίθετα, η συμμετοχή των απασχολουμένων του εμπορίου και συντήρησης οχημάτων άρχισε να μειώνεται σημαντικά μετά το 2005, με αποτέλεσμα να αντιστοιχεί σήμερα στο 10,4% της απασχόλησης του τομέα από 15,3% το 2005. Στο Διάγραμμα 2.7 παρουσιάζονται οι κλαδικές μεταβολές που επήλθαν στην απασχόληση των κλάδων τα τελευταία χρόνια, σε σχέση με το 1993 και το 1997. Είναι σαφής η αύξηση αλλά και η σταθεροποίηση των μεριδίων του λιανικού και του χονδρικού εμπορίου, αλλά και η πτωτική τάση του μεριδίου στο εμπόριο και συντήρηση οχημάτων. 49

75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% Διάγραµµα 2.6 Εξέλιξη της συµµετοχής της απασχόλησης των υποκλάδων του εµπορίου, 1993-2012 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* 2007* 2008 2009 2010 2010 2012 Λιανικό εµπόριο Χονδρικό εµπόριο Εµπόριο οχηµάτων 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 100% 75% 50% Διάγραµµα 2.7 Ποσοστιαία συµµετοχή των κλάδων στην εξέλιξη της απασχόλησης του τοµέα 14,9% 19,9% 14,5% 18,4% 11,3% 20,7% Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ: 1993-1997 ετήσιες, 1998-2012 Β τριµήνου, 2006* & 2007* επεξεργασία 3ψήφιων κλάδων 11,2% 21,6% 10,4% 20,6% 65,2% 67,1% 68,0% 67,2% 69,0% 25% 0% 1993 1997 2010 2011 2012 Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ: 1993, 1997 ετήσιες, 2010-2012 Β τριµήνου Η αύξηση της συμμετοχής των κλάδων του λιανικού και του χονδρικού εμπορίου οφείλεται στο ότι είναι οι μόνοι από τους κλάδους του τομέα που μπόρεσαν να διατηρήσουν, στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, θέσεις εργασίας που είχαν δημιουργήσει κατά την προηγούμενη περίοδο (86.165 θέσεις εργασίας το λιανικό εμπόριο και 22.965 θέσεις εργασίας το χονδρικό εμπόριο σε ποσοστό διατήρησαν το 50,0% και το 41,0% των θέσεων εργασίας αντίστοιχα), σε αντίθεση με τον κλάδο του εμπορίου και συντήρησης οχημάτων. Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης (2008-2012) στον κλάδο του λιανικού εμπορίου αντιστοιχεί το 56,7% των θέσεων εργασίας που συνολικά χάθηκαν στο εμπόριο (153.210), στον κλάδο του χονδρικού εμπορίου αντιστοιχεί το 21,8% και στον κλάδο του εμπορίου και επισκευής οχημάτων το υπόλοιπο 21,5%. Κατά την περίοδο 1993-2008 στον κλάδο του λιανικού εμπορίου αναλογούσε το 70,6% των θέσεων εργασίας που συνολικά είχαν δημιουργηθεί από το εμπόριο (245.115), στον κλάδο του χονδρικού εμπορίου αναλογούσε αντίστοιχα το 23,0% και στον κλάδο του εμπορίου και επισκευής οχημάτων αναλογούσε μόλις το 6,4%. Η μείωση της απασχόλησης που υπέστη ο τελευταίος κλάδος στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης είναι 50

Διάγραµµα 2.8 Ποσοστιαία συµµετοχή των κατηγοριών των εργαζοµένων κάθε κλάδου στην αντίστοιχη συνολική κατηγορία του τοµέα ΛΙΑΝΙΚΟ Βοηθοί ΧΟΝΔΡΙΚΟ ΟΧΗΜΑΤΩΝ κ.λπ. Θέση στην επιχείρηση Εργοδότες Αυτοαπασχολούµενοι Μισθωτοί ΛΙΑΝΙΚΟ ΧΟΝΔΡΙΚΟ ΟΧΗΜΑΤΩΝ κ.λπ. ΛΙΑΝΙΚΟ ΧΟΝΔΡΙΚΟ ΟΧΗΜΑΤΩΝ κ.λπ. ΛΙΑΝΙΚΟ ΧΟΝΔΡΙΚΟ ΟΧΗΜΑΤΩΝ κ.λπ. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 2010 2011 2012 Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2010-2012 Β τριµήνου μεγαλύτερη από τις θέσεις που είχε δημιουργήσει από το 1993 μέχρι το 1998 (απώλεια 32.995 θέσεων εργασίας έναντι 15.710 που είχε δημιουργήσει). Στο Διάγραμμα 2.8 αποτυπώνονται τα μερίδια των κατηγοριών των εργαζομένων στη συνολική απασχόληση κάθε κλάδου του εμπορίου καθώς και οι μεταβολές της συμμετοχής τους που επήλθαν τα τελευταία χρόνια. Όπως προκύπτει από το παραπάνω διάγραμμα, είναι σαφής η αύξηση της συμμετοχής της κατηγορίας των εργοδοτών του χονδρικού εμπορίου, σε αντίθεση με τη σημαντική μείωση κατά το τελευταίο έτος των εργοδοτών στο λιανικό, καθώς και τις αυξομειώσεις στον κλάδο του εμπορίου και συντήρησης οχημάτων. Στην κατηγορία των συμβοηθούντων και μη αμειβόμενων μελών παρατηρείται μείωση της συμμετοχής της στον κλάδο του λιανικού εμπορίου, σταθεροποίηση της συμμετοχής της στο χονδρικό εμπόριο και ανοδική τάση στον κλάδο του εμπορίου και συντήρησης οχημάτων. Τα τελευταία δύο χρόνια η συμμετοχή των αυτοαπασχολουμένων στον κλάδο εμπορίου και συντήρησης οχημάτων μειώνεται, ενώ στους κλάδους του χονδρικού και του λιανικού παρατηρούνται αντίρροπες, κάθε φορά, αυξομειώσεις. Τέλος, η συμμετοχή των μισθωτών στον κλάδο του εμπορίου και συντήρησης οχημάτων φαίνεται να σταθεροποιείται, να μειώνεται στον κλάδο του χονδρικού και να αυξάνεται στον κλάδο του λιανικού εμπορίου. Η αποτύπωση των παραπάνω μεταβολών και σε επίπεδο κλαδικό του τομέα παρουσιάζεται στο Διάγραμμα 2.9. Σε γενικές γραμμές τα τελευταία έτη στον κλάδο του λιανικού εμπορίου αυξάνεται η συμμετοχή των αυτοαπασχολουμένων και των μισθωτών, ενώ αντίθετα μειώνεται η συμμετοχή των εργοδοτών και των συμβοηθούντων μελών. Στον κλάδο του χονδρικού εμπορίου αυξάνεται η συμμετοχή κυρίως των εργοδοτών αλλά και των βοηθών, ενώ μειώνεται η συμμετοχή των αυτοαπασχολουμένων και των μισθωτών. Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 51

Διάγραµµα 2.9 Η διαµόρφωση της απασχόλησης των κατηγοριών των εργαζοµένων του τοµέα ανά κλάδο (ποσοστιαία συµµετοχή) 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου ΟΧΗΜΑΤΩΝ κ.λ.π. ΧΟΝΔΡΙΚΟ ΛΙΑΝΙΚΟ Βοηθοί Εργοδότες Αυτοαπασχολούµενοι Μισθωτοί Βοηθοί Εργοδότες Αυτοαπασχολούµενοι Μισθωτοί Βοηθοί Εργοδότες Αυτοαπασχολούµενοι Μισθωτοί 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 2010 2011 2012 Στον κλάδο τέλος του εμπορίου και συντήρησης οχημάτων φαίνεται να σταθεροποιείται η συμμετοχή των μισθωτών, να μειώνεται η συμμετοχή των αυτοαπασχολουμένων, να εμφανίζει ανοδική τάση η συμμετοχή των βοηθών, ενώ παρατηρούνται αυξομειώσεις στη συμμετοχή των εργοδοτών του κλάδου. 2.4.1. Η μερική απασχόληση στους κλάδους του εμπορίου Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2010-2012 Β τριµήνου Η μείωση του ποσοστού της μερικής απασχόλησης στους κλάδους κατά τα έτη 2007 και 2008 φαίνεται να ανακόπτεται. Η αύξηση μάλιστα του ποσοστού της τα τελευταία χρόνια οφείλεται, εκτός από την αύξηση των εργαζομένων με μερική απασχόληση, και στη σημαντική μείωση των εργαζομένων με πλήρη απασχόληση. Το ποσοστό της μερικής απασχόλησης στον κλάδο του λιανικού εμπορίου είναι διαχρονικά μεγαλύτερο έναντι του ποσοστού μερικής απασχόλησης στο σύνολο του εμπορίου αλλά και των υπόλοιπων κλάδων ξεχωριστά, ενώ το μικρότερο ποσοστό παρουσιάζει ο κλάδος του εμπορίου και συντήρησης οχημάτων (Διάγραμμα 2.10). Στον κλάδο του χονδρικού εμπορίου μέχρι και το 2004 το ποσοστό της μερικής απασχόλησης ήταν μεγαλύτερο από το αντίστοιχο του τομέα. Το 2005 μειώνεται σημαντικά, κατά 3 περίπου ποσοστιαίες μονάδες, και μέχρι σήμερα είναι παραπλήσιο με αυτό του κλάδου του εμπορίου και συντήρησης οχημάτων. Τις διακυμάνσεις του ποσοστού της μερικής απασχόλησης στο σύνολο του εμπορίου ακολουθεί πιο πιστά ο κλάδος του λιανικού εμπορίου, καθώς είναι αυτός ο οποίος ουσιαστικά διαμορφώνει το μέγεθος της μερικής απασχόλησης του τομέα. Οι υπόλοιποι κλάδοι παρουσιάζουν έντονες αυξομειώσεις μέχρι το 2006, ενώ μετέπειτα ακολουθούν εν μέρει τις διακυμάνσεις του ποσοστού του τομέα. Η αυξητική τάση που παρατηρείται μετά το 2001 στο ποσοστό της μερικής απασχόλησης στον τομέα ανακόπτεται το 2006 και για τα δύο επόμενα έτη. Η επιστροφή της αυξητικής τάσης μετά το 2009 οφείλεται εκτός από την αύξηση των εργαζομένων με μερική απασχόληση και στη μείωση των εργαζομένων με πλήρη απασχόληση. 52

Διάγραµµα 2.10 Διαχρονική εξέλιξη του ποσοστού µερικής απασχόλησης 10 9 8 % Μερικής απασχόλησης 7 6 5 4 3 2 1 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* 2007* 2008 2009 2010 2011 2012 Χονδρικό Λιανικό 2.4.2. Η προσωρινή απασχόληση στους κλάδους του εμπορίου Οχηµάτων Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ: 1993-1997 ετήσιες, 1998-2012 Β τριµήνου, 2006* & 2007* επεξεργασία 3ψήφιων κλάδων Η αύξηση, από το 2006, του ποσοστού της προσωρινής απασχόλησης στους επιμέρους κλάδους του εμπορίου ανακόπτεται τα τελευταία δύο έτη, καθώς υπάρχει σημαντική μείωση του ποσοστού της. Όπως και στη μερική απασχόληση, διαχρονικά το ποσοστό της προσωρινής απασχόλησης είναι μεγαλύτερο μόνο στον κλάδο του λιανικού εμπορίου έναντι των υπόλοιπων κλάδων και του εμπορίου συνολικά (Διάγραμμα 2.11). Παραπλήσιο ποσοστό με αυτό του τομέα εμφανίζει ο κλάδος του εμπορίου και συντήρησης οχημάτων και σημαντικά μικρότερο παρουσιάζει ο κλάδος του χονδρικού εμπορίου. Τις διακυμάνσεις του όγκου της προσωρινής απα- Τοµέας Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 Διάγραµµα 2.11 Διαχρονική εξέλιξη του ποσοστού προσωρινής απασχόλησης 16 14 % Προσωρινής απασχόλησης 12 10 8 6 4 2 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* 2007* 2008 2009 2010 2011 2012 Χονδρικό Λιανικό Τοµέας Οχηµάτων Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ: 1993-1997 ετήσιες, 1998-2012 Β τριµήνου, 2006* & 2007* επεξεργασία 3ψήφιων κλάδων 53

σχόλησης στο σύνολο του εμπορίου ακολουθεί ο κλάδος του λιανικού, ο οποίος ουσιαστικά διαμορφώνει το μέγεθος της προσωρινής απασχόλησης του τομέα, καθώς και ο κλάδος του εμπορίου και συντήρησης οχημάτων μέχρι και το 2007. Ο εν λόγω κλάδος υφίσταται μεγάλη μείωση του ποσοστού του τα τελευταία χρόνια η οποία οφείλεται όχι μόνο στη μείωση των εργαζομένων με καθεστώς προσωρινής απασχόλησης αλλά κυρίως στη μείωση των μόνιμα απασχολουμένων. Το ποσοστό της προσωρινής απασχόλησης στο εμπόριο και στους επιμέρους κλάδους παρουσίαζε ανοδική τάση μέχρι και το 2001, η οποία κατόπιν ανακόπτεται έχοντας φθίνουσα πορεία μέχρι και το 2006. Παρά την αύξηση των προσωρινά απασχολουμένων μέχρι και το 2010 το ποσοστό τους βρισκόταν σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο από αυτό του 2001, ενώ υποχώρησε σημαντικά τα τελευταία δύο χρόνια. 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 2.4.3. Λιανικό εμπόριο Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην απασχόληση του κλάδου είναι σημαντικές καθώς μειώνεται η μη μισθωτή απασχόληση, που αποτελεί τον πυρήνα της δυναμικής του. Επιπλέον, συρρικνώνεται σε μεγάλο βαθμό η πλήρης και η μισθωτή απασχόληση, κυρίως στην ηλικιακή ομάδα άνω των 30 ετών. Σημαντική είναι όμως και η συμμετοχή του λιανικού στις μεταβολές της απασχόλησης ανά μέγεθος επιχείρησης, καθώς συμβάλλει κατά το ήμισυ στη μεταβολή των απασχολουμένων σε μικρές επιχειρήσεις και κατά 86,0% στη μεταβολή των απασχολουμένων σε επιχειρήσεις με περισσότερους από 10 εργαζομένους. Το λιανικό εμπόριο χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη συμμετοχή της κατηγορίας των αυτοαπασχολουμένων στο δυναμικό του. Οι 3 στους 10 απασχολουμένους (32,5%) στον κλάδο ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, εργοδότες είναι το 9,0%, συμβοηθούντα και μη αμειβόμενα μέλη είναι το 7,2% και λίγο πάνω από το ήμισυ των απασχολούμενων του κλάδου είναι μισθωτοί (51,3%). Το ήμισυ των απασχολουμένων στον κλάδο είναι γυναίκες (50,5%), το ποσοστό της μερικής απασχόλησης ανέρχεται στο 8,9%, το ποσοστό της προσωρινής διαμορφώνεται στο Διάγραµµα 2.12 Βασικά χαρακτηριστικά του λιανικού εµπορίου 100% 90% Βοηθοί Μερική Προσωρινή 80% 70% 60% Μισθωτοί Γυναίκες 30 ετών & άνω 50% Πλήρης 40% Μόνιµη 30% 20% Αυτοαπασχολούµενοι Άνδρες 10% 0% Εργοδότες Νέοι µέχρι 29 ετών Θέση Πλήρης/Μερική Μόνιµη/Προσωρινή Φύλο Οµάδες ηλικιών Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2012 Β τριµήνου 54

6,0% των μισθωτών του κλάδου και οι νέοι μέχρι 29 ετών αποτελούν το 17,8% των απασχολουμένων, (Διάγραμμα 2.12). Οι 8 στους 10 απασχολουμένους του λιανικού εργάζονται σε επιχειρήσεις με μικρό μέγεθος απασχόλησης (μέχρι 10 άτομα), μέγεθος που αντιστοιχεί σε 365.150 θέσεις εργασίας και που αναλογεί στα 3/4 σχεδόν των απασχολουμένων του εμπορίου σε ίδιου (μικρού) μεγέθους επιχειρήσεις (74,2%). Η δε συμμετοχή των απασχολουμένων του κλάδου στις επιχειρήσεις στο σύνολο του εμπορίου με απασχόληση πάνω από 10 εργαζομένους ανέρχεται στο 55,5%. Σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο η απασχόληση στον κλάδο του λιανικού εμπορίου μειώθηκε κατά 50.100 άτομα και ποσοστό 9,7%. Η εν λόγω μείωση είναι σημαντική καθώς αναλογεί στο ήμισυ και πάνω της συνολικής μείωσης της απασχόλησης του τομέα (54,0%). Η απασχόληση μειώθηκε τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες (η αναλογία ανδρών/ γυναικών στη μεταβολή είναι 48/52). Η απασχόληση των νέων μέχρι 29 ετών μειώνεται περί τα 13.600 άτομα, δηλαδή πάνω από 1 στα 4 άτομα με τα οποία μειώθηκε η απασχόληση του κλάδου είναι νέος, ενώ 6 στους 10 νέους είναι άνδρες. Επίσης, η υποχώρηση της απασχόλησης των νέων στο λιανικό αντιστοιχεί σε 2 από τις 3 απώλειες θέσεων εργασίας νέων στο σύνολο του εμπορίου. Η μείωση των απασχολουμένων στον κλάδο οφείλεται αποκλειστικά στη μεταβολή των πλήρως απασχολουμένων καθώς οι μερικώς απασχολούμενοι αυξήθηκαν κατά 4.840 άτομα. Η μεταβολή των πλήρως απασχολουμένων κατά 54.940 άτομα στον κλάδο αναλογεί στο 55,0% της συνολικής μείωσης της πλήρους απασχόλησης του τομέα. Επίσης, είναι ισόποση σε άνδρες και γυναίκες, ενώ οι 2 στους 3 άνδρες και οι 3 στις 4 γυναίκες είναι ηλικίας άνω των 30 ετών. Το μερίδιο του κλάδου στη συνολική μεταβολή των μερικώς απασχολουμένων του τομέα ανέρχεται στο 73,0%. Σημαντικό μερίδιο (70,0%) στη μεταβολή των μερικώς απασχολουμένων του κλάδου έχει η υποχώρηση των ανδρών, ενώ και στην ηλικιακή ομάδα των νέων αναλογεί το 60,0% της ως άνω μείωσης. Στη μείωση της απασχόλησης του κλάδου συμμετέχουν όλες οι κατηγορίες των απασχολουμένων. Οι μισθωτοί και οι εργοδότες συμμετέχουν ισόποσα κατά 2/3 στην εν λόγω μείωση, τα συμβοηθούντα μέλη κατά 27,0% και κατά 7,5% οι αυτοαπασχολούμενοι. Στη μεταβολή μισθωτών και εργοδοτών η συμμετοχή των ανδρών φθάνει το 60,0%, ενώ στη μεταβολή των απασχολουμένων και των συμβοηθούντων μελών η συμμετοχή των γυναικών ξεπερνά το 70,0%. Η μείωση της μισθωτής απασχόλησης οφείλεται κατά 2/3 περίπου στη μείωση της προσωρινής απασχόλησης (62,5%) καθώς και στις μεταβολές των μισθωτών άνω των 30 ετών του κλάδου (συμμετοχή 70,0%). Η μείωση των απασχολουμένων στις μικρού μεγέθους επιχειρήσεις του λιανικού αντιστοιχεί σχεδόν στο ήμισυ της μεταβολής των μικρών επιχειρήσεων στο σύνολο του εμπορίου, ενώ η μείωση των απασχολουμένων στις επιχειρήσεις με περισσότερους των 10 εργαζομένων αντιστοιχεί στο 86,0% της μεταβολής των εν λόγω επιχειρήσεων του τομέα. Η μείωση των απασχολουμένων στις μικρού μεγέθους επιχειρήσεις, η οποία υπερβαίνει τα 3/4 της συνολικής μείωσης του κλάδου, οφείλεται κυρίως στην ηλικιακή ομάδα των άνω των 30 ετών και κυρίως στις γυναίκες (συμμετοχή 73,0%). Αντίθετα, στους νέους η μείωση αφορά κυρίως τους άνδρες (συμμετοχή 82%). Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 55

Η μείωση των απασχολουμένων στις επιχειρήσεις με πάνω από 10 εργαζομένους οφείλεται κατά 70% επίσης στην ηλικιακή ομάδα των άνω των 30 και σχεδόν αποκλειστικά στη μεταβολή των ανδρών. Αντίθετα, στους νέους η μείωση αφορά σχεδόν αποκλειστικά τις γυναίκες (συμμετοχή 96%). 2.4.4. Χονδρικό εμπόριο Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην απασχόληση του χονδρικού εμπορίου είναι σημαντικές καθώς μειώνεται κυρίως η μισθωτή απασχόληση, που αποτελεί τον πυρήνα της δυναμικής του. Η γυναικεία απασχόληση αυξάνεται στην ηλικιακή ομάδα των άνω των 30 ετών στην κατηγορία των εργοδοτών, στη μερική απασχόληση καθώς και σε επιχειρήσεις με πάνω από 10 εργαζομένους. 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Το χονδρικό εμπόριο χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη συμμετοχή της κατηγορίας των μισθωτών στο δυναμικό του αφού τα 3/4 σχεδόν των απασχολουμένων στον κλάδο ανήκουν σε αυτή την κατηγορία (73,5%), το 12,6% είναι αυτοαπασχολούμενοι, το 11,2% είναι εργοδότες και τέλος το 2,8% ανήκει στην κατηγορία των συμβοηθούντων και μη αμειβόμενων μελών. Πάνω από τα 2/3 των απασχολουμένων στον κλάδο είναι άνδρες (η αναλογία ανδρών/γυναικών είναι 71/29), τα ποσοστά της μερικής και της προσωρινής απασχόλησης είναι χαμηλά (3,7% και 1,8% αντίστοιχα), ενώ οι νέοι μέχρι 29 ετών αποτελούν το 13,7% των απασχολουμένων του κλάδου (Διάγραμμα 2.13). Οι απασχολούμενοι του κλάδου εργάζονται κατά το ήμισυ σε επιχειρήσεις με μικρό μέγεθος απασχόλησης (μέχρι 10 άτομα). Σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο η απασχόληση στον κλάδο του χονδρικού εμπορίου μειώθηκε κατά 26.970 άτομα και ποσοστό 16,2%. Η απασχόληση μειώθηκε κυρίως στους άνδρες και ιδιαίτερα στην ηλικιακή ομάδα των άνω των 30 ετών. Η μείωση των απασχολουμένων στον κλάδο οφείλεται αποκλειστικά στη μεταβολή των πλήρως απασχολουμένων, καθώς οι μερικώς απασχολούμενοι αυξήθηκαν περί τους 800. Η μεταβολή των πλήρως απασχολουμένων στον κλάδο οφείλεται κυρίως στους άνδρες και κυρίως στην ηλικιακή ομάδα των άνω των 30 ετών, ενώ αντίθετα η μεταβολή των μερικώς απασχολουμένων οφείλεται αποκλειστικά στη μεταβολή των γυναικών άνω των 30 ετών. Στη μείωση της απασχόλησης του κλάδου συμμετέχουν όλες οι κατηγορίες των απασχολουμένων με εξαίρεση τους εργοδότες τη μεγαλύτερη μείωση την υφίστανται οι μισθωτοί Διάγραµµα 2.13 Βασικά χαρακτηριστικά του χονδρικού εµπορίου 100% 90% 80% 70% Βοηθοί Μερική Προσωρινή Γυναίκες 30 ετών & άνω 60% Μισθωτοί 50% Πλήρης 40% Μόνιµη 30% Άνδρες 20% 10% 0% Αυτοαπασχολούµενοι Εργοδότες Νέοι µέχρι 29 ετών Θέση Πλήρης/Μερική Μόνιµη/Προσωρινή Φύλο Οµάδες ηλικιών Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2012 Β τριµήνου 56

(περίπου το 85,0% της μεταβολής). Η συμμετοχή των γυναικών στις μεταβολές ανέρχεται στο 63,0% στα συμβοηθούντα μέλη, στο 30,0% στους μισθωτούς και στο 26,0% στους αυτοαπασχολούμενους. Στους εργοδότες αυξάνεται ο αριθμός των γυναικών, ενώ αντίθετα μειώνεται εκείνος των ανδρών αλλά σε μικρότερο βαθμό. Η μείωση της μισθωτής απασχόλησης οφείλεται κατά 85,0% στη μείωση της μόνιμης απασχόλησης καθώς και στις μεταβολές των μισθωτών άνω των 30 ετών του κλάδου (συμμετοχή 83,0%). Η μείωση των απασχολουμένων στις μικρού μεγέθους επιχειρήσεις, η οποία φθάνει το 87,0% της συνολικής μείωση του κλάδου, οφείλεται κυρίως στην ηλικιακή ομάδα των άνω των 30 ετών και κυρίως στους άνδρες ανεξαρτήτως ηλικίας. Η μείωση των απασχολουμένων στις επιχειρήσεις με πάνω από 10 εργαζομένους οφείλεται κατά 70% επίσης στην ηλικιακή ομάδα των άνω των 30 και αποκλειστικά στη μεταβολή των ανδρών. Αντίθετα, στους νέους η μείωση αφορά αποκλειστικά τις γυναίκες. 2.4.5. Εμπόριο, συντήρηση και επισκευή οχημάτων κ.λπ. Είναι ο μόνος κλάδος του εμπορίου όπου παρά την ύφεση η απασχόληση σε επιχειρήσεις με πάνω από 10 εργαζομένους αυξήθηκε, λόγω των αυξήσεων στους άνδρες έως 29 ετών και στις γυναίκες άνω των 30 ετών. Λίγο πάνω από το ήμισυ των απασχολουμένων στον κλάδο είναι μισθωτοί (54,2%), το 1/4 είναι αυτοαπασχολούμενοι (25,3%), εργοδότες είναι το 14,6% (κατέχει την υψηλότερη αναλογία στον τομέα) και συμβοηθούντα και μη αμειβόμενα μέλη είναι το 5,8%. Ο κλάδος χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη συγκέντρωση ανδρικού δυναμικού και τη μεγάλη συμμετοχή των νέων μέχρι 29 ετών σε σχέση με τους υπόλοιπους κλάδους του εμπορίου (η αναλογία ανδρών/ γυναικών είναι 88/12 και οι νέοι αποτελούν το 22,8% των απασχολουμένων του κλάδου). Τα ποσοστά μερικής και προσωρινής απασχόλησης του κλάδου είναι χαμηλά και ανέρχονται σε 4,0% και 4,6% αντίστοιχα (Διάγραμμα 2.14). Οι 8 στους 10 απασχολουμένους του κλάδου (80%) εργάζονται σε επιχειρήσεις με μικρό μέγεθος απασχόλησης (μέχρι 10 άτομα), αναλογία που αντιστοιχεί σε 56.320 άτομα. Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 Διάγραµµα 2.14 Βασικά χαρακτηριστικά του εµπορίου οχηµάτων κ.λπ. 100% 90% Βοηθοί Μερική Προσωρινή Γυναίκες 80% 70% 60% 50% 40% Μισθωτοί Πλήρης Μόνιµη Άνδρες 30 ετών & άνω 30% 20% 10% 0% Αυτοαπασχολούµενοι Εργοδότες Νέοι µέχρι 29 ετών Θέση Πλήρης/Μερική Μόνιµη/Προσωρινή Φύλο Οµάδες ηλικιών Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2012 Β τριµήνου 57

2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο η απασχόληση στον κλάδο μειώθηκε κατά 16.340 άτομα και ποσοστό 10,7%. Η μείωση οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στη μεταβολή της απασχόλησης των ανδρών (συμμετοχή 90,0%) και κυρίως της ηλικιακής ομάδας των άνω των 30 ετών (συμμετοχή 80,0%). Στον κλάδο μειώνονται μόνο οι θέσεις πλήρους απασχόλησης, κυρίως στους άνδρες, και στην ηλικιακή ομάδα των άνω των 30 ετών. Η αύξηση των μερικώς απασχολουμένων στον κλάδο οφείλεται κυρίως στη μεταβολή των ανδρών έως 29 ετών και των γυναικών άνω των 30 ετών. Στη μείωση της απασχόλησης του κλάδου συμμετέχουν όλες οι κατηγορίες των απασχολουμένων, με τη μεγαλύτερη μείωση να την υφίστανται οι μισθωτοί (περίπου το 64,0% της μεταβολής), ενώ στις γυναίκες αυξάνεται η κατηγορία των εργοδοτών. Η συμμετοχή των γυναικών στις μεταβολές ανέρχεται στο 47,0% των μισθωτών και στο 20,0% των αυτοαπασχολουμένων. Η μείωση της μισθωτής απασχόλησης οφείλεται σχεδόν στο σύνολό της στη μείωση της μόνιμης απασχόλησης, κυρίως των ανδρών, καθώς και στις μεταβολές των μισθωτών του κλάδου άνω των 30 ετών (συμμετοχή 63,0%). Οι γυναίκες που εργάζονται με προσωρινή απασχόληση αυξάνονται και στις δύο ηλικιακές ομάδες. Η απασχόληση μειώνεται μόνο στις μικρού μεγέθους επιχειρήσεις, κυρίως στην ηλικιακή ομάδα των άνω των 30 ετών και κυρίως στους άνδρες ανεξαρτήτως ηλικίας. Η αύξηση των απασχολουμένων στις επιχειρήσεις με πάνω από 10 εργαζομένους οφείλεται κατά 70% στην ηλικιακή ομάδα των νέων και αποκλειστικά στη μεταβολή των ανδρών. Αντίθετα, στην ηλικιακή ομάδα των άνω των 30 ετών η αύξηση αφορά μόνο τις γυναίκες. Η κατανομή των απασχολουμένων σε κάθε κλάδο και κατά φύλο που μόλις περιγράφηκε αποτυπώνεται με σαφήνεια στον Πίνακα 2.3 που ακολουθεί. Πίνακας 2.3 Κατανομή απασχολουμένων στους κλάδους του εμπορίου με βάση το φύλο Χονδρικό και λιανικό Χονδρικό εμπόριο, Λιανικό εμπόριο, εμπόριο και επισκευή εκτός από το εμπόριο εκτός από το εμπόριο μηχανοκίνητων οχημάτων μηχανοκίνητων οχημάτων μηχανοκίνητων οχημάτων Άνδρες Γυναίκες Άνδρες Γυναίκες Άνδρες Γυναίκες Σύνολο 2008 89.565 13.747 120.530 52.755 267.181 288.779 832.557 2009 88.067 10.689 116.291 52.478 269.034 291.651 828.210 2010 80.773 9.860 116.942 48.576 263.775 281.188 801.114 2011 76.676 10.114 118.634 48.293 256.142 262.995 772.854 2012 62.004 8.355 98.704 41.255 232.022 237.013 679.353 Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ ΕΕΔ Β τριμήνου 58