Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις

Transcript

1 2 Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις

2

3 2.1. Η ελληνική αγορά εργασίας Οι εξελίξεις στην απασχόληση Το η απασχόληση στην ελληνική οικονομία αυξήθηκε μετά από μια περίοδο συνεχούς συρρίκνωσης ( ) και οριακής ανόδου το 2014 (Διάγραμμα 2.1). Ωστόσο, παραμένει σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, καθώς ο αριθμός των εργαζομένων είναι μόλις λίγο μεγαλύτερος του αντίστοιχου του Διάγραµµα 2.1 Ελληνική οικονοµία: Aπασχολούµενοι Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της απασχόλησης (β τρίμ β τρίμ. 2015) ενισχύεται σημαντικά φέτος (2,4%), μετά την οριακή αύξηση (0,1%) το 2014 (Διάγραμμα 2.2). Η εικόνα αυτή οφείλεται στη σταδιακή ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας ήδη από το β τρίμηνο του 2014, εξέλιξη που συνεχίστηκε έως και το β τρίμηνο του 2015 (τελευταία διαθέσιμα στοιχεία) 2. Μένει όμως να αποδειχθεί εάν οι θετικές αυτές εξελίξεις των μακροοικονομικών μεγεθών θα συνεχιστούν και τα επόμενα τρίμηνα. Ενδεικτικό άλλωστε των πρόσφατων δεδομένων στην ελληνική οικονομία είναι το γεγονός ότι ο ρυθμός αύξησης της απασχόλησης τον Ιούλιο του 2015, ενός μήνα με παραδοσιακά αυξημένη ζήτηση εργασίας κυρίως εξαιτίας της τουριστικής περιόδου, έχει επιβραδυνθεί συγκριτικά με τον αντίστοιχο μήνα του 2014 (0,9% έναντι 1,7%). 3 Οι εξελίξεις αυτές προμηνύουν ότι, ακόμα και αν η οικονομία επανέλθει τελικά σε θετικούς ρυθμούς αύξησης του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), δεν μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο της αποκατάστασης της απασχόλησης με αργούς ρυθμούς ή της «ανάπτυξης χωρίς απασχόληση» (jobless recovery). Όπως άλλωστε είχε χαρακτηριστικά επισημανθεί στην Ετήσια Έκθεση 2014: «Σε κάθε περίπτωση, τα δεδομένα υποδεικνύουν ότι Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 1. Τα αποτελέσματα της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ για το β τρίμηνο λογίζονται ως τα πλέον αντιπροσωπευτικά του έτους και ως εκ τούτου θεωρούνται ότι αντανακλούν τις εξελίξεις σε ολόκληρο το έτος. 2. ΕΛΣΤΑΤ, Τριμηνιαίοι Εθνικοί Λογαριασμοί, β τρίμηνο 2015, εποχικά διορθωμένα στοιχεία, αλυσωτοί δείκτες όγκου, έτος αναφοράς ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού, Ιούλιος 2015, εποχικά διορθωμένα στοιχεία. 37

4 2015 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου η επαναφορά (της απασχόλησης) σε θετικούς ρυθμούς αναμένεται να είναι δυσχερής και μακροχρόνια». Η αποκατάσταση της ομαλότητας στην αγορά εργασίας εκτιμάται ότι θα είναι γεμάτη προκλήσεις, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη μια σειρά παραγόντων: Η αναμενόμενη ύφεση της οικονομίας για τα έτη 2015 και 2016 (κατά 2,3% και 1,3% αντίστοιχα) 4 θα ασκήσει περαιτέρω πιέσεις στην απασχόληση (-1,6% και -1,0%). 5 Η αβεβαιότητα του οικονομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος καθιστά εξαιρετικά επισφαλή κάθε πρόβλεψη για τον χρονικό προσδιορισμό και την ένταση της ανάκαμψης της οικονομίας. Ακόμα και αν η οικονομία ανακάμψει, οι εκτιμώμενοι ρυθμοί μεγέθυνσης θα είναι σχετικά χαμηλοί και δεν θα μπορούν να αντισταθμίσουν τις συσσωρευμένες απώλειες των θέσεων εργασίας σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η διατήρηση του θεσμικού πλαισίου που επιτρέπει στις επιχειρήσεις να καλύψουν ενδεχόμενη αυξανόμενη ζήτηση εργασίας με επέκταση των υπερωριών των ήδη εργαζομένων. Η σταδιακή μετατροπή των συμβάσεων μερικής απασχόλησης ή εκ περιτροπής εργασίας σε κανονικές συμβάσεις εργασίας, μόλις εδραιωθεί η ανάκαμψη. 4,0 2,0 0,0-2,0 Διάγραµµα 2.2 Ετήσιος ποσοστιαίος (%) ρυθµός µεταβολής της απασχόλησης ,0-6,0-8,0-10,0-12,0 Στο Διάγραμμα 2.3 αποτυπώνονται οι εξελίξεις στην απασχόληση κατά τρίμηνο και σε απόλυτα μεγέθη. Στο β τρίμηνο του 2015 εμφανίζεται ισχυρή ανάκαμψη του επιπέδου απασχόλησης κατά 3,5% έναντι του πρώτου τριμήνου του έτους, η οποία είναι μεγαλύτερη σε σύγκριση με το 2014 (1,6%) και το 2013 (0,9%). Επισημαίνεται πως οι συγκρίσεις της απασχόλησης σε τριμηνιαία βάση (q-o-q) είναι ενδεικτικές της βελτίωσης των συνθηκών 4. Υπουργείο Οικονομικών, Προσχέδιο Κρατικού Προϋπολογισμού 2016, Αθήνα, Οκτώβριος Ωστόσο, υπάρχουν πρόσφατες εκτιμήσεις άλλων φορέων για το 2015 οι οποίες κάνουν λόγο για ύφεση μικρότερη του 2,0%, υπό συγκεκριμένες όμως προϋποθέσεις (π.χ. Eurobank Global Markets Research, Greece Macro Monitor, October 21, 2015). 5. Ό.π. 38

5 της αγοράς εργασίας κατά τους πρώτους έξι μήνες του Οφείλεται δε πρωτίστως στην ενίσχυση των βασικών μακροοικονομικών μεγεθών (ακαθάριστη προστιθέμενη αξία, καταναλωτικές δαπάνες, ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών κ.λπ.) και δευτερευόντως στην επανεμφάνιση εποχικών διακυμάνσεων της απασχόλησης. Διάγραµµα 2.3 Επίπεδο απασχόλησης κατά τρίµηνο α 2007β 2007γ 2007δ 2008α 2008β 2008γ 2008δ 2009α 2009β 2009γ 2009δ 2010α 2010β 2010γ 2010δ 2011α 2011β 2011γ 2011δ 2012α 2012β 2012γ 2012δ 2013α 2013β 2013γ 2013δ 2014α 2014β 2014γ 2014δ 2015α 2015β Το Διάγραμμα 2.4 παρουσιάζει τις ποσοστιαίες μεταβολές στο επίπεδο της απασχόλησης κατά φύλο έναντι του αντίστοιχου τριμήνου του προηγούμενου έτους. Με όρους απασχόλησης, οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης φαίνεται ότι επιβάρυναν περισσότερο τους άρρενες, καθώς: Πρώτον, οι άνδρες έχαναν θέσεις εργασίας για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα συγκριτικά με τις γυναίκες (23 έναντι 17 συνεχών τριμήνων), αφού η συρρίκνωση της απασχόλησης για τους άρρενες καταγράφηκε για πρώτη φορά το τέταρτο τρίμηνο του Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 Διάγραµµα 2.4 Ποσοστιαία (%) µεταβολή απασχόλησης κατά φύλο, έναντι ίδιου τριµήνου προηγούµενου έτους 6,0 4,0 2,0 0,0 2008γ 2008δ 2009α 2009β 2009γ 2009δ 2010α 2010β 2010γ 2010δ 2011α 2011β 2011γ 2011δ 2012α 2012β 2012γ 2012δ 2013α 2013β 2013γ 2013δ 2014α 2014β 2015α -2,0 2014γ 2014δ 2015β -4,0-6,0-8,0-10,0-12,0 Άνδρες Γυναίκες 39

6 2008, ενώ για τις γυναίκες μετά από ένα έτος. Δεύτερον, ο ρυθμός απώλειας θέσεων εργασίας, εξαιρώντας τρία τρίμηνα, ήταν μεγαλύτερος στους άνδρες συγκριτικά με τον αντίστοιχο των γυναικών, γεγονός χαρακτηριστικό των πιέσεων που ασκήθηκαν στην απασχόληση των αρρένων. Τρίτον, η γυναικεία απασχόληση παρουσιάζει ισχυρότερη ανάκαμψη ήδη από το πρώτο τρίμηνο του 2014, όταν η τάση στην ανδρική δεν είχε ακόμη αποσαφηνιστεί. Το αποτέλεσμα αυτό αποδίδεται στις κλαδικές αναδιατάξεις και αναδιαρθρώσεις αλλά και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της απασχόλησης κάθε φύλου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως οι επιπτώσεις της ύφεσης έγιναν πρώτα αισθητές σε κλάδους όπου κυριαρχούσε η ανδρική απασχόληση, όπως οι κατασκευές, ενώ παράλληλα οι γυναίκες εμφανίζουν μεγαλύτερη προθυμία να αποδεχτούν θέσεις εργασίας ευέλικτης μορφής (εκ περιτροπής ή μερική απασχόληση) Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Διάγραµµα 2.5 Κατανοµή σωρευτικών απωλειών θέσεων εργασίας κατά φύλο: β τρίµ β τρίµ ,7% Άνδρες 29,3% Γυναίκες Διάγραµµα 2.6 Συµµετοχή φύλου στην αύξηση της απασχόλησης: β τρίµ β τρίµ ,5% 62,5% Άνδρες Γυναίκες Ως εκ τούτου, η κατανομή των απωλειών θέσεων εργασίας σωρευτικά την περίοδο β τρίμ β τρίμ επιβαρύνει περισσότερο τους άνδρες, καθώς το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα το 71% σχεδόν των απωλειών αφορούσε τους άνδρες, έναντι 69% που είχε καταγραφεί κατά την περίοδο β τρίμ β τρίμ Στο Διάγραμμα 2.6 επιβεβαιώνεται η κατανομή της αύξησης της απασχόλησης προς όφελος των γυναικών σε ετήσια βάση. Επτά στις 10 νέες θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν το χρονικό διάστημα β τρίμηνο 2014 β τρίμηνο 2015 καλύφθηκαν από θήλεις. 40

7 Διάγραµµα 2.7 Ποσοστιαίες (%) µεταβολές απασχόλησης κατά φύλο και ηλικία: β τρίµ β τρίµ Άνδρες Γυναίκες Επίσης, στο Διάγραμμα 2.7 παρουσιάζονται οι ποσοστιαίες μεταβολές στην απασχόληση κατά φύλο και ηλικιακή ομάδα μεταξύ β τριμήνου 2014 και β τριμήνου Μεγάλη υποχώρηση σημείωσε η απασχόληση στις ηλικίες 15-19, ανεξαρτήτως φύλου, ενώ αξιοσημείωτη ήταν η υποχώρηση στους άνδρες των ηλικιακών ομάδων και και στις γυναίκες της ομάδας Τα δεδομένα αυτά υποδεικνύουν πως η τάση υποκατάστασης στην εργασία μεταξύ ηλικιακών ομάδων, και συγκεκριμένα μεταξύ της ομάδας των ατόμων νεαρής ηλικίας (που παρέχουν σχετικά φθηνότερη εργασία) και εκείνης των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας (που η εργασία τους είναι σχετικά ακριβότερη), εξάντλησε την αρχική της δυναμική. Στις ηλικιακές ομάδες 25-29, 35-39, 45-49, και οι ρυθμοί αύξησης της απασχόλησης είναι θετικοί ανεξαρτήτως φύλου. Η εξέλιξη αυτή αντανακλά τις επιπτώσεις από τη βελτίωση του γενικότερου μακροοικονομικού περιβάλλοντος ήδη από τα μέσα του προηγούμενου έτους, αλλά οι αρνητικές μεταβολές στη διευρυμένη ηλικιακή ομάδα είναι πιθανό να δικαιώσουν τις ανησυχίες για τη βιωσιμότητα της ανάκαμψης της απασχόλησης. Επιπρόσθετα, οι έντονες μεταβολές στις ηλικιακές ομάδες και είναι πιθανό να συνδέονται με λόγους σπουδών και συνταξιοδοτικών αποφάσεων αντίστοιχα. Ένα ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα είναι οι μεταβολές στην απασχόληση κατά θέση στο επάγγελμα και φύλο, οι οποίες είναι αποκαλυπτικές των διεργασιών στην ελληνική αγορά εργασίας κατά το τελευταίο έτος. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για την αύξηση των εργοδοτών ανεξαρτήτως φύλου, η οποία είναι πολύ ισχυρή (Πίνακας 2.1). Η αύξηση αυτή μπορεί να τροφοδοτείται από τρεις πηγές: Πρώτον, από την πρόσληψη εργαζομένων σε ήδη υπάρχουσες επιχειρήσεις που μέχρι πρότινος λειτουργούσαν χωρίς προσωπικό (αυτοαπασχόληση). Δεύτερον, από την απευθείας δημιουργία νέων επιχειρήσεων με τουλάχιστον ένα άτομο προσωπικό. Οι εξελίξεις αυτές επιβεβαιώνουν τις προσδοκίες για τη βελτίωση του μακροοικονομικού/επιχειρηματικού κλίματος, τουλάχιστον μέχρι την άνοιξη του Ωστόσο οι νέες επιχειρήσεις χαρακτηρίζονται στη συντριπτική τους πλειοψηφία ως Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 41

8 2015 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου πολύ μικρές, γεγονός που σε σημαντικό βαθμό είναι αποτέλεσμα της «επιχειρηματικότητας ανάγκης», δηλαδή της δημιουργίας επιχείρησης μόλις οι οικονομικές συνθήκες στην αγορά έγιναν περισσότερο ευνοϊκές, μετά από απώλεια εργασίας στο παρελθόν. Τρίτον, από τις διεργασίες διαδοχής στις επιχειρήσεις όπου ο παλαιότερος ιδιοκτήτης συνταξιοδοτήθηκε, είτε εξαιτίας συμπλήρωσης των ηλικιακών ορίων είτε υπό το φόβο δυσμενέστερων μεταβολών στο συνταξιοδοτικό στο μέλλον, μεταβιβάζοντας την κυριότητα της επιχείρησης σε μέλη της οικογένειάς του. Η άποψη αυτή ενισχύεται και από την πολύ ισχυρή αύξηση των αρρένων συμβοηθούντων μελών, παρατήρηση που ενδεχομένως να υποδεικνύει πως οι μέχρι πρότινος ιδιοκτήτες παρέμειναν στη διάθεση της επιχείρησης και μετά τη συνταξιοδότησή τους. Με το ίδιο σκεπτικό μπορεί να ερμηνευτεί και η συρρίκνωση των θηλέων συμβοηθούντων μελών, αν και σε αυτή την περίπτωση πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι προσπάθειές τους για εύρεση εργασίας εκτός της οικογενειακής επιχείρησης, αξιοποιώντας και τη μικρή βελτίωση της γενικότερης οικονομικής κατάστασης. Ως εκ τούτου, κατά την περίοδο β τρίμηνο 2014 β τρίμηνο 2015 ο ανά εργοδότη αριθμός μισθωτών μειώθηκε σε 9,5 άτομα, από 10,6 την προηγούμενη περίοδο και 7,8 το β τρίμηνο του Θα ήταν όμως πρώιμο να υποστηριχτεί ότι η επιχειρηματική βάση εισέρχεται σε ανοδική πορεία, ιδιαίτερα όταν δεν έχουν γίνει ακόμα αισθητές οι επιπτώσεις από τις τελευταίες δυσμενείς οικονομικές εξελίξεις. Πίνακας 2.1 Ποσοστιαίες μεταβολές στην απασχόληση Θέση στο επάγγελμα και φύλο, β τρίμ β τρίμ Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Εργοδότες 13,9 16,6 14,6 Αυτοαπασχολούμενοι -3,6 4,4-1,0 Μισθωτοί 1,4 4,5 2,8 Συμβοηθούντα μέλη 12,2-7,2-0,2 Σύνολο 1,2 4,1 2,4 Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2015 Β τριμήνου Μεταξύ β τριμήνου 2014 β τριμήνου 2015 δέκα κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας εμφανίζουν θετική μεταβολή της απασχόλησης, έναντι οκτώ την περίοδο β τρίμηνο 2013 β τρίμηνο Στους δέκα αυτούς κλάδους (Μεταποίηση, Κατασκευές, Εμπόριο, Καταλύματα-εστίαση, Διαχείριση ακίνητης περιουσίας, Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες, Εκπαίδευση, Υγεία και κοινωνική μέριμνα, Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών και Δραστηριότητες εξωδαφικών οργανισμών και φορέων) δημιουργήθηκαν συνολικά θέσεις εργασίας, ενώ την ίδια περίοδο στους λοιπούς κλάδους σημειώθηκε μείωση της απασχόλησης με συνολικές απώλειες θέσεων εργασίας, με το σύνολο της αγοράς εργασίας να παρουσιάζει αξιοσημείωτο θετικό ισοζύγιο θέσεων. Η συντριπτική πλειοψηφία των νέων θέσεων εργασίας (85,0%) προέρχεται από τέσσερις μόνο κλάδους (Μεταποίηση, η οποία επανήλθε σε θετικούς ρυθμούς μεταβολής έπειτα από μεγάλο χρονικό διάστημα συρρίκνωσης, Εμπόριο, Καταλύματα-εστίαση και Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες). Μάλιστα το εμπόριο συνεισφέρει τις περισσότερες θέσεις σε απόλυτο μέγεθος. Σημαντική ήταν επίσης η συνεισφορά τόσο του κλάδου Καταλυμάτων-εστίασης όσο και εκείνου των Επαγγελματικών, επιστημονικών και τεχνικών επαγγελμάτων. Η επανεμφάνιση θετικών ρυθμών μεταβολής της απασχόλησης 42

9 στο εμπόριο είναι πιθανό να οφείλεται στα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα από την ενίσχυση της τουριστικής κίνησης κατά το τελευταίο έτος αλλά και στην εκ νέου τόνωση του ενδιαφέροντος τόσο των επιχειρηματιών όσο και των εργαζομένων, καθώς οι προοπτικές της οικονομίας βελτιώνονταν. Η αύξηση των εργαζομένων στον κλάδο Επαγγελματιών, επιστημόνων και τεχνικών μπορεί να ερμηνευτεί ως προσπάθεια διεξόδου από την ανεργία μέσω ατομικής κυρίως πρωτοβουλίας. Αντίθετα, η πολύ καλή, σε όρους αφίξεων, τουριστική χρονιά βελτίωσε μεν την απασχόληση στον κλάδο αλλά δεν φάνηκε ικανή να ενισχύσει την απασχόληση και άλλων «συμπληρωματικών» κλάδων, όπως εκείνων των Μεταφορών-αποθήκευσης ή των Τεχνών-διασκέδασης-ψυχαγωγίας. Επισημαίνεται επίσης η αστάθεια των μεταβολών της απασχόλησης ανά κλάδο ως βασικό χαρακτηριστικό των κλαδικών αναδιαρθρώσεων, γεγονός άλλωστε αναμενόμενο αν ληφθούν υπόψη η ένταση και η διάρκεια της κρίσης τα προηγούμενα χρόνια αλλά και η σταδιακή διόγκωση της αβεβαιότητας, ιδιαίτερα από την άνοιξη του Από τους 8 κλάδους που εμφάνισαν αύξηση της απασχόλησης το χρονικό διάστημα β τρίμηνο 2013 β τρίμηνο 2014, 6 μόνο τρεις συνέχισαν και φέτος να αυξάνουν τη ζήτηση για εργασία (Καταλύματαεστίαση, Εκπαίδευση και Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών), ενώ οι υπόλοιποι πέντε (Ορυχεία-λατομεία, Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, Παροχή νερού, Διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες, Τέχνες-διασκέδαση-ψυχαγωγία) κατέγραψαν αξιοσημείωτη συρρίκνωση των θέσεων απασχόλησης. 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0-20,0-40,0 Διάγραµµα 2.8 * Ποσοστιαίες (%) µεταβολές στην κλαδική απασχόληση: β τρίµ β τρίµ Α. Γεωργία, δασοκοµία και αλιεία Β. Ορυχεία και λατοµεία Γ. Μεταποίηση Δ. Παροχή ηλεκτρικού ρεύµατος, φυσικού αερίου, ατµού κ.λπ. Ε. Παροχή νερού, επεξεργασία λυµάτων, διαχείριση αποβλήτων Στ. Κατασκευές Ζ. Χονδρικό και λιανικό εµπόριο. Επισκευή µηχανοκίνητων Η. Μεταφορά και αποθήκευση Θ. Δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύµατος και υπηρεσιών Ι. Ενηµέρωση και επικοινωνία 164,1% 4,2% 0,8% 5,3% 10,4% Α Β Δ Ε Η -1,7% Κ -0,7% Γ ΣΤ Ζ Θ Ι Λ -2,0% -10,3% -8,5% -17,1% -11,3% 57,9% 16,3% 7,5% Ν Ξ 1,6% 1,6% Ρ Τ Μ -0,8% Ο Π Σ -0,3% Y -3,0% -12,7% Κ. Χρηµατοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες Λ. Διαχείριση ακίνητης περιουσίας Μ. Επαγγελµατικές, επιστηµονικές και τεχνικές δραστηριότητες Ν. Διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες Ξ. Δηµόσια διοίκηση και άµυνα. Υποχρεωτική κοινωνική ασφάλεια Ο. Εκπαίδευση Π. Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας και κοινωνικής µέριµνας Ρ. Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία Σ. Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών Τ. Δραστηριότητες νοικοκυριών ως εργοδοτών Υ. Δραστηριότητες ετεροδικών οργανισµών και φορέων Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 * Σημείωση: Δεν παρουσιάζονται οι κλάδοι Διαχείριση ακίνητης περιουσίας και Δραστηριότητες εξωδαφικών οργανισμών και φορέων διότι εκτιμήσεις «σπάνιων χαρακτηριστικών», δηλαδή εκτιμήσεις που αναφέρονται σε λιγότερο από άτομα, συνοδεύονται από ιδιαίτερα μεγάλο δειγματοληπτικό σφάλμα. 6. Οι κλάδοι Διαχείριση ακίνητης περιουσίας και Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών δεν παρουσίασαν παρά οριακές μεταβολές. 43

10 2015 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Στους κλάδους που εμφάνισαν τη μεγαλύτερη συμμετοχή στο σύνολο των απωλειών συγκαταλέγονται η Δημόσια διοίκηση και άμυνα (23,1%), κυρίως εξαιτίας συνταξιοδοτήσεων υπό το φόβο δυσμενέστερων αλλαγών επί του συνταξιοδοτικού στο μέλλον, οι Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες (20,0%), οι Τέχνες-διασκέδαση-ψυχαγωγία (15,1%), οι Μεταφορές-αποθήκευση (8,7%) και Γεωργία-δασοκομία-αλιεία (επίσης με 8,7%), και οι κλάδοι Παροχής ηλεκτρικού ρεύματος φυσικού αερίου κ.λπ. (7,1%) και Παροχής νερού επεξεργασίας λυμάτων (επίσης με 7,1%). Εξαιρετικά σημαντικό είναι το ζήτημα που εγείρεται σχετικά με την ποιότητα των νέων θέσεων εργασίας που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της περιόδου β τριμ β τριμ Το 26,1% είναι θέσεις μερικής απασχόλησης, ποσοστό όμως αρκετά χαμηλότερο συγκριτικά με την περίοδο β τρίμ β τρίμ (45,0%). 7 Στους κλάδους που το χρονικό διάστημα β τρίμ β τρίμ εμφάνισαν αύξηση της απασχόλησης τόσο της πλήρους όσο και της μερικής συγκαταλέγεται και το Εμπόριο, με το 52,2% των θέσεων αυτών να αφορούν τη μερική απασχόληση. Αντίστοιχα υψηλό ήταν το Διάγραµµα 2.9 Ποσοστιαίες (%) µεταβολές στην πλήρη και µερική κλαδική απασχόληση: β τρίµ β τρίµ Α B Πλήρης Γ Δ Μερική Ε Στ Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ -150% -100% -50% 0% 50% 100% 150% 200% Α. Γεωργία, δασοκοµία και αλιεία Β. Ορυχεία και λατοµεία Γ. Μεταποίηση Δ. Παροχή ηλεκτρικού ρεύµατος, φυσικού αερίου, ατµού και κλιµατισµού Ε. Παροχή νερού, επεξεργασία λυµάτων, διαχείριση αποβλήτων και δραστηριότητες εξυγίανσης Στ. Κατασκευές Ζ. Χονδρικό και λιανικό εµπόριο. Επισκευή µηχανοκίνητων οχηµάτων και µοτοσυκλετών Η. Μεταφορά και αποθήκευση Θ. Δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύµατος και υπηρεσιών εστίασης Ι. Ενηµέρωση και επικοινωνία Κ. Χρηµατοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες Λ. Διαχείριση ακίνητης περιουσίας Μ. Επαγγελµατικές, επιστηµονικές και τεχνικές δραστηριότητες Ν. Διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες Ξ. Δηµόσια διοίκηση και άµυνα. Υποχρεωτική κοινωνική ασφάλεια Ο. Εκπαίδευση Π. Δραστηριότητες σχετικές µε την ανθρώπινη υγεία και την κοινωνική µέριµνα Ρ. Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία Σ. Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών Τ. Δραστηριότητες νοικοκυριών ως εργοδοτών, µη διαφοροποιηµένες δραστηριότητες νοικοκυριών, που αφορούν την παραγωγή αγαθών Υ. Δραστηριότητες ετεροδικών οργανισµών και φορέων Σημείωση: Τα αποτελέσματα για τους κλάδους Διαχείρισης ακίνητης περιουσίας και Δραστηριοτήτων εξωδαφικών οργανισμών και φορέων θα πρέπει να ερμηνευτούν με προσοχή, διότι εκτιμήσεις «σπάνιων χαρακτηριστικών», δηλαδή εκτιμήσεις που αναφέρονται σε λιγότερο από άτομα, συνοδεύονται από ιδιαίτερα μεγάλο δειγματοληπτικό σφάλμα. 7. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι σύμφωνα με στοιχεία του Πληροφοριακού Συστήματος «Εργάνη» (Ροές Μισθωτής Απασχόλησης στον Ιδιωτικό Τομέα, Ιούνιος 2015, Δ.Τ. 22 Ιουλίου 2015 του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης) το 49,1% των νέων προσλήψεων των μισθωτών στον ιδιωτικό τομέα κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015 αφορούσε μερική ή εκ περιτροπής εργασία. 44

11 μερίδιο των νέων θέσεων μερικής απασχόλησης στους κλάδους της Εκπαίδευσης (48,0%), των Ξενοδοχείων-εστίασης (29,8%) και των Άλλων δραστηριοτήτων παροχής υπηρεσιών (26,7%). Σημαντική ήταν επίσης η συμμετοχή στη δημιουργία θέσεων μερικής απασχόλησης στους κλάδους της Ανθρώπινης υγείας και κοινωνικής μέριμνας (20,3%) αλλά και της Μεταποίησης (14,2%). Η σταθεροποίηση στην αγορά εργασίας το 2014 και οι θετικές ενδείξεις το πρώτο εξάμηνο του 2015 καθιστούν σαφές πως η προσπάθεια βιώσιμης και διαρκούς βελτίωσης των δεικτών απασχόλησης θα είναι μια μακρά διαδικασία, χωρίς ισχυρά θετικά αποτελέσματα. Αντίθετα, η αναμενόμενη ύφεση, τόσο για το τρέχον έτος όσο και για το 2016, θέτει σε αμφιβολία την έστω και ασθενή ανάκαμψη στην αγορά εργασίας. Η εναπόθεση όλων των ελπίδων σε «κλάδους πρωταθλητές» όπως είναι ο τουρισμός, εκτός από τις ενστάσεις ως προς το μέγεθος των πολλαπλασιαστικών του αποτελεσμάτων, αποτελεί μία μάλλον ριψοκίνδυνη επιλογή, αφού ο κλάδος εξαρτάται σε ιδιαίτερα μεγάλο βαθμό και από τη διεθνή συγκυρία. Επιπρόσθετα, για να μπορέσει μια οικονομία να αξιοποιήσει σε μεγαλύτερο βαθμό τα οφέλη από την παραγωγική της λειτουργία, θα πρέπει οι κλάδοι της να λειτουργούν, ως ένα βαθμό, συμπληρωματικά. Η επαναδραστηριοποίηση της οικονομίας και η δημιουργία θέσεων πλήρους απασχόλησης μόνιμου χαρακτήρα αποτελεί πλέον αδήριτη ανάγκη, η ικανοποίηση της οποίας ωστόσο μετατίθεται, δυστυχώς, για το μέλλον. Η σημασία του εμπορίου για την απασχόληση και την οικονομία προμηνύει πως ο συγκεκριμένος κλάδος θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια. Διάγραµµα 2.10 Ποσοστιαίες (%) µεταβολές στην µόνιµη και προσωρινή κλαδική απασχόληση: β τρίµ β τρίµ Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 Α B Γ Δ Μόνιµη Ε Προσωρινή Στ Ζ Η Θ Ι Κ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Α. Γεωργία, δασοκοµία και αλιεία Β. Ορυχεία και λατοµεία Γ. Μεταποίηση Δ. Παροχή ηλεκτρικού ρεύµατος, φυσικού αερίου, ατµού και κλιµατισµού Ε. Παροχή νερού, επεξεργασία λυµάτων, διαχείριση αποβλήτων και δραστηριότητες εξυγίανσης Στ. Κατασκευές Ζ. Χονδρικό και λιανικό εµπόριο. Επισκευή µηχανοκίνητων οχηµάτων και µοτοσυκλετών Η. Μεταφορά και αποθήκευση Θ. Δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύµατος και υπηρεσιών εστίασης Ι. Ενηµέρωση και επικοινωνία Κ. Χρηµατοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες Μ. Επαγγελµατικές, επιστηµονικές και τεχνικές δραστηριότητες Ν. Διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες Ξ. Δηµόσια διοίκηση και άµυνα. Υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση Ο. Εκπαίδευση Π. Δραστηριότητες σχετικές µε την ανθρώπινη υγεία και την κοινωνική µέριµνα Ρ. Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία Σ. Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών Τ. Δραστηριότητες νοικοκυριών ως εργοδοτών, µη διαφοροποιηµένες δραστηριότητες νοικοκυριών, που αφορούν την παραγωγή αγαθών 45

12 Ανησυχία προκαλείται και από την καταγεγραμμένη υποκατάσταση των θέσεων μόνιμης απασχόλησης με θέσεις προσωρινής, παρά την επιβράδυνση της τάσης κατά την τελευταία περίοδο β τρίμ β τρίμ (Διάγραμμα 2.10). Συνολικά, ο αριθμός των μισθωτών εργαζόμενων αυξήθηκε κατά άτομα, με το 24,7% εξ αυτών (15.100) να προέρχεται από θέσεις απασχόλησης ορισμένου χρόνου Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Ανεργία: Επίπεδο και διάρθρωση Η ανεργία στην Ελλάδα μειώθηκε μεταξύ β τριμήνου 2014 και β τριμήνου 2015 κατά περίπου άτομα, ενώ το ποσοστό ανεργίας υποχώρησε κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες (από 26,8% σε 24,8%) στις εργάσιμες ηλικίες (Διάγραμμα 2.11). Αποτέλεσμα της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης είναι η διόγκωση της ανεργίας σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα. Το 2008 υπήρξε το έτος με τη χαμηλότερη ανεργία από το 1983, τόσο της συνολικής όσο και αυτής των γυναικών. Οι άρρενες είχαν παρουσιάσει οριακά καλύτερες επιδόσεις μόνο τα έτη 1989 και Το 2014 καταγράφηκε για πρώτη φορά υποχώρηση του ποσοστού ανεργίας μετά από πέντε έτη συνεχούς και έντονης διόγκωσης Διάγραµµα 2.11 Ποσοστό ανεργίας (%) στις ηλικίες Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Σημειώνεται ότι το μέγεθος του εργατικού δυναμικού συρρικνώθηκε οριακά, γεγονός που δεν επηρέασε σημαντικά το ποσοστό ανεργίας. Η απομάκρυνση από το εργατικό δυναμικό αποδίδεται σε δύο λόγους: πρώτον, στη μετανάστευση προς την αλλοδαπή τόσο των ημεδαπών όσο και των οικονομικών μεταναστών οι οποίοι επαναπατρίζονται μετά τον περιορισμό της πιθανότητας εύρεσης εργασίας και, δεύτερον, στο φαινόμενο του «απογοητευμένου ανέργου», των ανθρώπων δηλαδή που, εξαιτίας της μακροχρόνιας παραμονής τους σε κατάσταση ανεργίας, παύουν ουσιαστικά να αναζητούν θέσεις εργασίας και για το λόγο αυτό δεν καταγράφονται πλέον ως άνεργοι από τις επίσημες έρευνες. Σημειώνεται ωστόσο ότι οι εκτιμήσεις για το επίπεδο της ανεργίας το επόμενο διάστημα είναι δυσοίωνες, καθώς 46

13 αναμένεται να διογκωθεί εκ νέου σε 26,8% φέτος και 27,1% το Στο σύνολο των ηλικιακών ομάδων το ποσοστό ανεργίας στους άρρενες μειώνεται στις μικρότερες ηλικίες, ενώ αντίθετα παρουσιάζει μικρή αύξηση στις ηλικιακές ομάδες και 60+. Στις γυναίκες, με εξαίρεση την ηλικιακή ομάδα 35-39, η ανεργία υποχωρεί σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου χρόνου. Τα σχετικά στοιχεία εμφανίζονται στο Διάγραμμα Διάγραµµα 2.12 Ποσοστό ανεργίας (%) κατά ηλικιακή οµάδα Σύνολο Σύνολο Άνδρες β τρίµ Άνδρες β τρίµ Γυναίκες β τρίµ Γυναίκες β τρίµ Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Η συρρίκνωση της ανεργίας την περίοδο β τρίμ β τρίμ οφείλεται κατά 61,2% στην πτώση της ανεργίας των ανδρών, παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των άνεργων γυναικών υπερβαίνει τον αντίστοιχο των ανδρών τα τελευταία δύο έτη. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η διαπίστωση ότι, παρά τα εξαιρετικά υψηλά ποσοστά ανεργίας των νέων κάτω των 25 ετών, οι μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες παρουσιάζουν χειρότερη εικόνα, όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα Μεγάλη αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι, ενώ τα ποσοστά ανεργίας των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας οι οποίοι διανύουν την πλέον παραγωγική-δημιουργική τους περίοδο ή/και έχουν αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις είναι χαμηλότερα του μέσου ποσοστού ανεργίας, η συμμετοχή τους στον συνολικό αριθμό των ανέργων είναι μεγαλύτερη από την αντίστοιχη της ηλικιακής ομάδας των ανέργων κάτω των 25 ετών. Ειδικότερα, οι άνεργοι της ηλικιακής ομάδας αποτελούν το 11,7% του συνολικού αριθμού των ανέργων, όταν οι άνεργοι των ομάδων 30-39, και αποτελούν το 29,3%, το 25,1% και το 14,7% αντίστοιχα. Στους άνδρες της ηλικιακής ομάδας 50+ το ποσοστό ανεργίας είναι υψηλότερο ή περίπου ίσο συγκριτικά με το προηγούμενο έτος (β τρίμ έναντι β τριμ. 2014), παρά τη βελτίωση της απασχόλησης τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Εκτός από τις συνέπειες των παραπάνω εξελίξεων στην τρέχουσα περίοδο, δυσμενείς επιπτώσεις θα καταγραφούν επίσης στο μέλλον σε δύο επίπεδα: Οι άνεργοι των μεγαλύτερων Μέρος 2 8. IMF, Adjusting to Lower Commodity Prices, World Economic Outlook, World Economic and Financial Surveys, October

14 Διάγραµµα 2.13 Ηλικιακή κατανοµή της ανεργίας 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 2015 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 0% Άνδρες β τρίµ Άνδρες β τρίµ Γυναίκες β τρίµ Γυναίκες β τρίµ ηλικιών, οι οποίοι δεν πληρούν τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης και αδυνατούν να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας, θα αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο περιθωριοποίησης. Οι άνεργοι σε νεότερες ηλικιακές ομάδες, εκτός από την απαξίωση των επαγγελματικών τους προσόντων, θα συνταξιοδοτηθούν με πολύ δυσμενέστερους όρους και σε συνάρτηση με την αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Βελτίωση, αλλά ιδιαίτερα μικρής έκτασης, παρατηρείται στην εξέλιξη της μακροχρόνιας ανεργίας. Το Διάγραμμα 2.14 παρουσιάζει την αναλογία της μακροχρόνιας ανεργίας (άνεργοι άνω του έτους) στο σύνολο των ανέργων κατά φύλο και ηλικία. Πιο συγκεκριμένα, στο σύνολο των ανέργων το μερίδιο της μακροχρόνιας ανεργίας το β τρίμ υποχώρησε Διάγραµµα 2.14 Ποσοστό (%) µακροχρόνια ανέργων στο σύνολο των ανέργων Άνδρες β τρίµ Άνδρες β τρίµ Γυναίκες β τρίµ Γυναίκες β τρίµ

15 στο 73,1%, από 74,4% το β τρίμ και 49,2% το β τρίμ Η επιμονή της μακροχρόνιας ανεργίας σε εξαιρετικά υψηλά ποσοστά αποκαλύπτει την ιδιαίτερα ισχυρή επιδείνωση της ελληνικής αγοράς εργασίας σωρευτικά τα τελευταία χρόνια, καθώς και το μέγεθος των πιέσεων που υφίσταται ο κάθε άνεργος, μεταξύ άλλων και σε όρους απαξίωσης των εργατικών του δεξιοτήτων. Παράλληλα, αναδεικνύεται η ανάγκη ριζικού επανασχεδιασμού των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης και γενικότερα των προγραμμάτων επανένταξης των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας Η απασχόληση στο εμπόριο το Βασικές τάσεις Μετά από έξι χρόνια συνεχούς ετήσιας μείωσης της απασχόλησης στο εμπόριο, το 2015 ο κλάδος παρουσίασε αύξηση σε σύγκριση με το Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ, ο κλάδος του εμπορίου το β τρίμηνο του 2015 απασχολούσε άτομα άνω των 15 ετών. Έτσι, από το 2008 που ξεκινάει η κρίση, το 2015 είναι το πρώτο έτος που παρουσιάζεται αύξηση της απασχόλησης του κλάδου σε απόλυτα μεγέθη Διάγραµµα 2.15 Eπίπεδο απασχόλησης στο εµπόριο Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος Η απασχόληση στο εμπόριο έφτασε το 2015 στα επίπεδα του 1997, το οποίο σημαίνει ότι μέσα σ ένα έτος κέρδισε, σε όρους απασχόλησης, δύο έτη, καθώς το 2014 η απασχόληση του κλάδου είχε υποχωρήσει στο επίπεδο του Έτσι, σε σχέση με το 2014 το εμπόριο παρουσιάζει αύξηση καθαρών θέσεων εργασίας, η οποία οφείλεται σχεδόν εξολοκλήρου στην αύξηση της απασχόλησης στο λιανικό εμπόριο. Μικρή ήταν η συμμετοχή του υποκλάδου των οχημάτων στην ενίσχυση των θέσεων εργασίας του εμπορίου, ενώ στο χονδρικό εμπόριο καταγράφηκε σημαντική μείωση. 49

16 Διάγραµµα 2.16 Επίπεδο απασχόλησης στους κλάδους του εµπορίου Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου α 1998γ 1999α 1999γ 2000α 2000γ 2001α 2001γ 2002α 2002γ 2003α 2003γ 2004α 2004γ 2005α 2005γ 2006α 2006γ 2007α 2007γ 2008α 2008γ 2009α 2009γ 2010α 2010γ 2011α 2011γ 2012α 2012γ 2013α 2013γ Χονδρικό & λιανικό εµπόριο & επισκευή µηχανοκίνητων οχηµάτων Χονδρικό εµπόριο, εκτός από το εµπόριο µηχανοκίνητων οχηµάτων 2014α 2014γ 2015α 2015γ Λιανικό εµπόριο, εκτός από το εµπόριο µηχανοκίνητων οχηµάτων Το Διάγραμμα 2.16 παρουσιάζει την εξέλιξη της απασχόλησης στους επιμέρους κλάδους του εμπορίου. Η πτωτική πορεία του επιπέδου απασχόλησης ανακόπτεται στο λιανικό εμπόριο ήδη από το α τρίμηνο του 2014, ενώ στους υπόλοιπους δύο υποκλάδους παρατηρούνται τάσεις σταθεροποίησης, με αξιοσημείωτη όμως μεταβλητότητα. Η αύξηση που παρατηρείται στην απασχόληση, αν και αποτελεί ενθαρρυντική εξέλιξη, δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να ληφθεί ως έναρξη μιας γενικότερης ανάκαμψης. Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι τα στοιχεία απεικονίζουν την απασχόληση στο β τρίμηνο του έτους (το οποίο λαμβάνεται ως περίοδος βάσης, ενδεικτική για το σύνολο του έτους), χωρίς να έχουν ενσωματωθεί οι επιπτώσεις από την επιβολή του περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων και από τα νέα μέτρα που προβλέπονται στην τρίτη συμφωνία χρηματοδότησης της χώρας από τους θεσμούς Συγκριτικά στοιχεία: Απασχόληση στο εμπόριο και στο σύνολο Το εμπόριο εξακολουθεί να αποτελεί τον κυριότερο κλάδο απασχόλησης της ελληνικής οικονομίας. Το 2015 συγκεντρώνει το 18,1% της συνολικής απασχόλησης, με τη συμμετοχή του να αυξάνεται σε σύγκριση με το 2014, οπότε το εμπόριο συγκέντρωνε το 17,6% της συνολικής. Με αναφορά στη μη αγροτική απασχόληση, η συμμετοχή του εμπορίου στην απασχόληση σε όλη τη διάρκεια της ύφεσης παραμένει σταθερά πάνω από το 20,0%, ενώ το 2015 αγγίζει το 20,8%. Το γεγονός αυτό υπογραμμίζει την ανθεκτικότητα της απασχόλησης του ελληνικού εμπορίου έναντι άλλων κλάδων της οικονομίας. Το Διάγραμμα 2.17 απεικονίζει τον σημαντικό ρόλο που παίζει το εμπόριο στην αύξηση της απασχόλησης στο σύνολο της χώρας τα τελευταία έτη. Το εμπόριο αποτέλεσε τον κύριο κλάδο αύξησης της απασχόλησης, αντισταθμίζοντας τις απώλειες που εμφάνισαν οι λοιποί κλάδοι υψηλής απασχόλησης, όπως η αγροτική παραγωγή και η μεταποίηση, καθ όλη την περίοδο , ενώ αποτελεί τον κλάδο με την υψηλότερη απασχόληση στην ελληνική οικονομία. 50

17 Διάγραµµα 2.17 Μερίδιο εµπορίου στη συνολική απασχόληση 19,0 18,5 18,0 17,5 17,0 16,5 16,0 15,5 15,0 14,5 14, Μία στις 5 γυναίκες που εργάζονται στον μη αγροτικό τομέα της οικονομίας απασχολείται στον κλάδο του εμπορίου (21% της συνολικής μη αγροτικής απασχόλησης). Το ποσοστό εμφανίζεται ελαφρώς αυξημένο έναντι του 2012 (20,4%). Παράλληλα, για πρώτη φορά τα τελευταία τρία χρόνια το ποσοστό των απασχολούμενων γυναικών στο εμπόριο ξεπερνά οριακά το ποσοστό των γυναικών στη συνολική μη αγροτική απασχόληση. Σχεδόν 1 στους 4 νέους κάτω των 25 ετών που εργάζεται στον μη αγροτικό τομέα απασχολείται στο εμπόριο (24,8%), έναντι 22,4% το 2014, με το ποσοστό αυτό να αυξάνεται από το 2008 ως σήμερα Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 Διάγραµµα 2.18 Συντελεστής εκπροσώπησης ηλικιακών οµάδων στο εµπόριο σε σχέση µε τη µη αγροτική απασχόληση 2,0 1,5 1,0 0,5 0,

18 Το Διάγραμμα 2.18 παρουσιάζει το βαθμό συγκέντρωσης (εκπροσώπησης) των ηλικιακών ομάδων στο εμπόριο σε σχέση με την αντίστοιχη συγκέντρωσή τους στο σύνολο της μη αγροτικής απασχόλησης (βλ. επεξήγηση στο πλαίσιο που ακολουθεί). Το εμπόριο εξακολουθεί, παρά την οικονομική κρίση, να συγκεντρώνει σχετικά υψηλότερη αναλογία μεταξύ των εργαζόμενων νέων κάτω των 25 ετών. Στις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες με εξαίρεση τις ηλικίες μεταξύ 60 και 70 ετών ο δείκτης εκπροσώπησης λαμβάνει τιμές μικρότερες της μονάδας. Η εξέλιξη του δείκτη εκπροσώπησης δείχνει ότι στη διάρκεια της περιόδου ο δείκτης βελτιώνεται στις νεαρές ηλικίες (ως 30 ετών) και στις ηλικίες άνω των 60 ετών. Η εξέλιξη αυτή υπογραμμίζει την ικανότητα του εμπορίου να διατηρεί σχετικά περισσότερο ικανοποιητικά από άλλους κλάδους την απασχόληση ευαίσθητων ομάδων του εργατικού δυναμικού Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Συντελεστής Συγκέντρωσης της Απασχόλησης μιας κατηγορίας εργαζομένων σ έναν κλάδο είναι η αναλογία της κατηγορίας αυτής στην κλαδική απασχόληση προς την αναλογία της στο σύνολο των κλάδων. Η τιμή του συντελεστή δίνεται από τη σχέση: N ij Nj l = Ni N Όπου l : Ο συντελεστής συγκέντρωσης Ν ij : Ο αριθμός των εργαζομένων της κατηγορίας i στον κλάδο j. Ν j : Ο αριθμός του συνόλου των εργαζομένων στον κλάδο j. Ν i : Ο αριθμός του συνόλου των εργαζομένων της κατηγορίας i στο σύνολο των κλάδων. Ν: Το σύνολο των εργαζομένων σε όλους τους κλάδους. Η κρίσιμη τιμή του δείκτη είναι η μονάδα. Όταν ο δείκτης λαμβάνει τιμή ίση με μονάδα, τότε η κατηγορία αυτή εργαζομένων κατανέμεται στον κλάδο με την ίδια αναλογία με την οποία κατανέμεται στη συνολική απασχόληση. Αν η τιμή του δείκτη είναι μεγαλύτερη της μονάδας, τότε η κατηγορία αυτή εργαζομένων συγκεντρώνεται στον κλάδο αναλογικά περισσότερο απ ό,τι στο σύνολο της απασχόλησης. Αν η τιμή του δείκτη είναι μικρότερη της μονάδας, τότε συγκεντρώνεται στον κλάδο λιγότερο απ ό,τι στη συνολική απασχόληση (υποεκπροσώπηση). Στο Διάγραμμα 2.19 εμφανίζεται η ηλικιακή κατανομή των εργαζομένων στη μη αγροτική απασχόληση και στο εμπόριο για το έτος Και οι δύο κατανομές εμφανίζουν επικρατούσα τιμή στα 42,5 έτη, όπως και το 2014, αλλά η ηλικιακή κατανομή στο εμπόριο εμφανίζεται ισχυρότερη στις μικρότερες και μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες έναντι της συνολικής μη αγροτικής απασχόλησης. Ο Πίνακας 2.2 απεικονίζει το συντελεστή εκπροσώπησης για το εμπόριο σε σχέση με τη συνολική μη αγροτική απασχόληση κατά θέση στο επάγγελμα για το 2015 (β τρίμηνο). Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν πως οι επιχειρηματίες του κλάδου, είτε με τη μορφή του εργοδότη είτε ως αυτοαπασχολούμενοι, εμφανίζουν συγκριτικά υψηλή συχνότητα παρουσίας στη δομή της απασχόλησης του εμπορίου. Επίσης υψηλή είναι η παρουσία των συμβοηθούντων μελών του ιδιοκτήτη των επιχειρήσεων. Αντιθέτως, η μισθωτή εργασία υπολείπεται σημαντικά ως προς το συντελεστή εκπροσώπησης σε σχέση με την παρουσία της στη συνολική μη αγροτική απασχόληση (για λεπτομερή στοιχεία βλ. Πίνακες Παραρτήματος). 52

19 Διάγραµµα 2.19 Ηλικιακό πρότυπο: Mη αγροτική απασχόληση Eµπόριο (2015) Εµπόριο Μη αγροτική Πίνακας 2.2 Συντελεστής εκπροσώπησης κατά θέση στο επάγγελμα: 2015 Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Εργοδότες 1,6 1,3 1,5 Αυτοαπασχολούμενοι 1,4 1,4 1,4 Μισθωτοί 0,8 0,9 0,8 Συμβοηθούντα μέλη 1,6 2,1 1,9 Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2015 Β τριμήνου Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 Πιο συγκεκριμένα, το εμπόριο συγκεντρώνει το 31,2% του συνόλου των εργοδοτών, το 29,6% των αυτοαπασχολουμένων και το 39,6% των συμβοηθούντων μελών της συνολικής μη αγροτικής απασχόλησης. Στο εμπόριο όμως συγκεντρώνεται μόλις το 17% των μισθωτών εργαζομένων, ποσοστό που περιορίζεται στο 16% για τους άνδρες μισθωτούς και φθάνει το 18,1% στις γυναίκες. Σε σχέση με το 2014 η συγκέντρωση αυτοαπασχολουμένων στο εμπόριο συνεχίζει να υποχωρεί, έστω και οριακά, με παράλληλη αύξηση της συγκέντρωσης των μισθωτών, υπογραμμίζοντας με αυτόν τον τρόπο τις αναδιαρθρώσεις επιχειρήσεων στον κλάδο. Παρά το γεγονός ότι ο κλάδος του εμπορίου συγκεντρώνει σχετικά νεανικό εργατικό δυναμικό, το εκπαιδευτικό επίπεδο των εργαζομένων στο εμπόριο υπολείπεται εκείνου των εργαζομένων των λοιπών κλάδων της μη αγροτικής απασχόλησης. Ο Πίνακας 2.3 παρουσιάζει το συντελεστή εκπροσώπησης κατά εκπαιδευτικό επίπεδο των εργαζομένων στο εμπόριο σε αντιστοίχιση με τη μη αγροτική απασχόληση. Οι τιμές του συντελεστή που είναι χαμηλότερες της μονάδας υποδεικνύουν πως οι εργαζόμενοι στο εμπόριο που κατέχουν ένα συγκεκριμένο επίπεδο εκπαίδευσης υποεκπροσωπούνται συγκριτικά με την απασχόληση στη συνολική οικονομία και αντιστρόφως. 53

20 Πίνακας 2.3 Συντελεστής εκπροσώπησης κατά επίπεδο εκπαίδευσης: Επίπεδο εκπαίδευσης Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Διδακτορικό Μεταπτυχιακό 0,4 0,4 0,3 0,1 0,4 0,3 ΑΕΙ 0,6 0,6 0,5 0,5 0,5 0,6 Ανώτερη Τεχνική 0,9 1,0 0,9 1,1 0,9 1,1 Λύκειο 1,2 1,2 1,6 1,6 1,4 1,4 Γυμνάσιο 1,2 1,2 1,3 1,2 1,3 1,2 Δημοτικό 1,1 1,2 1,0 1,1 1,1 1,2 Τάξεις Δημοτικού 1,3 2,2 1,4 2,4 1,3 2,2 Καθόλου Σχολείο 3,6 3,7 3,1 3,5 3,5 3,6 Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2015 Β τριμήνου 2015 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Σε σύγκριση με το 2014 το εμπόριο προσελκύει οριακά περισσότερους εργαζόμενους με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης (ανώτερη, τεχνική), αλλά παράλληλα αυξάνεται έντονα και αναλογικά περισσότερο η συγκέντρωση εργαζομένων που είναι απόφοιτοι δημοτικού. Ωστόσο αποτελεί επαγγελματική διέξοδο για άτομα με μέσο ή χαμηλό επίπεδο σπουδών. Από την οπτική αυτή, το εμπόριο παίζει το ρόλο δικλείδας ασφαλείας, καθώς αποτελεί πύλη εισόδου σε άτομα νεαρής ηλικίας και σε άτομα που δεν έχουν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ο Πίνακας 2.4 παρουσιάζει το συντελεστή εκπροσώπησης στο εμπόριο των εργαζομένων με πλήρη και μερική απασχόληση στο σύνολο και στους μισθωτούς εργαζομένους. Πίνακας 2.4 Συντελεστής εκπροσώπησης πλήρους-μερικής εργασίας: 2015 Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Σύνολο Εμπορίου Πλήρης 1,01 0,95 0,99 Μερική 0,85 1,30 1,12 Μισθωτοί εμπορίου Πλήρης 0,99 0,92 0,95 Μερική 1,15 1,49 1,40 Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2015 Β τριμήνου Ο κλάδος του εμπορίου συγκεντρώνει μεγαλύτερη αναλογία εργαζομένων με μερική απασχόληση από το σύνολο της μη αγροτικής απασχόλησης. Στους άνδρες εργαζομένους (σύνολο και μισθωτοί) ο συντελεστής διαμορφώνεται μικρότερος της μονάδας, σε αντίθεση με τις γυναίκες εργαζόμενες στον κλάδο, όπου ο συντελεστής είναι μεγαλύτερος της μονάδας ιδιαίτερα στις γυναίκες που εργάζονται ως μισθωτές. Στο σύνολο των γυναικών με καθεστώς μισθωτής εργασίας στον κλάδο, το 20,7% εργάζεται με σχέση μερικής απασχόλησης, εμφανίζοντας αύξηση έναντι του 2014 (18,7%). Σε αντίθεση με τη μερική απασχόληση, η εργασία ορισμένου χρόνου δεν συγκεντρώνει σημαντικό αριθμό εργαζομένων στο εμπόριο (8% στο σύνολο των μισθωτών του εμπορίου ένα- 54

21 ντι 12,5% στο σύνολο των μισθωτών στη μη αγροτική απασχόληση). Παρά τις παραπάνω επισημάνσεις, καταγράφεται αύξηση του ποσοστού αυτού σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Συνοψίζοντας: Το εμπόριο διατηρεί την πρώτη θέση στην απασχόληση μεταξύ των κλάδων της ελληνικής οικονομίας και στη διάρκεια της κρίσης, εμφανίζοντας συνολικά αναλογικά μικρότερες απώλειες σε θέσεις εργασίας. Τον τελευταίο χρόνο παρουσιάζει αύξηση των θέσεων εργασίας του. Διατηρεί επίσης την ικανότητα να προσελκύει νεανικό εργατικό δυναμικό και γυναίκες. Διατηρεί τη συγκέντρωση του μεγαλύτερου όγκου επιχειρηματιών, ανεξαρτήτως φύλου. Χαρακτηρίζεται από εργαζομένους με σχετικά χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο. Συγκεντρώνει σχετικά υψηλό ποσοστό μερικής απασχόλησης, ιδιαίτερα μεταξύ των γυναικών που εργάζονται ως μισθωτοί. Δεν συγκεντρώνει υψηλά ποσοστά μισθωτών με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, αν και το ποσοστό τους εμφανίζεται αυξημένο σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος Η απασχόληση στο εμπόριο: Μεταβολές Οι μεταβολές στους κλάδους του εμπορίου Το β τρίμηνο του 2015 η απασχόληση στο εμπόριο αυξήθηκε κατά άτομα περίπου ή κατά 5,3% έναντι του αντιστοίχου τριμήνου του Σε απόλυτα μεγέθη, ο αριθμός των απασχολουμένων στον κλάδο ξεπέρασε και τον αντίστοιχο αριθμό του 2013, παραμένοντας όμως χαμηλότερα σε σύγκριση με το Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 Διάγραµµα 2.20 Ετήσιες ποσοστιαίες (%) µεταβολές της απασχόλησης του εµπορίου

22 Το Διάγραμμα 2.20 δείχνει τις ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές στην απασχόληση του εμπορίου κατά την περίοδο Ο ρυθμός μεταβολής εμφανίζει έντονες κυκλικές διακυμάνσεις και διατηρείται σε θετικό πρόσημο ως το Από το 2009 και για τα επόμενα έτη ο ρυθμός μεταβολής είναι αρνητικός, φθάνοντας σχεδόν το -13% το Το 2015 ο ρυθμός μεταβολής της απασχόλησης σημειώνει για πρώτη φορά θετικό πρόσημο. Στην Ετήσια Έκθεση 2013 σημειώναμε: «Δεδομένης της έντονης κυκλικότητας των ρυθμών μεταβολής της απασχόλησης στο εμπόριο, η άμβλυνση που σημειώνεται στο ρυθμό μεταβολής στην απασχόληση κατά το 2013 μπορεί να εκληφθεί είτε ως μια πρώτη αισιόδοξη ένδειξη ανάσχεσης της πτωτικής τάσης είτε ως προσωρινή βελτίωση με επανάκτηση της ισχύος των κυκλικών διακυμάνσεων. Την τελική απάντηση στο ερώτημα αυτό θα τη δούμε κατά την επόμενη διετία» Οι μεταβολές κατά φύλο και ηλικία 2015 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Ο κύριος όγκος των γυναικών που απασχολούνται στον κλάδο του εμπορίου συγκεντρώνεται στο λιανικό εμπόριο. Το ποσοστό των γυναικών που εργάζονται στο λιανικό εμπόριο στο σύνολο της απασχόλησης των γυναικών του εμπορίου αυξάνεται από το 2008 έως σήμερα. Με άλλα λόγια, οι επιπτώσεις της κρίσης ευνοούν την πόλωση της γυναικείας απασχόλησης στον κλάδο του εμπορίου, ο οποίος παραδοσιακά παρουσίαζε υψηλή συγκέντρωση των εργαζόμενων γυναικών. Επιπρόσθετα, οι κλάδοι στους οποίους οι γυναίκες παρουσίαζαν μειωμένη πρόσβαση διώχνουν σε μεγαλύτερη αναλογία τις γυναίκες από τη δομή της απασχόλησης. Η εξέλιξη αυτή μπορεί να είναι κατανοητή από την οπτική του οικονομικού ορθολογισμού στον κλάδο εμπορίας και συντήρησης αυτοκινήτων, όπου κυριαρχούν τεχνικά επαγγέλματα με κυρίαρχη την ανδρική απασχόληση. Οι γυναίκες στον κλάδο αυτό περιορίζονται σε δραστηριότητες διοίκησης, λογιστηρίου κ.λπ. Οι εργασιακοί αυτοί χώροι επλήγησαν περισσότε- Διάγραµµα 2.21 Κατανοµή (%) γυναικών εργαζοµένων στους κλάδους του εµπορίου ,8% 82,8% 82,9% 81,2% ,8% 14,8% 14,2% 14,9% 2,4% 2,4% 2,9% 3,9% β τρίµ β τρίµ β τρίµ β τρίµ Λιανικό Χονδρικό Εµπόριο αυτοκινήτων 56

23 Διάγραµµα 2.22 Αναλογία (%) γυναικών κατά κλάδο του εµπορίου Εµπόριο-Συντήρηση αυτοκινήτων Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο Σύνολο β τρίµ β τρίµ β τρίµ β τρίµ ρο, καθώς μέλημα των επιχειρήσεων του κλάδου ήταν να διατηρηθεί κυρίως η ειδικευμένη εργασία των τεχνιτών. Οι τάσεις αυτές μετριάζονται κατά την τελευταία περίοδο, αφού η απασχόληση των γυναικών στο χονδρικό εμπόριο παρουσιάζει μικρή αύξηση έως το 2014, ενώ το 2015 παρουσιάζει μείωση. Η αναλογία των γυναικών αυξάνεται σε όλους τους κλάδους σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, ενώ αντιστρέφεται και η πτωτική της πορεία στον κλάδο του λιανικού εμπορίου και του εμπορίου-συντήρησης αυτοκινήτων. Η μέση ηλικία των εργαζομένων στο εμπόριο αυξήθηκε ελαφρώς κατά ένα περίπου έτος στην περίοδο Σε σχέση όμως με το 2014 μειώνεται οριακά και επανέρχεται περίπου στα επίπεδα του Ο Πίνακας 2.5 παρέχει τις σχετικές πληροφορίες. Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 Πίνακας 2.5 Μέση ηλικία εργαζομένων στο εμπόριο: Ηλικίες ετών Άνδρες 40,0 41,0 41,7 41,3 41,2 Γυναίκες 38,9 39,9 40,6 39,7 39,6 Σύνολο 39,5 40,5 41,3 40,6 40,5 Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2015 Β τριμήνου Οι μεταβολές στη μέση ηλικία των εργαζομένων και η μείωση που εμφανίζεται κατά το τελευταίο διάστημα ενισχύουν την άποψη ότι ο κλάδος του εμπορίου αντιμετωπίζει την αναδιάρθρωση του προσωπικού του. Ο Πίνακας 2.6 αποτυπώνει με σαφήνεια την τάση που επικρατεί στην περίοδο

24 2015 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Πίνακας 2.6 Μεταβολές θέσεων εργασίας στο εμπόριο κατά φύλο και ομάδες ηλικιών σε απόλυτους αριθμούς και ποσοστιαίες μεταβολές: Απόλυτες μεταβολές Ποσοστιαίες μεταβολές Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Άνδρες Γυναίκες Σύνολο ,9-46,6-54, ,9 11,3 14, ,7 23,0 8, ,3-2,7 0, ,4 14,7 7, ,7 8,1 7, ,8 12,8 1, ,8 1,8 6, ,7-8,6-8, ,9 67,1 25, ,6 52,0 3, ,1 204,8-8, ,2 0,0 219,8 ΣΥΝΟΛΟ ,1 9,8 5,3 Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2015 Β τριμήνου Ενώ στην προηγούμενη Ετήσια Έκθεση (2014) παρατηρήθηκε ταχεία απομάκρυνση των ηλικιών άνω των 40 ετών και αύξηση των νεότερων ηλικιών, το 2015 παρατηρείται αντιστροφή της τάσης, δηλαδή μια ανάσχεση της απομάκρυνσης των μεγαλύτερων ηλικιών με ταχεία είσοδο των πολύ μεγαλύτερων ηλικιών (άνω των 60) και μια απομάκρυνση της μικρότερης ηλικιακής κατηγορίας (15-19). Παρ όλα αυτά, λόγω της μικρής συμμετοχής στην απασχόληση των μεγάλων ηλικιών και της συνεχούς αύξησης εισόδου των νέων ηλικίας άνω των 20, η μέση ηλικία εργαζομένων στο εμπόριο, έστω και οριακά, συνεχίζει να μειώνεται. Οι ορατές αυτές τάσεις δεν αντανακλούν μόνο την προσφυγή των εργοδοτών σε φθηνότερη εργασία αλλά και την ένταση των κλαδικών αναδιαρθρώσεων με τη συρρίκνωση των μικρών επιχειρήσεων και την ενίσχυση των μεγάλων επιχειρήσεων του κλάδου. Διάγραµµα 2.23 Ποσοστιαίες (%) µεταβολές στην απασχόληση κατά ηλικιακή οµάδα: β τρίµ β τρίµ Άνδρες Γυναίκες Σύνολο 58

25 Το Διάγραμμα 2.23 παρουσιάζει τις ποσοστιαίες μεταβολές στην απασχόληση κατά φύλο και ηλικιακή ομάδα, ενώ το Διάγραμμα 2.24 δείχνει τις εξελίξεις κατά το προηγούμενο έτος, όπως αυτές περιγράφονται στον Πίνακα 2.6. Το Διάγραμμα 2.24 παρουσιάζει ανάγλυφα τις τάσεις υποκατάστασης μεταξύ ανδρικής και γυναικείας εργασίας στον κλάδο του εμπορίου. Διάγραµµα 2.24 Ποσοστιαίες (%) µεταβολές στην απασχόληση κατά ηλικιακή οµάδα: β τρίµ β τρίµ Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Ο Πίνακας 2.7 μας δίνει την πιθανότητα ένας εργαζόμενος στο εμπόριο να διατηρήσει τη θέση του ή να μεταβληθεί η εργασιακή του κατάσταση (ανεργία ή εκτός του εργατικού δυναμικού). Η πιθανότητα μεταβολής της εργασιακής κατάστασης υπολογίζεται ως το πηλίκο των ατόμων που μεταβαίνουν από την αρχική στη νέα εργασιακή κατάσταση (ή παραμένουν στην ίδια) προς το συνολικό αριθμό των ατόμων που ήταν στην αρχική κατάσταση. Η ερμηνεία των γραμμών του πίνακα είναι η εξής: ένα άτομο που ήταν εργοδότης στον κλάδο του εμπορίου πριν από ένα χρόνο (β τρίμ. 2014) έχει το β τρίμ. του 2015 πιθανότητα 96,6% να έχει εργασία, 0,1% πιθανότητα να έχει μείνει άνεργος και 3,3% πιθανότητα να έχει απομακρυνθεί μόνιμα ή προσωρινά από το εργατικό δυναμικό. Οι μισθωτοί αντιμετωπίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο να περιπέσουν σε κατάσταση ανεργίας (4,7%), ενώ εμφανίζουν μικρή πιθανότητα απομάκρυνσης από το εργατικό δυναμικό (0,5%). Συνολικά, η πιθανότητα παραμονής στην κατάσταση της απασχόλησης για έναν εργαζόμενο στο εμπόριο φθάνει στο 95,1% το 2015, σχετικά βελτιωμένη σε σχέση με το Αν και η πιθανότητα αυτή είναι υψηλή, ωστόσο η διαχρονική σύγκριση δείχνει σημαντική μείωση. Εξετάζοντας τις μεταβολές στις πιθανότητες, παρατηρούμε μείωση της πιθανότητας απομάκρυνσης από το εργατικό δυναμικό για τους μισθωτούς και τα συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας, ενώ παρατηρείται αύξηση της πιθανότητας απομάκρυνσης για εργοδότες και αυτοαπασχολούμενους. Σε όλες τις κατηγορίες εργαζομένων στο εμπόριο ο κίνδυνος της ανεργίας έχει μειωθεί. Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Μέρος 2 59

26 2015 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Πίνακας 2.7 Πιθανότητα μεταβολής εργασιακής κατάστασης Απασχολούμενοι Άνεργοι Μη οικονομικά άνεργοι Σύνολο 2015 Εργοδότες 96,6 0,1 3,3 100,0 Αυτοαπασχολούμενοι 95,6 2,3 2,1 100,0 Μισθωτοί 94,4 4,7 0,9 100,0 Μέλη της οικογένειας 98,4 1,2 0,5 100,0 Σύνολο 95,1 3,4 1,4 100, Εργοδότες 96,5 1,3 2,2 100,0 Αυτοαπασχολούμενοι 94,8 3,3 1,9 100,0 Μισθωτοί 92,8 5,5 1,8 100,0 Μέλη της οικογένειας 96,9 0,9 2,2 100,0 Σύνολο 93,9 4,2 1,9 100, Εργοδότες 98,8 0,0 1,2 100,0 Αυτοαπασχολούμενοι 97,9 0,4 1,8 100,0 Μισθωτοί 96,8 2,0 1,1 100,0 Μέλη της οικογένειας 99,2 0,1 0,7 100,0 Σύνολο 97,5 1,2 1,3 100, Οι μεταβολές κατά θέση στο επάγγελμα Πηγή: ΓΓ ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2015 Β τριμήνου Ενώ στις προηγούμενες ετήσιες εκθέσεις αναλύαμε τις απώλειες θέσεων εργασίας στο εμπόριο, στη φετινή Ετήσια Έκθεση, λόγω ακριβώς της αύξησης της απασχόλησης που παρουσιάζεται στον κλάδο, κρίνεται σκόπιμο να παρουσιαστούν τα κέρδη στις βασικότερες μεταβλητές. Η αύξηση της απασχόλησης στο εμπόριο κατά 5,3% υποστηρίχθηκε κυρίως από την ισχυρή αύξηση των εργοδοτών και των μισθωτών, ενώ επιβραδυντική ήταν η επίδραση από τη συρρίκνωση του αριθμού των αυτοαπασχολουμένων. Διάγραµµα 2.25 Μεταβολή απασχολουµένων στο εµπόριο κατά θέση στο επάγγελµα: % 10% 8% 11,1% 7,7% 6% 4% 5,3% 4,4% 2% 0% -2% -4% Αυτοαπασχολούµενοι Σύνολο Εργοδότες Μισθωτοί Βοηθοί -2,0% 60