ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Πρόγραµµα Επιµόρφωσης Ειδικών Εκπαιδευτικών Π.Ι. 7.7.09.13 ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ T.Θ. 12720, 2252 Λευκωσία Tηλ: 22 402306, Φαξ: 22 480691 e-mail: eidiki@cyearn.pi.ac.cy 8 Μαΐου 2009 Θέµα: Εκδήλωση Ενδιαφέροντος για διδασκαλία στο Πρόγραµµα Επιµόρφωσης Ειδικών Εκπαιδευτικών Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο προγραµµατίζει να προσφέρει Πρόγραµµα Επιµόρφωσης Ειδικών Εκπαιδευτικών ηµοτικής Εκπαίδευσης για τις εξής ειδικότητες: Κωφών, Τυφλών, Ειδικών Μαθησιακών και Νοητικών Λειτουργικών και Προσαρµοστικών υσκολιών και Λογοθεραπείας. Ως εκ τούτου, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο προσκαλεί εκπαιδευτές να εκδηλώσουν ενδιαφέρον για να διδάξουν τα παρακάτω θέµατα (βλ. Παράρτηµα 3 για αναλυτική περιγραφή των θεµάτων): 1. Ειδική Αγωγή 2. Πρακτικές Ειδικής Αγωγής στην Κύπρο: 2.1. Θεσµική και νοµική οργάνωση της Ειδικής Αγωγής στην Κύπρο / Νοµοθεσία, κανονισµοί 2.2. Αναλυτικό Πρόγραµµα / Εργασιακό πλαίσιο και ο ρόλος του ειδικού εκπαιδευτικού στο σχολείο 2.3. Απλοποίηση εκπαιδευτικού υλικού 2.4. Θέµατα συνεργασίας ειδικού και γενικού εκπαιδευτικού και γονέων 2.5. Θεωρητικές προσεγγίσεις της ένταξης σε επίπεδο εκπαιδευτικής πράξης 3. Υποστηριχτική Τεχνολογία To Πρόγραµµα Επιµόρφωσης Ειδικών Εκπαιδευτικών, αναµένεται να πραγµατοποιηθεί τον Ιούνιο 2009. Τα µαθήµατα αναµένεται να διεξάγονται σε πρωινό χρόνο (8.30 π.µ 12.00 µ.µ.) ή και απογευµατινό χρόνο (4.30 µ.µ. 8.00 µ.µ.) κατά την περίοδο 22-30 Ιουνίου 2009. Το 1
Πρόγραµµα Επιµόρφωσης αναµένεται να προσφερθεί στις επαρχίες Λευκωσίας και Λεµεσού µόνο. Στα παραρτήµατα επισυνάπτονται βασικές πληροφορίες τόσο για τους εκπαιδευτές (Παραρτήµατα 1 και 2: Προϋποθέσεις και κριτήρια για διδασκαλία στο Πρόγραµµα, κριτήρια επιλογής, καθήκοντα, αµοιβή) όσο και για τα προγράµµατα επιµόρφωσης (Παράρτηµα 3: Αναλυτική περιγραφή των θεµάτων). Όσοι ενδιαφέρονται να διδάξουν στο Πρόγραµµα µπορούν να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους υποβάλλοντας την αίτησή τους (επισυνάπτεται) είτε µέσω του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου (eidiki@cyearn.pi.ac.cy) είτε µέσω του τηλεοµοιότυπου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (Fax:22480691) το αργότερο µέχρι και τη ευτέρα 18 Μαΐου 2009. Τονίζεται πως οι αιτήσεις που δε θα είναι πλήρως συµπληρωµένες ή θα παραληφθούν εκπρόθεσµα δε θα ληφθούν υπόψη. Παράλληλα µε την αίτηση, που θα σταλεί µέσω τηλεοµοιότυπου, θα πρέπει οι ενδιαφερόµενοι εκπαιδευτές να παραδώσουν στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο τα απαραίτητα συνοδευτικά αποδεικτικά προσωπικά ή να τα αποστείλουν ταχυδροµικώς στη διεύθυνση: ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Τ.Θ. 12720, 2252 Λευκωσία Σηµειώνεται πως τόσο η αίτηση για διδασκαλία στο Πρόγραµµα όσο και η ανακοίνωση για την εκδήλωση ενδιαφέροντος για διδασκαλία στο Πρόγραµµα βρίσκονται στον ιστοχώρο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου www.pi.ac.cy. Αντρέας Χαραλάµπους ιευθυντής Π.Ι. για Γενική ιευθύντρια Υ.Π.Π. 2
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΠΟΥ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΝΑ Ι ΑΞΟΥΝ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Θέµατα που θα διδάξουν οι Εκπαιδευτές Οι ενδιαφερόµενοι εκπαιδευτές για το Πρόγραµµα Επιµόρφωσης Ειδικών Εκπαιδευτικών αναµένεται να διδάξουν τα θέµατα: 1. Ειδική Αγωγή 2. Πρακτικές Ειδικής Αγωγής στην Κύπρο: 2.1. Θεσµική και νοµική οργάνωση της Ειδικής Αγωγής στην Κύπρο / Νοµοθεσία, κανονισµοί 2.2. Αναλυτικό Πρόγραµµα / Εργασιακό πλαίσιο και ο ρόλος του ειδικού εκπαιδευτικού στο σχολείο 2.3. Απλοποίηση εκπαιδευτικού υλικού 2.4. Θέµατα συνεργασίας ειδικού και γενικού εκπαιδευτικού και γονέων 2.5. Θεωρητικές προσεγγίσεις της ένταξης σε επίπεδο εκπαιδευτικής πράξης 3. Υποστηριχτική Τεχνολογία Πώς µπορεί κάποιος να εκδηλώσει το ενδιαφέρον του Όσοι ενδιαφέρονται να διδάξουν στο Πρόγραµµα θα πρέπει να πληρούν συγκεκριµένες προϋποθέσεις και να ικανοποιούν τα κριτήρια που ορίζονται. Όσοι ενδιαφέρονται να διδάξουν µπορούν να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους υποβάλλοντας την αίτησή τους είτε µέσω του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου (eidiki@cyearn.pi.ac.cy) είτε µέσω του τηλεοµοιότυπου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (Fax:22480691) το αργότερο µέχρι και τη ευτέρα 18 Μαΐου 2009. Οι ενδιαφερόµενοι καλούνται να υποβάλουν παράλληλα µε την αίτησή τους, όλα τα απαραίτητα αποδεικτικά τίτλων σπουδών, βεβαιώσεις επιµόρφωσης, διδακτικής εµπειρίας, κτλ. Προϋποθέσεις διδασκαλίας στο Πρόγραµµα Στο Πρόγραµµα µπορούν να διδάξουν άτοµα, ιδιώτες, ακαδηµαϊκοί ή εκπαιδευτικοί, οι οποίοι: κατέχουν Μεταπτυχιακό τίτλο σε θέµατα Ειδικής Εκπαίδευσης εργάζονται στο χώρο της ειδικής εκπαίδευσης 3
ιαδικασία Υποβολής Αίτησης Όσοι ενδιαφέρονται να διδάξουν στο Πρόγραµµα µπορούν να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους υποβάλλοντας την αίτησή τους είτε µέσω του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου (eidiki@cyearn.pi.ac.cy) είτε µέσω του τηλεοµοιότυπου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (Fax:22480691) το αργότερο µέχρι και τη ευτέρα 18 Μαΐου 2009. Τονίζεται πως οι αιτήσεις που δε θα είναι πλήρως συµπληρωµένες ή θα παραληφθούν εκπρόθεσµα δε θα ληφθούν υπόψη. Παράλληλα µε την αίτηση που θα σταλεί µέσω τηλεοµοιότυπου θα πρέπει οι ενδιαφερόµενοι εκπαιδευτές να παραδώσουν στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο τα απαραίτητα συνοδευτικά αποδεικτικά, προσωπικά ή να τα αποστείλουν ταχυδροµικώς στη διεύθυνση: ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Τ.Θ. 12720, 2252 Λευκωσία Συνοδευτικά αποδεικτικά Οι ενδιαφερόµενοι εκπαιδευτές θα πρέπει να παραδώσουν στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο τα πιο κάτω συνοδευτικά αποδεικτικά: Περιγραφή σπουδών Περιγραφή επαγγελµατικής εµπειρίας/ διδασκαλίας Κατάλογος µε δηµοσιεύσεις ερευνητικών ή άλλων εργασιών Αντίγραφα πτυχίων Αξιολόγηση Αιτήσεων Υποψηφιότητας Οι αιτήσεις των υποψηφίων παραλαµβάνονται από το Π.Ι. και στη συνέχεια προωθούνται για αξιολόγηση στην Ειδική Επιτροπή Αξιολόγησης, που συγκροτείται για το σκοπό αυτό από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Η Επιτροπή ελέγχει την αίτηση υποψηφιότητας και αξιολογεί την επάρκεια, τη συµβατότητα και τη συνάφεια των συνυποβαλλόµενων δικαιολογητικών. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι µία αίτηση δεν είναι πλήρης ή/και ότι τα δικαιολογητικά είναι ελλιπή, είναι δυνατόν να ζητηθούν από τους υποψηφίους συµπληρωµατικά στοιχεία, τα οποία θα πρέπει να προσκοµίσουν αµέσως, διαφορετικά η αίτησή τους δε θα ληφθεί υπόψη. Στη συνέχεια, τα άτοµα που πληρούν τα κριτήρια, θεωρούνται εν δυνάµει εκπαιδευτές στο Πρόγραµµα. 4
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΕΣ Προϋποθέσεις συµµετοχής εκπαιδευτών Στο Πρόγραµµα Επιµόρφωσης Ειδικών Εκπαιδευτικών µπορούν να διδάξουν άτοµα που εκδήλωσαν ενδιαφέρον σύµφωνα µε την περιγραφή που γίνεται στο Παράρτηµα 1. Κριτήρια επιλογής εκπαιδευτών υνατότητα διδασκαλίας στο χρόνο και στην επαρχία που προσφέρεται το Πρόγραµµα Επιµόρφωσης Ειδικών Εκπαιδευτικών Επιπρόσθετα προσόντα Ως επιπρόσθετα προσόντα θα θεωρηθούν τα ακόλουθα: (α) Προηγούµενη εµπειρία διδασκαλίας σε εκπαιδευτικό ίδρυµα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης ή στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (β) Εµπειρία στη διδασκαλία ενηλίκων (γ) Ερευνητική εργασία σε αναγνωρισµένο εκπαιδευτικό ίδρυµα ή ερευνητικό κέντρο σχετική µε το θέµα και δηµοσιεύσεις αναγνωρισµένης αξίας ιαδικασία διδασκαλίας στο Πρόγραµµα Οι εκπαιδευτές σε συνάντηση που θα πραγµατοποιηθεί στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο πριν την έναρξη των µαθηµάτων θα ενηµερωθούν για τα θέµατα στα οποία θα κληθούν να διδάξουν. Συγκεκριµένα, θα παρουσιαστεί το διάγραµµα του θέµατος που θα διδάξουν και θα γίνει επεξήγηση της προσέγγισης που θα ακολουθήσουν για την επίτευξη των στόχων του Προγράµµατος Επιµόρφωσης Ειδικών Εκπαιδευτικών. Τονίζεται ότι οι εκπαιδευτές αναµένεται να αναπτύξουν το υλικό σε συνεργασία µε το Π.Ι. και να το παρουσιάσουν στους εκπαιδευτικούς που θα συµµετέχουν στο Πρόγραµµα Επιµόρφωσης. Καθήκοντα εκπαιδευτών ιδασκαλία σύµφωνα µε το περιεχόµενο και το χρονοδιάγραµµα του Προγράµµατος Ετοιµασία προσωπικών σηµειώσεων διδασκαλίας και παράδοσή τους στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Ετοιµασία παρουσιάσεων για τους εκπαιδευοµένους και παράδοσή τους στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 5
ιόρθωση εργασιών χωρίς επιπρόσθετη αµοιβή Συµµετοχή σε συναντήσεις που διοργανώνονται από το ΠΙ Τήρηση και ενηµέρωση εγγράφων (παρουσιολόγιο, στοιχεία εκπαιδευοµένων κλπ.), τα οποία κρίνονται αναγκαία από το ΠΙ Παράδοση των εγγράφων στο ΠΙ Τήρηση χρονοδιαγραµµάτων όπως αυτά καθορίζονται από το ΠΙ (π.χ. παράδοση εντύπων) Συνεχής επικοινωνία µε το ΠΙ ή/και άλλους εξωτερικούς φορείς που εµπλέκονται στο Πρόγραµµα Συµµετοχή στην αξιολόγηση του Προγράµµατος Επικοινωνία µε τους συµµετέχοντες στο Πρόγραµµα Ευθύνη προστασίας και ασφάλειας των χώρων στους οποίους διεξάγονται τα σεµινάρια καθώς και της υλικοτεχνικής υποδοµής των χώρων αυτών Χειρισµός θεµάτων που πιθανόν να προκύψουν κατά τη διάρκεια του Προγράµµατος Αµοιβή εκπαιδευτών Κάθε εκπαιδευτής θα τυγχάνει της σχετικής αµοιβής, όπως αυτή καθορίζεται από το τµήµα ηµόσιας ιοίκησης και Προσωπικού του Υπουργείου Οικονοµικών, που είναι για ιδιώτες 71,76 ανά διδακτική περίοδο και για ηµόσιους Υπαλλήλους 51,26 ανά διδακτική περίοδο. ιδακτική περίοδος καθορίζεται το χρονικό διάστηµα των 60 λεπτών. 6
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ Ε ΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ 1. ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΕΣ Η επιµόρφωση που θα προσφερθεί τον Ιούνιο 2009 θα είναι κοινή για τους ειδικούς εκπαιδευτικούς όλων των ειδικοτήτων. Το Πρόγραµµα Επιµόρφωσης θα έχει διάρκεια 24 ώρες (8 συναντήσεις των τριών ωρών η κάθε συνάντηση). Το Πρόγραµµα αποσκοπεί στην παροχή γενικών γνώσεων και πληροφοριών για την Ειδική Εκπαίδευση στην Κύπρο και θα αποτελείται από τρεις θεµατικές ενότητες: 1. Ειδική Αγωγή (1 συνάντηση) 2. Πρακτικές Ειδικής Αγωγής στην Κύπρο (5 συναντήσεις): 2.1. Θεσµική και νοµική οργάνωση της Ειδικής Αγωγής στην Κύπρο / Νοµοθεσία, κανονισµοί (1 συνάντηση) 2.2. Αναλυτικό Πρόγραµµα / Εργασιακό πλαίσιο και ο ρόλος του ειδικού εκπαιδευτικού στο σχολείο (1 συνάντηση) 2.3. Απλοποίηση εκπαιδευτικού υλικού (1 συνάντηση) 2.4. Θέµατα συνεργασίας ειδικού και γενικού εκπαιδευτικού και γονέων (1 συνάντηση) 2.5. Θεωρητικές προσεγγίσεις της ένταξης σε επίπεδο εκπαιδευτικής πράξης (1 συνάντηση) 3. Υποστηριχτική Τεχνολογία (2 συναντήσεις) 2. ΜΕΘΟ ΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών θα γίνει µέσα από: ανάπτυξη υλικού µελέτη περίπτωσης πρακτική εφαρµογή δράσεων παρουσίαση εργασιών ή δράσεων, όπως τα πιο πάνω προκύπτουν µέσα από την επιµόρφωση αλλά και τις προσωπικές εµπειρίες και γνώσεις των εκπαιδευτικών. 3. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 3.1. Μέθοδος διεξαγωγής των συναντήσεων Η διδασκαλία δεν θα έχει τη µορφή παρουσίασης της βιβλιογραφίας, αλλά προβλέπεται να έχει χαρακτήρα περισσότερο εργαστηριακό-βιωµατικό. Το µεγαλύτερο µέρος του µαθήµατος θα αφορά µελέτες περίπτωσης ή και εµπειρίες των εκπαιδευτικών από την καθηµερινή πραγµατικότητα της 7
ειδικής εκπαίδευσης, προβλήµατα, εµπόδια και ελλείψεις που οι ίδιοι οι µάχιµοι ειδικοί εκπαιδευτικοί αντιµετωπίζουν καθηµερινά. Με αυτό τον τρόπο, οι εκπαιδευτικοί θα εµπλακούν ενεργά και σε άµεση σχέση µε τη δική τους σχολική εµπειρία, ενώ παράλληλα θα µεγιστοποιηθεί και η δυνατότητα αλληλεπίδρασης και συνεργατικής µάθησης. 3.2. Χορήγηση εκπαιδευτικού υλικού και βεβαιώσεων συµµετοχής Στους συµµετέχοντες θα χορηγηθεί φάκελος µε εκπαιδευτικό και άλλο πληροφοριακό υλικό. Επίσης, στον κάθε εκπαιδευτικό που θα ολοκληρώσει το Πρόγραµµα Επιµόρφωσης θα χορηγηθεί βεβαίωση παρακολούθησης του Προγράµµατος. 3.3. Εκπαιδευτές Οι εκπαιδευτές αναµένεται να αναπτύξουν το υλικό σε συνεργασία µε το Π.Ι. και να το παρουσιάσουν στους ειδικούς εκπαιδευτικούς που θα συµµετέχουν στο Πρόγραµµα Επιµόρφωσης. Τα άτοµα που θα διδάξουν στο Πρόγραµµα θα πρέπει να έχουν πολυετή πείρα σε θέµατα ειδικής εκπαίδευσης στην Κύπρο και να γνωρίζουν καλά τη νοµοθεσία και την πρακτική που διέπει την Ειδική Εκπαίδευση. 3.4. Ανάπτυξη και ιδασκαλία Περιεχοµένου Προγράµµατος Επιµόρφωσης εδοµένου ότι έχουν ήδη τεθεί οι βασικοί άξονες και το γενικότερο πλαίσιο της φάσης Α, η ανάπτυξη του υλικού θα είναι ευθύνη των εκπαιδευτών σε συνεργασία µε το Π.Ι. Προτείνεται όπως οι εκπαιδευτές λάβουν µέρος σε δύο τουλάχιστον συναντήσεις για τον καθορισµό του υλικού: µια συνάντηση µε το Π.Ι. (µε την οµάδα σχεδιασµού του Π.Ι.) για ενηµέρωση σχετικά µε το Πρόγραµµα Επιµόρφωσης και την ανάπτυξη υλικού και µία ακόµη συνάντηση µε το Π.Ι. για την οριστικοποίηση του υλικού. Οι εκπαιδευτές που θα αναπτύξουν το περιεχόµενο και το υλικό των συναντήσεων θα πρέπει να λάβουν υπόψη το επίπεδο των επιµορφούµενων, τόσο ακαδηµαϊκά όσο και από άποψη εµπειρίας. Οι συµµετέχοντες στην επιµόρφωση θα κατέχουν τα απαραίτητα πτυχία για τη θέση του Ειδικού ασκάλου ανάλογα µε την ειδικότητά τους και σύµφωνα µε το σχέδιο υπηρεσίας, ενώ παράλληλα θα εργάζονται στην Ειδική Εκπαίδευση. Οι συµµετέχοντες δεν θα είναι όλοι νεοεισερχόµενοι αντιθέτως, κάποιοι θα έχουν αρκετά χρόνια υπηρεσίας και διδακτικής εµπειρίας, παρόλο που δεν θα κατέχουν µόνιµη θέση. 8
Είναι πολύ σηµαντικό να επισηµανθεί ότι όλες οι συναντήσεις θα πρέπει να έχουν πρακτικό-βιωµατικό χαρακτήρα. Επισηµαίνεται η ανάγκη αποφυγής της διδασκαλίας µε τη χρήση µακροσκελών θεωρητικών σηµειώσεων, αλλά αντίθετα προτείνεται σύντοµη παρουσίαση των σηµαντικών πληροφοριών και περισσότερη εµπέδωση και εξάσκηση µέσα από συζήτηση σεναρίων, µελετών περίπτωσης, προβληµάτων και εµποδίων, καθώς επίσης µέσα από συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων σχετικά µε την κυπριακή ειδική εκπαίδευση. 9
4. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ 8 συναντήσεις των 3 ωρών η καθεµιά ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ (3 Ι. ΘΕΜΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΘΕΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΟ ΩΝ) Συνάντηση 1η Ειδική Αγωγή Γενικές αρχές και στόχοι της Ειδικής Εκπαίδευσης Φιλοσοφικό υπόβαθρο Θεωρητική θεµελίωση των όρων ειδικές ανάγκες, ένταξη, συνεκπαίδευση και ενσωµάτωση Σύγχρονες τάσεις ειδικής εκπαίδευσης στο γενικό σχολείο, παιδαγωγική της ένταξης Κριτική παρουσίαση των διαφορετικών πλαισίων εφαρµογής της Ειδικής Αγωγής (ειδικό σχολείο, ειδική µονάδα, συνηθισµένη τάξη) Συναντήσεις 2 η,3 η,4 η,5 η & 6 η Συναντήσεις 7 η & 8 η Πρακτικές Ειδικής Αγωγής στην Κύπρο Υποστηρικτική Τεχνολογία Θεσµική και νοµική οργάνωση της Ειδικής Αγωγής στην Κύπρο / Νοµοθεσία, κανονισµοί (Συνάντηση 2 η ) Αναλυτικό Πρόγραµµα / Εργασιακό πλαίσιο και ο ρόλος του ειδικού εκπαιδευτικού στο σχολείο (Συνάντηση 3 η ) Απλοποίηση εκπαιδευτικού υλικού (Συνάντηση 4 η ) Θέµατα συνεργασίας ειδικού και γενικού εκπαιδευτικού και γονέων (Συνάντηση 5 η ) Θεωρητικές προσεγγίσεις της ένταξης σε επίπεδο εκπαιδευτικής πράξης (Συνάντηση 6 η ) Υποστηρικτική Τεχνολογία και πρακτικές εφαρµογές 10
5. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ 1 η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΙ ΙΚΗ ΑΓΩΓΗ (1 συνάντηση) Στόχοι I. Γενικές αρχές και στόχοι της Ειδικής Εκπαίδευσης Να γνωρίσουν οι ειδικοί εκπαιδευτικοί τις βασικές αρχές και στόχους της Ειδικής Εκπαίδευσης. II. Φιλοσοφικό υπόβαθρο Σύντοµη παρουσίαση και συζήτηση του φιλοσοφικού υπόβαθρου στο οποίο στηρίζεται η Ειδική Εκπαίδευση της Κύπρου, µέσα από παρουσίαση και συζήτηση των αρχών από τις οποίες πηγάζει και των κατευθυντήριων γραµµών που ορίζει. Αναφορά σε θεµελιώδεις αρχές τις ειδικής εκπαίδευσης, όπως: το θεµελιώδες ανθρώπινο δικαίωµα της αξιοπρεπούς διαβίωσης, η κοινωνική ασφάλεια και ισότητα, τα δικαιώµατα των ατόµων µε ειδικές ανάγκες και ικανότητες και οι υποχρεώσεις της πολιτείας απέναντι σε αυτά. III. Θεωρητική θεµελίωση των όρων ειδικές ανάγκες, ένταξη, συνεκπαίδευση και ενσωµάτωση Κριτική παρουσίαση των πιο κάτω όρων µε βάση τη σύγχρονη βιβλιογραφία και τις τάσεις σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έχοντας ως σηµείο αναφοράς και σύγκρισης την κυπριακή πραγµατικότητα: ένταξη συνεκπαίδευση ενσωµάτωση ΙV. Σύγχρονες τάσεις ειδικής εκπαίδευσης στο γενικό σχολείο, παιδαγωγική της ένταξης Παρουσίαση και συζήτηση της φιλοσοφίας και των σύγχρονων παιδαγωγικών και κοινωνιολογικών αντιλήψεων σχετικά µε το θεσµό της ένταξης των παιδιών µε ειδικές ανάγκες στα σχολεία γενικής αγωγής, µε αναφορά στον νόµο περί Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδιών µε Ειδικές Ανάγκες. Παρουσίαση και συζήτηση πρακτικών που εφαρµόζονται µε βάση την ισχύουσα νοµοθεσία, όπως: - η πολυθεµατική αξιολόγηση των παιδιών, - η ενιαία αντιµετώπιση των παιδιών από τις Επιτροπές, - η συνεχής παρακολούθηση των παιδιών από τους συνδετικούς λειτουργούς και η ενηµέρωση των Επιτροπών για την πορεία της εκπαίδευσής τους, 11
- η δηµιουργία ατοµικού φακέλου για το κάθε παιδί και η εξειδίκευση προσωπικού, τόσο µε την αντικατάσταση εκπαιδευτικών που δεν έχουν σχετική ειδικότητα όσο και µε την εισαγωγή νέων ειδικοτήτων. Σηµαντικό είναι, επίσης, το θέµα των διαφόρων ειδών ένταξης, όπως: - η φυσική ένταξη που αφορά στις αρχιτεκτονικές διευθετήσεις που διευκολύνουν την επαφή µεταξύ των παιδιών µε και χωρίς ειδικές ανάγκες, - η ονοµατολογική ένταξη, κατά την οποία αποφεύγεται η ετικετοποίηση και οι εκφράσεις διάκρισης, - η διοικητική ένταξη, κατά την οποία τα παιδιά µε ειδικές ανάγκες περικλείονται στο ίδιο νοµοθετικό πλαίσιο, όπως και οι άλλοι µαθητές, - η κοινωνική ένταξη µε επαφές των παιδιών µε και χωρίς ειδικές ανάγκες, µε την ένταξη στο Αναλυτικό Πρόγραµµα στο οποίο οι στόχοι πρέπει να είναι κοινοί και - η ψυχολογική ένταξη, κατά την οποία όλοι οι µαθητές διδάσκονται µαζί στην ίδια τάξη, την ίδια ώρα και µε το ίδιο πρόγραµµα. V. Κριτική παρουσίαση των διαφορετικών πλαισίων εφαρµογής της Ειδικής Αγωγής (ειδικό σχολείο, ειδική µονάδα, συνηθισµένη τάξη) Να παρουσιαστούν κριτικά και να συζητηθούν οι τρεις τύποι σχολείων σε σχέση µε την ειδική εκπαίδευση, µε βάση την εµπειρία των ειδικών εκπαιδευτικών αλλά και τη διεθνή βιβλιογραφία και το πώς αυτά βρίσκουν εφαρµογή στην κυπριακή πραγµατικότητα. 12
2 η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ (5 συναντήσεις) 1 η συνάντηση: I. Θεσµική και Νοµική Οργάνωση της Ειδικής Αγωγής στην Κύπρο Στόχοι. Αναφορά στους µηχανισµούς Θεσµικής και Νοµικής Οργάνωσης της Ειδικής Αγωγής: Εντοπισµός και παραποµπή παιδιού για αξιολόγηση Υλικός εξοπλισµός για το παιδί µε ειδικές ανάγκες Ατοµικό πρόγραµµα εκπαίδευσης και ατοµικός φάκελος του µαθητή Παράταση και αναστολή φοίτησης ικαιώµατα γονιών κατά την αξιολόγηση Ενστάσεις Τρόποι παροχής ειδικής εκπαίδευσης (σε κανονική τάξη, σε ειδική µονάδα, σε ειδικό σχολείο, σε άλλους χώρους). II. Νοµοθεσία, Κανονισµοί.Σύντοµη παρουσίαση της σχετικής νοµοθεσίας και κανονισµών µε αναφορά στα πιο κάτω: Νόµος του 1999 (113(1) 1999), Περί Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδιών µε Ειδικές Ανάγκες Κανονισµοί 2001, Περί Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδιών µε Ειδικές Ανάγκες 2001, Περί µηχανισµού έγκαιρου εντοπισµού Παιδιών µε Ειδικές Ανάγκες Βιώµατα από την εφαρµογή ανάλογων νόµων σε χώρες του εξωτερικού Αξιολόγηση της εφαρµογής της νοµοθεσίας στην Κύπρο (γονείς, εκπαιδευτικοί). 2 η συνάντηση: III. Αναλυτικό Πρόγραµµα. Παρουσίαση του Αναλυτικού Προγράµµατος για παιδιά µε ειδικές ανάγκες (π.χ. στήριξη µε υλικοτεχνική υποδοµή) και παρουσίαση πρακτικών άλλων χωρών Ανάπτυξη ατοµικού σχεδίου για το παιδί µε ειδικές ανάγκες Βασικές αρχές δόµησης και αξιολόγησης των ατοµικών σχεδίων των παιδιών Ενσωµάτωση του ατοµικού προγράµµατος και των µαθησιακών στόχων του µαθητή στην κανονική τάξη. IV. Εργασιακό πλαίσιο και ο ρόλος του Ειδικού Εκπαιδευτικού στο σχολείο. Αναφορά στις παραµέτρους του έργου του Ειδικού Εκπαιδευτικού σε σχέση µε τα πιο κάτω: Καθορισµός των πλαισίων εφαρµογής της ειδικής εκπαίδευσης του µαθητή (εξατοµικευµένη προσέγγιση, παρακολούθηση µαθηµάτων µε στήριξη στην κανονική τάξη, ειδικό σχολείο) και οι συνέπειες της κάθε προσέγγισης 13
Υλικοτεχνική υποδοµή Υποστηρικτικό υλικό - τρόποι απόκτησής του από διάφορους φορείς Ασφάλεια παιδιών µε ειδικές ανάγκες στο σχολείο Σχέσεις εκπαιδευτικού - γονέων - διευθυντή - εξωτερικών φορέων 3 η συνάντηση: V. Απλοποίηση Εκπαιδευτικού Υλικού Στόχοι Γνωριµία µε το µαθητή-στόχο. Παρουσίαση βοηθητικών εργαλείων διερεύνησης των πιο κάτω επιµέρους στόχων: - Γνώση των ιδιαιτεροτήτων του µαθητή - ιερεύνηση προϋπάρχουσας γνώσης και δεξιοτήτων - Καθορισµός επιτεύξιµων στόχων για τη βελτίωση της γνώσης και των δεξιοτήτων Αναδόµηση του Αναλυτικού Προγράµµατος για το παιδί-στόχο. Συζήτηση πρακτικών µεθόδων προσαρµογής του Αναλυτικού Προγράµµατος, µε εστίαση στους πιο κάτω τοµείς διδακτικές περιοχές: - Ακαδηµαϊκές γνώσεις - Κοινωνικές επικοινωνιακές δεξιότητες - Σωµατική ακεραιότητα ασφάλεια - Σωµατική και ψυχική υγεία - Επαγγελµατικές δεξιότητες Τρόποι επίτευξης καθορισµένων στόχων µέσα από την απλοποίηση εκπαιδευτικού υλικού. Αναφορά σε ειδικές διδακτικές αρχές που θα πρέπει να διέπουν τη διαδικασία απλοποίησης του εκπαιδευτικού υλικού: - Χρήση ειδικών διδακτικών αρχών: α) Αρχή της δραστηριοποίησης του ειδικού εξελικτικού µηχανισµού (αισθητηριακά, γλωσσικά, κινητικά, συναισθηµατικά ερεθίσµατα) β) Αρχή της κινητικότητας (κατάκτηση του περιβάλλοντος, µορφοποίηση του «εγώ», λειτουργία οµάδας) γ) Αρχή της αγωγής του λόγου (ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων προϋπόθεση για την κοινωνική και επαγγελµατική ένταξη) δ) Αρχή της κοινωνικοποίησης (αυτάρκεια, ανεξαρτητοποίηση) ε) Αρχή της αληθινής παιδαγωγικής (συνεργασία, συντροφικότητα, αποδοχή του άλλου) 14
στ) Αρχή της πρακτικής µόρφωσης (εµπλουτισµός της εµπειρίας, της πρακτικής νοηµοσύνης και των δεξιοτήτων) ζ) Αρχή της εξατοµικευµένης µάθησης (τι µπορεί να µάθει και όχι τι πρέπει να µάθει). - Αναπροσαρµογή της διδακτέας ύλης µε την εφαρµογή διδακτικών αρχών, που αφορούν στο περιβάλλον στο άµεσο βίωµα (αίσθηση του χώρου, εµπειρία, αξιοποίηση της τοπικής κοινωνίας). - Εφαρµογή ειδικών διδακτικών χειρισµών (π.χ. παιχνίδι µίµησης, τεχνική δραµατοποίησης, βιωµατικοί τρόποι, ανάθεση ευθυνών και πρωτοβουλιών κ.ά.). Μέσα επίτευξης των στόχων. ειγµατική παρουσίαση χρήσιµων µέσων επίτευξης των στόχων: - Χρήση Τ.Π.Ε. ως εργαλείου διδασκαλίας, µάθησης και περιβάλλοντος µάθησης - Χρήση εκπαιδευτικών παιχνιδιών - Αξιοποίηση περιβάλλοντος Αξιολόγηση του υλικού. Παρουσίαση των µεθόδων και διαδικασιών αξιολόγησης του παραχθέντος υλικού: - Εξωτερική (Κεντρικός φορέας αξιολόγησης) - Εσωτερική (Μέθοδοι αξιολόγησης της αποτελεσµατικότητας του παραχθέντος υλικού) Προτεινόµενες σελίδες - βοηθήµατα στον ιστοχώρο και βιβλιογραφία. Αναφορά και προβολή εύχρηστων και βοηθητικών ιστοσελίδων και σχετικής βιβλιογραφίας. 4 η συνάντηση: VI. Θέµατα συνεργασίας ειδικού και γενικού εκπαιδευτικού και γονέων Στόχοι Συνεργασία σχολείου και οικογένειας: Γενική και σύντοµη αναφορά στο θεσµικό πλαίσιο που διέπει τη συνεργασία αυτή, µε εστίαση στα πιο κάτω: - Εκπαιδευτική πολιτική (Νοµοθεσία) - Θεσµικό πλαίσιο συνεργασίας - Εµπλεκόµενοι φορείς (Υπουργείο, ιευθύνσεις, Σχολική Εφορία, Σύνδεσµος Γονέων, Ιατρικές Υπηρεσίες, Γραφείο Ευηµερίας, Εκπαιδευτική Ψυχολογία, ευρύτερη οικογένεια κ.ά.) 15
Συνεργασία Ειδικού και Γενικού Εκπαιδευτικού. Γενική και σύντοµη αναφορά στο θεσµικό πλαίσιο που διέπει τη συνεργασία, µε εστίαση στα πιο κάτω: - Θεσµικό πλαίσιο συνεργασίας - Ρόλος του Συνδετικού Λειτουργού Επίπεδα συνεργασίας. Παρουσίαση και συζήτηση των ποικίλων επιπέδων συνεργασίας: - ενδοπροσωπικού, που δείχνει την οργάνωση των εµπειριών και των βιωµάτων των ατόµων µέσα στο περιβάλλον, - διαπροσωπικού, που αφορά τις ανταλλαγές ανάµεσα στους ανθρώπους στα πλαίσια θεσµών, - ισχύος, που δείχνει την επιρροή της θέσης/εξουσίας που υπάρχει ανάµεσα σε οµάδες ανθρώπων, - ιδεολογικού, που αφορά τις αξίες, τα συστήµατα των απόψεων και των αναπαραστάσεων και - οργανωτικού, που καταγράφει τον τρόπο οργάνωσης, διεύθυνσης και λειτουργίας ενός πλαισίου. Παράµετροι συνεργασίας. Επεξηγηµατική αναφορά στις παραµέτρους που πιθανόν να διέπουν τη συνεργασία: - Συµβουλευτική οικογένειας - Υποστήριξη οικογένειας - Κατάρτιση ειδικού και γενικού εκπαιδευτικού υσκολίες Προβλήµατα. Συζήτηση για τις δυσκολίες και τα προβλήµατα (από την εµπειρία των εκπαιδευοµένων στις σχολικές µονάδες) που πιθανόν να προκύψουν στις συνεργασίες αυτές. Εισηγήσεις Προτάσεις Καλές πρακτικές. Κατάθεση προτεινόµενων λύσεων που απορρέουν από την εµπειρία των εκπαιδευτικών στις σχολικές µονάδες. Προτεινόµενες σελίδες - βοηθήµατα στον ιστοχώρο και βιβλιογραφία. Αναφορά και προβολή εύχρηστων και βοηθητικών ιστοσελίδων και σχετικής βιβλιογραφίας. 16
5 η συνάντηση: VII. Θεωρητικές προσεγγίσεις της ένταξης σε επίπεδο εκπαιδευτικής πράξης. Συζήτηση των µοντέλων και των αξιών που διέπουν την αρχή της ενσωµάτωσης σε επίπεδο εκπαιδευτικής πράξης: Ιστορική πορεία της Εκπαίδευσης των παιδιών µε ειδικές ανάγκες. Ανάλυση των θεωρητικών µοντέλων που καθορίζουν αν το παιδί πρέπει να διαχωρίζεται ή να εντάσσεται στην κανονική τάξη (κλινικό Vs κοινωνικό µοντέλο). Έννοιες ισότητας, δηµοκρατίας και διαφορετικότητας σε σχέση µε τις πρακτικές της Ε.Ε. Παρουσίαση των συνεπειών από τις πιο πάνω τακτικές για την κοινωνική ενσωµάτωση του παιδιού και την ακαδηµαϊκή του πορεία- Τι υποστηρίζουν ερευνητικά δεδοµένα για το πιο πάνω θέµα. Ανάλυση των τρόπων προσέγγισης της ανάπτυξης δραστηριοτήτων από τον ειδικό εκπαιδευτικό µαζί µε τον εκπαιδευτικό της τάξης - Κοινωνική και ακαδηµαϊκή ενσωµάτωση των παιδιών στην κανονική τάξη. Ειδική και Ενιαία Εκπαίδευση /Ένταξη - Ενιαίο Σχολείο: Προβλήµατα και προοπτικές. 17
3 η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ (2 συναντήσεις) Ο στόχος των ΤΠΕ στο περιβάλλον της Ειδικής Αγωγής θα µπορούσε να θεωρηθεί η αντιµετώπιση των ατοµικών αναγκών των µαθητών µε ΕΕΑ µέσω µίας κατάλληλης προσωπικής τεχνικής υποδοµής. Η παροχή κατάλληλης τεχνικής υποδοµής απαιτεί τη θεώρηση των βασικών αρχών της µάθησης και της διδασκαλίας, καθώς επίσης και του προσδιορισµού των εξατοµικευµένων προσεγγίσεων και ειδών µάθησης. Στόχοι Οι ΤΠΕ χρησιµοποιούνται, για να καλύψουν µια σειρά λειτουργιών στον τοµέα της Ειδικής Αγωγής. Χρήση των Τ.Π.Ε. Αναφορά στις ποικίλες λειτουργίες χρήσης των Τ.Π.Ε. ως: - εργαλείου διδασκαλίας, µάθησης και περιβάλλοντος µάθησης - εργαλείου επικοινωνίας - διαγνωστικού και θεραπευτικού βοηθήµατος - εργαλείου για διοικητικούς σκοπούς Επιµόρφωση των εκπαιδευτικών στην ανάπτυξη δεξιοτήτων. Παρουσίαση µεθόδων ανάπτυξης δεξιοτήτων για τη(ν): - χρήση νέων λογισµικών προγραµµάτων - αξιοποίηση της τεχνολογίας στη διδασκαλία και τη µάθηση - ανάπτυξη ικανοτήτων για αποτελεσµατική προσαρµογή στις ανάγκες του µαθητή - ανάληψη πρωτοβουλιών για τη χρήση και αξιοποίηση της τεχνολογίας. Αρχές που διέπουν την αποτελεσµατική χρήση των Τ.Π.Ε. Αναφορά στις αρχές που ενδείκνυται να διέπουν τη χρήση των Τ.Π.Ε. : - ασφαλής χρήση της τεχνολογίας - εµπλοκή των γονιών και της ευρύτερης κοινότητας - εξατοµικευµένη µάθηση - επιλογή κατάλληλου υλικού πολιτιστικά προσαρµοσµένου στο µαθητή - χρήση µε τρόπο που να προάγει την αυτοεκτίµηση του µαθητή, την αυτοπεποίθηση και την οµαδικότητα. Υποστηρικτική Τεχνολογία. Παρουσίαση στους εκπαιδευόµενους των επιπέδων αξιοποίησης, των προϊόντων βοηθητικής τεχνολογίας και των εργαλείων που µπορούν να χρησιµοποιηθούν για καλύτερη πρόσβαση στη βοηθητική τεχνολογία. 18
α) Επίπεδα αξιοποίησης - Εξοπλισµός και Λογισµικά Προγράµµατα β) Προϊόντα Υποστηρικτικής Τεχνολογίας: - Ηλεκτρονικός Εξοπλισµός Πρόσβασης (Accessible computer input) 1. βελτίωση (improving of the devices) 2. προσαρµογή (modifying the input devices) 3. χρήση κατάλληλου λογισµικού (using software to make input devices easier) - Εξειδικευµένος ηλεκτρονικός εξοπλισµός για φυσικές αναπηρίες (π.χ. Durable Medical equipment) - Για Μαθησιακές δυσκολίες (εξοπλισµός και λογισµικό) - Για οπτική απώλεια (εξοπλισµός και λογισµικό) - Για ακουστική απώλεια (εξοπλισµός και λογισµικό) - Για εναλλακτική επικοινωνία (Augmentative and alternative Communication) γ) Βελτιώνοντας την πρόσβαση στην Υποστηρικτική Τεχνολογία - Συστήµατα πρόσβασης (System accessibility options) πληκτρολόγιο (keyboard settings) ήχος (sound settings) απεικόνιση (display settings) ποντίκι mouse settings Κάλυψη των αναγκών διαφόρων µορφών ειδικής εκπαίδευσης 19