Αντιμετώπιση ασθενών τελικού σταδίου Γιάννης Αυγουστάτος ψυχίατρος ψυχοθεραπευτής ψυχοθεραπευτής
Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι για τους οποίους οι θεράποντες (ιατροί ίκαι νοσηλευτές) ) δυσκολεύονται να διαχειριστούν τους ετοιμοθάνατους : Α) Η σύγχρονη πολιτιστική απώθηση του θανάτου Β) Ηδ δομή και η λειτουργία των νοσηλευτικών ιδρυμάτων, που βασίζεται αποκλειστικά στη θεραπεία.
Ο θάνατος, όπως και τα γηρατειά, στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, της αέναης νεότητας, κατάντησε θέμα τρομακτικό και αποφεύγεται με κάθε δυνατό μέσο.
Μας είναι τρομακτικός ο θάνατος γιατί δεν μας είναι πια τόσο οικείος.. Τον αντιμετωπίζουμε ως κάτι τραγικό, φοβερό, άδικο, τρομακτικό και σπανιότατα ως φυσικό και ειρηνικό..
Η ασθένεια και ο θάνατος στις δυτικές κοινωνίες έχουν εξορθολογιστεί και ενταχθεί σε ένα τεχνοκρατικό νοσοκομειακό σύμπαν. Χάνοντας σταδιακά τον κοινοτικό,, κοινωνικό και δημόσιο χαρακτήρα τους μεταμορφώθηκαν σε μια ιδιωτική, ατομική υπόθεση που διαχειρίζονται ειδικοί.
Με την εξάπλωση του ορθολογισμού στις βιομηχανοποιημένες κοινωνίες, η ζωή και ο θάνάτος, δεν είναι τόσο μυστηριώδη και αινιγματικά γεγονότα, αλλά μάλλον βιολογικά φαινόμενα που μπορούν να εξηγηθούν, αδειάζοντας από νόημα τα διάφορα τελετουργικά που συνόδευαν το θάνατο (Fuchs, 1973),
Με την επικράτηση και διάρθρωση ενός πολιτιστικού συστήματος, όπου οι άνθρωποι φαντάζονται τον εαυτό τους ως άτομα, ανεξάρτητα, διαχωρισμένα και απομονωμένα το ένα από το άλλο, η συλλογική ιδέα της αθανασίας, η οποία στο παρελθόν εξασθενούσε την αγωνία του θανάτου και τη συνειδητοποίηση της θνητότητας, έχουν αντικατασταθεί από "εξατομικευμένη" αγωνία της επιβίωσης, όλο και πιο εκκοσμικευμένη και λιγότερο συμβολική.
Υπάρχει μια κίνηση στην Αμερική για την άμεση, μετά το θάνατο ταφή του νεκρού και για μια νεκρώσιμη ακολουθία στη συνέχεια, χωρίς την παρουσία της σορού.
Συνήθως κρατάμε μακριά τα παιδιά από ότι έχει σχέση με το θάνατο, με την ιδέα ότι τα προστατεύουμε από κάτι κακό.
Αkira kurosawa, Dreams, Funeral Procession
Αν δεν επεξεργαστούμε το φόβο για το δικό μας τέλος και των οικείων μας δεν θα μπορέσουμε να περάσουμε σε μια πιο συμπονετική και υποστηρικτική συμπεριφορά.
Στα Ελευσίνια Μυστήρια ο θάνατος εθεωρείτο ευεργέτης και οι μυημένοι διατύπωναν την έκφραση, «δεν υπάρχει θάνατος, ο θάνατος είναι ζωή και η ζωή είναι θάνατος». Όταν ο άνθρωπος γνωρίσει τι είναι στην πραγματικότητα ο θάνατος και κατανοήσει αυτό που συμβαίνει στη μεταθανάτια περίοδο, τότε γίνεται γνώστης του μυστηρίου της ζωής
«Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου» «Φαίδων, 63.b.4 69e2» 69.e.2» Ο φιλόσοφος προσπαθεί να αποδεσμευτεί όσο γίνεται περισσότερο από την προσκόλληση με το σώμα, και τις υλικές επιθυμίες για να έρθει σε επαφή με το υπερβατικό μέρος της ψυχής του. Σώμα = Σήμα, τάφος της ψυχής
" ύο ενδεχόμενα υπάρχουν μετά τον θάνατο, ή τελεία μηδένιση ή μετοίκηση της ψυχής από τον εδώ τόπο σε έναν άλλο. Οποιοδήποτε και από τα δυο συμβαίνει δεν πρέπει να φοβόμαστε τον θάνατο. Αν πρόκειται περί οριστικού αφανισμού, τότε αυτό θα μοιάζει με έναν μακρύ ύπνο δίχως όνειρα, και τι πιο ευχάριστο. Αν με τον θάνατο πάμε σε άλλο μέρος, και τότε πάλι είναι επιθυμητός, αφού εκεί θα ανταμώσουμε μ θεούς, σοφούς και αγαθούς και ανθρώπους που είναι πολύ καλύτεροι από τους εδώ. Για το λόγο αυτό δεν αγανακτώ για τον θανατό μου." Σωκράτης
Δ. Λιαντίνης
«Ο θάνατος για τον Σωκράτη είναι πηγή ζωής. Ο θάνατος δεν είναι σκοπός της ζωής, είναι μόνον όρος ζωής, είναι κέντρισμα προς δημιουργία. Η ζωή δεν είναι σκοπός της να πεθάνει, ούτε να δώσει η ίδια τέρμα στο Είναι της, τούτο θα ήταν αθέμιτο για τον ελληνικό πολιτισμό αλλά και για τον Σωκράτη. Σκοπός της ζωής είναι να λάβει νόημα με την πράξη, τον Λόγο, την επιστήμη και την ποίηση». Ι. Θεοδωρακόπουλος
Οι άρρωστοι σε τελικό στάδιο αντιπροσωπεύουν την αποτυχία του ιδρύματος στο ρόλο του και υπάρχουν ελάχιστα στο όλο σύστημα που να προσφέρει τα μέσα για ανακούφιση της ψυχής, όταν το κορμί δεν μπορεί πια να θεραπευτεί.
Συχνά μπορούν να αναδυθούν συναισθήματα ενοχής (δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα) που υποβάλλουν τα βασανιστικά ερωτήματα : -Έγινε ότι έπρεπε; Υπήρχαν και άλλες δυνατότητες που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν; -Μήπως έγινε κάποιο λάθος ;
Το ιατρικό επάγγελμα αποδίδει μεγάλη έμφαση στη διατήρηση της ζωής, με κάθε τρόπο. Ο γιατρός πρέπει να ξέρει πότε θα παραιτηθεί από την τεχνητή παράταση της ζωής και θα δώσει προτεραιότητα στον αξιοπρεπή και γαλήνιο θάνατο (παθητική ευθανασία). εν κάνουμε καμιά χάρη στον άρρωστο να του παρατείνουμε ανώφελα τον πόνο και την αγωνία.
Πρέπει να αντιμετωπίζεται επαρκώς ο φυσικός πόνος και παράλληλα ο ψυχικός πόνος
Ο θ ί λ ύ δί ά δ έ β ήθ έ Οι ασθενείς τελικού σταδίου, εάν δεν έχουν βοήθεια, πρέπει να σέρνονται μέχρι τον γιατρό για να ανανεώσουν τη δίγραμμη συνταγή κάθε πέντε ημέρες και να λαμβάνουν τη σχετική έγκριση από τη νομαρχία μία φορά τον μήνα...
Η ζωή δεν πρέπει να σβήνει μέσα σε ψυχική ή και φυσική αγωνία. Οι άνθρωποι δεν πρέπει να υποφέρουν μόνοι όταν πεθαίνουν. Η μοναξιά του τέλους είναι συχνά τρομερή. Στο τέλος της ζωής ο ανθρώπινος ρόλος είναι πιο σημαντικός από τον τυπικά επαγγελματικό.
Το πιο τρομερό ρ για πολλούς, είναι ο φόβος να μείνουν μόνοι, να,να αντικρίσουν το άγνωστο χωρίς τα οικεία τους στηρίγματα
Ακόμα κι αν κατάφερναν τα νοσοκομεία να αναθεωρήσουν τον τρόπο λειτουργίας τους για να τον καταστήσουν πιο ανθρώπινο και πιο υποστηρικτικό για τον ετοιμοθάνατο,, και πάλι δεν θα μπορούσαν να αναπληρώσουν το σπίτι.
Σημαντικοί παράγοντες στη συναισθηματική προσαρμοστικότητα 1) Ικανότητα αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων στο παρελθόν 2) Το αίσθημα μιας βιωμένης με νόημα και πληρότητα ζωής 3) Η στοργική και ενισχυτική οικογενειακή σχέση. Στο σπίτι του μπορεί να ζει καλύτερα. Όσο το μυαλό του λειτουργεί η οικογένεια πρέπει να του δίνει την ευκαιρία να συμμετέχει στις συζητήσεις και στις αποφάσεις για τη φροντίδα που χρειάζεται. 4)Η Η ελπίδα μιας χαρούμενης μετά θάνατο ζωής. 5) Η ικανότητα ειλικρινούς συνδιάλεξης πάνω στο νόημα και τις συνέπειες της αρρώστιας. Πρέπει να βρει απάντηση στο ερώτημα «ποια είναι η αξία μου τώρα». 6) Η σωστή ενημέρωση που συνδυάζει τη διακριτική ειλικρίνεια με διαβεβαιώσεις για βοήθεια 7) Η κατάλληλη θεραπευτική του πόνου. 8) Η τακτοποίηση οικονομικών και άλλων εκκρεμοτήτων
Οι περισσότερες ρ ανησυχίες αφορούσαν 1) Τη διαδικασία του θανάτου : πόσο πόνο και αναπηρίες θα είχαν να αντιμετωπίσουν. Ο άρρωστος θα ναι πιο ήρεμος όταν θα ξέρει πως η δοκιμασία του θα είναι στα όρια του υποφερτού. Πόσο θα εξαρτιόντουσαν από τους άλλους και πόσο θα τους επιβάρυναν 2) Τη θλίψη και τις πρακτικές δυσκολίες που θα προκαλούσαν στους οικείους μετά το δικό τους θάνατο.
Για να βοηθήσουμε τον ασθενή να επεξεργαστεί τα συναισθήματά θα λάβουμε υπόψη α) ) την ηλικία Α) τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις β) το βαθμό της δυσφορίας του Γ) προγενέστερες εμπειρίες από θανάτους άλλων δ) την παιδεία του Είναι σημαντικό να βοηθηθούν τα άτομα να ζήσουν Είναι σημαντικό να βοηθηθούν τα άτομα να ζήσουν την κάθε μέρα που τους απομένει όσο πιο χαρούμενα και ειρηνικά μπορούν.
Τι μπορούμε να κάνουμε πρακτικά για να βοηθήσουμε τον ασθενή ; 1) Η ενεργητική ακρόαση τους δίνει ανακούφιση και ηρεμία 2) Ψυχικό πλησίασμα με ενσυναίσθηση (empathy) 3) Η αποδοχή των συναισθημάτων τους και η ενθάρρυνση έκφρασής τους. 4) Αποφυγή της μεταβίβασης και της αντιμεταβίβασης Αν ο ετοιμοθάνατος βγάλει θυμό ή με απωθήσει δεν θα πρέπει να το πάρω προσωπικά, αλλά να δεχτώ ως φυσιολογική την αντίδρασή του. 5) Σεβόμαστε το σύστημα αξιών και των πεποιθήσεών του και δεν του κάνουμε ποτέ κήρυγμα. 6)) Αυθεντική επαφή και όχι τυποποιημένη η ή προσποιητή *
Το να αφήνεσαι είναι δύσκολο αλλά, μερικές φορές, το να αντιστέκεσαι, είναι δυσκολότερο...
Τι μπορούμε να κάνουμε για την οικογένειά του; 1) Βοήθεια για καλύτερη και αυθεντική επικοινωνία με τον ασθενή τους. 2) Μοίρασμα συναισθημάτων, αντί να υποφέρει ο καθένας μονάχος. 3) Βοήθεια στην αποδοχή και βίωση της θλίψης
Τι μπορούμε να κάνουμε για εμάς, τους θεράποντες; 1) Να μάθουμε να κατανοούμε τα δικά μας συναισθήματα ματαίωσης, αγωνίας, οργής, απογοήτευσης, φόβου και να τα χειριζόμαστε με εποικοδομητικό τρόπο. 2) Να αντιμετωπίζουμε τις περιπτώσεις επαφής με ετοιμοθάνατους ως μοναδική ευκαιρία ωρίμανσης και ανθρωπιστικής υπηρεσίας. 3) Να έχουμε στο νού μας την προσωρινότητα της ύπαρξης χωρίς φόβο και θλίψη, αλλά σαν δάσκαλο της σοφής ζωής.
Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας!