Page 1 of 5 Θ Ε Ω Ρ Η Τ Ι Κ Ο ΥΠΟΒΑΘΡΟ Ο σχεδιασµός του συγκεκριµένου ϖρογράµµατος, ϖροκειµένου να έχει θετικά και µακροϖρόθεσµα αϖοτελέσµατα, στηρίζεται στη γνώση για τον τρόϖο µάθησης των ϖαιδιών και στις σύγχρονες θεωρίες τις σχετικές µε το σχεδιασµό αναϖτυξιακά κατάλληλων ϖρογραµµάτων. Ως εκ τούτου, έγινε ϖροσϖάθεια να συνυϖολογιστούν όλα εκείνα τα εϖιστηµονικά ϖορίσµατα και οι σύγχρονες τάσεις στις εϖιστήµες της αγωγής ϖου συνάδουν µε τη νέα διδακτική µεθοδολογία αλλά και µε την ιδιοσυγκρασία των συµµετεχόντων εκϖαιδευτικών. Η φύση της εκϖαιδευτικής διαδικασίας (τηλεκϖαίδευση) συνυϖολογίζεται στο βαθµό και τα σηµεία ϖου είναι αναγκαίο και ϖρακτικό, αλλά δεν εϖηρεάζει το θεωρητικό υϖόβαθρο του ϖρογράµµατος και τις ϖαιδαγωγικές αρχές ϖου το διέϖουν. Αντιθέτως, οι διαφορετικές συνθήκες αξιοϖοιούνται ως ευκαιρία για νέους τρόϖους αλληλεϖίδρασης και µάθησης µέσα αϖό τον ϖλουραλισµό αϖόψεων, γνώσεων και εµϖειριών ϖου ϖροσφέρουν (βλ. θεωρία Bruner ϖερί διαφορετικών κοινωνικοϖολιτιστικών ϖροτύϖων). Η οµάδα σχεδιασµού υλοϖοίησης, θέτοντας το µαθητή στο εϖίκεντρο της όλης διαδικασίας και υϖολογίζοντας τις νέες αϖόψεις για τη φύση της νοητικής ανάϖτυξης, ϖροέβη στο σχεδιασµό µιας ολοκληρωµένης ϖροσέγγισης ϖου ϖροωθεί την ολόϖλευρη ανάϖτυξη των ϖαιδιών, µέσα αϖό δραστηριότητες ϖου αφενός διαθέτουν ϖαιγνιώδη χαρακτηριστικά, αφετέρου σχετίζονται µε τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους. Η θεωρία της υϖοβοηθούµενης ανακάλυψης της γνώσης (βλ. θεωρία Vygotsky ϖερί Ζώνης Εγγύτερης Ανάϖτυξης υϖοβοήθηση & θεωρία Bruner ϖερί ανακαλυϖτικής µάθησης) καθώς και εκείνη της οικοδόµησης της γνώσης µέσα αϖό την ενεργητική δράση των µαθητών ϖου οδηγεί στη γνωστική σύγκρουση (βλ. θεωρία Piaget) αϖοτελούν τις βασικές αρχές ϖου διέϖουν το ϖρόγραµµα. Για τη διευκόλυνση της διαδικασίας της µάθησης, µέριµνα των εκϖαιδευτικών είναι η δηµιουργία ϖλούσιου σε ερεθίσµατα ϖεριβάλλοντος και ευκαιριών για δράση, ενεργητική και συµµετοχική µάθηση, εϖίλυση ϖροβληµάτων και κοινωνιογνωστική σύγκρουση. Η µάθηση δεν αντιµετωϖίζεται αϖ την οµάδα σχεδιασµού υλοϖοίησης ως άθροιση ϖληροφοριών ή αϖλή αναφορά σε συγκεκριµένα γεγονότα, αλλά ως ενιαία διαδικασία, ως ένα ακέραιο σύνολο ϖου ϖροκύϖτει και αϖοτελείται αϖό τη συνεχή αλληλεϖίδραση µεταξύ µαθητή και δασκάλου και µαθητή µε µαθητή. Στην ίδια κατεύθυνση, αξιοϖοιείται κάθε ευκαιρία αλληλεϖίδρασης και ανταλλαγής εµϖειριών και αϖόψεων µεταξύ των µαθητών, οι οϖοίοι αντιµετωϖίζονται ως συνεργάτες στην όλη εκϖαιδευτική διαδικασία. Ως ϖρος το ϖεριεχόµενο και τις τεχνικές ϖροσέγγισης της γνώσης, οι εϖιλογές των εκϖαιδευτικών ϖροσανατολίζονται σε µια ϖολύϖλευρη, διαθεµατική και βιωµατική ϖροσέγγιση της γνώσης (βλ. Χρυσαφίδης ϖερί Βιωµατικής-Εϖικοινωνιακής ιδασκαλίας), µέσα αϖό συνδυασµούς γνωστικών αντικειµένων και µεθοδολογιών, ϖροκειµένου το σχέδιο κάθε µαθήµατος να είναι ϖροσαρµοσµένο στη συγκεκριµένη τάξη µε τις δικές της ανάγκες, τα δικά της ενδιαφέροντα, τους δικούς της ρυθµούς ανάϖτυξης. Για την οµάδα σχεδιασµού υλοϖοίησης, βάση ϖάνω στην οϖοία θα οικοδοµηθεί η γνώση αϖοτελεί το σύνολο των ϖροηγούµενων γνώσεων και εµϖειριών σε συνάρτηση µε το όλο κοινωνικοϖολιτιστικό ϖλαίσιο των µαθητών, καθώς τα στοιχεία αυτά υϖοδεικνύουν τον
Page 2 of 5 διαφορετικό για κάθε µαθητή ρυθµό εξέλιξης και µάθησης. Τo γνωστικό εϖίϖεδο και οι ρυθµοί ανάϖτυξης του κάθε ϖαιδιού συνυϖολογίζονται αϖό τους εκϖαιδευτικούς στη διαµόρφωση ανοµοιογενών οµάδων εργασίας (βλ. Θεωρία Vygotsky ϖερί µικτών-ανοµοιογενών οµάδων) εϖιδιώκοντας µε αυτόν τον τρόϖο να εϖιτύχουν τη µάθηση µέσα αϖό συνεχείς αλληλεϖιδράσεις (βλ. θεωρία Vygotsky) και κοινωνιογνωστικές συγκρούσεις (βλ. θεωρία Doise&Mugny). Η εργασία σε οµάδες, άλλωστε, αϖοτελεί τη βάση για τη δηµιουργία ενός συνεργατικού κλίµατος στην τάξη τέτοιου ϖου να ευνοεί τις ζυµώσεις µεταξύ των µαθητών, τη συνθετική σκέψη και τη συνοικοδόµηση της γνώσης (βλ. θεωρία Ματσαγγούρα ϖερί Οµαδοσυνεργατικής). Στην ίδια λογική κινείται η αντίληψη των εκϖαιδευτικών για την αξιολόγηση τόσο των µαθητών (αξιολογούνται: η εϖίδοση, η συµµετοχή, η συνεργατικότητα, η ανάϖτυξη δεξιοτήτων, η ϖροηγούµενη γνώση) όσο και της εκϖαιδευτικής διαδικασίας ως συνόλου (αξιολογούνται: η εϖίτευξη των διδακτικών στόχων, η καταλληλότητα του ϖεριεχοµένου, των δραστηριοτήτων, της µεθοδολογίας και του υλικού, ο ρόλος του εκϖαιδευτικού, ο ρόλος των µαθητών). Κατά την αξιολόγησή των µαθητών λαµβάνονται υϖόψη ϖαράγοντες, όϖως το διαφορετικό γνωστικό εϖίϖεδο, οι ϖροηγούµενες εµϖειρίες (διαγνωστική αξιολόγηση), ο ατοµικός ρυθµός ανάϖτυξης, τα ϖροσωϖικά ενδιαφέροντα και η συµµετοχή τους στην ϖροσέγγιση της γνώσης. Ωστόσο, δεν αξιολογείται µόνο ό, τι καταφέρνουν µόνοι τους οι µαθητές, αλλά και ό, τι µϖορούν να καταφέρουν µε τη βοήθεια των συµµαθητών και των εκϖαιδευτικών τους (βλ. θεωρία Vygotsky ϖερί Ζώνη Εγγύτερης Ανάϖτυξης). Τα λάθη σε αυτές τις ϖεριϖτώσεις θεωρούνται δείκτες του γνωστικού εϖιϖέδου των µαθητών και αξιοϖοιούνται αναλόγως, µέσα αϖό κατάλληλα ερεθίσµατα ϖου θα οδηγήσουν στη γνωστική σύγκρουση και στην οικοδόµηση της νέας γνώσης. Τα αϖοτελέσµατα της αξιολόγησης αξιοϖοιούνται ϖρος όφελος των ϖαιδιών και «εϖιστρέφουν» σ αυτά (ανατροφοδοτική αξιολόγηση). Το ίδιο συµβαίνει σε εϖίϖεδο αξιολόγησης της όλης εκϖαιδευτικής διαδικασίας καθώς τα αϖοτελέσµατα ϖου ϖροκύϖτουν χρησιµοϖοιούνται για αναµόρφωση, βελτίωση και εµϖλουτισµό των µεθόδων ϖροσέγγισης της γνώσης (διαµορφωτική αξιολόγηση). Σ αυτήν την αξιολόγηση ο λόγος των µαθητών είναι και ϖάλι ισχυρός. Οι εκϖαιδευτικοί δείχνουν ενδιαφέρον για τη γνώµη και την άϖοψη των ϖαιδιών εϖί της διαδικασίας και ταυτόχρονα αξιοϖοιούν την ευκαιρία για καλλιέργεια της ικανότητας των µαθητών να διατυϖώνουν αξιολογικές κρίσεις και εϖιχειρήµατα. Για το σκοϖό αυτό, σε κάθε σχέδιο µαθήµατος και κυρίως κατά την υλοϖοίησή του ϖροβλέϖεται αξιολόγηση και στα δύο εϖίϖεδα (µαθητές εκϖαιδευτική διαδικασία). Ωστόσο, αϖό συνέϖεια στις σύγχρονες θεωρίες ϖερί αξιολόγησης η οµάδα σχεδιασµού υλοϖοίησης του συγκεκριµένου ϖρογράµµατος αϖοφεύγει στα σχέδια µαθηµάτων της την εξαντλητική αναφορά «κριτηρίων και αντικειµένων» αξιολόγησης ως ϖρος τυχόν αϖοκτηθείσες ικανότητες, γνώσεις και δεξιότητες των µαθητών. Η ϖρόοδος των µαθητών σε αυτό το ϖρόγραµµα «µετράται» σαν ένα σύνολο αϖό εµϖειρίες κλειδιά ϖου συµβάλλουν στην ενεργητική µάθηση και είναι σύµφωνες µε το εϖίϖεδο ανάϖτυξης και τις ανάγκες των µαθητών, όϖως ακριβώς και οι στρατηγικές ϖαρατήρησης και ελέγχου ϖου αναϖτύσσουν οι εκϖαιδευτικοί (άτυϖες µορφές αξιολόγησης). Για τους ίδιους λόγους οι εκϖαιδευτικοί δεν ακολουθούν αυστηρά µια διδακτική µεθοδολογία, αλλά βασιζόµενοι στις σύγχρονες θεωρίες µάθησης και στα εϖιστηµονικά ϖορίσµατα σχετικά µε τους τρόϖους ϖου µαθαίνουν τα ϖαιδιά εϖιλέγουν, ρυθµίζουν και διαγράφουν την ενδεδειγµένη κάθε φορά διδακτική ϖορεία. Οι µέθοδοι διδασκαλίας εναλλάσσονται ανάλογα µε τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των µαθητών και µε τις ιδιαιτερότητες της συγκεκριµένης διδακτικής ενότητας. Ωστόσο ϖάγια ϖαραµένουν τα στάδια της µεθοδολογικής ϖροετοιµασίας των εκαϖιδευτικών: οργάνωση της διδακτέας ύλης, καθορισµός των διδακτικών στόχων κάθε διδακτικής ώρας,
Page 3 of 5 ϖαροχή στους µαθητές του αναγκαίου υλικού και ϖληροφοριών, έλεγχος της κατανόησης και της έκβασης του µαθήµατος. ύσκολα µϖορεί να ισχυριστεί κανείς ότι οι γνωστικές του αϖοσκευές ή οι οργανωτικές και συνθετικές του ικανότητες εϖαρκούν για να κατασκευάσει ένα άρτιο ή ιδανικό ϖρόγραµµα ϖροσέγγισης της γνώσης. Σε κάθε ϖερίϖτωση γίνονται ϖροσϖάθειες εµϖλουτισµού των γνώσεων, ϖροσαρµογής των τεχνικών στις νέες αντιλήψεις και θεωρίες µε στόχο το σχεδιασµό ενός ϖρογράµµατος µαθητοκεντρικού και αναταϖοκρινόµενου στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της τάξης µας. Ως τέτοια λογίζεται και η ϖαρούσα ϖροσϖάθεια. Στο σηµείο αυτό ϖαρατίθενται οι γενικοί σκοϖοί και στόχοι των γνωστικών αντικειµένων ϖου εµϖλέκονται στη διαθεµατική ϖροσέγγιση του θέµατος «Ο Εθνικός µας ϖοιητής και η έξοδος του Μεσολογγίου». ΙΣΤΟΡΙΑ Γενικός στόχος της Ιστορίας είναι η ανάϖτυξη της ιστορικής σκέψης και ιστορικής συνείδησης, βασική ιδέα του ϖροσδιορισµού των οϖοίων αϖοτελεί η γνώση του ϖαρελθόντος για την κατανόηση του ϖαρόντος και το σχεδιασµό του µέλλοντος. Ειδικότερα, η ανάϖτυξη ιστορικής σκέψης αφορά την κατανόηση των ιστορικών γεγονότων και τη σύνδεση αιτίων και αϖοτελεσµάτων, ενώ η καλλιέργεια ιστορικής συνείδησης αφορά την κατανόηση της συµϖεριφοράς του ανθρώϖου σε συγκεκριµένες καταστάσεις και την εξασφάλιση των ϖροϋϖοθέσεων για την εκδήλωση υϖεύθυνης συµϖεριφοράς στο ϖαρόν και το µέλλον. Έτσι, µε τη διδασκαλία της Ιστορίας µϖορεί ο µαθητής να αϖοκτήσει όχι µόνο την εϖίγνωση ότι ο σύγχρονος κόσµος αϖοτελεί συνέχεια του ϖαρελθόντος, αλλά και την εϖίγνωση ότι ο σύγχρονος ιστορικός ορίζοντας συνδέεται άµεσα µε τη ζωή του. Ο σκοϖός της ιστορικής σκέψης και συνείδησης συνδέεται έτσι µε το γενικότερο σκοϖό της εκϖαίδευσης και αναφέρεται στην ϖροετοιµασία συνειδητών ϖολιτών. Στην Στ τάξη του δηµοτικού σχολείου η Ιστορία αϖοτελεί χωριστό γνωστικό αντικείµενο και µε τη διδασκαλία της εϖιδιώκεται: Να γνωρίσουν οι µαθητές σηµαντικά γεγονότα και εξελίξεις της ελληνικής ιστορίας αϖό την αρχαιότητα ως σήµερα, καθώς και στοιχεία της ιστορίας των άλλων αρχαίων ή νεοτέρων ϖολιτισµών και λαών. Να βιώσουν την αλλαγή ϖου συντελείται στην καθηµερινή ζωή των ανθρώϖων σε διάστηµα µακρών χρονικών ϖεριόδων. Να αναϖτύξουν την ικανότητα της κατανόησης του χρόνου και της χρήσης των σχετικών όρων (ϖ.χ. αρχαίος, ϖ.χ.- µ.χ. αιώνας, αιώνας, δεκαετία, χιλιετία, εϖοχή µεσοϖολέµου κ.ά.). Να συσχετίζουν µεταξύ τους γεγονότα και εξελίξεις της ίδιας ή διαφορετικών ιστορικών ϖεριόδων. Να συνειδητοϖοιήσουν τη σηµασία του γεωγραφικού ϖαράγοντα για τη διαµόρφωση της ιστορικής εξέλιξης ενός τόϖου. Να αξιοϖοιούν διάφορες ευκαιρίες για την ενασχόλησή τους µε την ιστορία της ϖεριοχής τους και την ένταξή της στον ευρύτερο εθνικό ιστορικό χώρο. Να ενηµερωθούν για τις κοινωνικές, ϖολιτισµικές, θρησκευτικές και εθνικές διαφοροϖοιήσεις των κοινωνιών τις οϖοίες µελετούν. Να κατανοούν και να αϖοδέχονται τις ϖολιτισµικές, θρησκευτικές ή άλλες διαφοροϖοιήσεις ως θεµελιώδες δικαίωµα των ανθρώϖων σε µια δηµοκρατική κοινωνία και ως θετικό ϖαράγοντα της εξέλιξής της. Να συνειδητοϖοιήσουν την αναγκαιότητα της ειρηνικής συνύϖαρξης, της
Page 4 of 5 αλληλοκατανόησης και της συνεξέλιξης των λαών. Να γνωρίσουν τις ιδέες, τις ϖεϖοιθήσεις και τις στάσεις των ανθρώϖων στην ιστορική τους ϖορεία. Να θέτουν ερωτήσεις και να δίνουν αϖαντήσεις, σχετικές µε τη διδασκόµενη ιστορική ύλη. Να διδαχτούν ϖώς να οργανώνουν και ϖώς να ανακοινώνουν την ιστορική τους γνώση και άϖοψη, µε ϖοικίλους τρόϖους να έχουν δηλαδή ευκαιρίες για ανάκληση, εϖιλογή και οργάνωση της ιστορικής ϖληροφόρησης (ϖ.χ. χρονολογιών και όρων). Να µάθουν ϖώς να οργανώνουν και ϖώς να ϖαρουσιάζουν την ιστορική τους γνώση και γνώµη, ϖροφορικά, γραϖτά, οϖτικά, µέσω διαφόρων τεχνικών αφήγησης ή ϖεριγραφής. Να οικειωθούν το αναγκαίο λεξιλόγιο για την κατανόηση των συγκεκριµένων ϖεριόδων και θεµάτων ϖου διδάσκονται (ϖ.χ. έθνος, ϖολιτισµοί, εισβολή, κατάκτηση, εγκατάσταση, υϖοδούλωση, εµϖόριο, βιοµηχανία, νοµοθεσία, οικονοµία κλϖ). ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Βασικός στόχος της Λογοτεχνίας στην εκϖαίδευση είναι η ουσιαστική εϖαφή των µαθητών µε αντιϖροσωϖευτικά έργα της ϖολιτιστικής µας κληρονοµιάς, εθνικής και ϖαγκόσµιας, καθώς και έργα σύγχρονα ϖου δίνουν εγγυήσεις ϖοιότητας και τροφοδοτούν τη συζήτηση γύρω αϖό τα σύγχρονα ϖροβλήµατα και τις νέες αισθητικές τάσεις. Μέσα αϖό τη σταδιακή εξοικείωση των µαθητών µε τη Λογοτεχνία εϖιδιώκεται η διέγερση του ενδιαφέροντος των µαθητών για τα λογοτεχνικά κείµενα, ώστε µέσα αϖό µεθοδική και σταδιακή άσκηση να οδηγούνται σε δηµιουργική και ελεύθερη ανάγνωση, ερµηνεία και κριτική των κειµένων και διεύρυνση της ϖροσωϖικής τους εµϖειρίας. Συγκεκριµένα, εϖιδιώκεται ο µαθητής της Στ τάξης του ηµοτικού να είναι βαθµιαία σε θέση να: ιευρύνει την σνσγνωστική ικανότητα ϖροσεγγίζοντας και το βιωµατικό λόγο. Κατανοεί τον τρόϖο µε τον οϖοίο ο συγγραφέας χρησιµοϖοιεί τα γλωσσικά µέσα για να ϖροκαλέσει τις εντυϖώσεις ϖου θέλει. Εξοικειώνεται µε στοιχεία δοµής και ϖεριεχοµένου των λογοτεχνικών κειµένων. Εξηγεί το νόηµα κειµένων µε αϖαιτητική σύνταξη, λεξιλόγιο και νοηµατική δοµή. Εξοικειώνεται διαισθητικά µε αϖλά κείµενα νεωτερικής λογοτεχνίας. Προσεγγίζει βαθµιαία ευρύ φάσµα κατάλληλων κειµένων των κυριότερων εκϖροσώϖων και ειδών της Ελληνικής Λογοτεχνίας σε όλη τη χρονική και γεωγραφική της έκταση. Γνωρίζει δειγµατικά κείµενα Βαλκανικής και Παγκόσµιας Λογοτεχνίας. Το σχολικό Ανθολόγιο είναι ικανό: Να τέρψει τους µικρούς αναγνώστες του, φιλοδοξώντας να τους κάνει να νιώσουν την αισθητική αϖόλαυση ϖου µϖορούν να ϖροσφέρουν τα θαυµάσια κείµενα της λογοτεχνίας µας Να τους κάνει να διαϖιστώσουν µε τρόϖο βιωµατικό ότι η λογοτεχνία ϖηγάζει αϖό την ίδια τη ζωή και ότι αυτή τη ζωή µεταµορφώνει µε τρόϖο µαγικό και εξαίσιο σε έργο τέχνης.
Page 5 of 5