ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ» Ειδικά Θέματα Διαχείρισης Έργων Διαχείριση Περιβαλλοντικών Προγραμμάτων - Διαλογή Βιοαποβλήτων στην Πηγή (Η Περίπτωση Athens Biowaste) Ομαδική εργασία των φοιτητών: ΚΑΛΥΒΙΩΤΗΣ ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΟΥΚΟΥΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΧΑΤΖΗΑΒΡΑΑΜ ΧΡΥΣΟΥΛΑ Καθηγητής: Δρ. Συρακούλης Κλεάνθης
Εισαγωγή Προστασία και σωστή διαχείριση περιβάλλοντος αποτελεί προτεραιότητα και σημαντικό θέμα πολιτικής σε εθνικό, κοινοτικό επίπεδο και παγκόσμιο επίπεδο. Διαχείριση αποβλήτων ή/ και η ανακύκλωσή τους, χρειάζεται να αναλυθούν πολλοί παράμετροι που καθορίζουν τις επιδράσεις. Χρειάζεται να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην ανακύκλωση γιατί «κάποια από τα χημικά που χρησιμοποιούνται συνήθως στην κατασκευή των πραγμάτων που αγοράζουμε αποδεικνύονται καταστροφικά όταν εκλύονται στο περιβάλλον» (Goleman,2015: 42). Η Ελλάδα υπολείπεται άλλων ευρωπαϊκών χωρών στην ανάπτυξη και διαχείριση σχετικών προγραμμάτων και ειδικά όσων αφορούν τη διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ). Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής με τη χρηματοδότηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη (ΕΠΠΕΡΑΑ) προχώρησε στην έκδοση ενός Οδηγού Εφαρμογής Προγραμμάτων Διαλογής στην Πηγή και Συστημάτων Διαχείρισης των Βιοαποβλήτων». Πρόκειται να μελετηθεί η διαχείριση του project ATHENS BIOWASTE το οποίο υλοποιήθηκε σε επιλεγμένες περιοχές των Δήμων Αθηναίων και Κηφισιάς και αφορά την πιλοτική διαλογή αποβλήτων και τη διαχείρισή τους. Δίνεται το νομικό πλαίσιο που αφορά στο έργο, τα συστήματα και οι μέθοδοι που επιλέχθηκαν για τη διαλογή των αποβλήτων, η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού
Είδη Αποβλήτων Απόβλητα ή Απορρίμματα είναι κάθε ποσότητα ουσιών θορύβου, αντικειμένων ή άλλων μορφών ενέργειας σε οποιαδήποτε φυσική κατάσταση από τις οποίες ο κάτοχός τους θέλει να απαλλαγεί εφόσον είναι δυνατόν να προκαλέσουν ρύπανση Με βάση την μορφολογία τους χωρίζονται σε 3 κατηγορίες: Αέρια Απόβλητα: Ως αέρια απόβλητα ορίζονται κυρίως τα λύματα εκείνα τα οποία είναι σε αέρια μορφή και τα οποία προέρχονται από βιομηχανικές δραστηριότητες (π.χ. εργοστάσια), μέσα μεταφοράς ( π.χ. αυτοκίνητα), και συστήματα θέρμανσης (π.χ. καλοριφέρ). Κύρια συστατικά των αποβλήτων αυτών είναι το Μονοξείδιο του άνθρακα (CO), Διοξείδιο του άνθρακα (CO2), Οξείδια του Θείου (SOx) με, Οξείδια του αζώτου (NOx), Υδρογονάνθρακες (HCs), Σωματίδια (PM10 δηλ. με διάμετρο μικρότερη των 10 μm) και το Όζον (Ο3) Υγρά Απόβλητα: Λύματα υγρής μορφής. Κύριο συστατικό τους είναι το νερό, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί είτε στις συνηθισμένες οικιακές χρήσεις (πλύσιμο, καθαριότητα, κ.λπ.), είτε στις βιομηχανικές παραγωγικές διαδικασίες, με αποτέλεσμα να έχει υποστεί σημαντική ποιοτική υποβάθμιση. Η υποβάθμιση αυτή οφείλεται στο γεγονός, ότι κατά τη χρήση του, το νερό γίνεται αποδέκτης πολλών χημικών και βιολογικών παραπροϊόντων, η απόρριψη των οποίων στο περιβάλλον δημιουργεί πληθώρα περιβαλλοντικών προβλημάτων. Στερεά Απόβλητα: Με τον όρο Στερεά Απόβλητα εννοούμε τα στερεά υλικά, τα οποία έπειτα από κάποια χρήση τους, δεν έχουν πολλή αξία ή χρησιμότητα για το άτομο που τα κατέχει, έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιεί ή να τα διατηρεί(6). Τα Στερεά Απόβλητα χωρίζονται σε Αστικά και Ειδικά.
Αστικά Στερεά Απόβλητα Με τον όρο Αστικά Στερεά Απόβλητα (Municipal Solid Waste) ή Α.Σ.Α. σχετίζονται τα (μη υγρά και αέρια) οικιακά απόβλητα, καθώς και άλλα παρόμοια από εμπορικές και βιομηχανικές δραστηριότητες. Πιο συγκεκριμένα στα Α.Σ.Α. συμπεριλαμβάνονται: Κατάλοιπα κάθε φύσης, όπως οικιακά απορρίμματα, φύλλα,, χαρτιά που τοποθετούνται μέσα στις πλαστικές σακούλες. Απορρίμματα από εμπορικές εγκαταστάσεις και βιοτεχνίες, κτίρια γραφείων που τοποθετούνται επίσης σε σακούλες ή κάδους όπως τα οικιακά Κοπριές, προϊόντα από καθαρισμούς δρόμων και δημοσίων χώρων, που συγκεντρώνονται σε μεγάλα δοχεία για την συγκομιδή τους. Κατάλοιπα από χώρους εκθέσεων αγορές, εορτές, κλπ, που συγκεντρώνονται επίσης σε μεγάλα δοχεία για την αποκομιδή τους. Απορρίμματα από σχολεία, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, νοσοκομεία (πλην των μολυσματικών) που συγκεντρώνονται σε ειδικούς χώρους. Ογκώδη αντικείμενα (στρώματα, έπιπλα κ.α.). Ενώ δεν περιλαμβάνονται: Αδρανή και κατάλοιπα δημοσίων έργων Βιομηχανικές σκουριές, μολυσματικά νοσοκομείων, υπολείμματα σφαγείων Ογκώδη αντικείμενα τα οποία απαιτούν ειδικό τρόπο μεταφοράς.
Αστικά Στερεά Απόβλητα Στην Ελλάδα Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ για την δεκαετία 2004-2014, παρατηρείται διπλασιασμός των στερεών αποβλήτων, ενώ τα Α.Σ.Α. αποτελούν τη δεύτερη σε όγκο κατηγορία του συνόλου των παραγόμενων αποβλήτων
Διαχείριση Απορριμμάτων Κύριο σκοπό της διαχείρισης απορριμμάτων αποτελεί η συλλογή, επεξεργασία και (ή) καταστροφή τους, με τέτοιο τρόπο ώστε να υπάρξουν όσο το δυνατόν λιγότερες αρνητικές περιβαλλοντικές συνέπειες. Στόχος επίσης είναι η μείωση παραγωγής απορριμμάτων καθώς και η επαναχρησιμοποίηση ορισμένων υλικών τους (ανακύκλωση) Ευρωπαϊκές Οδηγίες Για Την Διαχείριση Απορριμμάτων Οι αυξανόμενες ποσότητες αποβλήτων, ώθησαν την Ευρωπαϊκή Ένωση να θεσπίσει ένα νομικό πλαίσιο επεξεργασίας απορριμμάτων με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος, τονίζοντας την σημασία της σωστής διαχείρισης. Το νομικό πλαίσιο είναι η Οδηγία 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα η οποία συνοψίζεται ως εξής: Γίνεται ιεράρχηση των αποβλήτων: πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση για άλλους σκοπούς όπως ανάκτηση ενέργειας και διάθεση. Επιβεβαιώνει την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», όπου ο αρχικός παραγωγός αποβλήτων πρέπει να πληρώσει για το κόστος διαχείρισης των αποβλήτων. Εισάγει την έννοια της «διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού». Στην έννοια αυτή περιλαμβάνεται η υποχρέωση αποδοχής και διάθεσης από τους κατασκευαστές των επιστρεφόμενων προϊόντων που παραμένουν μετά τη χρήση. Η διαχείριση των αποβλήτων θα πρέπει να πραγματοποιείται χωρίς να δημιουργείται κίνδυνος για το νερό, τον αέρα, το έδαφος, τα φυτά ή τα ζώα, χωρίς να προκαλείται όχληση από θόρυβο ή οσμές, ή να επηρεάζεται δυσμενώς το τοπίο ή οι τοποθεσίες ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Οι παραγωγοί ή κάτοχοι αποβλήτων θα πρέπει να τα επεξεργάζονται μόνοι τους ή να εμπιστευτούν την επεξεργασία τους σε έναν επίσημα αναγνωρισμένο φορέα εκμετάλλευσης. Απαιτείται άδεια και περιοδική υποβολή σε επιθεωρήσεις. Οι αρμόδιες εθνικές αρχές θα πρέπει να καταρτίσουν σχέδια διαχείρισης αποβλήτων και προγράμματα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων. Ειδικές προβλέψεις εφαρμόζονται για τα επικίνδυνα απόβλητα, τα χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια και τα βιολογικά απόβλητα. Προβλέπει στόχους ανακύκλωσης και ανάκτησης που θα πρέπει να επιτευχθούν έως το 2020 για τα οικιακά απόβλητα (50 %) και τα απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων (70 %).
Στόχοι του Έργου Πέραν των γενικών στόχων του έργου που αφορούν στον προσδιορισμό των ωφελειών που προκύπτουν από τη χρήση βιώσιμων μεθόδων διαχείρισης των βιοαποβλήτων και γενικά στην ορθή διαχείριση του περιβάλλοντος οι ειδικοί στόχοι του είναι: Η πιλοτική εφαρμογή μίας ολοκληρωμένης διαχείρισης των βιοαποβλήτων στην Ελλάδα Η αξιολόγηση εναλλακτικών επιλογών διαχείρισης βιοαποβλήτων με βάση όλον τον κύκλο ζωής Η δημιουργία υψηλής τελικής ποιότητας κόμποστ που εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά των υλικών εισροής και από διάφορες άλλες παραμέτρους λειτουργίας Η ενημέρωση του κοινού και διαμόρφωση θετικού κλίματος για την αγορά κόμποστ στην Ελλάδα Η αξιολόγηση εναλλακτικών συστημάτων διαλογής Η πιλοτική διαμόρφωση στην Ελλάδα ενός συστήματος διαλογής βιοαποβλήτων στην πηγή Η καθοδήγηση των τοπικών αρχών σχετικά με τις νέες μεθοδολογίες διαχείρισης των βιοαποβλήτων Η σύνταξη οδηγών προτάσεων που αφορούν στην τροποποίηση των τεχνικών προδιαγραφών που περιλαμβάνονται στην ελληνική νομοθεσία
Στοιχεία του Έργου Το έργο συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα και εθνικούς πόρους. Ο συνολικός Προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται σε 1.339.930. Η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση αφορούσε στο 47,67% του συνολικού προϋπολογισμού, ποσό της τάξης των 638.715. Το έργο είναι ενταγμένο στο πρόγραμμα LIFE10ENV/GR/000605. Είχε έναρξη την 1/9/2011 και λήξη την 31/8/2014. Συμμετέχοντες: Ομάδα εργασίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου αποτελούμενη από ερευνητές της Μονάδας Περιβαλλοντικής Επιστήμης και Τεχνολογίας της Σχολής Χημικών Μηχανικών, που ήταν και ο συντονιστής του έργου Ομάδα Συμβούλων Μελετητών Περιβαλλοντικών Έργων της εξειδικευμένης εταιρείας στη διαχείριση στερεών αποβλήτων ΕΠΤΑ, που ήταν ο τεχνικός σύμβουλος στο έργο Ο Δήμος Αθηναίων, ένας πυκνοκατοικημένος Δήμος με έκταση 3.795ha και πληθυσμό 789.000 κατοίκους Ο Δήμος Κηφισιάς με έκταση 3.403 ha και πληθυσμό 64.000 κατοίκους Ειδικός Διαβαθμικός Σύνδεσμος Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ) που αποτελεί τον Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων για όλους τους Δήμους της Περιφέρειας Αττικής
Παραδοτέα (1) Το έργο αποτελούνταν από 10 δράσεις εστιασμένες στην ενημέρωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πρόοδο του έργου, στο σχεδιασμό του συστήματος και των μεθόδων διαλογής, στην υλοποίηση του προγράμματος σε επιλεγμένες περιοχές, στη δημιουργία σχετικού λογισμικού και οδηγού, στην αξιολόγηση του έργου και τη δικτύωσή του με άλλα έργα. Τα παραδοτέα ήταν: 1. Διαχείριση έργου και εκθέσεις προόδου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. έχει ως παραδοτέα την Τελική Τεχνική Έκθεση και περιλαμβάνει ως δραστηριότητες: o Διαχείριση Δράσεων o Εκθέσεις Προόδου στην ΕΕ o Συναντήσεις έργου o Οικονομικός έλεγχος 2. Σχεδιασμός πιλοτικού συστήματος διαλογής στην πηγή στην Αθήνα. Υλοποίηση του προγράμματος διαλογής στην πηγή στις επιλεγμένες περιοχές. 3. Υλοποίηση του προγράμματος διαλογής στην πηγή στις επιλεγμένες περιοχές 4. Κομποστοποίηση συλλεχθέντων βιοαποβλήτων και ανάλυση τελικού προϊόντος
Παραδοτέα (2) 5. Λογισμικό διαχείρισης βιοαποβλήτων 6. Εθνικός σχεδιασμός και προτάσεις διαχείρισης των βιοαποβλήτων. Έκδοση οδηγού για την εφαρμογή, έλεγχο και αξιολόγηση προγραμμάτων διαλογής στην πηγή και κομποστοποίησης βιοαποβλήτων. Έκδοση προτάσεων για τις τεχνικές προδιαγραφές και τη νομοθεσία των βιοαποβλήτων 7. Διάδοση. Αναφορές, δελτία, άρθρα, παρουσιάσεις και δημοσιεύσεις σχετικά με το έργο, ατζέντα, φωτογραφίες, βίντεο, ιστοσελίδες, φυλλάδια, εκπροσωπήσεις σε συνέδρια, σε ομιλίες και στην τηλεόραση 8. Έλεγχος και αξιολόγηση - Χρονοδιαγράμματα, μελέτες, αναφορές 9. After life communication plan- Σχέδιο επικοινωνίας μετά τη λήξη του προγράμματος 10. Δικτύωση με άλλα έργα
Συμπεράσματα Ως προς τη σύσταση του εισερχομένου υλικού Ως προς τη διεργασία της κομποστοποίησης και την ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος (δεν έγιναν έλεγχοι φυτοτοξικότητας του τελικού προϊόντος γιατί δεν μπορούσε να εξαχθεί το κομπόστ και να τοποθετηθεί σε σωρό προς τελική ωρίμανση) 1. Μείωση συλλεγόμενων απορριμμάτων από τον Δ. Κηφισιάς κατά 35% 2. Εισερχόμενο υλικό υψηλής καθαρότητας με εξαίρεση περιοχή Γκάζι όπου υπάρχει σύγχυση υλικού καφέ κάδων με μπλε κάδων. Σύγχυση και πιθανή έλλειψη πληροφόρησης 3. Το Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίησης (ΕΜΑΚ) επεξεργάζεται μόνο μεγάλης κλίμακας απορρίματα (1200 τόνους/ημέρα). Οι ποσότητες που εισάγονταν δεν επαρκούσαν, ώστε το υλικό προς κομποστοποίηση να έχει απαραίτητο ύψος σωρού για να λειτουργήσει με όλες τις δυαντότητες. Γι αυτόν τον λόγο επιλέχθηκαν τρεις κύκλοι ανάδευσης του υλικού τον μήνα. 4. Η απευθείας είσοδος των διατροφικών και πράσινων απορριμμάτων στο κανάλι κομποστοποίησης, χωρίς μηχανική διαλογή ως προς άλλα προϊόντα (π.χ. χαρτί, γυαλί) μείωνε την ποιότητα του τελικού κόμποστ.
Συμπεράσματα (2) 5. Στις προσμίξεις περιλαμβάνονται και πλαστικές σακούλες. Αυτό δεν ικανοποιεί τους στόχους της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Προγράμματα ΔσΠ. Ειδικά στα βιοαπόβλητα προτιμάται ακόμη και η πλαστική σακούλα έναντι της βιοδιασπώμενης γιατί μπορεί να αφαιρεθεί εύκολα από το τελικό προϊόν. 6. Η υγρασία του εισερχομένου υλικού βρισκόταν σε χαμηλό ποσοστό (40%) σε σχέση με το προτιμητέο (50 70%). Ενώ στις Μονάδες Κομποστοποίησης βιοαποβλήτων υπάρχει το ακριβώς αντίθετο πρόβλημα. Υψηλές τιμές υγρασίας (71 77%). 7. Η θερμοκρασία είναι σύμφωνη με τα στοιχεία της διεθνούς βιβλιογραφίας. Μπορεί να διασφαλιστεί επιπλέον η απουσία παθογόνων μικροοργανισμών με την παρατεταμένα υψηλή θερμοκρασία κατά τη διεργασία. 8. Το τελικό προϊόν έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα, είναι πλούσιο σε οργανική ουσία και έχει ουδέτερο ρη. Δηλαδή είναι ένα εδαφοβελτιωτικό καλής ποιότητας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλές εφαρμογές. Εκκρεμούν αναλύσεις σχετικές με τα βιολογικά του χαρακτηριστικά, ώστε να αξιολογηθεί σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Βιβλιογραφία Haralambopoulos, D.A. & Polatidis, H. (2003). Renewable energy projects: structuring a multi criteria group decision making framework. Science Direct. Renewable Energy, 28, pp961-973 Βαλαβανίδης, Α. Βλαχογιάννη, Θ. (2015). Αστικά Στερεά Απόβλητα και Ρύπανση του Περιβάλλοντος Τάσεις στη Διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων στις Ευρωπαϊκές Χώρες και στην Ελλάδα. Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών Κονταξής, Γ. (2015). Εξέταση και Αξιολόγηση Τελικού Προϊόντος Προερχόμενο από Κομποστοποίηση Προδιαλεγμένων Βιοαποβλήτων. Διπλωματική εργασία στο πλαίσιο προπτυχιακού διπλώματος σπουδών της Σχολής Χημικών Μηχανικών. Αθήνα: Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σταματοπούλου, Ε. (2014). Διαχείριση Βιοαποβλήτων: Η Περίπτωση της Αττικής. Διπλωματική εργασία στο πλαίσιο μεταπτυχιακού διπλώματος σπουδών «Περιβάλλον και Ανάπτυξη». Αθήνα: Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Τερζής, Ε. (2009). Οδηγός για το Περιβάλλον. Διαχείριση Απορριμμάτων. Αθήνα: WWF http://www.biowaste.gr/site/general/organic-waste/ http://www.eedsa.gr/contents.aspx?catid=44 http://ecourse.uoi.gr/pluginfile.php/636/mod_resource/content/0/env_7.pdf http://www.modernanalytics.gr/work/%ce%b1%cf%80%ce%bf%ce%b2%ce%bb%ce%b7%cf%84%ce% B1/ http://portal.tee.gr/portal/page/portal/teetkm/drasthriothtes/ekdhlvseis/ekdhlwseis_2004-2006/diaxeirish%20aporrimaton%20sth%20thessaloniki/tab5520756/097620fc41a11f54e044000 3BA2D133C https://eur-lex.europa.eu/legal-content/el/txt/?uri=legissum:ev0010
Σας ευχαριστούμε για την προσοχή σας! Ερωτήσεις;