Π.3.1.4 Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασης

Π.3.1.4 Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασης Παραδειγματικό σενάριο στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών «Σοφοκλέους Αντιγόνη: πρώτα βήματα για τη μελέτη της ΡΑΛΛΗ ΑΘΗΝΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2012

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.1.4 Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασης ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Σελίδα 2 από 22

Τηλ.: 2310 45910, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 3 από 22

Περιεχόμενα Ταυτότητα... 4 Σύντομη περιγραφή του σεναρίου... 5 Εισαγωγή... 5 Στόχοι... 6 Λεπτομερής παρουσίαση της πρότασης... 8 Αξιολόγηση... 10 Φύλλα εργασίας (βλ. Παράρτημα):... 10 Άλλες εκδοχές Επέκταση του σεναρίου Κριτική του σεναρίου:... 10 Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία:... 11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 13 Σελίδα 4 από 22

A. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Σοφοκλέους Αντιγόνη: πρώτα βήματα για τη μελέτη της τραγωδίας Δημιουργός Αθηνά Ράλλη Διδακτικό Αντικείμενο Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία Προτεινόμενη τάξη Β' Λυκείου (Γενικής Παιδείας) Χρονολογία 2012 Διδακτική ενότητα / Θεματική Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, Δραματική ποίηση, τραγωδία Σοφοκλέους Αντιγόνη. Μύηση στα βασικά για τη μελέτη της Αντιγόνης. Σχέδιο δράσης (project) Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Θεατρική Αγωγή Χρονική διάρκεια 5-6 διδακτικές ώρες Χώρος Αίθουσα διδασκαλίας, αίθουσα σχολικού θεάτρου, εργαστήριο πληροφορικής. Σελίδα 5 από 22

Προϋποθέσεις υλοποίησης Οι μαθητές πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με την εργασία σε ομάδες και να έχουν βασικές δεξιότητες χρήσης ΤΠΕ (διερεύνηση στο διαδίκτυο, κειμενογράφος, λογισμικό παρουσίασης, πλοήγηση σε λογισμικό) Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Οι μαθητές πρόκειται να μελετήσουν την τραγωδία Αντιγόνη του Σοφοκλέους. Θα διερευνήσουν τις πληροφορίες που χρειάζονται προκειμένου να μυηθούν σε έναν τρόπο μελέτης μιας τραγωδίας. Χωρισμένοι σε ομάδες ακολουθούν οδηγίες που τους εμπλέκουν σε στοχευμένες διερευνητικές εργασίες για την άντληση πληροφοριών κυρίως από το διαδίκτυο. Η εκπαιδευτική εφαρμογή της Εκπαιδευτικής τηλεόρασης «Αντιγόνη Σοφοκλέους» αποτελεί αξιόλογη πηγή για τις βασικές πληροφορίες αλλά και ένα παράδειγμα ανάληψης σχεδίου δράσης από τρεις νέους ηθοποιούς για την προσέγγιση του δραματικού κειμένου. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Έχει επισημανθεί ότι στη σχολική πράξη η παραστατική θεατρική πλευρά των τραγικών έργων τίθεται στο περιθώριο, ενώ δεν γίνεται λόγος για δύο κύρια συστατικά του θεάτρου: τον χώρο και τον ηθοποιό. Η έλλειψη εικονογραφικού υλικού και πληροφοριών για σύγχρονες παραστάσεις του αρχαίου δράματος δεν επιτρέπει να αναπτυχθεί στην τάξη γόνιμος διάλογος για τη σκηνική παρουσίαση του έργου και τη σύνδεσή του με τη σύγχρονη εποχή 1. 1 Α.Ε. Πεπονή, Η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γραμματείας από μετάφραση στην εκπαίδευση, ΚΕΓ, 1998, σ. 47. Σελίδα 6 από 22

Παράλληλα, η αποσπασματική διδασκαλία ενός πολυδιάστατου κειμένου από το πρωτότυπο δεν επιτρέπει να έχει ο μαθητής από την αρχή συνολική εικόνα του έργου, της υπόθεσης, της δομής και της σύνδεσής του με την εποχή του. Η πρόταση στοχεύει να κινητοποιήσει και να εμπλέξει τους μαθητές σε διερευνητικές και δημιουργικές δραστηριότητες για να κατακτήσουν εξαρχής τις βασικές πληροφορίες για την προσέγγιση του έργου και να οικειοποιηθούν θέματα ή χαρακτήρες της τραγωδίας. Στην κατεύθυνση αυτή αξιοποιείται βιντεοταινία της εκπαιδευτικής τηλεόρασης που μεταφέρει στην τάξη τον λόγο των ανθρώπων του θεάτρου, ενώ παράλληλα παρουσιάζεται η διαδικασία για την προσέγγιση του δράματος. Γίνεται αντιληπτό ότι είναι αναγκαία μια πιο σφαιρική εποπτεία του αρχαίου δράματος γενικότερα και της συγκεκριμένης τραγωδίας ειδικότερα, ενταγμένης στην ιστορική της πραγματικότητα. Άλλες δραστηριότητες στοχεύουν να αντιληφθούν οι μαθητές τη διαλεκτική σχέση της τραγωδίας με την τέχνη και με τη σύγχρονη εποχή. Κατά τη διαδικασία της μάθησης ευνοείται η παραγωγή λόγου προφορικού (συζήτηση μεταξύ των μαθητών για ενημέρωση και λήψη αποφάσεων) και γραπτού. Τελικός στόχος είναι η δημιουργική έκφραση των μαθητών και η σύνδεση του έργου με τη δική τους πραγματικότητα. Δ. ΣΤΟΧΟΙ Διδακτικοί στόχοι Να προσεγγίσουν οι μαθητές το δράμα όχι μόνο ως κείμενο, αλλά ως ξεχωριστό γραμματειακό είδος της αρχαίας λογοτεχνίας που προορίζεται για θεατρική Σελίδα 7 από 22

παράσταση και συνδυάζει τον λόγο με τη σκηνική δράση, τη μουσική, την όρχηση, τη σκηνογραφία. Να επισημάνουν το πολιτισμικό (ιστορικό, κοινωνικο-πολιτικό, λατρευτικό) πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται. Να σχηματίσουν εξαρχής συνολική εικόνα για την τραγωδία (υπόθεση, χρόνος, τόπος, χαρακτήρες, βασικά θέματα). Να αντιληφθούν τη διαχρονική της επιρροή στη συνάφειά της με αιώνια υπαρξιακά ζητήματα του ανθρώπου. Να προβληματιστούν για τη σύνδεση της τραγωδίας με τη σύγχρονη εποχή. Παιδαγωγικοί στόχοι αξιοποίηση ΤΠΕ Οι μαθητές καλούνται να πάρουν μέρος σε μια σύνθετη μαθησιακή διαδικασία που αντιμετωπίζει το δράμα ως πολυτροπικό κείμενο: 2 ασκούνται στην κατανόηση πολυτροπικών κειμένων (εικόνα, φωτογραφία, ήχος, μαγνητοσκοπημένα αρχεία) αναπτύσσουν δεξιότητες σχετικά με την κριτική επεξεργασία και τη συνθετική παρουσίαση των πληροφοριών που συλλέγουν εξοικειώνονται με τη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ για την αναζήτηση πληροφορίας και την παρουσίαση των εργασιών τους. 2 Ε. Χοντολίδου, «Εισαγωγή στην έννοια της πολυτροπικότητας» www.komvos.edu.gr/periodiko/periodiko1st/thematikes/.../index.htm Σελίδα 8 από 22

Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Προτείνεται ένας τρόπος για την αρχική μελέτη της τραγωδίας, πρώτα βήματα για τη μύηση στον κόσμο της, ώστε οι μαθητές να κατακτήσουν από την αρχή πριν ξεκινήσει η διδασκαλία από το πρωτότυπο κείμενο τις βασικές πληροφορίες για την προσέγγιση της Αντιγόνης ως θεατρικού έργου και σε αδρές γραμμές να διαμορφώσουν συνολική εικόνα για το έργο. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων όπως η επίτευξη κοινού στόχου, η αντιμετώπιση του θέματος από διαφορετικές οπτικές γωνίες, η σύνθεση των δεδομένων, η επικοινωνία και η συνεργασία, καθώς και η μαθητική δημιουργία σε περιβάλλον κριτικής μάθησης Αξιοποίηση διαδικτυακών πηγών και άλλων ψηφιακών πόρων Χρησιμοποιούνται οι παρακάτω τεχνολογίες Λογισμικό παρουσίασης Κειμενογράφος Ιστολόγιο Διαδίκτυο Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις: Οι δραστηριότητες που περιέχονται στα Φύλλα εργασίας μυούν σταδιακά τους μαθητές στον κόσμο της τραγωδίας. Αρχικά ορίζεται η στοχοθεσία που εμπλέκει τους μαθητές σε διερευνητικές και δημιουργικές δραστηριότητες. Χωρισμένοι σε ομάδες Σελίδα 9 από 22

ως συντελεστές μιας παράστασης πρέπει να διαμορφώσουν τη δική τους πρόταση γι' αυτή. Στην Α' φάση των εργασιών όλοι οι μαθητές διερευνούν τα ίδια ζητήματα: την υπόθεση, τη σχέση μύθου τραγωδίας, τα πρόσωπα της Αντιγόνης. Στη Β' φάση αξιοποιείται το υλικό βιντεοταινίας. Οι μαθητές καταγράφουν τα στοιχεία που κρίνουν αναγκαία και μελετούν τον χώρο του αρχαίου θεάτρου. Στη συνέχεια οι εργασίες γίνονται ανά ομάδες. Οι μαθητές αναλαμβάνουν ρόλους ως σκηνοθέτες, ηθοποιοί, χορός, ενδυματολόγοι σκηνογράφοι και ασχολούνται με ζητήματα της ειδικότητάς τους. Οι σκηνοθέτες μελετούν σύγχρονες παραστάσεις της τραγωδίας και διερευνούν την πρόσληψη της Αντιγόνης στη λογοτεχνία και στο θέατρο. Προβληματίζονται για τη σχέση που μπορούν να έχουν με τη σύγχρονη εποχή τα ζητήματα που αναδεικνύει και διαμορφώνουν τις σκηνοθετικές τους επιλογές για τη δική τους παράσταση. Οι ηθοποιοί διερευνούν τα στοιχεία ταυτότητας του χαρακτήρα που θα υποδυθούν, την ιδεολογία του, τη σχέση του με τον εαυτό του και τους άλλους. Στόχος είναι η κατανόηση του χαρακτήρα τους και η συναισθηματική τους εμπλοκή. Ο χορός μελετά ζητήματα που αφορούν τη λειτουργία του στο αρχαίο δράμα και τη σκηνική του παρουσία και καταλήγει σε επιλογές σχετικά με τη σκηνική παρουσία του στην τελική παράσταση. Οι ενδυματολόγοι σκηνογράφοι διαμορφώνουν τις προτάσεις τους για τη σκευή (ενδυμασία, προσωπείο, υποδήματα) των χαρακτήρων και για τα σκηνικά στην παράσταση. Σελίδα 10 από 22

Στην Γ' φάση γίνεται η σύνθεση των εργασιών και η συνδιαμόρφωση της τελικής πρότασης, που αποτελεί το προϊόν της μαθησιακής διαδικασίας. Η δημιουργική δραστηριότητα των μαθητών εκφράζεται με τη δραματοποίηση σκηνών του έργου και την παραγωγή κειμενικού και εικονικού υλικού για το ιστολόγιο του μαθήματος. ΣΤ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η αξιολόγηση μπορεί να γίνει τόσο από τους ίδιους τους μαθητές (αυτοαξιολόγηση), όσο και από τον διδάσκοντα σε δυο άξονες: α) στον άξονα του τι γνώριζαν, τι χρειάστηκε να μάθουν και στο τι έμαθαν τελικά οι μαθητές σε σχέση πάντοτε με την αρχική στοχοθεσία, β) στον άξονα της διαδικασίας που ακολούθησαν και του προϊόντος που δημιούργησαν τελικά. Αξιολογούνται η συνεργασία, η ικανότητα σύνθεσης και συνδιαμόρφωσης μιας πρότασης, η δημιουργική έκφραση. Ζ. ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (βλ. Παράρτημα): Η. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Η διδακτική πρόταση παρουσιάζει έναν τρόπο για την αρχική προσέγγιση της τραγωδίας στη σχολική πράξη. Η ιδέα είναι να εμπλέξει τους μαθητές σε μια δραστηριότητα προσομοίωσης πραγματικής κατάστασης: οι συντελεστές μιας παράστασης χρειάζεται να μελετήσουν πολλά στοιχεία για το έργο, πριν εμβαθύνουν στη μελέτη και την ανάλυση του κειμένου. Εδώ ορίζονται οι βασικοί άξονες που κατευθύνουν τη μελέτη των μαθητών. Σελίδα 11 από 22

Οι δραστηριότητες που προτείνονται απαιτούν την κατάλληλη υποδομή στα σχολεία: χώρους, τεχνικό εξοπλισμό, διάθεση χρόνου για εργασία ως project. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει η δυνατότητα για εργασία σε εργαστήριο πληροφορικής, θα μπορούσαν να ανατεθούν στους μαθητές εργασίες για το σπίτι. Στην τάξη θα γίνει η σύνθεση των αποτελεσμάτων. Κατά τη μαθησιακή διαδικασία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν τεχνικές του δράματος στην εκπαίδευση, που εμπλέκουν τους μαθητές σε βιωματικές δραστηριότητες και κινητοποιούν το συναίσθημα και τη φαντασία τους. Χρήσιμο υλικό μπορεί να αναζητήσει ο εκπαιδευτικός στο «Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση» http://www.theatroedu.gr. Θ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ (α) Βιβλιογραφία Σοφοκλέους Αντιγόνη, μετ. Ν. Παναγιωτόπουλος, Η Νέα Σκηνή, Αθήνα 1992 Σοφοκλής, Αντιγόνη, μετ. Κ. Γεωργουσόπουλος (Κ.Χ. Μύρης), Κάκτος, Αθήνα 1994 Blume, Η. D. 1986. Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο. Αθήνα: ΜΙΕΤ. Easterling P. E. (επιµ.). 2007. Οδηγός για την αρχαία ελληνική τραγωδία από το Πανεπιστήµιο του Καίµπριτζ, µτφ. Λ. Ρόζη και Κ. Βαλάκας. Ηράκλειο: ΠΕΚ. G. Steiner, 2001. Οι Αντιγόνες: Ο μύθος της Αντιγόνης στην λογοτεχνία, τις τέχνες και την σκέψη της Εσπερίας. Αθήνα: Καλέντης Ανδρεάδης, Γιάγκος. 1994. Αντιγόνη : δραματουργική ανάλυση μετάφραση, Αθήνα : Νέα Σύνορα Χουρμουζιάδης, Ν. 1998. Περί χορού: Ο ρόλος του ομαδικού στοιχείου στο αρχαίο δράμα, Αθήνα: Καστανιώτης. Σελίδα 12 από 22

(β) Δικτυογραφία http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1999/07/25071999.pdf (Αφιέρωμα για το αρχαίο ελληνικό θέατρο στην εφημερίδα Καθημερινή) Εκπαιδευτική Τηλεόραση Σοφοκλέους Αντιγόνη [Έτος παραγωγής: 2004, Διάρκεια: 21'] http://paragoges.pi.ac.cy/?video=308 Εθνικό Θέατρο http://www.nt-archive.gr/plays.aspx Θέατρο Τέχνης http://www.theatro-technis.gr/simplepage.aspx?id=18 Αντιγόνη Εκπαιδευτική εφαρμογή http://www.theatremuseum.gr/antigoni/index.php http://www.komvos.edu.gr/masks/masks4.html (Όψεις του προσωπείου, Πύλη για την ελληνική γλώσσα) Οδηγός Πλοήγησης στην Ηλεκτρονική Αρχαιογνωσία: Πύλη για την ελληνική γλώσσα http://www.greeklanguage.gr/greeklang/ancient_greek/bibliographies/guides/sections/page_004.ht ml http://www.netschoolbook.gr/eyliko/theatre-img/th-map.html (σχετικά με το θέατρο) http://www.didaskalia.net/ (ηλεκτρονικό περιοδικό για τη μελέτη των όψεων του αρχαιοελληνικού θεάτρου) http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=perseus:text:1999.04.0023:text=intro:p art=introduction:section=1&highlight=antigone (για την ιστορία της Αντιγόνης στην αρχαιοελληνική γραμματεία) http://www.istoria.gr/jan02/3.htm (για τον οίκο των Λαβδακιδών) http://en.wikipedia.org/wiki/antigone (για την πρόσληψη του μύθου στη λογοτεχνία και την τέχνη) Σελίδα 13 από 22

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Φύλλα Εργασίας Σοφοκλέους Αντιγόνη: πρώτα βήματα για τη μελέτη της τραγωδίας Θα χωριστείτε σε τέσσερις ομάδες: σκηνοθέτες, ηθοποιοί, χορός, ενδυματολόγοι σκηνογράφοι. Στόχος σας είναι να διαμορφώσετε άποψη και πρόταση για τη δική σας παράσταση του δράματος Αντιγόνη του Σοφοκλέους. Προϋπόθεση γι αυτό είναι η μελέτη του έργου. Α' ΦΑΣΗ Η υπόθεση Να διαβάσετε την υπόθεση της Αντιγόνης που έγραψε ο Γραμματικός Αριστοφάνης (σ. 32 του σχολικού εγχειριδίου) και, εάν θέλετε αναλυτικότερη παρουσίαση της υπόθεσης, να αναζητήσετε άλλες πηγές. Μύθος και Τραγωδία Να τεκμηριώσετε ότι: α) ο μύθος αποτελεί πηγή έμπνευσης για λογοτέχνες και καλλιτέχνες β) ο ποιητής σέβεται το παλιό υλικό του μύθου και το χρησιμοποιεί για να μιλήσει για προβλήματα που απασχολούν τον πολίτη της δημοκρατικής Αθήνας γ) το κοινό πηγαίνει στο θέατρο, για να δει πώς ο ποιητής θα καταφέρει να το συγκινήσει με ένα έργο η υπόθεση του οποίου του είναι σε γενικές γραμμές γνωστή, είτε από τον μύθο είτε και από τον προάγωνα. Σελίδα 14 από 22

Για τον σκοπό αυτό: Να διερευνήσετε τα παρακάτω ζητήματα, αναζητώντας πληροφορίες στο σχολικό εγχειρίδιο, στο διαδίκτυο ή άλλες πηγές. Από ποιο μυθολογικό κύκλο αντλεί το υλικό για την Αντιγόνη ο Σοφοκλής; Ποιες άλλες τραγωδίες βασίζονται στον ίδιο κύκλο; Από ποιο σημείο του μύθου των Λαβδακιδών αρχίζει η τραγωδία του Σοφοκλή Αντιγόνη; Να αναζητήσετε στο διαδίκτυο αγγειογραφίες που αποδίδουν επεισόδιο/α του μύθου της Αντιγόνης. Ενδεικτικά, στοιχεία για τον μύθο μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα: http://www.istoria.gr/jan02/3.htm και στην εισαγωγή της ιστοσελίδας http://www.komvos.edu.gr/mythology/. Δραστηριότητα: Να δημιουργήσετε (σε διαφάνεια) το γενεαλογικό δέντρο της Αντιγόνης. Τα πρόσωπα της Αντιγόνης Να συμπληρώσετε στον πίνακα τα στοιχεία που ζητούνται για κάθε μέρος της τραγωδίας: τα πρόσωπα που εμφανίζονται στη σκηνή, το φύλο και την κοινωνική τους κατάσταση, τις σχέσεις μεταξύ τους. ΜΕΡΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΑ ΦΥΛΟ- ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Σελίδα 15 από 22

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΑΡΟΔΟΣ Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ Α' ΣΤΑΣΙΜΟ Β' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ Β' ΣΤΑΣΙΜΟ Γ' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ Γ' ΣΤΑΣΙΜΟ Δ' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ Δ' ΣΤΑΣΙΜΟ Ε' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ Ε' ΣΤΑΣΙΜΟ ΕΞΟΔΟΣ Β' ΦΑΣΗ Το δράμα Θα παρακολουθήσετε τη βιντεοταινία Σοφοκλέους Αντιγόνη http://paragoges.pi.ac.cy/?video=308 Θα καταγράψετε τα στοιχεία που κρίνετε αναγκαία για τη μελέτη της τραγωδίας. Σελίδα 16 από 22

Περιγραφή: Τρεις νέοι ηθοποιοί μελετούν το δράμα και αναλύουν τους χαρακτήρες και τα δρώμενα, αποδίδοντας παράλληλα αποσπάσματα της τραγωδίας. Ο κριτικός θεάτρου Κ. Γεωργουσόπουλος παρουσιάζει πτυχές που φωτίζουν την ερμηνεία της Αντιγόνης. Ο χώρος το θέατρο Να αναζητήσετε στο διαδίκτυο εικόνες αρχαίου θεάτρου και ειδικότερα εικόνες του θεάτρου του Διονύσου στην Αθήνα και να διερευνήσετε την οργάνωση του χώρου (ανοιχτό θέατρο μέρη του θεάτρου: κοίλον, σκηνή, ορχήστρα υψομετρική διαφορά των επιπέδων) σε συνάρτηση με τους θεατές, τους υποκριτές, τον χορό. ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑ ΟΜΑΔΕΣ ΟΜΑΔΑ Α : Σκηνοθέτες Αποστολή σας είναι να συλλέξετε και να καταγράψετε πληροφορίες που θεωρείτε αναγκαίες, ώστε να καταλήξετε στις δικές σας σκηνοθετικές επιλογές. Παραστάσεις Πρόσληψη του δράματος Να επιλέξετε από το διαδίκτυο και να μελετήσετε υλικό σχετικά με τις παραστάσεις του αρχαίου δράματος στη σύγχρονη εποχή (παραστασιολογία: παραστάσεις, χώροι, σκηνικά, αφίσες, προγράμματα, κριτικές, άρθρα). Να επισημάνετε την οπτική κάποιων σύγχρονων προσεγγίσεων. Να αναζητήσετε στοιχεία στο διαδίκτυο για την πρόσληψη του αρχαίου θεάτρου στη σύγχρονη λογοτεχνία και στο δράμα (Θεατρικά έργα, ποιητικά κείμενα εμπνευσμένα από την υπόθεση και τους χαρακτήρες της Αντιγόνης). Σελίδα 17 από 22

Με ποιον τρόπο η Αντιγόνη αφορά σήμερα τον σύγχρονο έφηβο καθώς και τον σύγχρονο κόσμο; (Για παράδειγμα, ταλαιπωρούνται οι έφηβοι από ηθικά διλήμματα; Συγκρούονται με την εξουσία; Με ποιο κόστος;) Πώς θα επιλέγατε να παρουσιάσετε τη δική σας Αντιγόνη; Να καταγράψετε τις απόψεις σας. Χρήσιμη διεύθυνση: Εκπαιδευτική εφαρμογή (Βιβλιογραφία, Δημοσιεύματα, Οι Αντιγόνες κατά Steiner, H Αντιγόνη στην Ελληνική Εκπαίδευση, Μεταφραστική Εποποιΐα, Παραστασιολογία, Παραστάσεις Σταθμοί, Συνεντεύξεις, Η Αντιγόνη σε άλλες μορφές): http://www.theatremuseum.gr/antigoni. ΟΜΑΔΑ Β : Ηθοποιοί Κάθε μέλος της ομάδας επιλέγει να υποδυθεί έναν από τους χαρακτήρες της τραγωδίας. Επομένως, χρειάζεται να τον μελετήσει. Η ταυτότητα του χαρακτήρα Να συμπληρώσετε τα στοιχεία ταυτότητας του χαρακτήρα σας. Προσπαθήστε να φανταστείτε όσα σας είναι άγνωστα, αντλώντας από το διαδίκτυο πληροφορίες για την εποχή. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ 1. Όνομα 2. Όνομα πατρός 3. Όνομα μητρός 4. Φύλο 5. Ηλικία Σελίδα 18 από 22

6. Εθνικότητα 7. Επάγγελμα (αξίωμα, ιδιότητα) 8. Οικογενειακή κατάσταση 9. Οικονομική κατάσταση 10. Κοινωνική τάξη 11. Παιδεία 12. Τρόπος διασκέδασης 13. Χόμπι, συνήθειες 14. Εμφάνιση 15. Υγεία 16. Θρησκεία 17. Πολιτικές πεποιθήσεις Να καταγράψετε: α) τις σχέσεις του χαρακτήρα σας με τους άλλους β) την κύρια επιδίωξή του στο έργο γ) την ιδεολογία του δ) τη σχέση του, τελικά, με τον εαυτό του. Να αναζητήσετε εικονικό υλικό στο διαδίκτυο σε σχέση με τον χαρακτήρα που επιλέξατε και να το ταξινομήσετε ανά είδος (έργα εικαστικά, κόμικς, αφίσες, φωτογραφίες από παραστάσεις). Σε αυτά να διερευνήσετε στοιχεία που αφορούν τον χαρακτήρα, παρατηρώντας τα χαρακτηριστικά, την ενδυμασία, τη στάση του σώματος, την έκφραση, τη σχέση του με άλλα πρόσωπα κ.ά. Να συσχετίσετε τις εικόνες σας με κάποια σκηνή του έργου. Να επιλέξετε μια εικόνα και να γράψετε ένα κείμενο σε α' ενικό πρόσωπο ως Σελίδα 19 από 22

χαρακτήρας του έργου. Για παράδειγμα, ως Αντιγόνη γράφετε ένα κείμενο σε α' πρόσωπο, με αφορμή τον πίνακα του Νικηφόρου Λύτρα Η Αντιγόνη εμπρός στον νεκρό Πολυνείκη (1865). ΟΜΑΔΑ Γ : Χορός Αποστολή σας είναι να διερευνήσετε τον ρόλο του χορού στην Αντιγόνη και να παρουσιάσετε τις προτάσεις σας για τη σκηνική παρουσία του χορού στη δική σας παράσταση. Ο σκηνοθέτης Κάρολος Κουν έγραψε για τον χορό: «Πρωταρχικός παράγοντας του αρχαίου θεάτρου θα είναι πάντοτε ο χορός. Νοηματικά και λεκτικά, ηχητικά και μουσικά, κινησιακά και πλαστικά ο χορός διαμορφώνει το κλίμα του έργου, φωτίζει τους ήρωες και προβάλλει με το πάθος του τα μηνύματα του ποιητή». Να καταγράψετε και άλλες σκηνοθετικές απόψεις για τον χορό, που θα διαβάσετε στην πορεία των εργασιών σας. Να μελετήσετε την είσοδο του χορού, τον αριθμό των μελών, τη διάταξη, τη θέση του στον χώρο. Να συγκεντρώσετε από το διαδίκτυο αγγειογραφίες όπου απεικονίζεται ο χορός και να μελετήσετε την εμφάνισή του και ειδικότερα την παράσταση της όρχησης. Να μελετήσετε τη σχέση του χορού στη σκηνή με τους χαρακτήρες του έργου. Να παρακολουθήσετε τη σκηνική παρουσία του χορού σε διάφορες παραστάσεις (κλασικές και σύγχρονες προσεγγίσεις) της τραγωδίας Αντιγόνη και να καταγράψετε τις παρατηρήσεις σας. Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου http://www.ntarchive.gr/playmaterial.aspx?playid=632. Σελίδα 20 από 22

Γιατί νομίζετε ότι σήμερα στη διδασκαλία της τραγωδίας στο σχολείο δίνεται έμφαση στα επικά και όχι στα λυρικά στοιχεία του χορού; ΟΜΑΔΑ Δ': Ενδυματολόγοι Σκηνογράφοι Θα διαμορφώσετε τις προτάσεις σας για τη σκευή (ενδυμασία, προσωπείο, υποδήματα) των χαρακτήρων και για τα σκηνικά στην παράστασή σας. Για τον σκοπό αυτό: Συγκεντρώστε στοιχεία και εικονικό υλικό σχετικά με την ενδυματολογία του αρχαίου θεάτρου από το σχολικό εγχειρίδιο και το διαδίκτυο. Παρακολουθήστε σκηνές από θεατρικές παραστάσεις (κλασικές και σύγχρονες) της Αντιγόνης που θα βρείτε στο Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου (http://www.ntarchive.gr/playmaterial.aspx?playid=632) και σε άλλες πηγές και να καταγράψετε τις παρατηρήσεις σας. Διερευνήστε ιδιαίτερα τη λειτουργία του θεατρικού προσωπείου αναζητώντας πληροφορίες στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα στο http://www.komvos.edu.gr/masks/masks4.html (Όψεις του προσωπείου, Δ. Μήττα). Προαιρετικά, ακούστε τις απόψεις ειδικών για το θεατρικό προσωπείο και δείτε το οπτικό υλικό στο http://www.komvos.edu.gr/masks/audiovideo.html. Και τελικά, επιλέξετε από το διαδίκτυο εικόνες προσωπείων για τους υποκριτές της παράστασής σας. Σελίδα 21 από 22

Γ' ΦΑΣΗ Κάθε ομάδα παρουσιάζει τα αποτελέσματα της ερευνητικής της δραστηριότητας και την πρότασή της για την παράσταση της τραγωδίας. Όλες οι ομάδες θα συνεργαστούν για τη διαμόρφωση της τελικής πρότασης και θα προετοιμάσουν για παρουσίαση στην τάξη μια σκηνή της δικής τους Αντιγόνης ή «στιγμές» από το σύνολο της τραγωδίας. Όλες οι ομάδες θα συνεργαστούν για την κατασκευή ιστολογίου, όπου θα αναρτηθούν όλα τα κείμενα. Σε αυτό θα αναρτάται και το υλικό που θα παράγεται κατά τη διδασκαλία της τραγωδίας στη διάρκεια του σχολικού έτους. Σελίδα 22 από 22