Αντίστοιχα υπάρχει η αγορά προϊόντων και η αγορά παραγωγικών συντελεστών που συμμετέχουν οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά.

ΔΗΔ 12 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν και το Εισόδημα ισορροπίας 1.1 To Οικονομικό Κύκλωμα Σε μια οικονομία οι οικονομικοί φορείς είναι : Κράτος Επιχειρήσεις Νοικοκυριά Αντίστοιχα υπάρχει η αγορά προϊόντων και η αγορά παραγωγικών συντελεστών που συμμετέχουν οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Συγκεκριμένα Τα νοικοκυριά κατέχουν παραγωγικούς συντελεστές που πωλούν μέσω της αγοράς παραγωγικών συντελεστών στις επιχειρήσεις Οι επιχειρήσεις κατέχουν προϊόντα τα οποία πωλούν μέσω της αγοράς προϊόντων στα νοικοκυριά. Για κάθε μια ροή στην αγορά προϊόντων ή στην αγορά αγαθών αντιστοιχεί μια αντίθετη ροή εισοδήματος. Επομένως η αξία προϊόντων και η αξία των παραγωγικών συντελεστών που αγοράζουν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις είναι ίση με την αξία των εισοδημάτων που κερδίζουν οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά αντίστοιχα Εάν υποθέσουμε μια οικονομία χωρίς την ύπαρξη του κράτους το οικονομικό κύκλωμα μπορεί να παρασταθεί ως εξής

1.2 To Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Ως Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ( Α.Ε.Π) ορίζουμε την χρηματική αξία των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται εγχωρίως (τόσο από εθνικές όσο και από ξένες επιχειρήσεις) σε ένα έτος Με τον όρο τελικά αγαθά εννοούμε αυτά που έχουν περάσει από την τελική επεξεργασία και χρησιμοποιούνται από τον τελικό χρήστη. Ταυτόχρονα υπάρχουν στην οικονομία και ενδιάμεσα αγαθά, δηλαδή αγαθά που χρησιμοποιούνται στη παραγωγή άλλων αγαθών και δεν χρησιμοποιούνται από τον τελικό χρήστη. Για παράδειγμα το αλεύρι που χρησιμοποιούμε σπίτι μας είναι τελικό αγαθό, ενώ το αλεύρι που χρησιμοποιείται σε ένα φούρνο για την παρασκευή ψωμιού είναι ενδιάμεσο αγαθό. Επομένως εάν στην εγχώρια οικονομία το έτος 2009 έχουν παραχθεί n τελικά αγαθά (τόσο από εθνικούς όσο και από ξένους παραγωγικούς συντελεστές) το ΑΕΠ του 2009 θα υπολογίζεται ως = P * Q + P * Q +... + P * Q 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 1 1 2 2 n n

1.3 To Ονομαστικό και Πραγματικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Ως ονομαστικό ΑΕΠ ορίζουμε τη χρηματική αξία της παραγωγής υπολογισμένη με τρέχουσες τιμές(τιμές εκείνης της περιόδου). Για παράδειγμα Ονομαστικό ΑΕΠ 2008 ( υπολογισμένο με τιμές και ποσότητες του 2008) = P * Q + P * Q +... + P * Q 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 1 1 2 2 n n Ονομαστικό ΑΕΠ 2009 ( υπολογισμένο με τιμές και ποσότητες του 2009) = P * Q + P * Q +... + P * Q 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 1 1 2 2 n n Παρατηρούμε σε ότι αφορά τη σύγκριση του Ονομαστικού ΑΕΠ προκύπτει ένα σημαντικό πρόβλημα. Το Ονομαστικό ΑΕΠ του 2009 μπορεί να εμφανίζεται υψηλότερο από το Ονομαστικό ΑΕΠ του 2008 όχι γιατί αυξήθηκε η παραγωγή αλλά επειδή αυξήθηκαν οι τιμές. Για να απομονώσουμε την επίδραση των τιμών υπολογίζουμε το πραγματικό ΑΕΠ. Ως πραγματικό ΑΕΠ ορίζουμε τη χρηματική αξία της παραγωγής υπολογισμένη σε σταθερές τιμές ενός έτους βάσης. Για παράδειγμα το πραγματικό ΑΕΠ του 2009 σε σταθερές τιμές του 2008 ( έτος βάσης) είναι y = P * Q + P * Q +... + P * Q 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 1 1 2 2 n n Εναλλακτικά το πραγματικό ΑΕΠ του 2009 σε σταθερές τιμές του 2008 μπορεί να βρεθεί από Όπου y= πραγματικό ΑΕΠ Y= Oνομαστικό ΑΕΠ P= Δείκτης Τιμών (Αποπληθωριστής ΑΕΠ) Y y = P Ο ονομαστικός ρυθμός ανάπτυξης δίνεται από τη ποσοστιαία μεταβολή του ονομαστικού ΑΕΠ

Ο πραγματικός ρυθμός ανάπτυξης δίνεται από τη ποσοστιαία μεταβολή του πραγματικού ΑΕΠ Ο ρυθμός πληθωρισμού δίνεται από τη ποσοστιαία μεταβολή του δείκτη τιμών αποπληθωριστή ΑΕΠ y y P P Προσεγγιστικά ο πραγματικός ρυθμός ανάπτυξης δίνεται από y Y P = y Y P Ας υποθέσουμε το ακόλουθο αριθμητικό παράδειγμα Σε μια οικονομία παράγονται 2 μόνο αγαθά το Χ και το Υ Αγαθό Χ Αγαθό Υ Έτος Τιμή Ποσότητα Τιμή Ποσότητα 2008 10 100 15 200 2009 12 110 18 250 Να βρεθούν α) Το ονομαστικό ΑΕΠ των ετών 2008 και 2009 β) Το πραγματικό ΑΕΠ των ετών 2008 και 2009 γ) Οι αποπληθωριστές ΑΕΠ ( Δείκτες τιμών) των ετών 2008 και 2009

δ) Οι ρυθμοί ονομαστικής και πραγματικής ανάπτυξης ε) Ο ρυθμός πληθωρισμού Λύση α) Το ονομαστικό ΑΕΠ του 2008 είναι ίσο με = P * Q + P * Q = 10*100 + 15*200 = 4000 2008 2008 2008 2008 2008 X X Y Y Το ονομαστικό ΑΕΠ του 2009 είναι ίσο με = P * Q + P * Q = 12*110 + 18*250 = 5820 2008 2009 2009 2009 2009 X X Y Y β) Το πραγματικό ΑΕΠ του 2008 σε σταθερές τιμές του 2008 είναι ίσο με το ονομαστικό ΑΕΠ του 2008 Δηλαδή, y = Y = P * Q + P * Q = 10*100 + 15*200 = 4000 2008 2008 2008 2008 2008 2008 X X Y Y Το πραγματικό ΑΕΠ του 2009 σε σταθερές τιμές του 2008 είναι ίσο με y = P * Q + P * Q = 10*110 + 15*250 = 4850 2009 2008 2009 2008 2009 X X Y Y Εναλλακτικά, το πραγματικό ΑΕΠ του 2009 σε τιμές του 2008 θα μπορούσε να βρεθεί και από Y y = P Καθώς δεν μας δίνεται ο δείκτης τιμών ως δεδομένος θα πρέπει να τον βρούμε Γνωρίζουμε επίσης ότι στο έτος βάσης ο δείκτης τιμών είναι ισος με τη μονάδα Αρχικά θα έπρεπε να βρούμε το δείκτη τιμών του 2009 σε σταθερές τιμές του 2008

Αρχικά βρίκουμε τη μέση σταθμική τιμή το έτος 2008 η οποία είναι ίση με 2008 2008 2008 2008 2008 2008 PX QX 2008 PY QY 10*100 15*200 P = PX *( ) P *( ) 10*( ) 15*( ) 13,75 2008 Y 2008 Y + Y = 4000 + 4000 = όπου 2008 2008 PX QX 2008 Y = 25 % = το ποσοστό του αγαθού Χ στο σύνολο του ΑΕΠ Και 2008 2008 PY QY 2008 Y = 75% το ποσοστό του αγαθού Υ στο σύνολο του ΑΕΠ Στη συνέχεια βρίσκουμε τη μέση σταθμική τιμή το έτος 2009 η οποία είναι ίση με 2008 2008 2008 2008 2009 2009 PX QX 2009 PY QY 10*100 15*200 P = PX *( ) P *( ) 12*( ) 18*( ) 16,5 2008 Y 2008 Y + Y = 4000 + 4000 = Παρατηρήστε ότι διατηρούμε σταθερό το ποσοστό που συμμετέχει κάθε προϊόν καθώς θέλουμε να λάβουμε υπόψη μόνο τη μεταβολή που προέρχεται από την τιμή Έτος Ονομαστικό ΑΕΠ P P στο έτος βάσης σε τιμές 2008 2008 4000 13.75 13.75 /13.75 =1 2009 5820 16.5 16.5/13.75 =1.2 Επομένως το πραγματικό ΑΕΠ του 2009 θα είναι y Y 5820 2009 2009 = = = P2009 1,2 4850 γ) Οι δείκτες τιμών των ετών 2008 και 2009 ( με έτος βάσης το 2008) είναι ίσοι με P 2008 = 1 2009 P =1,2 Εναλλακτικά ο δείκτης τιμών του 2009 θα μπορούσε να είχε βρεθεί από

y = Y Y 5820 P = = 1,2 4850 = 2009 2009 2009 2009 P2009 y2009 δ) Ο ρυθμός ονομαστικής ανάπτυξης είναι ίσος με 2009 2008 Y Y 5820 4000 = = = 45,5% 2008 Y 4000 Ο ρυθμός πραγματικής ανάπτυξης είναι 2009 2008 y y y y 4850 4000 = = = 21, 25% 2008 y 4000 ε) ο ρυθμός πληθωρισμού το έτος 2009 είναι ίσος με 2009 2008 P P P P 1,20 1 = = = 2008 20% P 1 Παρατηρήστε ότι ο προσεγγιστικός τύπος μας δίνει ότι ο ρυθμός ανάπτυξης του πραγματικού προϊόντος θα είναι y Y P = y Y P y = 45,5% 20% = 25,5% y 1.4 Οι μέθοδοι υπολογισμού του Α.Ε.Π Το ΑΕΠ είναι δυνατό να υπολογιστεί με τρεις τρόπους Μέθοδος της τελικής δαπάνης

Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή η δαπάνη για κάθε τελικό αγαθό κατατάσσεται σε μια συγκεκριμένη κατηγορία. Οι κατηγορίες αυτές είναι C= Καταναλωτική δαπάνη (περιλαμβάνει τις χρηματικές αξίες όλων των καταναλωτικών αγαθών που έγιναν αντικείμενο αγοραπωλησίας σε ένα έτος) Ι = Επενδυτική δαπάνη (περιλαμβάνει τις χρηματικές αξίες όλων των επενδυτικών αγαθών ( μηχανήματα που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή) που έγιναν αντικείμενο αγοραπωλησίας σε ένα έτος Δinv = Mεταβολή αποθεμάτων ( περιλαμβάνει την αξία όλων των αγαθών που παρήχθησαν εγχωρίως, αύξησαν το απόθεμα των αγαθών αλλά δεν πωλήθηκαν στον τελικό χρήστη) G = Kρατικές Δαπάνες (περιλαμβάνει τις αξίες όλων των αγαθών και υπηρεσιών που καταναλώθηκαν από τον δημόσιο τομέα) Χ= Εξαγωγές ( περιλαμβάνει τις αξίες όλων των αγαθών και υπηρεσιών που πωλήθηκαν στο εξωτερικό ) Μ = Εισαγωγές (περιλαμβάνει τις αξίες όλων των αγαθών και υπηρεσιών που πωλήθηκαν στην χώρα αλλά παρήχθησαν στο εξωτερικό ) Σύμφωνα με τη μέθοδο της τελικής δαπάνης το ΑΕΠ είναι ίσο με = = C + I + inv + G + X - M Μέθοδος της προστιθέμενης αξίας Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή το ΑΕΠ είναι ίσο με το άθροισμα των προστιθέμενων αξιών όλων των τελικών αγαθών. Ως προστιθέμενη αξία ορίζουμε την αξία που δημιουργείται σε κάθε στάδιο παραγωγής του τελικού αγαθού Η προστιθέμενη αξία σε κάθε στάδιο παραγωγής θα είναι ίση με Π.Α= Εκροές( Πωλήσεις + Μεταβολές Αποθεμάτων) - Εισροές ( Αγορές από προηγούμενο στάδιο παραγωγής)

Επομένως ΑΕΠ=Υ=Αθροισμα προστιθέμενων αξιών όλων των τελικών αγαθών Για την έννοια της προστιθέμενης αξίας δινεται το παρακάτω παράδειγμα Στάδια παραγωγής Αξία πώλησης Προστιθέμενη αξία Α Στάδιο (σιτάρι) 0,20 0,20 Β Στάδιο (αλεύρι) 0,60 0,40 Γ Στάδιο (ψωμί) 0,90 0,30 Δ Στάδιο (εμπόριο) 1,00 0,10 Σύνολο: 1,00 Παρατηρούμε ότι είτε με τη χρήση της μεθόδου της αξίας των τελικών προϊόντων, είτε με τη μέθοδο της προστιθέμενης αξίας το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Η μέθοδος της προστιθέμενης αξίας επιλέγεται με σκοπό να αποφύγουμε τον υπολογισμό δύο ή περισσοτέρων φορών της αξίας ενός αγαθού (π.χ.0,20+0,60+0,90+1=2,70). Μέθοδος των εισοδημάτων των συντελεστών παραγωγής Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή το ΑΕΠ είναι ίσο με το άθροισμα των εισοδημάτων των συντελεστών παραγωγής Τα εισοδήματα των συντελεστών παραγωγής είναι Συντελεστής Παραγωγής Εργασία Έδαφος - Κτίρια Κεφάλαιο Εισόδημα Μισθοί Ενοίκια Τόκοι

Επιχειρηματικότητα Κέρδη Επομένως ΑΕΠ=Υ=Μισθοί + Ενοίκια + Τόκοι + Κέρδη Παράδειγμα : Yπολογισμός ΑΕΠ Έστω ότι σε μια οικονομία λειτουργούν μόνο τρεις επιχειρήσεις, οι Χ, Ψ, Ω και η παραγωγή διαρθρώνεται ως εξής: η Χ διαθέτει έναν φυσικό πόρο στην Ω. Η Ψ παράγει μηχανολογικό εξοπλισμό που διαθέτει στην Ω. Η Ω παράγει ένα τελικό καταναλωτικό αγαθό που διαθέτει στην αγορά. Στην οικονομία αυτή δεν υπάρχει κρατικός τομέας ούτε απόσβεση κεφαλαίου. Το περασμένο έτος διαμορφώθηκαν τα παρακάτω αποτελέσματα των επιχειρήσεων (σε χιλιάδες ευρώ): Χ Ψ Ω Πωλήσεις 120 180 300 Μισθοί 30 50 40 Ενοίκια 20 40 50 Τόκοι 20 30 40 Κέρδη 50 60 170 Μεταβολή στα αποθέματα 0 0 120 Βάσει των παραπάνω στοιχείων, να υπολογιστεί το ΑΕΠ της οικονομίας αυτής με: (α) τη μέθοδο της τελικής δαπάνης

(β) τη μέθοδο των εισοδημάτων (γ) τη μέθοδο της προστιθέμενης αξίας. Λύση (α) Το ΑΕΠ με τη μέθοδο της τελικής δαπάνης υπολογίζεται ως = = C + I + inv + G + X - M Στην άσκηση μας παράγονται 2 τελικά αγαθά, ένα καταναλωτικό από την επιχείρηση Ω και ένα επενδυτικό από την επιχείρηση Ψ. Η επιχείρηση Χ παράγει ένα ενδιάμεσο αγαθό που δεν θα το υπολογίσουμε με τη μέθοδο της τελικής δαπάνης Οι πωλήσεις του καταναλωτικού αγαθού είναι 300 οπότε C=300 Oι πωλήσεις του κεφαλαιουχικού αγαθού είναι 180 οπότε Ι=180 Η μεταβολή των αποθεμάτων του αγαθού της Ω είναι 120 οπότε Δinv =120 Καθώς δεν μας δίνονται στοιχεία για εξαγωγές, εισαγωγές και δημόσιες δαπάνες δεν θα τα λάβουμε υπόψη στον υπολογισμό. Συνεπώς το ΑΕΠ είναι ίσο με = = C + I + inv = = 300 + 180 + 120 = 600 (β) Το ΑΕΠ με τη μέθοδο των εισοδημάτων υπολογίζεται ως το άθροισμα ΑΕΠ=Υ=Μισθοί + Ενοίκια + Τόκοι + Κέρδη Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται το σύνολο των μισθών, των ενοικίων, των τόκων και των κερδών Χ Ψ Ω Σύνολο Μισθοί 30 50 40 120 Ενοίκια 20 40 50 110

Τόκοι 20 30 40 90 Κέρδη 50 60 170 280 ΑΕΠ=Υ=Μισθοί + Ενοίκια + Τόκοι + Κέρδη ΑΕΠ = Υ = 120+ 110 +90 + 280=600 (γ) Αρχικά θα βρούμε τις προστιθέμενες Αξίες για τα αγαθά Ω, Χ και Ψ Επιχείρηση Ω Εκροές ( Πωλήσεις + Μεταβολές Αποθεμάτων) 420 Πωλήσεις = 300 Μεταβολές αποθεμάτων = 120 Εισροές ( Αγορές από προηγούμενο στάδιο) 120 Αγορά από την Χ ( Πωλήσεις της Χ =120) Προστιθέμενη Αξία (Π.Α) 300 Επιχείρηση Χ Εκροές ( Πωλήσεις + Μεταβολές Αποθεμάτων) 120 Πωλήσεις = 120 Μεταβολές αποθεμάτων = 0

Εισροές ( Αγορές από προηγούμενο στάδιο) 0 Προστιθέμενη Αξία (Π.Α) 120 Αγαθό Ψ Εκροές ( Πωλήσεις + Μεταβολές Αποθεμάτων) 180 Πωλήσεις = 180 Μεταβολές αποθεμάτων = 0 Εισροές ( Αγορές από προηγούμενο στάδιο) 0 Προστιθέμενη Αξία (Π.Α) 180 Επομένως το ΑΕΠ είναι ίσο με ΑΕΠ=Υ=Αθροισμα προστιθέμενων αξιών όλων των τελικών αγαθών ΑΕΠ=Υ=300+120+180=600 Γραφικά η σχέση των τριών μεθόδων υπολογισμού μπορεί να φανεί από το ακόλουθο παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι η τελική αξία του αγαθού είναι 1 ευρώ και το αγαθό παράγεται σε δύο στάδια παραγωγής.

Τελική Αξία αγαθού 1 ευρώ Προστιθέμενη αξία τελικού δεύτερου στάδιου παραγωγής =0,60 λεπτά Προστιθέμενη Αξία πρώτου στάδιου παραγωγής = 0,40 λεπτά Κέρδη Τόκοι Ενοίκια Μισθοί Κέρδη Tόκοι Ενοίκια Μισθοί αγαθού 1.5 Βασικοί ορισμοί του Εισοδήματος Α.Ε.Π = Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ( Υ) Α.ΕΘ.Π= Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν = Α.Ε.Π + Καθαρό Εισόδημα από το εξωτερικό από παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών Το καθαρό εισόδημα από το εξωτερικό = Εισόδημα από το εξωτερικό Εισόδημα προς το εξωτερικό Η διαφορά του Ακαθαρίστου εγχώριου Προϊόντος με το Ακαθάριστο εθνικό προϊόν είναι ότι το Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (Α.Ε.Π) είναι το συνολικό εισόδημα που δημιουργείται στην επικράτεια και περιλαμβάνει το εισόδημα που δημιουργούν οι μόνιμοι κάτοικοι και οι αλλοδαποί που ζουν μέσα σε μια χώρα, αλλά όχι το εισόδημα που δημιουργούν οι πολίτες της στο εξωτερικό και αποστέλλουν στην χώρα. Από την άλλη πλευρά το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν είναι το εισόδημα που αποκτούν όλοι όσοι ζουν μέσα στη χώρα ( επικράτεια ) και το μέρος του εισοδήματος που οι πολίτες αποκτούν στο εξωτερικό και αποστέλλουν στην χώρα.

Δεν περιλαμβάνεται όμως το τμήμα του εισοδήματος που δημιουργείται μέσα στη χώρα από τους αλλοδαπούς και αποστέλλεται στο εξωτερικό. Καθαρό Εθνικό Προιόν (Κ.ΕΘ.Π)=Α.ΕΘ.Π Αποσβέσεις Καθαρό Εγχώριο Προιόν (Κ.Ε.Π) = Α.Ε.Π- Αποσβέσεις 1.6 Εξαγωγή της Εθνικολογιστικής Ταυτότητας Α.Ε.Δ.Ε = Α.Ε.Π + καθαρό εισόδημα (περιουσίας, εργασίας, επιδοτήσεις Ε.Ε.) από εξωτερικό Το Ακαθάριστο Εθνικό Διαθέσιμο Εισόδημα χρησιμοποιείται για ιδιωτική κατανάλωση (C), δημόσια κατανάλωση ( G) και αποταμίευση ( S) Α.Ε.Δ.Ε. = C + G + S (1) H αποταμίευση ( S) διαχωρίζεται σε αποταμίευση του ιδιωτικού τομέα (S ιδ ) και σε αποταμίευση του δημόσιου τομέα (S δημ =Τ-G) όπου G= Δημόσιες Δαπάνες Τ = Φόροι S = S ιδ + S δημ = S ιδ + (Τ-G) (2) Εάν αντικαταστήσουμε τη (2) στην (1) έχουμε ΑΕΔΕ = C + G + S ιδ + (T-G) ΑΕΔΕ = C + S ιδ + T (3) Γνωρίζουμε ότι το ΑΕΔΕ είναι ίσο με Α.Ε.Δ.Ε = Α.Ε.Π + καθαρό εισόδημα (περιουσίας, εργασίας, επιδοτήσεις Ε.Ε.) από εξωτερικό Α.Ε.Δ.Ε = ΑΕΠ + ΝΤR (4) όπου NTR = Καθαρή είσπραξη από εξωτερικό

= Εισπράξεις από εξωτερικό ( για εισοδήματα από εργασία, μερίσματα, τόκους) Πληρωμές προς εξωτερικό ( για εισοδήματα από εργασία, μερίσματα, τόκους) 2.1 Το Εισόδημα ισορροπίας Το εισόδημα ισορροπίας θα υπολογίζεται σε μια οικονομία όταν η ζήτηση για το προϊόν της οικονομίας είναι ίση με τη προσφορά του προϊόντος της οικονομίας. Στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει ανεπιθύμητη μεταβολή στα αποθέματα καθώς ότι παράγεται καταναλώνεται. Συνεπώς στο εισόδημα ισορροπίας ισχύει ότι Δinv=0 και ΔFR=0 Οι ταυτότητες που θα χρησιμοποιούμε σε κάθε περίπτωση προκειμένου να βρίσκουμε το εισόδημα ισορροπίας συνοψίζονται στον παρακάτω πίνακα ΚΛΕΙΣΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΧΩΡΙΣ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ Συνολική Προσφορά = Συνολική Ζήτηση Αποταμίευση = Επένδυση Y= C+ I S=Ι (όπου S = S ιδ ) ΚΛΕΙΣΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ME ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ Συνολική Προσφορά = Συνολική Ζήτηση Αποταμίευση = Επένδυση Y= C+ I +G S+(T-G)=Ι (όπου S = S ιδ ) ANOIKTH ΟΙΚΟΝΟMΙΑ ME ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ Συνολική Προσφορά = Συνολική Ζήτηση Αποταμίευση = Επένδυση Y= C+ I +G+(X-M) S+(T-G)=Ι+(X-M-NTP) (όπου S = S ιδ ) Για παράδειγμα έστω το παρακάτω μακροοικονομικό υπόδειγμα C = 100 + 0,8Y Y = Y T d I = 50 G = 50 T = 10 + 0,1 d

Να προσδιοριστεί το εισόδημα (ΑΕΠ) ισορροπίας και με τους δύο τρόπους Α) Συνολική Προσφορά = Συνολική Ζήτηση Β) Αποταμίευση = Επένδυση Λύση Α) Το ΑΕΠ ισορροπίας, καθώς έχουμε κλειστή οικονομία με δημόσιο τομέα θα υπολογίζεται ως Y = C + I + G Y = 100 + 0,8Y d + 50 + 50 Y = 200 + 0,8*( Y T ) Y = 200 + 0,8*[ Y (10 + 0,1 Y)] Y = 200 + 0,8*( Y 10 0,1 Y) Y = 200 + 0,8*(0,9Y 10) Y = 200 + 0, 72Y 8 Y 0, 72Y = 192 0, 28Y = 192 Y = 685, 71 Β) Το ΑΕΠ ισορροπίας, καθώς έχουμε κλειστή οικονομία με δημόσιο τομέα θα υπολογίζεται ως S + ( T G) = I Η ιδιωτική αποταμίευση S θα υπολογίζεται από C + S = Y S = Y C d S = Y (100 + 0,8 Y ) S = Y 100 0,8Y S = 100 + 0, 2Y d d d d d d Eπομένως εάν αντικαταστήσουμε στη σχέση S + ( T G) = I έχουμε

100 + 0, 2 Y + (10 + 0,1Y 50) = 50 d 100 + 0,2*( Y T ) + (10 + 0,1Y 50) = 50 0,2*( Y T ) + 0,1Y = 190 0,2*( Y (10 + 0,1 Y )) + 0,1Y = 190 0, 2*(0,9Y 10) + 0,1Y = 190 0, 2*(0,9Y 10) + 0,1Y = 190 0,18Y 2 + 0,1Y = 190 0, 28Y = 192 Y = 685, 71 2.2 Συνάρτηση Κατανάλωσης, Αποταμίευσης και Επένδυσης 2.2.1 Συνάρτηση Κατανάλωσης Η συνάρτηση κατανάλωσης είναι της μορφής C = a + Y d όπου α = Αυτόνομη κατανάλωση (δείχνει την κατανάλωση στην οικονομία όταν το διαθέσιμο εισόδημα είναι μηδέν) β= MPC = C Y d = οριακή ροπή για κατανάλωση ( δείχνει πόσο θα αυξηθεί η κατανάλωση εάν αυξηθεί το διαθέσιμο εισόδημα κατά 1 μονάδα) Για την οριακή ροπή για κατανάλωση ισχύει ότι 0 1 Η μέση ροπή για κατανάλωση δίνεται ως ΑPC= C Y d Η οριακή ροπή για κατανάλωση μας δείχνει την κλίση της συνάρτησης κατανάλωσης. Όσο πιο μεγάλη είναι η οριακή ροπή για κατανάλωση τόσο πιο απότομη θα είναι η γραφική παράσταση της συνάρτησης κατανάλωση

C C=α+β 2Υd C=α+β 1Υd Με β 2>β 1 α Y d=y-t C C=α 2+βΥd C=α 1+βΥd α 2 Με α 2>α 1 α 1 Y d=y-t

2.2.2 Συνάρτηση Αποταμίευσης Η συνάρτηση αποταμίευσης (ιδιωτικής) είναι της μορφής S = a + (1 ) Y d - α = Αυτόνομη αποταμίευση (δείχνει την αποταμίευση στην οικονομία όταν το διαθέσιμο εισόδημα είναι μηδέν. Στην περίπτωση που το διαθέσιμο εισόδημα είναι ίσο με μηδέν θα έχουμε αρνητική αποταμίευση, δηλαδή όχι μόνο δεν θα αποταμιεύουμε αλλά θα καταναλώνουμε από τα ήδη αποταμιευμένα) 1- β= MPS = S Y d = οριακή ροπή για αποταμίευση ( δείχνει πόσο θα αυξηθεί η αποταμίευση εάν αυξηθεί το διαθέσιμο εισόδημα κατά 1 μονάδα) Για την οριακή ροπή για αποταμίευση ισχύει ότι 0 1 1 καθώς και ότι MPC+MPS=1 ( δηλαδή το άθροισμα της οριακής ροπής για κατανάλωση και της οριακής ροπής για αποταμίευση θα πρέπει να είναι ίσο με τη μονάδα) S Η μέση ροπή για αποταμίευση δίνεται ως ΑPS= Y Η οριακή ροπή για αποταμίευση μας δείχνει την κλίση της συνάρτησης αποταμίευσης. Όσο πιο μεγάλη είναι η οριακή ροπή για αποταμίευση τόσο πιο απότομη θα είναι η γραφική παράσταση της συνάρτησης αποταμίευσης και τόσο πιο επίπεδη η γραφική παράσταση της συνάρτησης κατανάλωσης d

C C=α+β 2Υd C=α+β 1Υd Με β 2>β 1 α Y d=y-t S Με β 2>β 1 S=-α+(1-β 1)Υd S=-α+(1-β 2)Υd 0 Y d=y-t -α

ΠΡΟΣΟΧΗ! Εάν μου δίνεται η συνάρτηση κατανάλωσης θα γνωρίζω αυτόματα και τη συνάρτηση αποταμίευσης. Παράδειγμα 1 Δίνεται η συνάρτηση κατανάλωσης C = 100 + 0,8Yd Η συνάρτηση αποταμίευσης είναι S = 100 + 0,2Y d Παράδειγμα 2 Δίνεται η συνάρτηση κατανάλωσης C = 250 + 07, 5Y d Η συνάρτηση αποταμίευσης είναι S = 250 + 0,25Y d ΠΡΟΣΟΧΗ! Πάντα ισχύουν MPC + MPS = 1 APC + APS = 1 2.2.3 Εύρεση της συνάρτησης κατανάλωσης και αποταμίευσης Η γραμμική συνάρτηση κατανάλωσης δίνεται από C = a + Y d Προκειμένου να καθορίσουμε επακριβώς τη συνάρτηση κατανάλωσης θα πρέπει να βρούμε το συντελεστή αυτόνομης κατανάλωσης a και την οριακή ροπή για κατανάλωση. Για παράδειγμα εάν στην άσκηση μας δίνεται ότι η κατανάλωση για διαθέσιμο εισόδημα μηδέν είναι 40 μονάδες θα συμπεραίνουμε ότι a = 40 Αντίστοιχα εάν μας δίνεται ότι όταν το διαθέσιμο εισόδημα αυξάνεται κατά μια μονάδα η κατανάλωση αυξάνεται κατά 0,6 μονάδες, τότε μας δίνεται ότι η οριακή ροπή για κατανάλωση (MPC) β=0,6 Εναλλακτικά θα πρέπει να μας δίνονται 2 συνδυασμοί διαθέσιμου εισοδήματος και κατανάλωσης

Παράδειγμα Δίνονται τα παρακάτω δεδομένα για μια οικονομία Έτος 2007 Έτος 2008 C Y C Y Οικ.μονάδα 1 60 100 70 130 Οικ.μονάδα 2 250 300 300 500 Εάν το φορολογικό σύστημα είναι προοδευτικό έτσι ώστε για τις 100 πρώτες μονάδες εισοδήματος τα άτομα να φορολογούνται με 5% και για τις επόμενες από τις 100 μονάδες τα άτομα να φορολογούνται με 10%. Α) Να βρεθεί η συνάρτηση κατανάλωσης και αποταμίευσης εάν υποθέσουμε ότι είναι γραμμικές Λύση Η συνάρτηση κατανάλωσης είναι της μορφής C = α + βy d Όπου το Διαθέσιμο Εισόδημα είναι Y d = Y T ( T= φόροι) Έτος 2007 Έτος 2008 Έτος 2007 Έτος 2008 Έτος 2007 Έτος 2008

Οικ.μονάδα 1 Οικ.μονάδα 2 C Y C Y Τ Τ Υd Υd 60 100 70 130 100*5%=5 100*5%+30*10%=8 95 122 250 300 300 500 100*5%+200*10%=25 100*5%+400*10%=45 275 455 310 400 370 630 30 53 370 577 Επομένως καταλήξαμε με Έτος C Yd 2007 310 370 2008 370 577 Το β = ΔC = 370 310 ΔΥ d 577 370 = 0,289 όπου β είναι η οριακή ροπή για κατανάλωση και δείχνει εάν αυξηθεί το διαθέσιμο εισόδημα κατά μια μονάδα πόσο θα αυξηθεί η κατανάλωση. Eπομένως έχουμε C = α + 0, 289Υ d Αντικαθιστούμε ένα από τα 2 σημεία που έχουμε και επομένως 310 = a + 0, 289 370 310 = a + 106, 93 Επομένως 310 106, 93 = a Άρα a = 203, 07 Επομένως η συνάρτηση κατανάλωσης θα είναι C = 203, 07 + 0, 289Υ d Η συνάρτηση αποταμίευσης δίνεται από

S = α + (1 β)y d Άρα S = 203, 07 + (1 0, 289)Y d S = 203, 07 + 0, 711Y d C C = 203, 07 + 0, 289Υ d 203,07 Yd 2.4 Εισόδημα ισορροπίας και Κεϋνσιανός Σταυρός Όπως είδαμε ήδη το εισόδημα ισορροπίας προκύπτει ανάλογα από το είδος της οικονομίας από τις παρακάτω συνθήκες ΚΛΕΙΣΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΧΩΡΙΣ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ Συνολική Προσφορά = Συνολική Ζήτηση Αποταμίευση = Επένδυση Y= C+ I S=Ι (όπου S = S ιδ ) ΚΛΕΙΣΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ME ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ Συνολική Προσφορά = Συνολική Ζήτηση Αποταμίευση = Επένδυση Y= C+ I +G S+T=Ι+G (όπου S = S ιδ ) ANOIKTH ΟΙΚΟΝΟMΙΑ ME ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ Συνολική Προσφορά = Συνολική Ζήτηση Αποταμίευση = Επένδυση

Y= C+ I +G+(X-M) S+T =Ι+G+(X-M-NTP) (όπου S = S ιδ ) Ας υποθέσουμε ότι είμαστε σε μια κλειστή οικονομία με δημόσιο τομέα. Το παρακάτω διάγραμμα είναι ο κευνσιανός σταυρός. Στο σημείο που η καμπύλη της συνολικής δαπάνης AD = C+I+G τέμνει τη γραμμή των 45 μοιρών θα προκύπτει το σημείο ισορροπίας. Αυτό συμβαίνει στο σημείο Ε. Στο σημείο Ε η συνολική δαπάνη (ζήτηση) είναι ίση με το προϊόν που παράγεται και επομένως δεν υπάρχει ανεπιθύμητη μεταβολή αποθεμάτων. Το εισόδημα ΥΕ που αντιστοιχεί στο σημείο Ε είναι εισόδημα ισορροπίας καθώς δεν πρέπει ούτε να αυξηθεί η παραγωγή ούτε να μειωθεί. Στο σημείο Α παρατηρούμε ότι υπάρχει υπερβάλλουσα ζήτηση καθώς η συνολική δαπάνη(ζήτηση) είναι μεγαλύτερη από τη προσφορά του προϊόντος της οικονομίας. Στη περίπτωση αυτή τα ήδη υπάρχοντα αποθέματα των επιχειρήσεων μειώνονται γεγονός που σηματοδοτεί την αύξηση της παραγωγής. Το προϊόν της οικονομίας θα πρέπει να αυξηθεί μέχρι το επίπεδο ισορροπίας του εισοδήματος. Στο σημείο Β παρατηρούμε ότι υπάρχει υπερβάλλουσα προσφορά καθώς η συνολική δαπάνη (ζήτηση) είναι μικρότερη από τη προσφορά του προϊόντος της οικονομίας. Στη περίπτωση αυτή θα αυξηθούν αποθέματα των επιχειρήσεων γεγονός που σηματοδοτεί ότι θα πρέπει να μειωθεί η παραγωγή. Το προϊόν της οικονομίας θα πρέπει να μειωθεί μέχρι το επίπεδο ισορροπίας του εισοδήματος. C+I+G Β: Υ 2 B : C+I+G Β C+Ι+G=α+β*Υ d+i 0+G 0 E : Y= C+I+G Α : C+I+G Ε Α: Υ 1 α+ι 0+G 0 Α 45 ο Υ 1 Υ Ε Υ 2 Υ

S+T-G S+T Β Ι 0+G 0 Α Ε Υ 1 Υ 2 Υ Ε Υ Στο παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται συνοπτικά τα αποτελέσματα από το διάγραμμα του Κευνσιανού Σταυρού και το διάγραμμα αποταμιεύσεων επένδυσης. Σημείο ΑΕΠ και δαπάνη Αποταμίευση και Επένδυση Α Y < C+I+G υπερβάλλουσα ζήτηση προϊόντος, μείωση των αποθεμάτων (Δinv<0) και επομένως θα πρέπει να αυξηθεί η παραγωγή S+(T-G)<I Υπερβάλλουσα ζήτηση αποταμιευτικών πόρων θα πρέπει να αυξηθεί η παραγωγή της οικονομίας

Ε Β Υ=C+I+G ισορροπίας της οικονομίας Υ > C+I+G υπερβάλλουσα προσφορά προϊόντος, αύξηση των αποθεμάτων (Δinv>0) και επομένως θα πρέπει να μειωθεί η παραγωγή S+(T-G)=I ισορροπίας της οικονομίας S+(T-G)>I Υπερβάλλουσα προσφορά αποταμιευτικών πόρων θα πρέπει να μειωθεί η παραγωγή της οικονομίας