Ακολούθησέ με... στο ανάκτορο της Κνωσού

Ακολούθησέ με... στο ανάκτορο της Κνωσού

Ακολούθησέ με... στο ανάκτορο της Κνωσού 2

1100-810 π.χ. Πρωτογεωμετρική περίοδος 810-700 π.χ. Γεωμετρική περίοδος 1000 π.χ. Κάθοδος Δωριέων 600-500 π.χ. 700-600 π.χ. Αρχαϊκή Ανατολίζουσα περίοδος 500-323 π.χ. Κλασική περίοδος 323-67 π.χ. Ελληνιστική περίοδος 67π.Χ. - 330 μ.χ. Ρωμαϊκή Περίοδος 330-824 μ.χ. Πρωτοβυζαντινή περίοδος 824-961 μ.χ. Αραβοκρατία 961-1204 μ.χ. Νεοβυζαντινή περίοδος 1204-1669 μ.χ. Ενετοκρατία 1669-1898 μ.χ. Τουρκοκρατία 1898-1913 μ.χ. Αυτονομία Κρήτης 1913 μ.χ. Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα 1878 Έρχονται στο φως οι αποθήκες του 1900-1931 Ανασκαφή του Ανακτόρου ανακτόρου από τον Μ. Καλοκαιρινό από τον Sir Arthur Evans 3200-1100 π.χ. Εποχή του Χαλκού 1700-1400 π.χ. Νεοανακτορική περίοδος 1900-1700 π.χ. Παλαιοανακτορική περίοδος 6800-3200 π.χ. Νεολιθική Εποχή 3200-1900 π.χ. Προανακτορική περίοδος 1400 1100 π.χ. Μετανακτορική περίοδος 1450 1380 π.χ. Τελευταία κατοίκηση ανακτόρου 1450 π.χ. Καταστροφή ανακτόρου Καλωσήρθες στο ανάκτορο της Κνωσού, το μεγαλύτερο και πιο πολύπλοκο ανάκτορο της Κρήτης. Η φήμη του ενέπνευσε τη φαντασία των ανθρώπων και γέννησε μια σειρά από μύθους που παραμένουν ζωντανοί έως σήμερα, όπως ο μύθος του Μίνωα, του Μινώταυρου, του Δαίδαλου και του Ίκαρου. Το ανάκτορο φαίνεται πως σχεδιάστηκε από αρχιτέκτονες με εξαιρετικές ικανότητες και ιδιαίτερη φαντασία. Για να το εξερευνήσεις χωρίς να χαθείς στους δαιδαλώδεις διαδρόμους του χρησιμοποίησε το σχέδιο της επόμενης σελίδας. Ακολούθησε το κόκκινο νήμα που θα ξετυλίγεται στο πέρασμά σου, όπως έκανε και ο Θησέας με το μίτο της Αριάδνης! Στη διαδρομή, ίσως ανακαλύψεις με τη φαντασία σου μικρές γωνιές, στις οποίες διαδραματίστηκαν σκηνές από τους μύθους που γνωρίζεις. Ο αρχαιολόγος Άρθουρ Έβανς ανέστησε τον Μίνωα και τον κόσμο του στις αρχές του 20ού αιώνα ξεθάβοντας μέσα από τα χώματα έναν πολύχρωμο πολιτισμό που τον ονόμασε μινωικό. Ο Έβανς προσπάθησε να συμπληρώσει με σύγχρονα υλικά αρκετά τμήματα του ανακτόρου, όπως τοίχους, δάπεδα, σκάλες, κίονες κ.λπ. Επέλεξε, επίσης, ευφάνταστα ονόματα για τους χώρους και τα ευρήματα. Ωστόσο, η λειτουργία κάποιων χώρων μπορεί να ήταν διαφορετική από αυτή που συμπέρανε ο ανασκαφέας. Όσο οι κώδικες ανάγνωσης της μινωικής γραφής παραμένουν κρυφοί, οι μινωίτες θα μένουν άφωνοι και ο κόσμος τους γεμάτος κρυμμένα μυστικά. 3

Το ανάκτορο της Κνωσού χτίστηκε πάνω σε ένα λόφο στην εύφορη κοιλάδα του Καίρατου ποταμού. Η θέση ήταν ιδανική για τον έλεγχο της θάλασσας και των γειτονικών καλλιεργήσιμων εκτάσεων καθώς και για την επικοινωνία με τα υπόλοιπα ανάκτορα στο εσωτερικό του νησιού. Οι χώροι του ανακτόρου κάλυπταν 20.000 τ.μ.! Εδώ χτυπούσε η καρδιά ολόκληρης της επικράτειας του ηγεμόνα-ιερέα, ο οποίος είχε τον τίτλο του Μίνωα. Το ανάκτορο ήταν η έδρα του ηγεμόνα αλλά και το θρησκευτικό, διοικητικό και οικονομικό κέντρο της περιοχής. Γύρω του υπήρχαν οι οικίες των αξιωματούχων και των κατοίκων της πόλης, οι οποίοι άγγιζαν τις 80.000, σύμφωνα με τον Έβανς. Το συγκρότημα του ανακτόρου χτίστηκε τουλάχιστον δύο φορές μέσα στη 2η χιλιετία π.χ. Σήμερα, σώζονται τα ερείπια του τελευταίου, δηλαδή του Νέου Ανάκτορου, όπως συμπληρώθηκε από τον Έβανς. Το ανάκτορο είχε μια μεγάλη κεντρική αυλή, την οποία πλαισίωναν τέσσερις πτέρυγες πολυώροφες. Η πιο ηλιόλουστη πλευρά, η ανατολική, επιλέχθηκε για τα βασιλικά διαμερίσματα, ενώ η δυτική φιλοξενούσε τα Ιερά, τα θησαυροφυλάκια, τις αποθήκες και τα αρχεία. Υπήρχαν ακόμα αίθουσες θρησκευτικών τελετών, μαγειρεία, γραφεία, αίθουσες ακροάσεων και εργαστήρια όπου δούλευαν κάθε λογής τεχνίτες. Κλιμακοστάσια, φωταγωγοί, βεράντες, πολύθυρα, θαυμαστά συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης πρόσφεραν ευχάριστη διαμονή και εξασφάλιζαν ιδανικό φωτισμό και φυσικό κλιματισμό. Για την κατασκευή του ανακτόρου χρησιμοποιήθηκε άφθονη πέτρα, ξύλο, τούβλα και πηλός. Οι τοίχοι ήταν διακοσμημένοι με εξαιρετικές τοιχογραφίες. Κάποιες από αυτές φωτογραφίζουν τους κατοίκους του ανακτόρου σε στιγμές γιορτινές. 4

Για να μπεις στο ανάκτορο, θα χρειαστεί να διασχίσεις τη δυτική πλακόστρωτη αυλή με τις κουλούρες. Έφτασες στον προθάλαμο που οδηγούσε στην αίθουσα του θρόνου. Μπορείς να θαυμάσεις τους φτερωτούς γρύπες στους τοίχους της αίθουσας. Ο λίθινος θρόνος είναι ο αρχαιότερος που έχει βρεθεί στην Ευρώπη. Ποιος λες να καθόταν σε αυτόν; Οι κουλούρες ήταν λάκκοι χτισμένοι στο έδαφος. Εκεί πιθανότατα έριχναν σπασμένα λατρευτικά αντικείμενα, υπολείμματα από θυσίες ή ίσως αποθήκευαν σιτηρά. Αν πέρασες από το δυτικό πρόπυλο βρίσκεσαι ήδη μέσα στο ανάκτορο! Η κεντρική αυλή ήταν ο ιδανικός χώρος για τα λατρευτικά, τα εορταστικά και τα αθλητικά δρώμενα. Ακολούθησε το μακρύ διάδρομο της πομπής με βήμα αργό, σαν να συμμετέχεις στην πομπή που διακοσμούσε τους τοίχους του διαδρόμου: πλήθος ανδρών μετέφεραν πολύτιμα σκεύη, προσφορές στη θεότητα της Κνωσού, στη διάρκεια μιας μεγάλης γιορτής. Τα διπλά κέρατα οι μινωίτες τα θεωρούσαν ιερά και τα λάτρευαν. Μόλις τα συναντήσεις, άλλαξε πορεία προς βορρά και ανέβα στον πάνω όροφο. Η θέα από εκεί θα σε εντυπωσιάσει. Β Πλησίασες στις αποθήκες. Κάποτε ήταν γεμάτες με πιθάρια.και τα πιθάρια γεμάτα λάδι, κρασί, μέλι και όχι μόνο! Θα τα δεις συντηρημένα στη θέση τους σε επόμενη επίσκεψή σου στο ανάκτορο. Στο δάπεδο, μέσα σε κτιστά κιβώτια φύλαγαν πολύτιμα αντικείμενα και τρόφιμα. Οι γραφείς του ανακτόρου κρατούσαν αναλυτικό αρχείο για αυτά. Στο τριμερές Ιερό, φαίνεται οι κίονες χώριζαν την όψη του σε τρία μέρη. Πίσω από αυτούς βρισκόταν τα θησαυροφυλάκια και μικρά σκοτεινά δωμάτια αφιερωμένα στη λατρεία της θεότητας. 5

Συγχαρητήρια! Κατάφερες να βγεις από το ανάκτορο. Αν θέλεις να γνωρίσεις τους ανθρώπους που ζούσαν στους χώρους που μόλις περπάτησες, θυμήσου να πεις το σύνθημα λάβρυς στο φυλάκιο κατά την έξοδό σου από τον αρχαιολογικό χώρο. Η βόρεια δεξαμενή καθαρμών ήταν η μεγαλύτερη σε όλο το ανάκτορο. Παρατήρησε πόσο βαθειά ήταν. Εδώ γίνονταν θρησκευτικές τελετουργίες με υγρές προσφορές προς τη θεότητα. Μια πλακόστρωτη αυλή με σκαλοπάτια στις δύο πλευρές της σχημάτιζε ένα θέατρο. Από την υπερυψωμένη γωνία ανάμεσα στα σκαλοπάτια ίσως να παρακολουθούσε τα δρώμενα η άρχουσα τάξη. Εδώ κατέληγε η βασιλική οδός που συνέδεε το ανάκτορο με την πόλη της Κνωσού. Πριν περάσεις από τη βόρεια πύλη σταμάτησε στο τελωνείο, όπου σύμφωνα με τον Έβανς γινόταν ο έλεγχος των εμπορευμάτων πριν μπουν στο ανάκτορο. Κατά μια άλλη άποψη ίσως εδώ ήταν το μαγειρείο. Μπορείς να διασχίσεις την αυλή με κατεύθυνση προς τα βόρεια. Ο διάδρομος θα σε οδηγήσει στη βόρεια είσοδο του ανακτόρου. Ένας ανάγλυφος ταύρος ανάμεσα σε ελιές διακοσμούσε τον τοίχο πίσω από τους κίονες. Στo διαμέρισμα του βασιλιά βρέθηκαν τα υπολείμματα ενός ξύλινου θρόνου. Στους τοίχους των δωματίων ήταν χαραγμένοι διπλοί πέλεκεις, ιερό σύμβολο των μινωιτών. Β Ένας χαριτωμένος θαλάσσιος κόσμος με δελφίνια, ψάρια και αχινούς ζωντάνευε στους τοίχους του διαμερίσματος της βασίλισσας. Μια πήλινη μπανιέρα ενισχύει τη θηλυκή παρουσία στην ατμόσφαιρα! Στη νότια είσοδο του ανακτόρου θα ανακαλύψεις τον πρίγκιπα με τα κρίνα που διακοσμούν το λαιμό και το στέμμα του. Τα κομμάτια από τα οποία συγκολλήθηκε ο πρίγκιπας πιθανότατα ανήκαν σε τρεις διαφορετικές μορφές της ίδιας τοιχογραφίας. Αν διασχίσεις την αυλή θα φτάσεις στο μεγάλο κλιμακοστάσιο που οδηγούσε στα διαμερίσματα της βασιλικής οικογένειας. Από το άνοιγμα του φωταγωγού μπορείς να απολαύσεις μια πανοραμική εικόνα των ορόφων του ανακτόρου και των κιόνων που τους στήριζαν. 6

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Γενική επιμέλεια: Στέλλα Χρυσουλάκη Σχεδιασμός εντύπου Κείμενα: Τόνια Κουτσουράκη Επιστημονική επιμέλεια: Στέλλα Μανδαλάκη Αναπαράσταση ανακτόρου: Διονύσης Κωνσταντόπουλος (από το βιβλίο «Εγώ ο Ίκαρος» του εκπ. φακέλου «Μινωικός Πολιτισμός», βλ. Βιβλιογραφία) Ηλεκτρονική επιμέλεια: Σπήλιος Πίστας www.yppo.gr tepe.dmeep@culture.gr Βιβλιογραφία: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμοι Α και Β, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1970, 1980 Πίνη, Ε., Κνωσός, Φαιστός, Μάλια, Ζάκρος, Εκδόσεις Ερευνητές, Αθήνα 2004 Χρυσουλάκη, Στ., Μινωικός Πολιτισμός, Εκπαιδευτικός φάκελος Νο 3, Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ «Ο κόσμος της αρχαιότητας», ΥΠ.ΠΟ. ΥΠ. Ε.Π.Θ., Αθήνα 1998 http://odysseus.culture.gr, Κνωσός, Ανάκτορο Κνωσού, ΕΦΑ Ηρακλείου Η έκδοση επιχορηγήθηκε από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων ISBN ηλεκτρονικής έκδοσης 978-960-386-206-2 Copyright 2015 Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Το έντυπο «Ακολούθησέ με... στο ανάκτορο της Κνωσού» με ISBN 978-960-386-011-2 δημιουργήθηκε το 2011. Ψηφιοποιήθηκε το 2015 για την Πράξη με κωδικό MIS 339815 «Επικαιροποίηση και ψηφιοποίηση πολιτιστικού εκπαιδευτικού υλικού για την ενίσχυση της εκπαιδευτικής διαδικασίας», που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.