ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Π Α Ι Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Τ Μ Η Μ Α Η Μ Ο Τ Ι Κ Η Σ Ε Κ Π Α Ι Ε Υ Σ Η Σ Μ Ε Τ Α Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Ο Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Π Λ Η Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Η Σ Τ Η Ν Ε Κ Π Α Ι Ε Υ Σ Η Ι ΑΣΚΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ Προηγµένες Μαθησιακές Τεχνολογίες ιαδικτύου και Εκπαίδευση από Απόσταση ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΩ ΙΚΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: A1 ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Σχεδιασµός και Ανάπτυξη Μαθησιακών ραστηριοτήτων από Απόσταση της Α/θµιας εκπ/σης µε θέµα «Πλανήτης Γη: ένα ευαίσθητο οικοσύστηµα.» Καθηγητής: Αναστασιάδης Παναγιώτης Μέλη Οµάδας Εκπόνησης Εργασίας Όνοµα: Ελένη Επώνυµο: Θαλάσση έσποινα Καραγκιόζογλου Μιχάλης Κοντογιάννης Νίκος Λάριος ηµήτρης Μελέτης Αναστασία Πασιά Μάρτιος 2008
2. Εισαγωγή Κεντρικό Θέµα: Οικοσυστήµατα κι άνθρωπος Ειδικότερο Θέµα: «Πλανήτης Γη : ένα ευαίσθητο οικοσύστηµα» Με αφορµή την ενότητα «ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ» στο µάθηµα των ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩ ΚΙ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΩ της ΣΤ τάξης γίνεται µια προσπάθεια να ευαισθητοποιηθούν οι µαθητές στα οικολογικά προβλήµατα που αντιµετωπίζει ο πλανήτης µας. Ο µοναδικός ζωντανός πλανήτης του ηλιακού µας συστήµατος, κινδυνεύει δραµατικά και σε µεγάλο βαθµό φταίµε εµείς οι άνθρωποι γι αυτό. Το ζήτηµα της βιωσιµότητας του πλανήτη είναι εξαιρετικά πολυσχιδές και περίπλοκο και σκοπός βέβαια δεν είναι ούτε να εξαντληθεί από τους µαθητές ούτε βέβαια να εργασθούν ως περιβαλλοντολόγοι. Μια περιπλάνηση όµως στα τεράστια προβλήµατα που αντιµετωπίζει το περιβάλλον µας είναι σηµαντική κι αναγκαία. Ως εκ τούτου οι θεµατικοί άξονες, στους οποίους θα κινηθούµε, θα είναι οι ακόλουθοι: o ΚΛΙΜΑ και πώς αυτό επηρεάζεται από τις ενέργειες του ανθρώπου (φαινόµενο θερµοκηπίου, τρύπα όζοντος). o ΡΥΠΑΝΣΗ στο έδαφος, στη θάλασσα και στην ατµόσφαιρα. o ΑΣΗ κι η σηµασία τους, οι κίνδυνοι που τα απειλούν κι η προστασία τους. o ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ, εξοικονόµηση ενέργειας κι εναλλακτικές µορφές της. Σε όλα τα παραπάνω θα αναζητηθούν οι αιτίες, θα επισηµανθούν οι συνέπειες και θα προταθούν λύσεις. Η προσέγγιση του θέµατος θα γίνει µε έναν καινοτόµο τρόπο διδασκαλίας αυτόν της διαδραστικής τηλεδιάσκεψης µεταξύ 2 ηµοτικών Σχολείων και πιο συγκεκριµένα µεταξύ του 25 ου ηµοτικού Σχολείου Αθήνας και του 1 ου ηµοτικού Σχολείου Ναυπλίου. Οι διδάσκοντες και των 2 σχολείων συνεργάστηκαν κι αποφάσισαν από κοινού τον τρόπο υλοποίησης των τηλεδιασκέψεων, τη διδακτική µεθοδολογία που θα ακολουθηθεί, το χωροταξικό σχεδιασµό καθώς και την απαιτούµενη τεχνολογία. Καθόρισαν το χρονοδιάγραµµα και έθεσαν τους γενικούς αλλά κι ειδικούς στόχους της συγκεκριµένης εξ αποστάσεως δραστηριότητας. Βασιζόµενοι στο εποικοδοµιστικό µοντέλο µάθησης και µε βασική πεποίθηση ότι το βιωµατικό σχολείο σηµατοδοτεί ποιοτικότερη γνώση επιδιώκουµε οι µαθητές να λειτουργήσουν ως µικροί ερευνητές που µέσα από την οµαδοκεντρική συνεργασία και τη σωστή καθοδήγηση θα κατακτήσουν την πολύπλευρη και ζωντανή γνώση. Η γνώση είναι ερευνητική, διεισδυτική,επίκαιρη και δηµιουργική, έχοντας σαν αποτέλεσµα οι µαθητές να την εµπεδώνουν και να την αφοµοιώνουν καλύτερα αφού σε σηµαντικό της µέρος την παράγουν οι ίδιοι. Και το σηµαντικότερο: τη µεταδίδουν σε συµµαθητές τους, τη µοιράζονται µαζί τους, τη συνδηµιουργούν, τη συνθέτουν και την απολαµβάνουν.
Ο χωροταξικός σχεδιασµός, όπως παριστάνεται στο σχεδιάγραµµα που ακολουθεί, οργανώθηκε µε στόχο τη διευκόλυνση της όλης διαδικασίας. Το ακροατήριο χωρίζεται σε ενεργητικό, που παρουσιάζει τα θέµατά του και παθητικό, το οποίο παρακολουθεί την όλη διαδικασία. Η κάµερα καθώς και η οθόνη, βρίσκονται απέναντι από το ενεργητικό ακροατήριο. ΟΘΟΝΗ Ενεργητικό Ακροατήριο Δάσκαλος/α Δάσκαλος/α Παθητικό Ακροατήριο Πίνακας Οι τεχνικές απαιτήσεις του συστήµατος που απαιτούνται για κάθε σχολική µονάδα είναι : γραµµή ISDN, τηλεόραση, κάµερα τηλεδιάσκεψης, βίντεο, υπολογιστής και τηλέφωνο. Η όλη εξέταση του θέµατος θα γίνει µέσα από 4 τηλεδιασκέψεις. Η πρώτη έχει ως θέµα τη γνωριµία του ενός σχολείου µε τους µαθητές του άλλου συνεργαζόµενου σχολείου και των δασκάλων τους. Αυτό µπορεί να γίνει µε πολλούς τρόπους όπως π.χ παρουσιάσεις PowerPoint που έχουν ετοιµάσει χωριστά οι µαθητές των δύο σχολείων µε θέµα: «Η πόλη µας, το σχολείο µας, η τάξη µας». Στη δεύτερη τηλεδιάσκεψη µαθητές και διδάσκοντες των 2 σχολείων αποτελούν µια εικονική τάξη. Στην εικονική αυτή τάξη οι δάσκαλοι εναλλακτικά παρουσιάζουν το µέρος της ενότητας που θα διδάξουν, αφού έχει προηγηθεί µεταξύ τους συνεργασία για την όλη πορεία της διδασκαλίας. Έχουν ετοιµαστεί διερευνητικά των γνώσεων φύλλα εργασίας, τα οποία και δίνονται στους µαθητές και γίνεται ο χωρισµός του θέµατος στους βασικούς άξονες µέσα από συζήτηση ύστερα από την ανάλυση του µαθήµατος. Ουσιαστικά οι µαθητές προετοιµάζονται για την τρίτη τηλεδιάσκεψη. Στην τρίτη τηλεδιάσκεψη οι µαθητές των 2 τάξεων χωρίζονται σε οµάδες όσες και οι θεµατικοί άξονες και επεξεργάζονται τις ενότητες. Βγαίνουν τα πρώτα συµπεράσµατα και γίνονται οι πρώτες καταγραφές θέσεων και δεδοµένων. Μέσω τηλεσυνεργασίας γίνεται ανταλλαγή δεδοµένων κι απόψεων. Σ αυτή την φάση ο ρόλος των δασκάλων είναι συντονιστικός και συµβουλευτικός. Το παθητικό ακροατήριο και των 2 τάξεων έχει χωριστεί κι αυτό σε αντίστοιχες οµάδες µε το ενεργητικό και συµβάλλει αναζητώντας και συλλέγοντας δεδοµένα. Έτσι θα καταστεί δυνατή η εναλλαγή των ακροατηρίων. Από το τέλος της τρίτης τηλεδιάσκεψης έως και την τέταρτη οι µαθητές επικοινωνούν µεταξύ µέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας για να ανταλλάσσουν στοιχεία κι απόψεις.
Στην τέταρτη τηλεδιάσκεψη θα γίνει η τελική παρουσίαση συµπερασµάτων αλλά και δηµιουργιών. Η κάθε οµάδα επιλέγει το δικό της τρόπο για να παρουσιάσει τα αποτελέσµατα της εργασίας της. Οι γενικοί γνωσιακοί στόχοι των τηλεδιασκεψέων είναι οι ακόλουθοι: να κατανοήσουν τα οικολογικά προβλήµατα που έχει ο πλανήτης να κατανοήσουν τις αιτίες και τις συνέπειες τους τόσο στο περιβάλλον όσο και στον άνθρωπο να συνειδητοποιήσουν την αλληλεπίδραση του περιβάλλοντος και του ανθρώπου να έρθουν σε επαφή µε άρθρα, κείµενα, video, ντοκιµαντέρ που αναφέρονται στο οικολογικό πρόβληµα να προβληµατιστούν µε βάση αυτά για τη βιωσιµότητα του πλανήτη και να ευαισθητοποιηθούν να καταγράψουν τους προβληµατισµούς τους είτε µε τη µορφή του γραπτού λόγου είτε δηµιουργώντας σε εικαστικό επίπεδο να έρθουν σε επαφή µέσω της µουσικής µε δηµιουργούς που τους έχει απασχολήσει το οικολογικό πρόβληµα (π.χ συνθέτες: Μ. Χατζιδάκις, Ν. Γκάτσος, Λ. Μαχαιρίτσας, τίτλος τραγουδιών: Ο εφιάλτης της Περσεφόνης, Στα καµένα, κ.λ.π) να προτείνουν λύσεις Οι γενικοί διαδικαστικοί στόχοι είναι οι παρακάτω: να µάθουν νέους τρόπους αναζήτησης των πληροφοριών πέρα από τους καθιερωµένους να ασκηθούν σε τρόπους ανεξάρτητης µάθησης να καλλιεργήσουν τη συλλογική δράση, τη συνεργατικότητα, την πρωτοβουλία και την υπευθυνότητα να αναπτύξουν την κριτική σκέψη και την δηµιουργική φαντασία να αποκτήσουν την ικανότητα του συσχετισµού των πληροφοριών, της σύνθεσης, της γενίκευσης αλλά και της πρόβλεψης να µπορούν να καταγράφουν σχόλια, παρατηρήσεις και συµπεράσµατα µε εκφραστική πληρότητα να αποκτήσουν τη δεξιότητα να συνδιαλέγονται και να προτείνουν να εξασκηθούν στην επιχειρηµατολογία προφορική και γραπτή να δηµιουργήσουν και να καλλιεργήσουν κλίµα φιλίας, συνεργασίας κι εποικοδοµητικής συζήτησης µέσω της τηλεδιάσκεψης να αποκτήσουν βιωµατικές εµπειρίες µέσα από το σύνολο των δραστηριοτήτων να ενθαρρυνθούν στην ενεργητική συµµετοχή στη γνώση και στο άνοιγµα του σχολείου στον κόσµο να δηµιουργήσουν νέα πρότυπα µάθησης αλλά και να ακολουθήσουν νέα πρότυπα συµπεριφοράς Οι γενικοί αξιακοί σκοποί είναι οι εξής: να υιοθετήσουν φιλική στάση απέναντι στο φυσικό περιβάλλον και να καλλιεργήσουν το αίσθηµα σεβασµού για το περιβάλλον και τον άνθρωπο
να υιοθετήσουν νέα πρότυπα συµπεριφοράς ώστε να προστατεύσουν το περιβάλλον και ως αυριανοί πολίτες να αγωνιστούν για την προστασία αλλά και την βελτίωση του. να ενστερνιστούν αξίες και στάσεις όπως : η συλλογικότητα, η υπευθυνότητα, η συνεργατικότητα, η αυτενέργεια, η πειθαρχία και η µεθοδικότητα να συνειδητοποιήσουν τη σηµασία και την αξία της τεχνολογίας στην εποχή µας αλλά και τον ακόµη πιο καθοριστικό ρόλο που αυτή θα διαδραµατίσει στον αυριανό κόσµο όπου θα κληθούν να ζήσουν ως αυριανοί πολίτες Το παρακάτω σχήµα αποτυπώνει τους θεµατικούς άξονες όπως προέκυψαν ύστερα από την διαπραγµάτευση του θέµατος και µέσα από καταιγισµό ιδεών των µαθητών: (βλ. ΑΡΑΧΝΗ) Στο τέλος των τηλεδιασκέψεων προσδοκούµε οι µαθητές να έχουν συνειδητοποιήσει τη σηµαντικότητα του οικολογικού προβλήµατος που παρουσιάζεται τα τελευταία 100 χρόνια στο πλανήτη µας και να έχουν σχηµατίσει τη δική τους εντελώς προσωπική άποψη για το ποιοι βαρύνονται από τις ευθύνες και πώς µπορούν οι ίδιοι να βάλλουν το µικρό τους λιθαράκι για τη διάσωση του πλανήτη Αν ξύνοντας τον πλανήτη µας αυτός πονάει (βλ. Ανθολόγιο «η Χιονάτη της Πάρνηθας») εµείς πρέπει να αιµορραγούµε. Αυτή είναι µια µοναδική αξία, την οποία επιδιώκουµε µε αυτό τον πρωτότυπο τρόπο διδασκαλίας όχι απλά να την ενστερνιστούν οι µαθητές, αλλά και να την βιώσουν. Έτσι θα γίνουν υπεύθυνοι κι ενεργοί πολίτες κι όχι παθητικοί δέκτες καθορισµένων γνώσεων. Το ανοιχτό σχολείο στην κοινωνία και στις ΤΠΕ είναι το ζητούµενο της εποχής µας και πρώτη προτεραιότητα.