Κεφ. 13, Ισοζύγιο Πληρωμών και οι Εθνικοί Λογαριασμοί

, Κεφ. 13, Ισοζύγιο Πληρωμών και οι Εθνικοί Λογαριασμοί

Το Ισοζύγιο Πληρωμών: θέματα 1. Το ισοζύγιο πληρωμών και οι επί μέρους λογαριασμοί. 2. Το ελληνικό ισοζύγιο πληρωμών. 3. Η λογιστική του ισοζυγίου πληρωμών. 4. Ισορροπία και το ισοζύγιο πληρωμών. 5. Τα εθνικολογιστικά μεγέθη και το ισοζύγιο πληρωμών. 6. Το ισοζύγιο πληρωμών και το διαχρονικό εμπόριο. 2

1.Το ισοζύγιο πληρωμών και οι επί μέρους λογαριασμοί. Ισοζύγιο πληρωμών: λογαριασμός στον οποίο καταγράφονται όλες οι συναλλαγές μίας χώρας με τον υπόλοιπο κόσμο, μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, π.χ. ένα έτος, ένα τετράμηνο. 3

Επί μέρους λογαριασμοί: Το Ισοζύγιο Πληρωμών αποτελείται από τρεις βασικούς επί μέρους λογαριασμούς: το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (CA Current Account) το Ισοζύγιο Κεφαλαίου ή Χρηματοοικονομικό Ισοζύγιο (ΚA) το Ισοζύγιο Επισήμων Συναλλαγών (ΔΟR) Δ: μεταβολή και ΟR: Official Reserves). 4

Ισοζύγιο Πληρωμών Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών Χρηματοοικονομικό Ισοζύγιο Ισοζύγιο Επισήμων Συναλλαγών Εμπορικό Ισοζύγιο Ισοζύγιο Αδήλων Πόρων 5

Ισοζύγιο Αδήλων Πόρων Ισοζύγιο Υπηρεσιών, Ισοζύγιο Μεταβιβάσεων Ισοζύγιο Εισοδημάτων 6

Το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών αποτελείται: 7 Εμπορικό Ισοζύγιο: εδώ καταγράφονται οι εισπράξεις και πληρωμές από εξαγωγές και εισαγωγές, αγαθών. Ισοζύγιο Αδήλων Πόρων: καταγράφονται οι εισπράξεις και οι πληρωμές από πηγές που δεν είναι τόσο φανερές. το Iσοζύγιο Αδήλων Πόρων περιλαμβάνει τρεις επί μέρους λογαριασμούς: το Ισοζύγιο Υπηρεσιών, το Ισοζύγιο Εισοδημάτων και το Ισοζύγιο Μεταβιβάσεων.

Ισοζύγιο Υπηρεσιών: Στο ισοζύγιο υπηρεσιών καταγράφονται οι χρηματικές ροές (εισπράξεις και πληρωμές ) που προκύπτουν από συναλλαγές κατοίκων Ελλάδος με μη κατοίκους με αντικείμενο τη μεταξύ τους παροχή υπηρεσιών. Τουρισμός (ταξιδιωτικό συνάλλαγμα) Μεταφορές (ναυτιλία) Λοιπές υπηρεσίες

Ισοζύγιο Εισοδημάτων Στο ισοζύγιο εισοδημάτων καταγράφονται οι χρηματικές ροές που προκύπτουν από συναλλαγές (εισπράξεις και πληρωμές) μεταξύ κατοίκων και μη κατοίκων και αφορούν σε εισοδήματα από εργασία, από άμεσες επενδύσεις, από επενδύσεις χαρτοφυλακίου και από λοιπές επενδύσεις (δάνεια και καταθέσεις). Τόκοι Μερίσματα Kέρδη Εισοδήματα από εργασία

Ισοζύγιο Μεταβιβάσεων: 1. Ισοζύγιο Τρεχουσών Μεταβιβάσεων: Εισπράξεις Πληρωμές Αφορούν συναλλαγές της Γενικής Κυβέρνησης με ΕΕ (από και προς την ΕΕ) Περιλαμβάνονται κυρίως άμεσες ενισχύσεις (ΚΑΠ) και ενισχύσεις από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και οι πληρωμές της συμμετοχής της χώρας μας στο Κοινοτικό Προϋπολογισμό. 2. Ισοζύγιο Κεφαλαιακών Μεταβιβάσεων: Μεταβιβάσεις από τα διαρθρωτικά ταμεία και από το Ταμείο Συνοχής (ΚΠΣ, ΕΣΠΑ).

Το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών είναι ο σημαντικότερος λογαριασμός του Ισοζυγίου Πληρωμών: α) δείχνει την οικονομική δύναμη της χώρας σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, β) επηρεάζει τις διακυμάνσεις του Εθνικού Εισοδήματος Y: Υ= C + I + G + CA. ένα πλεόνασμα (έλλειμμα) του CA επηρεάζει θετικά (αρνητικά) την οικονομική δραστηριότητα της χώρας) γ) δείχνει κατά πόσο η οικονομία της χώρας μπορεί να λειτουργεί χωρίς δανεισμό από το εξωτερικό. 11

12 Ισοζύγιο Κεφαλαίου ή ισοζύγιο χρηματοοικονομικών συναλλαγών: εδώ καταγράφονται οι εισροές και εκροές κεφαλαίου μίας χώρας από και προς τον υπόλοιπο κόσμο. Κεφάλαιο: οποιοδήποτε περιουσιακό στοιχείο άμεσα ή έμμεσα ρευστοποιήσιμο, όπως χρήμα, ομόλογα, μετοχές, επιχειρήσεις, οικόπεδα, σπίτια, δάνεια ιδιωτικά ή δημόσια.

Ισοζύγιο Κεφαλαίου ή Ισοζύγιο Χρηματοοικονομικών Συναλλαγών: Σύμφωνα με τον νέο τρόπο καταγραφής του Ισοζυγίου Πληρωμών, το Χρηματοοικονομικό περιέχει τρεις επί μέρους λογαριασμούς: τον λογαριασμό Άμεσων Επενδύσεων, τις Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου και τις Λοιπές Επενδύσεις. 13

Άμεση επένδυση Άμεση επένδυση στο εξωτερικό: δημιουργείται όταν ελληνική εταιρεία (άμεσος επενδυτής) αποκτήσει τουλάχιστον το 10% του μετοχικού κεφαλαίου ξένης εταιρείας (επιχείρηση άμεσης επένδυσης) Άμεση ξένη επένδυση στην Ελλάδα: δημιουργείται όταν ξένη εταιρεία (άμεσος επενδυτής) αποκτήσει τουλάχιστον το 10% του μετοχικού κεφαλαίου ελληνικής εταιρείας (επιχείρηση άμεσης επένδυσης).

Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου Στην κατηγορία «επενδύσεις χαρτοφυλακίου» καταγράφονται οι χρηματικές ροές που αφορούν σε συναλλαγές μεταξύ κατοίκων και μη κατοίκων που επηρεάζουν τις μεταξύ τους απαιτήσεις και υποχρεώσεις σε τίτλους. Οι τίτλοι διακρίνονται σε μετοχικούς τίτλους και χρεόγραφα (ομόλογα και άλλα μέσα χρηματαγοράς).

Λοιπές επενδύσεις Στις κατηγορία «λοιπές επενδύσεις» καταγράφονται οι χρηματικές ροές από συναλλαγές μεταξύ κατοίκων και μη κατοίκων και αφορούν κυρίως σε δάνεια και καταθέσεις.

Ισοζύγιο Επισήμων Συναλλαγών (ΔOR): καταγράφει τις μεταβολές στα συναλλαγματικά αποθέματα, την καθαρή θέση της χώρας στο ΔΝΤ, τα ΕΤΔ και το απόθεμα χρυσού της χώρας που φυλάσσονται από τη Κεντρική Τράπεζα. 17

Πίνακας 1: Ισοζύγιο Πληρωμών της Ελλάδα (σε εκατ. ευρώ) 2002 2003 2004 Ι. Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών -8.571,3-8.646,3-6.411,0 Ια. Εμπορικό Ισοζύγιο -22.708,7-22.643,5-25.435,8 Ιβ. Ισοζύγιο Αδήλων Πόρων Ιβ.1. Ισοζύγιο Υπηρεσιών 10.755,4 11.506,5 15.467,0 Ιβ.2. Ισοζύγιο Εισοδημάτων -2.073,4-2.597,4-2.457,4 Ιβ.3. Ισοζύγιο Μεταβιβάσεων 5.455,4 5.088,1 6.015,1 ΙΙ. Ισοζύγιο Χρηματοοικονομικών Συναλλαγών (Ισοζύγιο Κεφαλαίου) 10310,4 9663,7 7834,0 ΙΙ.α. Άμεσες Επενδύσεις -643,0 544,7 599,6 ΙΙ.β. Επενδύσεις χαρτοφυλακίου 10937,8 12334,0 13727,5 ΙΙ.γ. Λοιπές επενδύσεις 1998,6-7623,9-9104,1 ΙΙ.δ. Μεταβολή Συναλλαγματικών Διαθεσίμων -1983,0 4409,0 2611,0 ΙΙΙ. Τακτοποιητέα Στοιχεία -1739,0-1017,4-1423,0 ΙV. I+II+IIΙ 0,0 0,0 0,0

Πίνακας 1: Ισοζύγιο Πληρωμών της Ελλάδα 2013) (σε εκατ. ευρώ) (Τράπεζα Ελλάδος 2010 2011 2012 Ι. Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (Ια+Ιβ1+Ιβ2+Ιβ3) -22.506-20.633-5.583 Ια. Εμπορικό Ισοζύγιο -28.279-27.229-19.583 Ιβ. Ισοζύγιο Αδήλων Πόρων Ιβ.1. Ισοζύγιο Υπηρεσιών 13.248 14.629 14.719 Ιβ.2. Ισοζύγιο Εισοδημάτων -7.674-8.595-2.165 Ιβ.3. Ισοζύγιο Τρεχουσών Μεταβιβάσεων 199 561 1.444 Ιβ.4. Ισοζύγιο Κεφαλαιακών Μεταβιβάσεων 2.072 2.672 2.326 ΙΙ. Ισοζύγιο Χρηματοοικονομικών Συναλλαγών (Ισοζύγιο Κεφαλαίου) 20.854 17.838 3.556 ΙΙ.α. Άμεσες Επενδύσεις -927-452 2.322 ΙΙ.β. Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου -20.855-19.778-100.504 ΙΙ.γ. Λοιπές επενδύσεις 42.538 38.050 101.742 ΙΙ.δ. Μεταβολή Συναλλαγματικών Διαθεσίμων -97 +19-5 ΙΙΙ. Τακτοποιητέα Στοιχεία -419 123-300 ΙV. I+Ιβ.4+ II + IIΙ 0 0 0

Εισαγωγές-Εξαγωγές Αγαθών και Υπηρεσιών (δις ευρώ, σταθερές τιμές 2005) 90 80 70 60 Εισαγωγές 50 40 Εξαγωγές 30 20 10 0 20

Από την έκθεση του Διοικητή της Τ.Ε. για το 2017

Από την έκθεση του Διοικητή της Τ.Ε. για το 2017

Από την έκθεση του Διοικητή της Τ.Ε. για το 2017

Από την έκθεση του Διοικητή της Τ.Ε. για το 2017

25 Από την έκθεση του Διοικητή της Τ.Ε. για το 2013

3.Η λογιστική του Ισοζυγίου Πληρωμών Η καταγραφή των συναλλαγών στο Ισοζύγιο Πληρωμών γίνεται με την διπλογραφική μέθοδο. Κάθε συναλλαγή γράφεται δύο φορές, την μια φορά σαν χρέωση και την άλλη σαν πίστωση. 26

Πίστωση: με το πρόσημο (+), καταγράφεται οποιαδήποτε συναλλαγή καταλήγει σε είσπραξη από το εξωτερικό. π.χ. οι εξαγωγές αγαθών, οι εισπράξεις από τουριστικές υπηρεσίες, οι εισπράξεις από την ναυτιλία, τα μεταναστευτικά εμβάσματα, οι εισροές από την Ε.Ε., οι αγορές ελληνικών μετοχών, ομολόγων, ή, repos από ξένους, τα δάνεια ιδιωτών ή του δημοσίου από το εξωτερικό, η εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα. 27

Χρέωση: με το πρόσημο (-), καταγράφεται οποιαδήποτε συναλλαγή καταλήγει σε πληρωμή προς το εξωτερικό και αυξάνει τις απαιτήσεις της χώρας μας έναντι των ξένων. π.χ. οι εισαγωγές αγαθών, οι πληρωμές για ταξίδια ελλήνων στο εξωτερικό, οι πληρωμές για διεθνείς μεταφορές, οι πληρωμές τόκων, μερισμάτων, royalties προς το εξωτερικό, οι αποπληρωμές δανείων, οι αγορές μετοχών, ομολόγων από ξένες αγορές, οι καταθέσεις ελλήνων σε τράπεζες του εξωτερικού, η εκροή άμεσων επενδύσεων στο εξωτερικό. Η αύξηση των συναλλαγματικών διαθεσίμων που φυλάσσονται από την Κεντρική Τράπεζα αυξάνουν τις υποχρεώσεις της χώρας μας έναντι του εξωτερικού και καταγράφεται ως χρεώση, με 28 πρόσημο (-).

4.Η ισορροπία του ισοζυγίου πληρωμών. Το Ισοζύγιο Πληρωμών είναι πάντα σε ισορροπία. Ισχύει ότι CA + ΚΑ + ΔOR 0 «τακτοποιητέα στοιχεία». εκ των υστέρων, ex post, το Ισοζύγιο Πληρωμών = άθροισμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών και του Χρηματοοικονομικού Ισοζυγίου είναι πάντα ισοσκελισμένο, αν προσθέσομε και τα τακτοποιητέα στοιχεία. 29

Ισορροπία: C. P. Kindleberger (1969) Κατάσταση που μπορεί να διατηρηθεί χωρίς παρέμβαση με δεδομένο ένα σύνολο παραμέτρων: Εισόδημα Δημόσια ελλείμματα - χρέος Τιμές Επιτόκια Προτιμήσεις Παραγωγικοί πόροι Συναρτήσεις παραγωγής 30

Σημασία όμως έχει αν συγκεκριμένοι λογαριασμοί του ισοζυγίου παρουσιάζουν έλλειμμα ή πλεόνασμα. Για ισορροπία, θα πρέπει το άθροισμα ορισμένων επιλεγμένων λογαριασμών να είναι μηδέν. 31

Ισορροπία σχετίζεται: το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών το Εμπορικό Ισοζύγιο το Ισοζύγιο Κεφαλαίου το Γενικό Ισοζύγιο Γενικό Ισοζύγιο ή Ισοζύγιο Πληρωμών: άθροισμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών και του Ισοζυγίου Κεφαλαίου. 32

Γενικό ισοζύγιο:ca + ΚΑ = - ΔOR ονομάζεται και Ισοζύγιο Επισήμων Διακανονισμών, διότι ισούται με την μεταβολή των συναλλαγματικών διαθεσίμων της χώρας. 33

5.Εθνικολογιστικά μεγέθη και το ισοζύγιο πληρωμών Το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν μετρά την αξία παραγωγής που έχει παραχθεί από τους μόνιμους κατοίκους της χώρας, κατά τη διάρκεια ενός έτους. Υπολογίζεται αν προσθέσομε την τελική αξία όλων των υπηρεσιών και προϊόντων. Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) μετρά την αξία παραγωγής που έχει παραχθεί μέσα στη χώρα από μόνιμους κατοίκους ή ξένους, κατά τη διάρκεια ενός έτους 34

35 Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν = Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν + καθαρές εισπράξεις από δραστηριότητες στο εξωτερικό.

Υ = C + I + G + CA (1) CA = Y- (C + I + G) (2) Αν CA<0, η χώρα μπορεί να δαπανά αξία εισοδήματος μεγαλύτερη από την αξία του προϊόντος που παράγει, μόνο αν δανείζεται από το εξωτερικό. σχέση εθνικής αποταμίευσης (S) και Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών. Σε κλειστή οικονομία, ισχύουν τα εξής: 36

Σε κλειστή οικονομία, ισχύουν τα εξής: Sp = Y C T (3) Sg = T G (4) S = Sp + Sg (5) S = Y C G (7) αλλά ισχύει ότι Y = C + I + G (6) I = Y- C G (8) (7), (8) S = I (9) 37

Σε μία ανοικτή οικονομία: Sp = Y C T (3) Sg = T G (4) S = Sp + Sg (5) S = Y C G (7) αλλά ισχύει ότι Y = C + I + G + CA (10) I+CA = Y - C - G (11) (7), (11) S = I +CA (12) 38

S = I + CA: μπορεί να διαβαστεί με διάφορους τρόπους: 1) Η εθνική αποταμίευση μπορεί να χρηματοδοτήσει εγχώριες επενδύσεις, I, ή επενδύσεις στο εξωτερικό, μέσω του CA. 2) Αν γράψομε την (12) ως Ι = S - CA: μία επένδυση μπορεί να χρηματοδοτηθεί είτε από την εθνική αποταμίευση ή από καθαρό δανεισμό από το εξωτερικό, μέσω της διεύρυνσης του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών. 39

3) Αν γράψομε την (12) ως CA = S-I: αν CA>0 η χώρα μας δανείζει στο εξωτερικό το περίσσευμα της εθνικής αποταμίευσης. Αν CA<0, η χώρα μας δανείζεται από το εξωτερικό για να χρηματοδότηση τις επενδύσεις, αφού οι εγχώριοι πόροι δεν επαρκούν. 40

Σχέση δημοσιονομικού ελλείμματος και ελλείμματος του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών (το δίδυμο έλλειμμα): S = I + CA S = Sp + Sg = Sp + (T-G) G-T: δημοσιονομικό έλλειμμα I+CA = Sp + (T-G) I+CA = Sp + (T-G) CA = Sp I + (T-G) 41

CA = Sp I + (T-G) Όταν (T-G) Δημιουργείται δημοσιονομικό έλλειμμα. Πώς επηρεάζεται το CA; CA Δίδυμο έλλειμμα Αλλά είναι πιθανό: CA = Sp I + (T-G) ή CA = Sp I + (T-G) 42

Ελλάδα: Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (% ΑΕΠ) Δημοσιονομικό Ισοζύγιο (% ΑΕΠ) 4 Δημοσιονομικό Ισοζύγιο 0-4 -8 Τρεχ. Συναλλαγές -12-16 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 43 Public Balance (%GDP) Current Account Balance (%GDP)

6.Το ισοζύγιο πληρωμών και το διαχρονικό εμπόριο. Η εθνικολογιστική ταυτότητα: Υ = C+I+G+CA φανερώνει ότι μία ανοικτή οικονομία μπορεί να δαπανήσει αξία εισοδήματος διαφορετική από την αξία του προϊόντος που παράγει. Αν CA<0, τότε Υ- (C+I+G) <0 και Υ< C + I + G εισόδημα< δαπάνη 44

η αξία της δαπάνης είναι μεγαλύτερη του εισοδήματος. Αν αυτή η διαφορά, που αντιστοιχεί στο έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών, οφείλεται σε αυξημένη ζήτηση για καταναλωτικά αγαθά η χώρα εισάγει τρέχουσα κατανάλωση που χρηματοδοτείται με καθαρό δανεισμό από το εξωτερικό. Στο μέλλον η χώρα θα πρέπει να αποπληρώσει τον δανεισμό. Άρα η αυξημένη τρέχουσα κατανάλωση επιβαρύνει τη μελλοντική κατανάλωση. 45

Ανταλλαγή τρέχουσας με μελλοντική κατανάλωση H δυνατότητα να δανειζόμαστε από το εξωτερικό μέσω του διεθνούς εμπορίου για να χρηματοδοτούμε τρέχουσα κατανάλωση λέγεται διαχρονικό εμπόριο. Το διαχρονικό εμπόριο πρέπει να είναι σε ισορροπία. 46