Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 6 Οκτωβρίου 2015 12766/15 SΟC 568 EMPL 377 PENS 12 ΕCOFIN 749 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της: Γενικής Γραμματείας του Συμβουλίου προς τις: αντιπροσωπίες αριθ. προηγ. εγγρ.: 12352/15 SOC 538 EMPL 353 PENS 11 ECOFIN 728 Θέμα: Επαρκή εισοδήματα συνταξιοδότησης στις γηράσκουσες κοινωνίες - Συμπεράσματα του Συμβουλίου Επισυνάπτεται για τις αντιπροσωπίες η τελική μορφή των συμπερασμάτων που εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο «Απασχόληση, Κοινωνική Πολιτική, Υγεία και Καταναλωτές» (EPSCO) στις 5 Οκτωβρίου 2015. 12766/15 ΑΓΚ/ριτ 1
Επαρκή εισοδήματα συνταξιοδότησης στις γηράσκουσες κοινωνίες Σχέδιο συμπερασμάτων του Συμβουλίου Μετά τη δημοσίευση της Έκθεσης του 2015 για τη δημογραφική γήρανση: οικονομικές και δημοσιονομικές προβλέψεις για τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ και τη Νορβηγία (2013-2060), η οποία εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 12 Μαΐου 2015, η Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας και η Επιτροπή (DG EMPL) υπέβαλαν την Έκθεση του 2015 για την επάρκεια των συνταξιοδοτικών παροχών: τρέχουσα και μελλοντική επάρκεια των παροχών των ηλικιωμένων στην ΕΕ. Η έκθεση βασίζεται στα δημογραφικά και οικονομικά στοιχεία της Έκθεσης για τη δημογραφική γήρανση και εξετάζει κατά πόσον και πως τα κράτη μέλη θα είναι σε θέση να παράσχουν επαρκείς συνταξιοδοτικές παροχές. Σύμφωνα με τα πορίσματα της έκθεσης του 2015 για τη δημογραφική γήρανση, οι πρόσφατες συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις στις περισσότερες χώρες θα περιορίσουν τις δημόσιες δαπάνες μέχρι το 2060, παρά τη σημαντική αύξηση του ποσοστού των ηλικιωμένων. Ωστόσο, σε ορισμένα κράτη μέλη θα υπάρξει ακόμη αύξηση των δημόσιων συνταξιοδοτικών δαπανών κατά δύο έως τέσσερα επί τοις εκατό του ΑΕγχΠ. Από την Έκθεση του 2015 για την επάρκεια των συνταξιοδοτικών παροχών, φαίνεται ότι η μελλοντική δημοσιονομική διατηρησιμότητα μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο μόνον εάν δεν υπάρξουν συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις με στόχο την περιστολή των αυξητικών τάσεων των δαπανών στο μέλλον υπάρχει επίσης κίνδυνος επιζήμιων πολιτικών συνεπειών εάν, με τις μεταρρυθμίσεις, ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός ηλικιωμένων μείνει χωρίς επαρκή εισοδήματα. Το Συμβούλιο ΤΟΝΙΖΕΙ επομένως πόσο σημαντικό είναι να παρακολουθούνται οι τάσεις της επάρκειας και από κοινωνική και από δημοσιονομική πλευρά. 12766/15 ΑΓΚ/ριτ 2
Το Συμβούλιο ΣΤΗΡΙΖΕΙ τα κύρια πορίσματα της Επιτροπής Κοινωνικής Προστασίας και σημειώνει ιδιαιτέρως τα εξής: πολλές πρόσφατες μεταρρυθμίσεις είχαν στόχο να εξασφαλίσουν τη δημοσιονομική διατηρησιμότητα προωθώντας την επιμήκυνση του επαγγελματικού βίου, με αυξήσεις του ηλικιακού ορίου συνταξιοδότησης και μέτρα για τον περιορισμό της πρώιμης εξόδου από την αγορά εργασίας, εξισορροπώντας την επάρκεια και τη δημοσιονομική διατηρησιμότητα μολονότι, για την ΕΕ συνολικά, οι συντάξεις παρέχουν στους περισσοτέρους προστασία από την ενδεχόμενη φτώχεια και εξασφάλιση επαρκών εισοδημάτων στα γηρατειά, σε πολλά κράτη μέλη θα πρέπει να καταβληθεί μεγαλύτερη προσπάθεια για την αντιμετώπιση της ενδεχόμενης φτώχειας σε αυτές τις ηλικίες, όπως πχ η σοβαρή στέρηση υλικών αγαθών, και για την εγγύηση της ασφάλειας των εισοδημάτων στα γηρατειά όσον αφορά τη μελλοντική επάρκεια των συντάξεων, τα μειούμενα ποσοστά αναπλήρωσης εισοδήματος από τα δημόσια συνταξιοδοτικά συστήματα κατά τα επόμενα 40 χρόνια σημαίνει ότι, για ορισμένα κράτη μέλη, η διατήρηση του εισοδήματος μετά τη συνταξιοδότηση θα εξαρτάται όλο και περισσότερο από τις συμπληρωματικέςσυντάξεις και τις αποταμιεύσεις με τις μεταρρυθμίσεις που επιδιώκουν την εξασφάλιση της δημοσιονομικής διατηρησιμότητας με μείωση των παροχών, εφαρμόζοντας ασθενέστερη τιμαριθμική προσαρμογή των συντάξεων και με μετατόπιση των οικονομικών κινδύνων από τα συνταξιοδοτικά συστήματα στους συνταξιούχους, δυσχεραίνεται η παροχή αποτελεσματικής προστασίας από την ενδεχόμενη φτώχεια και η εξασφάλιση των εισοδημάτων των ηλικιωμένων δεν έχουν όλοι οι Ευρωπαίοι τη δυνατότητα να εργάζονται σε ποιοτικά υψηλές εργασίες ούτε να αποταμιεύουν για τη σύνταξή τους ώστε να σωρεύσουν επαρκή συνταξιοδοτικά δικαιώματα, ενώ, μάλιστα, πολλοί δεν είναι σε θέση να παραμείνουν ως εργαζόμενοι επί μακρό διάστημα ώστε να φθάσουν τα αυξανόμενα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης και να αποφύγουν τις ποινές της πρόωρης εξόδου 12352/15 ΑΓΚ/ριτ 3
επομένως, πρέπει κατά προτεραιότητα να δοθεί δυνατότητα σε γυναίκες και άνδρες για δια βίου μάθηση, κατάρτιση υγειονομική και κοινωνική στήριξη που θα επιτρέψουν, στις γυναίκες και τους πιο ηλικιωμένους εργαζόμενους κυρίως, να παραμείνουν σε θέσεις ποιότητας για όλο τους τον εργασιακό βίο, πράγμα που θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη συμμετοχή του εργατικού δυναμικού και πληρέστερες σταδιοδρομίες, οπότε και σε εισοδήματα που θα οδηγούν σε επαρκή σύνταξη τα δημόσια συνταξιοδοτικά και άλλα συστήματα κοινωνικής προστασίας θα πρέπει να παρέχουν επαρκείς διασφαλίσεις για τις γυναίκες και τους άνδρες των οποίων οι δυνατότητες απασχόλησης δεν τους επιτρέπουν ή δεν τους επέτρεπαν να σωρεύσουν επαρκή συνταξιοδοτικά δικαιώματα στις διασφαλίσεις αυτές περιλαμβάνονται, συγκεκριμένα, διατάξεις για ελάχιστες συντάξεις ή άλλα ελάχιστα εισοδήματα για τους ηλικιωμένους, καθώς και αναδιανομές όπως πχ πιστώσεις για διαστήματα κατά τα οποία δεν σωρεύουν πλήρη δικαιώματα σε περίπτωση ακούσιας απουσίας από την εργασία λόγω καθηκόντων περίθαλψης, ασθενείας ή ανεργίας. Το Συμβούλιο, προκειμένου να βοηθήσει τα κράτη μέλη να συνεχίσουν τις μεταρρυθμίσεις που αποτρέπουν τους μελλοντικούς κινδύνους της επάρκειας, ενώ παράλληλα εξασφαλίζεται η μακροπρόθεσμη δημοσιονομική βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων και τηρούνται οι κανόνες των κρατών μελών στον τομέα της κοινωνικής προστασίας, ΖΗΤΕΙ από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να συνεργαστούν για να διερευνήσουν διεξοδικότερα τις πληθυσμιακές ομάδες που κινδυνεύουν περισσότερο να βρεθούν με ανεπαρκή εισοδήματα στα γηρατειά (πχ γυναίκες, νεότεροι εργαζόμενοι, μετανάστες, ανειδίκευτοι και χαμηλόμισθοι) να διερευνήσουν τρόπους για την αντιμετώπιση των μελλοντικών κινδύνων της επάρκειας και της φτώχειας με ειδικά ανά χώρα και κατάλληλα προληπτικά μέτρα στον τομέα της απασχόλησης και με διατάξεις μετριασμού στα συνταξιοδοτικά ή άλλα συστήματα κοινωνικής προστασίας 12352/15 ΑΓΚ/ριτ 4
να επανεξετάσουν, στην Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας και στην Επιτροπή Απασχόλησης, πολιτικές που ενισχύουν τις δυνατότητες απασχόλησης των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων, λαμβάνοντας υπόψη ιδίως οικονομικές, εργασιακές, υγειονομικές και κοινωνικές εναλλακτικές που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ύστερη σταδιοδρομία και τη μετάβαση από την εργασία στη σύνταξη να διερευνήσουν τρόπους με τους οποίους αυτά τα συνταξιοδοτικά συστήματα, στα οποία η επάρκεια των συντάξεων εξαρτάται κατά μέγα μέρος από τις συμπληρωματικές συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις, μπορούν να αξιοποιήσουν τις αποταμιεύσεις με τον αποτελεσματικότερο τρόπο να επανεξετάσουν, στην Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας, στοιχεία στα συνταξιοδοτικά και άλλα συστήματα κοινωνικής προστασίας τα οποία μπορούν να μειώσουν το ενδεχόμενο της φτώχειας και της ανεπάρκειας των συντάξεων, μεταξύ των οποίων, όπου δει, αναδιανεμητικές σχέσεις μεταξύ εισφορών και παροχών, συνταξιοδοτικές πιστώσεις, διατάξεις για το ελάχιστο εισόδημα, και διατάξεις για γυναίκες και άνδρες που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την αγορά εργασίας πρόωρα λόγω αναπηρίας ή ανεργίας προς τούτο θα πρέπει να ληφθούν υπ' όψιν οι ανισότητες, ιδίως στις υγειονομικές και εργασιακές ευκαιρίες και δυνατότητες προκειμένου να συμβιβαστούν οι εργασιακές και υγειονομικές ευθύνες που βαρύνουν διάφορες ομάδες γυναικών και ανδρών, με ιδιαίτερη έμφαση στους συνταξιούχους που ζουν μόνοι ή έχουν δευτερογενή δικαιώματα, όπως η σύνταξη επιζώντων να ενισχύσουν την ικανότητα πρόληψης των κινδύνων της επάρκειας και της δημοσιονομικής διατηρησιμότητας μεσοπρόθεσμα (10 με 15 χρόνια) χρησιμοποιώντας διοικητικά δεδομένα, εργαλεία προσομοίωσης και έρευνες, όπως οι κοινοτικές στατιστικές για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EU-SILC), η ευρωπαϊκή έρευνα υγείας με συνεντεύξεις (ehis) και η στατιστική έρευνα για την υγεία, τη γήρανση και τη συνταξιοδότηση στην Ευρώπη (SHARE), δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να υλοποιήσουν τα κατάλληλα διορθωτικά μεταρρυθμιστικά μέτρα σύμφωνα με τις συγκεκριμένες εθνικές οικονομικές, δημοσιονομικές και ευρύτερες κοινωνικές περιστάσεις να διαθέσουν αυτές τις πληροφορίες στους αρμόδιους για τη χάραξη της πολιτικής και στο κοινό, ως βάση για μία καλύτερα πληροφορημένη διαδικασία λήψης αποφάσεων 12352/15 ΑΓΚ/ριτ 5
να διασφαλίσουν ότι οι γυναίκες και οι άνδρες, αφενός, γνωρίζουν σαφώς τις συνέπειες των αποφάσεών τους για τα εργασιακά θέματα στο μελλοντικό ύψος των συντάξεών τους και, αφετέρου, μπορούν, με τα φύλλα συνταξιοδότησης και τις υπηρεσίες παρακολούθησης των συντάξεων, να έχουν σαφέστερη εικόνα των μελλοντικών εισοδημάτων τους μετά τη σύνταξη και, επίσης, των επιλογών για τη βελτίωσή της να καλέσουν την Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας να συνεργαστεί στενά με τους διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΟΣΑ, η Παγκόσμια Τράπεζα και ο ΔΟΕ, για να διερευνήσουν τις πλέον ενδεδειγμένες πολιτικές απαντήσεις στις εμφανιζόμενες προκλήσεις, ενώ παράλληλα αναγνωρίζεται ότι τα κράτη μέλη παραμένουν υπεύθυνα για τον σχεδιασμό των συνταξιοδοτικών τους συστημάτων με τον τρόπο αυτό, τα κράτη μέλη θα επωφεληθούν από τις εμπειρίες των χωρών εκτός ΕΕ που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα σχετικά με την εξασφάλιση της μελλοντικής επάρκειας των συντάξεων στις γηράσκουσες κοινωνίες να υποβάλουν στο Συμβούλιο τα παρόντα πορίσματα και συστάσεις βάσει της παρούσας εργασίας. 12352/15 ΑΓΚ/ριτ 6