ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗ ΖΩΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από έντονες και πολυεπίπεδες κρίσεις σε κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό επίπεδο. Στην προσπάθεια μας να εντοπίσουμε διέξοδο από την κρίση στρεφόμαστε για άλλη μια φορά στην εκπαίδευση αναζητώντας τους όρους μιας νέας συλλογικότητας, κατάλληλης για το νέο αιώνα. Με το άτομο πολίτη συμμέτοχο σε όλα τα επίπεδα, κριτικό και ενεργό, ικανό να παίρνει τη ζωή του στα χέρια του και να της δίνει όραμα και προοπτική. Ο ρόλος της εκπαίδευσης πρέπει λοιπόν να επικεντρωθεί στο να εφοδιάσει τους μαθητές με λειτουργικές δεξιότητες και ικανότητες: ικανότητα προσαρμογής, δημιουργικότητα, φαντασία, κριτική σκέψη, ευελιξία. Μέσα από τις λειτουργικές αυτές δεξιότητες επιθυμούμε να καταλήξουμε στην ενεργό συμμετοχή και τη δράση για να μπορούν οι άνθρωποι να σκέφτονται για τον εαυτό τους ως ενεργοί πολίτες, πρόθυμοι, ικανοί και επαρκείς. Να τους καταστήσουμε ατομικά ικανούς να βρίσκουν νέους τρόπους εμπλοκής και δράσης. Στα πλαίσια των προβληματισμών αυτών ένα νέο θέμα, η Αγωγή Ζωής, εντάσσεται στο αναλυτικό πρόγραμμα της Δημοτικής Εκπαίδευσης, στα πλαίσια του Ενιαίου Ολοήμερου σχολείου. Ένα θέμα με πολλές προοπτικές και δυνατότητες. Η Αγωγή Ζωής ως θέμα του αναλυτικού προγράμματος πρέπει πρωτίστως να αντιμετωπιστεί ως διαδικασία ενδυνάμωσης των αυριανών πολιτών έτσι ώστε να μπορούν να απολαμβάνουν τη ζωή τους αλλά και να συμμετέχουν ενεργά στη πολιτισμική, κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική πτυχή της καθημερινότητάς τους. Η Αγωγή Ζωής εντάσσεται στο αναλυτικό πρόγραμμα με στόχο να αποτελέσει εφόδιο ζωής.. Δε στοχεύει απλά στη δημιουργία πολιτών με γνώσεις και δεξιότητες. H Aγωγή ζωής στοχεύει να πείσει τους αυριανούς πολίτες να χρησιμοποιήσουν αυτές τις γνώσεις και δεξιότητες. Εμπεριέχει διαδικασίες οι οποίες επιτρέπουν στο 1
μαθητή να έχει ενεργό εμπλοκή σε διαδικασίες λήψης και υλοποίησης αποφάσεων, γιατί βασικός πυρήνας της φιλοσοφίας της Αγωγής Ζωής είναι η καλλιέργεια δεξιοτήτων ζωής με τελικό στόχο την Πράξη. Πιο συγκεκριμένα η Αγωγή Ζωής επικεντρώνεται στην ανάπτυξη των ακόλουθων δεξιοτήτων: αναλυτικοσυνθετική ικανότητα δεξιότητες επικοινωνίας κριτική σκέψη δημιουργικότητα δεξιότητες επεξεργασίας και ερμηνείας πληροφοριών μετασχηματιστική γνώση και μεταγνώση για αντιμετώπιση προβληματικών καταστάσεων. Λαμβάνοντας υπόψη τους στόχους της Εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, στα πλαίσια του αναπροσανατολισμού και αναμόρφωσης της σκοποθεσίας, για το δημοκρατικό και ανθρώπινο σχολείο, με κεντρικό πυρήνα την ανθρωποκεντρική- νεοουμανιστική - απελευθερωτική παιδεία, το αναλυτικό πρόγραμμα της Αγωγής Ζωής έχει κτιστεί γύρω τους ακόλουθους θεματικούς άξονες: Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Αγωγή Υγείας Κυκλοφοριακή Αγωγή Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Αγωγή του Καταναλωτή Οι πιο πάνω άξονες, οι οποίοι αποτελούν την αιχμή του δόρατος σε προσπάθειες αναμόρφωσης της εκπαίδευσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο καλύπτουν θέματα που σχετίζονται με του 4 πυλώνες της εκπαίδευσης, καθώς τα παιδιά μαθαίνουν να γνωρίζουν, να υπάρχουν, να συνυπάρχουν και να πράττουν. 2
ΣΚΟΠΟΣ Η Αγωγή Ζωής, με σεβασμό στον πλουραλισμό (πολιτιστικό, γλωσσικό, θρησκευτικό) και την πολλαπλή νοημοσύνη, στοχεύει στην καλλιέργεια δεξιοτήτων του νου και της ψυχής (ικανότητες, στάσεις, αξίες διαθέσεις, πολιτικές αρετές ). Προωθεί την κοινωνική και συναισθηματική μάθηση, με στόχο την ανάπτυξη πανανθρώπινης ταυτότητας. Ενθαρρύνει τη δράση στο σχολικό περιβάλλον με τρόπο που να σέβεται τη διαφορετικότητα. Η επίδειξη δημιουργικότητας και ευελιξίας, η αναγνώριση της συλλογικής ευφυΐας και η διδασκαλία μέσω της λύσης προβλήματος αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την υλοποίηση των βασικών της στόχων. Γενικοί Στόχοι (Γνώσεις, Δεξιότητες, Αξίες, Στάσεις) Για την επίτευξη του κεντρικού σκοπού της Αγωγής Ζωής προϋποτίθεται, ότι κατά τη διερεύνηση των επιμέρους θεμάτων, θα επιδιωχθεί η υλοποίηση του συνόλου των στόχων της Αγωγής Ζωής, οι οποίοι συνοψίζονται: Στη γνώση των προβλημάτων (επίπεδο γνώσης), Στην κατανόηση και συνειδητοποίηση των ατομικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών και πολιτικών προβλημάτων (επίπεδο συνειδητοποίησης), Στη διαμόρφωση μιας νέας ηθικής και ενός νέου κώδικα αξιών (επίπεδο στάσεων), Στην απόκτηση δεξιοτήτων ζωής, μέσω των οποίων τα άτομα και οι ομάδες θα μπορούν να αντεπεξέλθουν στις σύγχρονες και πολύπλοκες ατομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πολιτικές προκλήσεις (επίπεδο δεξιοτήτων), Στην ενεργό συμμετοχή και δράση των πολιτών για αντιμετώπιση και επίλυση των προβλημάτων (επίπεδο συμμετοχής). Κατά το σχεδιασμό και την υλοποίηση των προγραμμάτων ή δραστηριοτήτων της αγωγής ζωής επιδιώκεται: Η διεπιστημονική και διαθεματική προσέγγιση του θέματος / προβλήματος. Η έμφαση στην ενεργό συμμετοχή των μαθητών και τη χρήση ενεργητικών μεθόδων: συζήτηση αντιπαράθεση απόψεων, έρευνα, κριτική επεξεργασία και δράση. Ο προσανατολισμός στην πρόληψη ή επίλυση θεμάτων ή προβλημάτων. 3
Η άμεση δράση σε τοπικό επίπεδο με στόχο μακροχρόνια αποτελέσματα σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Η ευαισθητοποίηση στην ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων και την ορθή χρήση της Τεχνολογίας. Η παροχή ίσων ευκαιριών για την απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων, αξιών και στάσεων. Η ανάδειξη συνεργασίας, καλλιέργειας αξιών και δημιουργίας νέων προτύπων, στάσεων και συμπεριφορών ατόμων, ομάδων και κοινωνίας Το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία και ζωή. Μεθοδολογικές προσεγγίσεις Για την επίτευξη των στόχων της «Αγωγής Ζωής», μπορεί να χρησιμοποιηθεί ποικιλία μεθοδολογικών προσεγγίσεων, στηριγμένων στην ενεργητική μάθηση, τη διερεύνηση και την ομαδική εργασία. Ενδεικτικά αναφέρονται οι πιο κάτω: 1. Project (Σχέδιο εργασίας ή αναπτυξιακή μελέτη) Ονομάζεται και Βιωματική μέθοδος. Είναι διεπιστημονική και ολιστική. Στα πλαίσια του μπορούν να εφαρμοστούν πολλές από τις υπόλοιπες μεθόδους. Στάδια πορείας: Επιλογή του θέματος και συνολική εξέτασή του. Καταγραφή θεματικών υποενοτήτων, οργάνωση δραστηριοτήτων και κατανομή τους στις ομάδες. Υλοποίηση δραστηριοτήτων, συγκέντρωση πληροφοριών και καταγραφή λύσεων. Αλληλοενημέρωση των ομάδων, τελική σύνθεση, καταγραφή και κοινοποίηση στην κοινότητα. 2. Διερεύνηση Τα βασικά στάδια της διαδικασίας που ακολουθείται είναι: ο ορισμός του θέματος, η παρουσίαση των δεδομένων, η διεξαγωγή του πειράματος, ο προβληματισμός και η αξιολόγηση της διαδικασίας και η ανασκόπηση των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν Τα παιδιά κατά τη διαδικασία της διερεύνησης: 4
Διατυπώνουν υποθέσεις Σχεδιάζουν το πείραμα Εντοπίζουν και ελέγχουν μεταβλητές Παρατηρούν, μετρούν και συγκρίνουν Καταγράφουν αποτελέσματα Καταλήγουν σε συμπεράσματα και τα ανακοινώνουν Παίρνουν αποφάσεις Δουλεύουν ομαδικά 3. Επίλυση Προβλήματος Σκοπός της μεθόδου επίλυσης προβλήματος είναι να αναπτύξουν οι εκπαιδευόμενοι τις ικανότητες για τη διερεύνηση και την επίλυση των προβλημάτων, ικανότητες που θα τους είναι χρήσιμες για την υπόλοιπη ζωή τους (Ramsey et al., 1992). Τα στάδια της μεθόδου είναι: 1. Αναγνώριση και ορισμός του προβλήματος 2. Συλλογή, οργάνωση και ανάλυση πληροφοριών 3. Εξεύρεση, εφαρμογή και αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων 4. Αξιολόγηση της διαδικασίας 4. Μελέτη περίπτωσης (Case Study) Αντικείμενο του case study είναι ένα πραγματικό γεγονός ή συγκεκριμένη περίπτωση. Aφορμή για την επιλογή του θέματος μπορεί να είναι ένα άρθρο σε μία εφημερίδα, ή κάποιο ρεπορτάζ στην τηλεόραση. Η διαδικασία που ακολουθείται σε ένα case study είναι ανάλογη με εκείνη που ακολουθείται στην επίλυση προβλήματος. Όταν η τάξη ή οι ομάδες καταλήξουν σε αποφάσεις για το τι πρέπει να γίνει αναφορικά με το θέμα, τότε ξεκινά η ανάπτυξη ενός σχεδίου δράσης. Η διαφορά με την επίλυση προβλήματος, εκτός από το γεγονός ότι ένα case study ξεκινά από μία συγκεκριμένη καταγραφή, είναι ότι στο τέλος η ομάδα καταλήγει σε μία άποψη ή μία σειρά απόψεων οι οποίες είναι αποδεκτές από όλους, και όχι σε λύση του προβλήματος. 5
5. Επισκόπηση (gallop) Η μέθοδος καταγράφει τις γνώσεις, το βαθμό ενημέρωσης και κατανόησης, τα συναισθήματα, το ενδιαφέρον και τις στάσεις μιας κοινότητας ανθρώπων για ένα θέμα. Τα μέσα που χρησιμοποιούνται είναι το ερωτηματολόγιο και η συνέντευξη. 6. Μελέτη πεδίου Έξοδος στο φυσικό ή δομημένο περιβάλλον σε σημείο που παρουσιάζει ειδικό ενδιαφέρον. Μια καλά οργανωμένη μελέτη πεδίου προϋποθέτει: 1. Ύπαρξη σκοπού 2. Καλή πληροφόρηση και προετοιμασία 3. Μελέτη της περιοχής μέσα από χάρτες 4. Ετοιμασία δραστηριοτήτων οι οποίες θα διεξαχθούν στο πεδίο 5. Οργάνωση δραστηριοτήτων ή ερμηνεία δεδομένων μετά την επιστροφή στην τάξη 7. Συζήτηση - Αντιπαράθεση (Debate) Η συζήτηση αποτελεί μία μορφή ανταλλαγής απόψεων και ιδεών μεταξύ των συμμετεχόντων. Διευκολύνει την κατανόηση και την ανάλυση ενός θέματος και προάγει τη συνεργατική εργασία. Κύκλος Συζήτησης Κάθε κύκλος συζήτησης έχει ένα συγκεκριμένο θέμα το οποίο ο δάσκαλος εξηγεί στην αρχή της συζήτησης με τρόπο ώστε να γίνεται πλήρως κατανοητό από όλους. Τα παιδιά μοιράζονται τις εμπειρίες και τις απόψεις τους πάνω στο θέμα παιδιά και συζητούν πάνω σε αυτά που άκουσαν. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι καλύτερα να μιλούν για υποθετικά πρόσωπα της ηλικίας τους παρά για τους εαυτούς (π.χ. Ο Χάρης δεν θέλει να πάει σχολείο σήμερα, τι άραγε να συμβαίνει;) Σημαντικό σε αυτή τη μέθοδο δεν είναι μόνο το θέμα συζήτησης αλλά η διαδικασία και το κλίμα μέσα στο οποίο γίνεται η συζήτηση γιατί η δύναμη του κύκλου έγγυται στη δύναμη που έχει η ενεργός ακρόαση ως μέθοδος βοήθειας. Ο κύκλος αποτελεί ένα μικρόκοσμο στον οποίο δίνεται έμφαση στη σωστή επικοινωνία, την αυτογνωσία, 6
τον αυτοέλεγχος, και στις διαπροσωπικές σχέσεις και μέσα στον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν να λαμβάνουν και να προσφέρουν γνήσια προσοχή και αποδοχή. Πορεία Εργασίας 1. Οργάνωση του κύκλου (1-2 λεπτά) 2. Υπενθύμιση των κανόνων που διέπουν τον κύκλο (1-2 λεπτά) * 3. Εισαγωγή του θέματος (1-2 λεπτά) 4. Ανταλλαγή εμπειριών από τα μέλη χωρίς σχόλια (12-18 λεπτά) 5. Ανακεφαλαίωση των όσων λέχθηκαν (2-8 λεπτά) ** 6. Συζήτηση πάνω σε αυτά που λέχθησαν (2-8 λεπτά) 7. Κλείσιμο του κύκλου (1 λεπτό) * προαιρετικά μετά από τις πρώτες συναντήσεις ** προαιρετικά Κανόνες 1. Στον κύκλο φέρνεις μόνο τον εαυτό σου και κανένα άλλο αντικείμενο εκτός αν σου ζητηθεί. 2. Όλοι έχουν τη σειρά τους στον να μοιραστούν αυτά που θέλουν συμπεριλαμβανομένου και του αρχηγού. 3. Μπορείς να μην πεις τίποτα όταν έρθει η σειρά σου. 4. Ακούς το πρόσωπο που μιλά. 5. Ο χρόνος μοιράζεται εξίσου σε όλους. 6. Δεν υπάρχουν παρεμβολές, ειρωνείες ή κουτσομπολιό. Αντιπαράθεση Η αντιπαράθεση έχει μια πιο οργανωμένη και τυπική μορφή. Χρησιμοποιείται για την ανάλυση αντιφατικών θεμάτων. Δύο ομάδες εκπαιδευόμενων αναλαμβάνουν να μιλήσουν για το ίδιο θέμα σε ένα κοινό. Η μία ομάδα τοποθετείται υπέρ του θέματος και η άλλη κατά. Oι εκπαιδευόμενοι αναπτύσσουν δεξιότητες σε σχέση με: Την οργάνωση και ακριβή παρουσίαση των σκέψεών τους Την ικανότητα να επικεντρώνονται στα βασικά σημεία Την ανάπτυξη διαφορετικών στάσεων και την παρουσίαση λογικών συλλογισμών 7
Την ανάπτυξη επιχειρηματολογίας Την ανάλυση των απόψεων των άλλων και την παρουσίαση λακωνικών απαντήσεων, καθώς και την αντίκρουση άλλων θέσεων. Τον προσδιορισμό των αξιών και των στάσεων των άλλων. Παραλλαγές της αντιπαράθεσης: Γραμμή συνεχείας Στο πάτωμα σχηματίζουμε μια γραμμή με κιμωλία ή ζητούμε από τους μαθητές να τη φανταστούν. Τους εξηγούμε ότι η μια της άκρη αντιπροσωπεύει μια ακραία άποψη, ενώ η άλλη της άκρη την αντίθετη άποψη. Ο δάσκαλος διαβάζει δηλώσεις για ένα συγκεκριμένο θέμα και οι μαθητές στέκονται στη γραμμή ανάλογα με το τι νομίζουν. Οι μαθητές συζητούν για τις θέσεις τους με συμμαθητές που στάθηκαν κοντά αλλά και με συμμαθητές που στάθηκαν μακριά τους. Θέσεις Δραστηριότητα παρόμοια με τη Γραμμή Συνεχείας, εκτός από το ότι δεν υπάρχουνμέσες απόψεις. Οι μαθητές πρέπει να αποφασίσουν αν συμφωνούν ή διαφωνούν με κάποια δήλωση. Ακολούθως, συζητούν την άποψή τους με κάποιον που βρίσκεται στην ίδια ή την αντίθετη θέση. Διαλογική συζήτηση Επιλέγουμε ποια θέση θα συζητηθεί από τους μαθητές. Ακολούθως, παρουσιάζονται διάφορες απόψεις με σχετικές πληροφορίες και στοιχεία υπέρ ή εναντίον. Αφού απαντηθούν ερωτήσεις από το ακροατήριο, η τάξη ψηφίζει Υπέρ ή Εναντίον της άποψης. 8. Παιχνίδια Τα παιχνίδια είναι ψυχαγωγικές δραστηριότητες που περιλαμβάνουν ανταγωνισμό, συνεργασία και τύχη. Τα παιχνίδια αποτελούν συνήθως κομμάτι κάποιου προγράμματος, είτε στην αρχή ως αφόρμηση, είτε στο ενδιάμεσο ως ανάλυση κάποιου επιμέρους ζητήματος, είτε στο τέλος ως επιστέγασμα. Είναι ομαδικά και αναπτύσσουν τη συνεργασία και το σεβασμό της άποψης του άλλου. Δίνουν ευκαιρίες για τη διερεύνηση και διασαφήνιση των προσωπικών θέσεων, πεποιθήσεων, αξιών και συναισθημάτων. 8
9. Παιχνίδια ρόλων - Προσομοιώσεις Οι εκπαιδευόμενοι υποδύονται ρόλους ατόμων που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα σε ένα πρόβλημα και συμμετέχουν στις διαδικασίες επίλυσής του (Αλεξοπούλου, 1992). Ένα καλό παιχνίδι ρόλων πρέπει: Να έχει συγκεκριμένους στόχους Να είναι ρεαλιστικό και ενδιαφέρον Να είναι σύντομο, προσαρμόσιμο (χωρίς να υπάρχει ένα αυστηρά καθορισμένο και συγκεκριμένο πλάνο) και απλό Να περιέχει ένα δίλημμα ή εσωτερική σύγκρουση και να περιλαμβάνει ξεκάθαρους ρόλους και περιγραφές χαρακτήρων Παραλλαγή των παιχνιδιών ρόλων είναι οι Αυτοσχεδιασμοί: Μια στρατηγική η οποία αναπτύσσει τον αυθορμητισμό των παιδιών. Τα παιδιά μέσω της στρατηγικής αυτής προσπαθούν να βρουν τη σχέση ανάμεσα στον εσωτερικό τους κόσμο (πνευματικό, συναισθηματικό) και στη φυσική τους έκφραση. Ο αυτοσχεδιασμός, είναι μια εμπειρία εντελώς προσωπική και δίνει στους συμμετέχοντες τη δυνατότητα εξωτερίκευσης του εσώτερου πλούτου τους, την εύρεση νέων τρόπων έκφρασης, εκτόνωσης και εκφόρτισης, κίνησης τόσο στο φανταστικό πεδίο όσο και στην πραγματικότητα. Στον αυτοσχεδιασμό δεν προβλέπουμε αντίδραση. Υπάρχει το κίνητρο, δημιουργείται η ανάγκη και έχει ως αποτέλεσμα τη συμπεριφορά. Μέσα από τον αυτοσχεδιασμό ενισχύουμε συμπεριφορές και στάσεις ζωής. Έχουμε διάφορα είδη αυτοσχεδιασμών ανάλογα με το επίπεδο της ομάδας. Αυτοί είναι ο καθοδηγημένος αυτοσχεδιασμός (δίνονται οι ρόλοι), αυτοσχεδιασμός με λέξεις τίτλους ή θέματα από τη ζωή, αυτοσχεδιασμός με χιουμοριστική διαφήμιση και αυτοσχεδιασμός με αφορμή μια φωτογραφία. Οι αυτοσχεδιασμοί καλό είναι να παρουσιάζονται και να δίνεται ευκαιρία συζήτησης με στόχο τη βελτίωση του. 10. Περιβαλλοντικά μονοπάτια (μονοπάτια της φύσης/ ιστορικά-αρχαιολογικά μονοπάτια) Πρόκειται για μία έξοδο στο πεδίο, η οποία όμως ακολουθεί μία οργανωμένη διαδρομή (με τα πόδια ή με ποδήλατα) μέσα από διάφορες τοποθεσίες. Η διαδρομή σχεδιάζεται από τους εκπαιδευτικούς και περνά από διαφορετικές περιοχές. Η 9
διαδρομή είναι καλά μελετημένη και στοχοθετημένη έτσι ώστε να γίνονται συγκρίσεις και να εξάγονται συνμπεράσματα. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση αποτελεί αναπόσπαστο και δυναμικό στοιχείο του προγραμματισμού και της υλοποίησης κάθε προγράμματος. Σκοπός της είναι, αφενός η εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της εκπαιδευτικής πρακτικής, και αφετέρου η συνεχής βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Κατά την αξιολόγηση εκτιμάται: Ο βαθμός επίτευξης των στόχων που τέθηκαν (π.χ. η οικοδόμηση γνώσεων, η ανάπτυξη δεξιοτήτων, η διαμόρφωση κώδικα αξιών, στάσεων και συμπεριφορών των μαθητών απέναντι στον εαυτό τους, την ομάδα και το περιβάλλον) Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε Η διαθεματική προσέγγιση Η ποιότητα των πηγών που επιλέχθηκαν Η ικανότητα οργάνωσης και επεξεργασίας δεδομένων, πληροφοριών και στοιχείων που συγκεντρώθηκαν Η εξαγωγή και τεκμηρίωση των συμπερασμάτων που προέκυψαν Η σύνθεση της εργασίας και η πρωτοτυπία της Ο βαθμός αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών Συστήνεται η συνεχής αξιολόγηση (συντρέχουσα) χωρίς όμως να αποκλείεται η αρχική ή η τελική αξιολόγηση. Λόγω της ιδιαίτερης φύσης των θεμάτων η αυτοαξιολόγηση και η ετεροαξιολόγηση, μέσω της επικοινωνίας της αποκτηθείσας γνώσης, αποτελούν σημαντικές παραμέτρους της συνολικής διαδικασίας της αξιολόγησης. Κάποιες ενδεικτικές στρατηγικές αυτοαξιολόγησης είναι οι ακόλουθες: Οι μαθητές σημειώνουν σε προσωπικό τους σημειωματάριο, (τι έμαθαν, τι θα προσπαθήσουν να κάνουν για την επόμενη βδομάδα). Επιλέγουν τι θέλουν να μοιραστούν με το σύνολο της τάξης. 10
Οι μαθητές χωρίζονται σε τριάδες και συζητούν για κάτι που έμαθαν από το μάθημα, για κάτι που τους άρεσε και για κάτι που θα προτιμούσαν να γινόταν διαφορετικά. Οι μαθητές στέκονται σε κύκλο και αναφέρουν ένα συναίσθημα που σχετίζεται με το μάθημα και που τους έκανε να νιώσουν άβολα και ένα συναίσθημα που τους έκανε να νιώσουν ευχάριστα. ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΑ Η φιλοσοφία της «Αγωγής Ζωής» προϋποθέτει τη διαφύλαξη της διαθεματικότητας και την προσαρμογή των διαφόρων θεμάτων που θα μελετηθούν στις ιδιαιτερότητες της σχολικής μονάδας. Οι ενότητες και οι δραστηριότητες που προτείνονται από κάθε θεματικό άξονα υπόκεινται στην επιλογή των δασκάλων και των παιδιών στη βάση κριτηρίων που αφορούν τα ειδικά ενδιαφέροντα ή και τις ειδικές ανάγκες της κάθε ομάδας, αλλά και την ευρύτερη τοπική κοινότητα. Η διάχυση των θεμάτων που θα μελετηθούν από κάθε τάξη στην υπόλοιπη σχολική μονάδα και την τοπική κοινότητα, σε μια προσπάθεια ανοίγματος του σχολείου στην κοινωνία, θα οδηγήσει στην αλληλεπίδραση των παιδιών με ομάδες παιδιών άλλων ηλικιών και με ενήλικες και θα συμβάλει τα μέγιστα στην αποτελεσματικότητα του προγράμματος. Κατά την υλοποίηση των προγραμμάτων της «Αγωγής Ζωής» ενθαρρύνονται οι εκπαιδευτικοί με τους μαθητές τους να προχωρούν στη δημιουργία Σχεδίων Δράσης με στόχο τη βελτίωση του περιβάλλοντος ή τη αλλαγή του τρόπου ζωής τους. Τα στάδια περιγράφονται πιο κάτω: 1. Θέμα: Να αποφασιστεί το πρόβλημα με το οποίο θέλουν να ασχοληθούν. 2. Στόχοι: Να καθοριστούν οι στόχοι. Να είναι απλοί, συγκεκριμένοι και ρεαλιστικοί. 11
Δραστηριότητες: Μετά την επιλογή των στόχων του σχεδίου δράσης θα πρέπει να καθοριστούν οι δραστηριότητες. Αξιολόγηση: Να αξιολογήσουν το σχέδιο δράσης τους τόσο σε σχέση με τις διαδικασίες που ακολούθησαν, όσο και σε σχέση με τα αποτελέσματα. Το γεγονός πως οι μαθητές μέσα από την «Αγωγή Ζωής» θα συμμετέχουν ενεργά στη διαχείριση μιας ομάδας που συζητά, λαμβάνει αποφάσεις και επιλύει προβλήματα θα συμβάλει στην κατεύθυνση της διαμόρφωσης ενεργών πολιτών. 12