Οδηγός οικιακής κομποστοποίησης Home composting on line help

Οδηγός οικιακής κομποστοποίησης Home composting on line help WASP Tool project (LIFE10 ENV/GR/ 622)] Απρίλιος 2013 (1η έκδοση) Σεπτέμβριος 2014 (ανανεωμένη έκδοση) Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE +

Περίληψη Ο Οδηγός Οικιακής Κομποστοποίησης παρήχθη σε ηλεκτρονική μορφή, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού έργου LIFE+ WASP Tool (LIFE10 ENV/GR/622), ως υποστηρικτικό on- line μέσο της πιλοτικής δράσης οικιακής κομποστοποίησης που αναπτύθηκε στα Χανιά και το Ηράκλειο Κρήτης, και το Παραλίνι της Κύπρου. Ωστόσο, απώτερος σκοπός του είναι να βοηθήσει όλους όσους επιθυμούν να ενσωματώσουν την οικιακή κομποστοποίηση στην καθημερινότητά τους. Ο Οδηγός δίνει απαντήσεις και πρακτικές λύσεις σε 23 απορίες και προβλήματα που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν όσοι επιχειρήσουν να κομποστοποιήσουν τα απόβλητα της κουζίνας και του κήπου τους. Πιο συγκεκριμένα, απαντάει στα εξής ερωτήματα: 1. Τι είναι η κομποστοποίηση; 2. Γιατί να κομποστοποιήσουμε τα οργανικά σκουπίδια; 3. Τι χρειαζόμαστε για να ξεκινήσουμε την κομποστοποίηση στο σπίτι; 4. Τι ρίχνουμε στον κομποστοποιητή; 5. Πως φτιάχνουμε το κατάλληλο μείγμα; 6. Ποια είναι η διαδικασία; 7. Τι κάνουμε αν το μπαλκόνι μας είναι μικρό; 8. Τι είδους κάδους βρίσκουμε στην αγορά; 9. Μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας έναν κάδο κομποστοποίησης; 10. Τι προσέχουμε όταν επιλέγουμε έναν κάδο κομποστοποίησης; 11. Ο κάδος κομποστοποίησης χρειάζεται βάση; 12. Θα πρέπει να μετακινώ τον κάδο ή να τον έχω σε ένα μόνιμο σημείο; 13. Πως μπορώ να προστατεύσω τον κάδο από τα τρωκτικά; 14. Είναι απαραίτητο ο κάδος να ακουμπάει στο χώμα; 15. Μπορούμε να προσθέσουμε χαρτί στον κάδο; 16. Μπορούμε να προσθέσουμε τις ακαθαρσίες των ζώων; 17. Επιτρέπεται να ρίξουμε τη στάχτη από το τζάκι; 18. Τι κάνουμε στην περίπτωση που γεμίσει με μυγάκια; 19. Θα βγάλει ο κάδος στραγγίσματα; 20. Τι κάνουμε στην περίπτωση που βγάζει δυσάρεστες οσμές; 21. Πως κρίνουμε ότι το κομπόστ είναι έτοιμο; 22. Μπορεί το κομπόστ να προκαλέσει προβλήματα στα φυτά; 23. Αν ενσωματώσουμε κομπόστ στο έδαφος, μπορούμε να αποφύγουμε την ανόργανη λίπανση; Abstract The Home composting manual was procuced in electronic format, within the framework of the LIFE+ WASP Tool (LIFE10 ENV/GR/622) project, in order to support the participants in the pilot home composting intervention in Chania (Crete, GR), Heraklio (Crete, GR), and Paralimni (CY) Municipalities. Ultimately, the manual aims at assisting everyone interested in adopting home composting in his/her daily routine. The manual provides answers and practical solutions to 23 questions and problems raised during the implementation of home composting process. More specifically, it answers to the following questions: 1. What is composting? 2. Why composting matters? 3. What tools and equipment do I need? 4. Which materials should I add/avoid? 2 Σεπτέμβριος 2014 Χριστίνα Χρόνη, Περιβαλλοντολόγος MSc Σύμβουλος Κομποστοποίησης

5. How can I get the right mixture? 6. What is the process? 7. What if my balcony is not suitable for the installation of a compost bin? 8. What are my options regarding the compost bin style? 9. How can I erect my own compost container? 10. What criteria should I have when choosing a compost bin? 11. Is it neccessary to get a platform for the compost bin? 12. Do I have to install my compost bin in a permanent point? 13. How can I protect the compost bint from rodents? 14. Do I have to set my compost bin attached to the soil? 15. Can I add paper in the composting mixture? 16. Can I add animal feces? 17. Can I add ashes from the fireplace? 18. How can I deter flies? 19. Will it generate leachated? 20. What if it gets smelly? 21. When the compost will be ready to use? 22. Is there a chance the compost cause toxification problems to plants? 23. Can compost substitute inorganic fertilisers? 3 Σεπτέμβριος 2014 Χριστίνα Χρόνη, Περιβαλλοντολόγος MSc Σύμβουλος Κομποστοποίησης

1. Τι είναι η κομποστοποίηση; Πρόκειται για μια φυσική διεργασία, κατά την οποία ορισμένοι μικροοργανισμοί - ή για την ακρίβεια ορισμένα γκρουπ μικροοργανισμών - διασπούν (αποικοδομούν) τις πολύπλοκες ενώσεις των οργανικών υπολειμμάτων σε απλούστερες. Η διάσπαση αυτή έχει ως αποτέλεσμα τη μετατροπή των οργανικών υπολειμμάτων σε ένα πλούσιο και σταθερό οργανικό μείγμα. Στην κομποστοποίηση μπορεί να συμβάλλουν και άλλοι οργανισμοί του εδάφους, όπως αρθρόποδα και μυριόποδα, ωστόσο οι μικροοργανισμοί (βακτήρια, μύκητες και αρχαία), είναι αυτοί που επωμίζονται το μεγαλύτερο όγκο της «δουλειάς». 2. Γιατί να κομποστοποιήσουμε τα οργανικά σκουπίδια; Αφενός για να μειώσουμε τις πιέσεις που δέχεται το περιβάλλον, αφετέρου για να βελτιώσουμε το έδαφος του κήπου μας χωρίς να επιβαρύνουμε την... τσέπη μας. Πιο συγκεκριμένα, εφαρμόζοντας την κομποστοποίηση, μία οικογένεια μπορεί να μειώσει την ποσότητα οργανικών σκουπιδιών που παράγει έως και 35%, ενώ ενσωματώνοντας το κομπόστ στο έδαφος του κήπου, βελτιώνουμε τη σύσταση του τελευταίου, το εμπλουτίζουμε σε οργανική ουσία και αυξάνουμε την ικανότητά του να συγκρατεί υγρασία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μειώνουμε την ανάγκη χρήσης ανόργανων λιπασμάτων. 3. Τι χρειαζόμαστε για να ξεκινήσουμε την κομποστοποίηση στο σπίτι; Τα τελείως απαραίτητα για να παράξουμε κομπόστ στον κήπο μας, είναι φυτικά υπολείμματα και ένας κάδος οικιακής κομποστοποίησης (από 70 έως 350). Ωστόσο, αν θέλουμε να είμαστε πραγματικά οργανωμένοι θα προμηθευτούμε επιπλέον: - Έναν κουβά (από 1,5), για τη μεταφορά των υπολειμμάτων των τροφίμων από την κουζίνα στον κάδο - Ένα θερμόμετρο (από 39), με έμβολο τουλάχιστον 1,5 μέτρο για να μετράμε τη θερμοκρασία που αναπτύσσει το μίγμα κατά την κομποστοποίηση - Ένα υγρασιόμετρο (από 13), για τη μέτρηση του ποσοστού υγρασίας του μίγματος που κομποστοποιείται - Ένα phμετρο (από 8), για τη μέτρηση της οξύτητας του μίγματος - Έναν αναδευτήρα (από 19), ο οποίος μοιάζει με γιγάντιο τιρμπουσόν και μας βοηθάει να αερίσουμε το μίγμα. Στην αγορά επίσης βρίσκουμε ενεργοποιητές κομποστοποίησης (υγρά που «παροτρύνουν» τους μικροοργανισμούς να ξεκινήσουν την κομποστοποίηση, από 10), βάση για τους κάδους (χρησιμοποιούνται για την προστασία από τρωκτικά). 4. Τι ρίχνουμε στον κομποστοποιητή; Όπως σε όλες τις διεργασίες, το αποτέλεσμα κρίνεται από την «ποιότητα» των αρχικών υλικών. Αναφορικά με τα υπολείμματα των τροφών, έχουμε στο μυαλό μας ότι όλα θα μπορούσαν να κομποστοποιηθούν. Ωστόσο, αν έχουμε έναν απλό οικιακό κομποστοποιητή, ρίχνουμε μόνο τα φλούδια, τα φύλλα και τα κοτσάνια από τα λαχανικά και τα φρούτα, τα υπολείμματα του καφέ και του τσαγιού (μπορούμε να ρίξουμε και τα φακελάκια στα οποία βρίσκεται το τσάι). Αποφεύγουμε να ρίχνουμε μεγάλες ποσότητες από τα λεγόμενα ξινά (λεμόνια, πορτοκάλια κ.λπ.), γιατί ανεβάζουν την οξύτητα και εξοντώνουν αρκετούς από τους μικροοργανισμούς της κομποστοποίησης. Δεν ρίχνουμε ζωϊκά υπολείμματα (όπως τα κρέας ή το ψάριπου περίσσεψε), λάδι (π.χ. από τη σαλάτα που περίσσεψε) ή γαλακτοκομικά προϊόντα, επειδή αφενός υπάρχει το ενδεχόμενο να μαζευτούν τρωκτικά και ανεπιθύμητα έντομα, αφετέρου επειδή μπορεί να αναπτυχθούν μικροοργανισμοί που 4 Σεπτέμβριος 2014 Χριστίνα Χρόνη, Περιβαλλοντολόγος MSc Σύμβουλος Κομποστοποίησης

μπορεί να μας βλάψουν (π.χ. σαλμονέλα). Όσον αφορά στα απορρίμματα του κήπου, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα κλαδέματα, το κομμένο γρασίδι, τα ξερά φύλλα, τους καρπούς που δεν αναπτύχθηκαν καλά. Εξαιρούμε τα φυτά που προσβλήθηκαν από ασθένειες ή εχθρούς καλλιεργειών, γιατί αν κατά την κομποστοποίηση δεν αναπτυχθούν αρκετά υψηλές θερμοκρασίες, υπάρχει περίπτωση να μην καταστραφούν οι φυτοπαθογόνοι παράγοντες και να μεταδοθούν μέσω του κομπόστ. Επίσης, εξαιρούμε τα ζιζάνια που έχουν σπόρους, γιατί είναι πιθανόν οι σπόροι να μην καταστραφούν και να βλαστήσουν όταν απλώσουμε το κομπόστ στον κήπο. 5. Πως φτιάχνουμε το κατάλληλο μείγμα; Για να δράσουν οι μικροργανισμοί με τον αποδοτικότερο τρόπο, το μίγμα των υπολειμμάτων που θα φτιάξουμε πρέπει να έχει: τη σωστή αναλογία άνθρακα προς άζωτο, την κατάλληλη υγρασία και επαρκή ποσότητα αέρα. Δεν χρειάζεται, ωστόσο, να κάνουμε δύσκολους υπολογισμούς για να διασφαλίσουμε όλα αυτά. Υπάρχουν ορισμένοι πρακτικοί κανόνες, που εύκολα μπορούμε να εφαρμόσουμε. Συγκεκριμένα, - Για να πετύχουμε την αναλογία άνθρακα προς άζωτο, φροντίζουμε η αναλογία φυτικών υπολειμμάτων από τον κήπο (δηλαδή με κλαδάκια, ξερά φύλλα, κ.λπ.) ως προς τα υπολείμματα της κουζίνας να είναι 2 ή 3 προς 1. - Για να δούμε αν το μείγμα μας έχει το απαραίτητο ποσοστό υγρασίας, σφίγουμε στη χούφτα μας λίγο από το μείγμα. Αν βγάλει λίγες σταγόνες, είναι όλα υπό έλεγχο. Αν είναι στεγνό, θα πρέπει να το διαβρέξουμε με νερό και να το αναμίξουμε καλά. Ο καλύτερος αλλά σχεδόν ποτέ εφικτός τρόπος είναι να το βγάλουμε από τον κάδο, να το απλώσουμε πάνω σε ένα νάυλον φύλλο και αφού το διαβρέξουμε και το ανακατέψουμε να το βάλουμε ξανά στον κάδο. Αν το μείγμα έχει πολλή υγρασία, σε σημείο να τρέχει πριν το σφίξουμε, θα πρέπει να προσθέσουμε υλικά όπως ξερά φύλλα, ξερά κλαδέματα. Η προσθήκη χαρτονιών θα ήταν μια προσωρινή λύση, αλλά ελλοχεύει τον κίνδυνο οι συνθήκες να γίνουν ασφυκτικές. - Μπορούμε αν θέλουμε κυρίως στην αρχή να προσθέσουμε μικρή ποσότητα ώριμου κομπόστ ή λίγου χώματος, το οποίο θα εφοδιάσει το μείγμα μας με επιπλέον μικροοργανισμούς. - Οι μικροοργανισμοί που συμμετέχουν στην κομποστοποίηση χρειάζονται οξυγόνο. Γι αυτό οι κάδοι κομποστοποίησης σχεδιάζονται, έτσι ώστε να αερίζεται το υλικό. 6. Ποια είναι η διαδικασία; Από τη στιγμή που ρίξουμε τα υπολείμματα μέσα στον κομποστοποιητή, ξεκινάει και η αποδόμησή τους. Αν ο όγκος τους είναι περίπου ένα κυβικό μέτρο, και η κομποστοποίηση εξελίσσεται κανονικά, θα δούμε ότι η θερμοκρασία στην αρχή ανεβαίνει. Θα διαπιστώσουμε ότι από τις πρώτες ημέρες και για μερικές εβδομάδες θα πλησιάσει ή και θα ξεπεράσει τους 50 C, ανεξάρτητα από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Όταν πιάσει αυτές τις θερμοκρασίες, καλό είναι να αναδεύουμε το μείγμα, αρχικά κάθε δύο ή τρεις μέρες και έπειτα μία φορά την εβδομάδα. Κάθε φορά που το μείγμα στεγνώνει, το διαβρέχουμε. Μετά από τρεις τέσσερις εβδομάδες, η θερμοκρασία θα αρχίσει να πέφτει. Αυτό είναι επιθυμητό και ενδεικτικό ότι το κομπόστ αρχίζει να σταθεροποιείται. Η ωρίμανσή του και κατά συνέπεια η καταλληλότητά του για χρήση στον κήπο, θα έρθει ωστόσο, μετά από τουλάχιστον 6-7 μήνες. Ωστόσο, αυτό που συμβαίνει πιο συχνά είναι να μην μαζέψουμε εξαρχής τόσο μεγάλο όγκο υπολειμμάτων. Και είναι λογικό, αφού έχει υπολογιστεί ότι μία τετραμελής οικογένεια, παράγει κάθε μέρα περίπου μισό κιλό υπολείμματα κουζίνας. Στην περίπτωση αυτή, απλά τοποθετούμε σταδιακά τα υπολείμματα κουζίνας και κήπου και περιμένουμε μέχρι να γεμίσει ο κάδος κομποστοποίησης. Η διαδικασία θα πραγματοποιηθεί, αλλά με πιο αργό ρυθμό και χαμηλότερες τιμές θερμοκρασίας. 5 Σεπτέμβριος 2014 Χριστίνα Χρόνη, Περιβαλλοντολόγος MSc Σύμβουλος Κομποστοποίησης

7. Τι κάνουμε αν το μπαλκόνι μας είναι μικρό; Αν το μπαλκόνι μας είναι πολύ μικρό για να τοποθετήσουμε έναν κάδο κομποστοποίησης, μπορούμε να επιστρατεύσουμε όλη την πολυκατοικία. Μπορούμε να συζητήσουμε με τους γείτονες μας το ενδεχόμενο να αγοράσουμε όλοι μαζί έναν ή περισσότερους κάδους κομποστοποίησης, και να τον τοποθετήσουμε σε κάποια γωνιά της πυλωτής ή του κήπου. 8. Τι είδους κάδους βρίσκουμε στην αγορά; Στην αγορά βρίσκουμε μία μεγάλη ποικιλία πλαστικών κάδων. Ορισμένοι από αυτούς κατασκευάζοναται από ανακυκλωμένο πλαστικό. Οι πιο συνηθισμένοι τύποι είναι οι σταθεροί και οι περιστρεφόμενοι. Οι πρώτοι αποτελούνται συνήθως από το κύριο σώμα (σε σχήμα κόλουρου κώνου ή παραλληλόγραμμου), ένα άνοιγμα με καπάκι στο πάνω μέρος τους από όπου ρίχνουμε τα υλικά και μία έξοδος με πόρτα στη βάση από όπου βγάζουμε το κομπόστ. Οι περιστρεφόμενοι μοιάζουν με βαρέλια, τα οποία είναι στερεωμένα σε ένα μεταλλικό άξονα. Η περιστροφή τους γίνεται γύρω από τον άξονα και εξασφαλίζει την ανάδευση του μείγματος. 9. Μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας έναν κάδο κομποστοποίησης; Αν σκοπεύουμε να κομποστοποιήσουμε μονάχα τα υπολείμματα του κήπου, τότε μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας έναν κομποστοποιητή, με υλικά όπως το κοτετσόσυρμα, οι τσιμεντόλιθοι ή οι ξύλινες παλέτες. Η αλήθεια είναι ότι στο μπαλκόνι ή στους κήπους που διατηρούμε στην πόλη, οι πλαστικοί κάδοι κομποστοποίησης κρίνονται απαραίτητοι για λόγους υγιεινής και αισθητικής. Οι κάδοι αυτοί κρατούν εντός τα στραγγίσματα των οργανικών υπολειμμάτων, και εκτός των μυγάκια. Στην εξοχή, ωστόσο, στα κτήματα ή τους μεγάλους κήπους ημιαγροτικών περιοχών, μπορούμε να κάνουμε κομποστοποίηση, χωρίς πρόβλημα, είτε σε αυτοσχέδιους κομποστοποιητές είτε τοποθετώντας τα οργανικά υπολείμματα σε σωρούς πάνω στο έδαφος. Και αυτό γιατί αν έχουμε φτιάξει το κατάλληλο μίγμα οργανικών υλικών και το έχουμε βρέξει καλά, η κομποστοποίηση θα ξεκινήσει ανεξάρτητα του που θα το τοποθετήσουμε. Για του λόγου το αληθές, σας δείχνουμε τρία παραδείγματα «αυτοσχέδιων» κομποστοποιητών: έναν από συρμάτινο πλέγμα για κοτότσια (κοτετσόσυρμα), έναν από ξύλινες παλέτες και έναν χτισμένο από τσιμεντόλιθους. Με σύρμα για κοτέτσι Θα χρειαστούμε: συρμάτινο πλέγμα για κοτέτσι, σύρμα ή δεματικά, μία πένσα, 4 ξύλινους πασσάλους, ένα πλαστικό σφυρί, δίχτυ οικοδομής ή σκίασης φυτών Συμβουλή: Συνήθως, το ύψος των πασσάλων είναι λίγο (περίπου 30 εκατοστά) μεγαλύτερο από εκείνο της κατασκευής, έτσι ώστε αφού «καρφωθούν» στο έδαφος να έχουν ύψος ίσο με το ύψος της κατασκευής, το οποίο καλό είναι να μην ξεπερνά τα 120 εκατοστά για να μπορούμε εύκολα να την εφοδιάζουμε με οργανικά υλικά. Εμείς, ωστόσο, επιλέξαμε οι πάσσαλοι να είναι αρκετά υψηλότεροι από την κατασκευή, για να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο τραυματισμού στην περίπτωση που κάποιος σκοντάψει και πέσει πάνω τους. Για έναν κομποστοποιητή με κυλινδρικό σχήμα και διάμετρο ένα μέτρο, θα χρειαστούμε 3,14 μέτρα (μήκος) πλέγματος. Για έναν κομποστοποιητή με τετράγωνη κάτοψη (πλευρά τετραγώνου ίση με ένα μέτρο), θα χρειαστούμε 4 μέτρα (μήκος) πλέγματος. Τα βήματα: 6 Σεπτέμβριος 2014 Χριστίνα Χρόνη, Περιβαλλοντολόγος MSc Σύμβουλος Κομποστοποίησης

1. Αρχικά, σημειώνουμε τις θέσεις που θα μπουν οι πάσσαλοι. Στην δική μας κατασκευή επιλέξαμε να τους τοποθετήσουμε με απόσταση ενός μέτρου, έτσι ώστε η επιφάνεια του εδάφους που θα καλύπτει ο κομποστοποιητής να ισούται με ένα τετραγωνικό μέτρο. Θα μπορούσαμε ωστόσο, να φτιάξουμε έναν κυλινδρικό κομποστοποιητή. Οι πάσσαλοι που επιλέξαμε δεν έχουν υποστεί καμία επεξεργασία με συντηρητικά ή βερνίκια εμποτισμού, διότι τα προϊόντα αυτά μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη διαδικασία της κομποστοποίησης. 2. Στη συνέχεια, με το σύρμα ή με δεματικά δένουμε την μία πλευρά του πλέγματος στον ένα πάσαλο. Ξετυλίγουμε το ρολό του πλέγματος, με τέτοιο τρόπο ώστε το πλέγμα να επενδύσει εξωτερικά το χώρο που ορίζουν οι πάσσαλοι. Πριν κλείσουμε όλη την περίμετρο που ορίζουν οι πάσσαλοι, επενδύουμε εσωτερικά το πλέγμα με δίχτυ. 3. Αφού ολοκληρώσουμε την κατασκευή ολοκληρωθεί, ετοιμάζουμε το μίγμα των οργανικών υλικών που θα κομποστοποιήσουμε. Συγκεκριμένα, πάνω σε ένα φύλλο πλαστικού ή μουσαμά, τοποθετούμε τα οργανικά υπολείμματα της κουζίνας και του κήπου, σε αναλογία 3 προς 1, και αφού τα καταβρέξουμε και τα ανακατέψουμε, τα ρίχνουμε μέσα στον κομποστοποιητή. Ο κομποστοποιητής σπάνια γεμίζει μεμιάς. Έτσι, κρατάμε στο νου μας, ότι θα τον εφοδιάζουμε με οργανικά από την κουζίνα ή τον κήπο κάθε δύο ή τρεις ημέρες. Αυτό που πρέπει να προσέξουμε είναι να φτιάχνουμε στρώματα με τα οργανικά (οργανικά κουζίνα, οργανικά κήπου κ.ο.κ.), έτσι ώστε να κρατάμε την απαραίτητη μεταξύ τους αναλογία. Και βέβαια, να μην ξεχνάμε να βρέχουμε τα ξερά ή τα ξηλώδη υπολείμματα του κήπου πριν τα προσθέσουμε στον κομποστοποιητή. Με τσιμεντόλιθους Χρειαζόμαστε: Τσιμαντόλιθους, τσιμέντο, χαλίκια, μεταλλικές σωλήνες, σπάγκο, κόπανο (είδος σφυριού με μεγάλη επιφάνεια και βάρος), αλφάδι, τέσσερα πασσαλάκια. Συμβουλή: Στην περίπτωση που συσσωρευτούν πολλά οργανικά υλικά στο εσωτερικό της κατασκευής και γίνει ορατός ο κίνδυνος να καταρρεύσουν προς την ανοιχτή πλευρά της κατασκευής, φράζουμε το άνοιγμα με ένα κομμάτι κόντρα πλακέ θαλάσσης ή ένα τσίγκο. Η κατασκευή μας πρέπει να χωράει τουλάχιστον 1 κυβικό μέτρο οργανικών υλικών, προκειμένου να ανέβει η θερμοκρασία τους κατά τη διεργασία της κομποστοποίησης. Τα βήματα: 1. Αρχικά, καρφώνοντας τα πασσαλάκια στο έδαφος και δένοντας πάνω τους σπάγκο, σημαδεύουμε την επιφάνεια στην οποία θα χτίσουμε την κατασκευή. Στη συνέχεια, σκάβουμε ένα αυλάκι στην περίμετρο της επιφάνειας, στις «γραμμές» ακριβώς που θα χτίσουμε τα τοιχώματα. Το πλάτος και το βάθος του πρέπει να είναι διπλάσια από το πάχος και το ύψος του τσιμεντόλιθου. 2. Στον πυθμένα του αυλακιού στρώνουμε χαλίκια έτσι ώστε να δημιουργηθεί μία στρώση με πάχος περίπου 5 εκατοστά. Έπειτα τα πιέσουμε με έναν κόπανο, αφενός για να τα ευθυγραμμίσουμε, αφετέρου για πατήσουν καλά και να μην υποχωρήσουν με το βάρος της κατασκευής. 3. Ρίχνουμε μια ομοιόμορφη στρώση μπετόν πάνω από τα χαλίκια και έπειτα αρχίσουμε να τοποθετούμε τους τσιμεντόλιθους στις τρεις από τις τέσσερις πλευρές.κάθε φορά που προσθέτουμε μια σειρά από τσιμεντόλιθους, ελέγχουμε την ευθυγράμμιση τους με το αλφάδι. Ανεβάζουμε τα τοιχώματα σε ύψος 100 ή 130 εκατοστών. Για να διασφαλίσουμε καλές συνθήκες αερισμού, μπορούμε ανάμεσα στους τσιμεντόλιθους, να τοποθετήσουμε σωλήνες εγκάρσια. Με ξύλινες παλέτες Χρειαζόμαστε: 5 ξύλινες παλέτες, σπάγκο ή σύρμα. 7 Σεπτέμβριος 2014 Χριστίνα Χρόνη, Περιβαλλοντολόγος MSc Σύμβουλος Κομποστοποίησης

Συμβουλή: Η διαδικασία είναι εξαιρετικά απλή, αλλά ίσως χρειαστούμε τη βοήθεια ενός ακόμη ατόμου για να κουβαλήσουμε τις παλέτες. Αρχικά, φτιάχνουμε τη βάση του κομποστοποιητή, «ξαπλώνοντας» μία από τις παλέτες στο έδαφος. Κατόπιν, κατασκευάζουμε τα τοιχώματα του κομποστοποιητή, τοποθετώντας κατακόρυφα καθεμιά από τις άλλες τέσσερις παλέτες, σε κάθε πλευρά της βάσης. Με σπάγκο (ή σύρμα), δένουμε τις παλέτες μεταξύ τους. Για να διασφαλίσουμε τη σταθερότητα της κατασκευής, δένουμε σε δύο ή τρία διαφορετικά σημεία κάθε πλευράς. Όταν βρέχει, καλύπτουμε τα οργανικά υλικά με ένα πλαστικό φύλλο ή μουσαμά. 10. Τι προσέχουμε όταν επιλέγουμε έναν κάδο κομποστοποίησης; - Τον όγκο του. Για να δούμε ποιο μέγεθος μας κάνει, υπολογίζουμε περίπου πόσα υπολείμματα κουζίνας και κήπου παράγουμε, πόσος είναι ο διαθέσιμος χώρος που έχουμε. Αν υπάρχει άνεση χώρου, μπορούμε να τοποθετήσουμε δύο μικρούς κομποστοποιητές. Έτσι, αφού ο πρώτος γεμίσει και περιμένουμε να ολοκληρωθεί η κομποστοποίηση, να ρίχνουμε τα σκουπίδια που παράγουμε στον άλλο. Μέχρι να γεμίσει ο δεύτερος, λογικά το κομπόστ από τον πρώτο θα είναι έτοιμο. - Τη θέση του. Αν τον τοποθετήσουμε στην πυλωτή μιας πολυκατοικίας, οφείλουμε να πάρουμε έναν τυποποιημένο πλαστικό κάδο (κατά προτίμηση περιστρεφόμενο), έτσι ώστε να μην δημιουργούνται οχλήσεις στους γείτονες. Αν τον τοποθετήσουμε σε ένα κτήμα, έχουμε περιθώριο να τον φτιάξουμε μόνοι μας. 11. Ο κάδος κομποστοποίησης χρειάζεται βάση; Οι σταθεροί (μη περιστρεφόμενοι) κάδοι κομποστοποίησης για τον κήπο, δεν έχουν βάση, και τοποθετούνται κατευθείαν στο χώμα του κήπου. Αυτό εξυπηρετεί στο να φεύγουν τα στραγγίσματα στο χώμα, αλλά και να εισέρχονται από το έδαφος στον κάδο οργανισμοί που συμβάλλουν στην κομποστοποίηση. 12. Θα πρέπει να μετακινώ τον κάδο ή να τον έχω σε ένα μόνιμο σημείο; Κάθε χρόνο να μετακινούμε λίγο τον κάδο, ώστε να μην επιβαρυνθεί πολύ η επιφάνεια που καλύπτει με τα στραγγίσματα. 13. Πως μπορώ να προστατεύσω τον κάδο από τα τρωκτικά; Αν ο κήπος μας πολιορκείται από τρωκτικά, μπορούμε να τοποθετήσουμε στη βάση του κάδου συρμάτινο πλέγμα για να τα εμποδίσουμε να μπουν στο υπό κομποστοποίηση μείγμα. 14. Είναι απαραίτητο ο κάδος να ακουμπάει στο χώμα; Η κομποστοποίηση μπορεί να γίνει ακόμη και αν δεν ακουμπάει το υλικό στο χώμα, αφού πραγματοποιείται κυρίως από μικροοργανισμούς που βρίσκονται και στα οργανικά υπολείμματα. 15. Μπορούμε να προσθέσουμε χαρτί στον κάδο; Καλό είναι να αποφεύγουμε να προσθέτουμε χαρτιά και χαρτόνια. Ωστόσο, σε μικρές ποσότητες δεν είναι απαγορευτικό. Το σημείο πάντως που χρειάζεται προσοχή δεν είναι τόσο η προσθήκη χαρτιού, αλλά τα μελάνια τα οποία χρησιμοποιούνται. Οι περισσότερες σύγχρονες εκδόσεις εφημερίδων, χρησιμοποιούν υδατοδιαλυτά μελάνια, τα οποία δεν προκαλούν μεγάλη ζημιά. Μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται σε έγχρωμες εκδόσεις σε γυαλιστερό χαρτί (ιλουστρασιόν), των οποίων τα έγχρωμα μελάνια ενδέχεται να περιέχουν στοιχεία (βαρέα μέταλλα) ή ενώσεις που μπορεί να εξουδετερώσουν τους μικροοργανισμούς της κομποστοποίησης και να επιβαρύνουν το περιβάλλον. 8 Σεπτέμβριος 2014 Χριστίνα Χρόνη, Περιβαλλοντολόγος MSc Σύμβουλος Κομποστοποίησης

16. Μπορούμε να προσθέσουμε τις ακαθαρσίες των ζώων; Σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται να προσθέσουμε περιττώματα σαρκοφάγων ζώων, όπως της γάτας και του σκύλου, σε έναν απλό οικιακό κομποστοποιητή. Και αυτό γιατί, ενδέχεται να περιέχουν παράσιτα, τα οποία μπορεί να προσβάλλουν και τον άνθρωπο. Από την άλλη, μπορούμε σε μικρές ποσότητες να προσθέσουμε την κοπριά από τα χαμστεράκια, τα κουνέλια και τα ινδικά χοιρίδια, μαζί με τα πριονίδια από τη στρωμνή των κλουβιών τους. Και ας μην ξεχνάμε ότι η κοπριά οικόσιτων ζώων, όπως προβάτων και πουλερικών, μπορεί να αναμιχθεί με φυτικά υπολείμματα και να μας δώσει ένα εξαιρετικό κομπόστ, εμπλουτισμένο σε θρεπτικά στοιχεία για τα φυτά μας. 17. Επιτρέπεται να ρίξουμε τη στάχτη από το τζάκι; Μόνο αν το μείγμα της κομποστοποίησης έχει χαμηλή οξύτητα (ph κάτω από 5) και αυτό στα πολύ πρώιμα στάδια. Η οξύτητα μπορεί να κατέβει αν προσθέσουμε στο μείγμα πολλές φλούδες εσπεριδοειδών ή αν ρίξουμε κυρίως τροφικά υπολείμματα και δεν εξασφαλίσουμε συνθήκες καλού αερισμού. 18. Τι κάνουμε στην περίπτωση που γεμίσει με μυγάκια; Τις πρώτες ημέρες της κομποστοποίησης, είναι σχεδόν σίγουρο ότι κάθε φορά που θα ανοίγουμε το καπάκι του κομποστοποιητή για να προσθέτουμε υλικά, θα πετάγονται σμήνοι από τα μικροσκοπικά μυγάκια που έλκονται από τα φρούτα και το κρασί. Η κίνηση ματ για την αντιμετώπισή τους είναι να μην αφήνουμε τα φρέσκα τροφικά υπολείμματα εκτεθειμένα. Για παράδειγμα, μπορούμε να τα καλύψουμε με μια μικρή στρώση από ώριμο κομπόστ ή ξερά φύλλα ή ακόμη και - κομματάκια ξύλων. Αν δεν έχουμε αρκετά υλικά για κάτι τέτοιο, μπορούμε να καλύψουμε τα ανοίγματα του κάδου κομποστοποίησης με μια σήτα. Στην περίπτωση που τα μυγάκια έχουν ήδη εγκαταστασθεί στον κομποστοποιητή μας, μπορούμε να φτιάξουμε και να τοποθετήσουμε δίπλα του την εξής απλή, αλλά αποτελεσματική παγίδα αντιπερασπισμού. Παίρνουμε ένα μικρό πλαστικό μπουκάλι (π.χ. αναψυκτικού ή νερού) και το κόβουμε εγκάρσια λίγο πιο πάνω από τη μέση. Ρίχνουμε στον πάτο (στο κάτω κομμάτι) ξύδι έτσι ώστε να γεμίσει κατά 2 εκατοστά, και έπειτα το πωματίζουμε αναποδογυρίζοντας το πάνω τμήμα του μπουκαλιού. Θα μοιάζει σαν να έχουμε βάλει ένα χωνί μέσα στο μπουκάλι. Το ξύδι θα τραβήξει τις μύγες, οι οποίες θα μπουν μέσα στο μπουκάλι και θα παγιδευτούν ή θα πνιγούν. 19. Θα βγάλει ο κάδος στραγγίσματα; Οπωσδήποτε ναι. Καθώς τα φυτικά υπολείμματα κομποστοποιούνται, παράγεται ένα πηκτό σκουρόχρωμο υγρό. Το υγρό αυτό γνωστό ως τσάι κομπόστ- είναι πλούσιο σε οργανική ουσία και θεωρείται πολύτιμο συμπλήρωμα οργανικής λίπανσης από τους καλλιεργητές. Ωστόσο, αν δεν το συλλέξουμε μπορεί να προσελκύσει έντομα, να παράξει δυσάρεστες μυρωδιές και αντιαισθητικά αποτελέσματα. Όταν ο κομποστοποιητής είναι τοποθετημένος στο χώμα του κήπου, τα στραγγίσματα απορροφώνται από το χώμα. Χρειάζεται, όμως, μία φορά στα δύο ή τρία χρόνια, να του αλλάζουμε θέση ώστε να μην φτάσει το χώμα σε σημείο κορεσμού. Μπορούμε να πάρουμε το χώμα που ήταν στη βάση του και πλέον έχει εμπλουτιστεί με τα στραγγίσματα και να το ενσωματώσουμε στο χώμα του κήπου. Υπάρχουν ωστόσο, και κομποστοποιητές κυρίως για τα μπαλκόνια και τις βεράντες - με σύστημα συλλογής των στραγγισμάτων. Τα στραγγίσματα που συλλέγουμε από αυτούς μπορούμε είτε να τα χρησιμοποιήσουμε για τη διαβροχή του μείγματος κομποστοποίησης είτε να τα αραιώσουμε και να τα ρίξουμε σαν λίπασμα στα φυτά μας. 20. Τι κάνουμε στην περίπτωση που βγάζει δυσάρεστες οσμές; 9 Σεπτέμβριος 2014 Χριστίνα Χρόνη, Περιβαλλοντολόγος MSc Σύμβουλος Κομποστοποίησης

Αν ρίχνουμε μόνο φυτικά υπολείμματα από την κουζίνα και τον κήπο (π.χ. φλούδες από πατάτες, τα φύλλα που καθαρίζουμε από το μαρούλι κ.λπ.) και εφόσον φροντίζουμε να αερίζεται σωστα, δεν θα έχουμε κανένα πρόβλημα με τις μυρωδιές. Ίσως τις πρώτες ημέρες να μυρίζει λίγο, αλλά όχι σε σημείο που να ενοχλήσει κάποιον. Για να το εξαλείψουμε τελείως, μπορούμε απλά να καλύψουμε την επιφάνεια των φυτικών υπολειμμάτων με λίγο έτοιμο κομπόστ. Αν περάσουν οι πρώτες (7-10) ημέρες και το μείγμα μυρίζει άσχημα, τότε σίγουρα υπάρχει πρόβλημα αερισμού. Στην περίπτωση αυτή, προσθέτουμε λίγα πριονίδια ή φύλλα και αναμιγνύουμε καλά. Αν και πάλι έχει πολλή υγρασία τοποθετούμε για δυο τρεις ώρες χοντρό χαρτόνι συσκευασίας πάνω στην επιφάνεια του μίγματος ώστε να πάρει την περίσσεια υγρασία και έπειτα το αφαιρούμε. Στην περίπτωση που το μείγμα μας μυρίζει αμμωνία, το πιο πιθανόν είναι ότι έχουμε προσθέσει περισσότερα φρέσκα φυτικά υπολείμματα (κομμένο γρασίδι, φύλλα μαρουλιού, πατάτες) από όσα χρειάζεται. Για να το «διορθώσουμε» ρίχνουμε ξερά φύλλα, ξερά κλαδάκια ή - αν έχουμε τζάκι - λίγη (το πολύ μία κούπα) στάχτη. 21. Πως κρίνουμε ότι το κομπόστ είναι έτοιμο; Μία καλή, αλλά όχι απόλυτα σίγουρη, ένδειξη είναι ότι η θερμοκρασία δεν αυξάνεται όσο κι αν το αναμιγνύουμε. Ωστόσο, από μόνη της δεν αρκεί. Θα πρέπει, επιπλέον, τα υλικά (φύλλα, φλούδες των λαχανικών και των φρούτων) που είχαμε ρίξει αρχικά μέσα στον κάδο κομποστοποίησης, να έχουν αποικοδομηθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε δύσκολα να αναγνωρίζονται. Το κομπόστ θα πρέπει να μυρίζει σαν ένα έδαφος πλούσιο σε οργανική ουσία (ιδανικά όπως μυρίζει το έδαφος μετά τη βροχή). Υπολογίζουμε ότι το μίγμα πρέπει να παραμείνει στον κάδο περίπου δύο έως τρεις μήνες και έπειτα πριν το χρησιμοποιήσουμε να το αφήσουμε σε κάποια γωνιά του κήπου ή σε τσουβάλια για άλλο ένα περίπου τρίμηνο. 22. Μπορεί το κομπόστ να προκαλέσει προβλήματα στα φυτά; Αν ενσωματώσουμε στο έδαφος ώριμο, σταθεροποιημένο κομπόστ, στις κατάλληλες δόσεις, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι δεν θα συναντήσουμε προβλήματα. Στην περίπτωση που το κομπόστ δεν είναι έτοιμο ακόμη για χρήση, δηλαδή που περιέχει ενώσεις που δεν έχουν αποικοδομηθεί πλήρως, αλλά και αν ρίξουμε μεγάλες ποσότητες, είναι πιθανόν να κάψει τα φυτά. 23. Αν ενσωματώσουμε κομπόστ στο έδαφος, μπορούμε να αποφύγουμε την ανόργανη λίπανση; Αυτή είναι μία ερώτηση που ποτέ δεν έχει μία εύκολη απάντηση. Εξαρτάται από τρεις παραμέτρους: τις απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία που έχουν τα φυτά μας, τη θρεπτική κατάσταση του εδάφος και ασφαλώς από την περιεκτικότητα του κομπόστ σε θρεπτικά στοιχεία). Το κομπόστ, όμοια με άλλες μορφές οργανικής λίπανσης (χλωρή λίπανση, κοπριά) και σε αντίθεση με τα ανόργανα λιπάσματα, «απελευθερώνει» σταδιακά τα θρεπτικά του στοιχεία στα φυτά, κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Και μάλιστα, σε ρυθμό και βαθμό που κανένας ειδικός δεν γνωρίζει με ακρίβεια. Υπάρχει περίπτωση, τα θρεπτικά στοιχεία να είναι διαθέσιμα αφού περάσει η κρίσιμη περίοδος για την ανάπτυξη της καλλιέργειας. Έτσι, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να το ενσωματώσουμε στο έδαφος το φθινόπωρο, αφού έχουμε αφαιρέσει τα υπολείμματα των καλοκαιρινών καλλιεργειών, ώστε ως την άνοιξη που θα φυτέψουμε ξανά να έχει προσφέρει στο έδαφος τις ευεργετικές του ιδιότητες. Και βέβαια, δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι το κομπόστ είναι πρωτίστως εδαφοβελτιωτικό, όχι λίπασμα. Ο ρόλος του είναι να εμπλουτίζει το έδαφος με οργανική ουσία, να βελτιώνει τον αερισμό του εδάφους και την ικανότητα του να συγκρατεί νερό. 10 Σεπτέμβριος 2014 Χριστίνα Χρόνη, Περιβαλλοντολόγος MSc Σύμβουλος Κομποστοποίησης

11 Σεπτέμβριος 2014 Χριστίνα Χρόνη, Περιβαλλοντολόγος MSc Σύμβουλος Κομποστοποίησης