Η διαμάχη για την πορνεία

Η διαμάχη για την πορνεία Το ζήτημα της πορνείας ήταν και παραμένει μέχρι σήμερα, για το φεμινιστικό κίνημα, από τα θέματα που βρίσκονται στο επίκεντρο των αναλύσεων και κινητοποιήσεων, τόσο παγκόσμια όσο και στην Ελλάδα. Κεντρικό στοιχείο η ανάδειξη της βασικής δομής σχέσεων κυριαρχίας και υποταγής που αντανακλούν τις σχέσεις των δύο φύλων. Το φεμινιστικό κίνημα ανέδειξε πρώτο την αναγωγή της γυναίκας σε σεξουαλικό αντικείμενο, την εμπορευματοποίηση του γυναικείου σώματος, τη φετιχοποίηση του έρωτα, την αδυσώπητη παρουσία του άντρα, είτε αυτός είναι πελάτης, μαστροπός ή αστυνομικός, και τη διαπίστωση ότι η κακοποίηση και η βία είναι συστατικά στοιχεία της πορνείας. Στόχος αυτού του σημειώματος είναι μια συνοπτική παρουσίαση μιας μακράς και έντονης συζήτησης η οποία έχει προκαλέσει μεγάλη πόλωση ανάμεσα στις αντίπαλες φεμινιστικές απόψεις, στην Ελλάδα και διεθνώς, με αφορμή αφενός μεν το αίτημα της νομιμοποίησης της πορνείας που τέθηκε από τις ίδιες τις εκδιδόμενες γυναίκες, αφετέρου τη στρατηγική κατάργησης της πορνείας, έτσι όπως τέθηκε από διαφορετικά ρεύματα του φεμινιστικού κινήματος. Παραδοσιακά, η κοινωνία έχει προσεγγίσει το πρόβλημα της πορνείας με τρεις τρόπους: με την καταστολή ή το αίτημα κατάργησης της πορνείας, τη ρύθμιση ή νομιμοποίηση και την ανοχή ή αποποινικοποίηση της πορνείας. Η καταστολή είναι σαφές τι σημαίνει. Η νομιμοποίηση σημαίνει πως το κράτος θεσμοθετεί κάποιες ρυθμίσεις για τον έλεγχο της πορνείας, για παράδειγμα, δημιουργία μητρώων των πορνών, τακτικούς υγειονομικούς ελέγχους, χωροταξική κατανομή των πορνείων κ.λπ. Η αποποινικοποίηση είναι το αντίθετο της νομιμοποίησης. Αναφέρεται στην πλήρη κατάργηση όλων των νόμων εναντίον της πορνείας, συμπεριλαμβανομένων των νόμων που αφορούν τους πελάτες, τους προαγωγούς, τις τσατσάδες κ.λπ. Το κίνημα των εκδιδόμενων γυναικών ζήτησε εξαρχής την πλήρη αποποινικοποίηση της πορνείας, ενώ το ρεύμα των φεμινιστριών που τάσσεται εναντίον της αποποινικοποίησης, με άμεσο στόχο την κατάργηση της πορνείας, υποστηρίζει σε πρώτη φάση τη σύλληψη των προαγωγών- αντρών και γυναικών- και των πελατών των εκδιδομένων γυναικών. Στις ΗΠΑ, τα τελευταία χρόνια, η εφαρμογή μιας πολιτικής ποινικοποίησης μεταφράζεται σε έναν καταιγισμό συλλήψεων, ο οποίος βέβαια αφορά όχι μόνο τους πελάτες και τους μαστροπούς, αλλλά και τις εκπορνευόμενες γυναίκες, αφού στόχος των συλλήψεων είναι συνήθως εκείνο το τμήμα των πλέον εξαθλιωμένων γυναικών που εκπορνεύονται στους δρόμους. Στη Γαλλία, τριάντα χρόνια μετά την πρώτη κατάληψη εκκλησίας στη Λυών από Γαλλίδες πόρνες σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη βάρβαρη συμπεριφορά της αστυνομίας, η οποία είχε τότε προβεί σε αλλεπάλληλες στυγνές δολοφονίες πορνών, ψηφίστηκε πρόσφατα από τον υπουργό Εσωτερικών Νικολά Σαρκοζί νόμος, ο οποίος με πρόσχημα την καταπολέμηση της κοινωνικής ανασφάλειας που βιώνουν οι πολίτες, ποινικοποιεί το "πεζοδρόμιο", την επιθετική επαιτεία, τους άστεγους, την παραβατικότητα των νέων κ.λπ. Εφαρμόζεται δηλαδή πάλι μια κατασταλτική πολιτική η οποία έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την προσέγγιση της δεκαετίας του $60 η οποία ευνοούσε την πρόνοια υπέρ των γυναικών αυτών. Πρακτικά, αυτό μπορεί να σημαίνει πως αποθαρρύνονται μεν κάποιοι "ευυπόληπτοι" πελάτες από το πεζοδρόμιο, από την άλλη όμως οι εκδιδόμενες 1

γυναίκες παραμένουν έρμαια των πλέον βίαιων πελατών. Είναι, άλλωστε, γνωστό ότι η πορνεία συντελείται στις μέρες μας, για τους πλέον "ευυπόληπτους" πελάτες με πολύ πιο σύγχρονα μέσα (τηλέφωνα, ροζ αγγελίες, διαδίκτυο, ειδικά μπαρ κ.λπ.), όπου οι κίνδυνοι σύλληψής τους είναι κατά πολύ μειωμένοι. Στις αρχές της δεκαετίας του $80, για πρώτη φορά, οργανωμένες εκπρόσωποι του κινήματος των δικαιωμάτων των εκδιδόμενων γυναικών, με δημόσιες δηλώσεις τους υποστήριξαν πως η πορνεία κατά κανέναν τρόπο δεν συνδέεται με την καταπίεση των γυναικών, αλλά αποτελεί μορφή σεξουαλικής απελευθέρωσης. Υποστήριξαν, μάλιστα, ότι η πορνεία γι' αυτές συνιστά μια μορφή εργασίας σαν οποιαδήποτε άλλη που επιλέγουν ελεύθερα οι γυναίκες. Μια από τις πρώτες αυτές οργανώσεις των εκδιδόμενων γυναικών ήταν η COYOTE (Cast off your old tired ethics) από το Σαν Φρανσίσκο η οποία ιδρύθηκε το 1973 με στόχο αφενός μεν την ανάδειξη της κακοποίησης που υφίστανται οι πόρνες, αφετέρου τη διεκδίκηση κοινωνικής ασφάλισης, συνταξιοδοτικής κάλυψης και κοινωνικής προστασίας. Στις κινητοποιήσεις των μελών τους που ξεπέρασαν τις δέκα χιλιάδες, στρατεύτηκαν πολιτικοί, φοιτητές, πελάτες, ακτιβιστές και εκπρόσωποι των τοπικών μέσων ενημέρωσης. Την επιτυχία του αγώνα οι ίδιες την απέδωσαν στο πρόσφορο πολιτικοκοινωνικό κλίμα που είχε διαμορφωθεί από το κίνημα των ομοφυλόφιλων αντρών και γυναικών της εποχής εκείνης, από τις αξίες των οποίων, εμπνεύστηκαν και οι ίδιες. Επρόκειτο για μια άποψη που στηριζόταν στη λανθασμένη παραδοχή ότι το κίνημα των εκδιδόμενων γυναικών ήταν κίνημα σεξουαλικής απελευθέρωσης. Τη δεκαετία του $80 το κίνημα αυτό επεκτάθηκε και σε χώρες της Ευρώπης, όπως την Γαλλία, την Ολλανδία, την Αυστραλία κ.λπ. Στον αγώνα αυτόν σημαντικό ρόλο έπαιξαν κάποιες συμμαχίες οι οποίες κινούνταν όμως από διαφορετικά συμφέροντα. Για παράδειγμα, τον αγώνα τους στήριξαν φορείς κολοσιαίων οικονομικών συμφερόντων κυρίως από το χώρο της πορνογραφίας (1.000 δολάρια έλαβαν από το περιοδικό Playboy ), ενώ χρηματοδότηση έλαβαν και από ιδρύματα της Εκκλησίας, ως επιδόματα κοινωνικής βοήθειας. Στα μέσα όμως της δεκαετίας του $80, το κίνημα αυτό χτυπήθηκε από έναν απροσδόκητο εχθρό: τον ιό του AIDS. Η πορνεία ενοχοποιήθηκε εξίσου με τη χρήση συρίγγων από τους τοξικομανείς, ως κύρια πηγή μετάδοσης του ιού. Οι φεμινίστριες από τη δική τους πλευρά έδωσαν τη δική τους οπτική, μέσα από επεξεργασμένες θέσεις στο θέμα της πορνείας, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του $60. Θεωρητικοί του ριζοσπαστικού φεμινιστικού κινήματος, όπως η Μίλλετ, η Μπάρρυ, η Ντβόρκιν κ.ά. ήσαν αδιάλλακτες σε ό,τι αφορούσε την ανάλυση της πορνείας. Υποστήριζαν πως είναι το έσχατο στάδιο της μείωσης των γυναικών σε σεξουαλικά αντικείμενα που αγοράζονται και πωλούνται, μορφή σεξουαλικής δουλείας που έχει τις ρίζες της στο γάμο και την πορνεία και αποτελεί το θεμέλιο της γυναικείας καταπίεσης. Ο όρος "ελεύθερη επιλογή" θα βρεθεί στο επίκεντρο έντονων συζητήσεων και μαρτυρεί τη σημαντική επίδραση του μεταμοντέρνου φεμινισμού τη δεκαετία του $90. Σύμφωνα με αυτόν, οι γυναίκες είναι έλλογα όντα με ελεύθερη βούληση και το δικαίωμα στην επιλογή πρέπει να προστατεύεται επάνω από καθετί άλλο. Με άλλα λόγια, εναποθέτουν την ευθύνη για την άσκηση πορνείας, με έναν τρόπο ριζοσπαστικό, αποκλειστικά στις ίδιες τις εκδιδόμενες γυναίκες. Υποστηρίζουν, δηλαδή, ότι είναι παραβίαση της αρχής του αυτοπροσδιορισμού των ατόμων η απαγόρευση της πορνείας. Η παραπάνω συλλογιστική, ωστόσο, δεν λαμβάνει υπόψη 2

πως η μη απόρριψη των εκδιδομένων γυναικών δεν συνεπάγεται ανοχή απέναντι στον τρόπο που εξαγοράζονται οι πόρνες η στις συνθήκες κάτω από τις οποίες διεξάγεται η πορνεία. Η Μίλλετ στη δική της ανάλυση για την πορνεία πολύ εύστοχα επισημαίνει πως η πορνεία αποτελεί περίπου τον σκληρό πυρήνα της γυναικείας συνθήκης. "Δεν είναι το σεξ εκείνο που καλείται μια πόρνη να πουλήσει, είναι η εξαχρείωση. Και ο αγοραστής, ο πελάτης δεν αγοράζει καθαρή σεξουαλικότητα, αλλά εξουσία, εξουσία επάνω σε ένα άλλο ανθρώπινο όν, τη μεθυστική φιλοδοξία της δυνατότητας να είσαι κύριος της βούλησης κάποιου άλλου για ένα συμφωνημένο διάστημα". Από τη δεκαετία του $90 μια νέα άποψη για την πορνεία έχει αρχίσει να κερδίζει έδαφος υπό την επιρροή των αντιλήψεων περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων: παρουσιάζεται η πορνεία ως μορφή «ευεργεσίας» προς στις γυναίκες η οποία παρέχεται από την ελεύθερη αγορά, στο πλαίσιο της καπιταλιστικής ανάπτυξης, ενώ η δυνατότητα να εκφράσουν ελεύθερα τη βούλησή τους και να ασκήσουν το δικαίωμά τους στην «εργασία» αποτελεί στοιχείο απαραίτητο για τη συγκρότηση της υποκειμενικότητάς τους. Και εδώ οι επιφυλάξεις που διατυπώνονται για την ορθότητα των επιχειρημάτων είναι βάσιμες. Αμφισβητείται το κατά πόσον η πορνεία αποτελεί μια αποδεκτή και νόμιμη εργασία σαν οποιαδήποτε άλλη που οι γυναίκες επιλέγουν να κάνουν. Βαφτίζοντας, μάλιστα, την κακοποίηση που υφίστανται οι γυναίκες στην πορνεία ως εργασία, καθίσταται εξαιρετικά δύσκολο για τις ίδιες να αναγνωρίσουν την κακοποίηση και την καταπίεση που υφίστανται. Επιπλέον, ο λόγος για τα ανθρώπινα δικαιώματα υπεραπλουστεύει τις ενυπάρχουσες σύνθετες σχέσεις εξουσίας και οδηγεί στην εσφαλμένη αντίληψη ότι η σύγκρουση αυτή έχει επιλυθεί. Για όλες τις τάσεις των φεμινιστριών, η πορνεία είναι μορφή ανδρικής σεξουαλικής βίας και παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών και η έξαρσή της συμπίπτει με την ολοένα μεγαλύτερη βία στις απεικονίσεις σεξουαλικών πράξεων σε όλο το φάσμα της κοινωνίας: στα πορνογραφικά περιοδικά, βίντεο, φιλμ και τελευταία στις ιστοσελίδες του διαδικτύου. Από την άλλη, είναι λάθος να υπονομεύεται ο λόγος αυτών των γυναικών με την ανάδειξη της υποδεέστερης κοινωνικής τους θέσης, της ιστορίας κακοποίησής τους, της φτώχειας τους και της ανικανότητάς τους να είναι αντικειμενικές για την κατάστασή τους. Η θυματοποίηση αυτών των γυναικών δεν βοηθάει στη συνειδητοποίησή τους. Οι ίδιες, άλλωστε ως άμεσα εμπλεκόμενες σε έναν κύκλο βίας και κακοποίησης, αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν ότι η κακοποίηση και η βία είναι συστατικά στοιχεία της πορνείας και όχι αποτέλεσμα συγκυριακού στίγματος. Παλαιότερα τουλάχιστον, υπήρχε η εξής συναίνεση στους κόλπους των φεμινιστριών: το γεγονός ότι οι επιλογές των γυναικών κατασκευάζονται, ορίζονται και περιχαρακώνονται από την πατριαρχία, δεν σήμαινε όμως πως οι γυναίκες ήσαν ανίκανες να παίρνουν αποφάσεις ή ότι ήσαν έρμαια της πατριαρχίας. Υπήρχε η πίστη ότι ο φεμινισμός θα μπορούσε να απελευθερώσει τις γυναίκες. Έκτοτε, τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ και, όπως λέει η Ρέϋμοντ, αυτό πιθανόν να οφείλεται στο γεγονός πως ενώ κάποιες γυναίκες αποκόμισαν οικονομικά και κοινωνικά οφέλη στο πλαίσιο της πατριαρχίας, έδειξαν αδυναμία να κατανοήσουν γιατί κάποιες άλλες δεν έτυχαν της ίδιας εύνοιας από το σύστημα. Αυτό σηματοδότησε τη μετάβαση από τον φεμινιστικό ριζοσπαστισμό στον φεμινιστικό φιλελευθερισμό. Γίνεται φανερό πως αν και οι φεμινίστριες όλων των αποχρώσεων στέκονταν και στέκονται πολύ κριτικά στο φαινόμενο της πορνείας, οι απόψεις πολλών εξ αυτών 3

σήμερα έχουν άλλάξει σε ό,τι αφορά την ανάλυση της πορνείας και τη στρατηγική της κατάργησής της. Κάποιες, όπως ένα ισχυρό ρεύμα φεμινιστριών στη Γαλλία, τάσσονται υπέρ της πλήρους εξάλειψης, εδώ και τώρα, ανεξάρτητα εάν το κόστος το επωμίζονται καταρχάς οι ίδιες οι εκδιδόμενες με την επιδείνωση της κοινωνικής τους ανασφάλειας, την εξώθησή τους στην παρανομία, άρα και τη μεγαλύτερη εξάρτησή τους από τα παράνομα κυκλώματα μαστροπών, την ανυπαρξία υγειονομικής περίθαλψης (ανεξέλεγκτη μετάδοση του ιού του AIDS και άλλων σεξουαλικά μεταδιδόμενων νόσων) κ.λπ. Βασικό επιχείρημα είναι πως η κοινωνική οργάνωση της πορνείας έχει αλλάξει, πως δεν αποτελεί πλέον ίδιον των κατώτερων, των μη προνομιούχων κοινωνικών τάξεων. Πρόκειται για μια άποψη που οδηγεί σε μερική αναπαράσταση του κόσμου της πορνείας, αφού δεν λαμβάνεται υπόψη η κοινωνική αβεβαιότητα αυτών των γυναικών και κυρίως προδιαγράφει την υιοθέτηση θέσεων που βρίσκονται σε αναντιστοιχία με τα προβλήματα, τις ανησυχίες και τις ανάγκες των ίδιων των πορνών στο συγκεκριμένο κάθε φορά κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο. Πρόσφατες έρευνες που έγιναν για παράδειγμα στη Γαλλία, σύμφωνα με τον «Monde Diplomatique» 1, δείχνουν ότι το 41% των εκδιδόμενων γυναικών προέρχονταν από πολύ χαμηλά, σχεδόν περιθωριακά κοινωνικά στρώματα, το 52% είχαν υποστεί μεν επαγγελματική εκπαίδευση, στις περισσότερες των περιπτώσεων όμως ήταν στοιχειώδης (τεχνική εκπαίδευση), ενώ σπάνια κατείχαν κάποιο πτυχίο. Μόνον η μία στις δύο είχαν μόνιμη στέγη και το ένα τρίτον είχαν υπάρξει θύματα βίας τουλάχιστον μία φορά στη διάρκεια των τριών μηνών, από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάιο του 1995 που διεξήχθη η έρευνα. Αντίστοιχα, στη Νορβηγία, η έρευνα των Χόιγκαρντ και Φίνσταντ συμπεραίνει ότι στην πορνεία οδηγούνται κυρίως γυναίκες της εργατικής τάξης και του λούμπεν προλεταριάτου. Μια επιβεβαίωση πως η πορνεία και στις μέρες μας προάγεται κυρίως από οικονομικές ανάγκες, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, τη μη επαγγελματική εξειδίκευση και την κοινωνική και οικονομική εξαθλίωση όλο και περισσότερων γυναικών. Την αλληλεγγύη στο δικαίωμα των γυναικών να ασκούν την πορνεία κάτω από ασφαλείς συνθήκες, έρχεται να υπερασπιστεί ένα αλλο τμήμα φεμινιστριών, το οποίο αν και αποδέχεται πως η πορνεία αυτή καθεαυτή είναι μια πρακτική της πατριαρχίας η οποία ταπεινώνει και εξευτελίζει τις αξίες των γυναικών, αρνείται να ταυτιστεί με τον κυρίαρχο λόγο περί της εγγενούς φαυλότητας των πορνών. Έτσι, δεν επιτυγχάνεται τίποτα άλλο από το να διαιωνίζεται η επικινδυνότητα της ζωής τους και να υπονομεύεται ο βιοπορισμός τους, αφού η ένταξη στην "αγορά του σεξ" δεν είναι ποτέ μια απόλυτα εκούσια και ελεύθερη πράξη. Η πορνεία συνιστά ένα ελάχιστο μέσον πρόσβασης σ' ένα επίπεδο ζωής στο οποίο μια ταπεινή κοινωνική καταγωγή και ένα χαμηλό επίπεδο κατάρτισης δεν τους επιτρέπει να φτάσουν. Από την άλλη, δυσκολεύονται να εγκαταλείψουν την πορνεία, αφού γνωρίζουν ότι ο κόσμος της εργασίας είναι κλειστός γι' αυτές, πολύ περισσότερο που γνωρίζουν ότι η πρόσβαση σε μια "φυσιολογική δουλειά" δεν θα τους επέτρεπε να διατηρήσουν το ίδιο επίπεδο εισοδημάτων. Είναι σαφές ότι ανάλογα με τα κυρίαρχα κάθε φορά δόγματα, τις σεξουαλικές συμπεριφορές, τη ζήτηση που επιβάλλεται από την εκάστοτε κοινωνία και τα οικονομικά συμφέροντα που διακυβεύονται, η πορνεία μπορεί να παίρνει διαφορετικές μορφές, όμως οι εκδιδόμενες γυναίκες παραμένουν τραγικά πρόσωπα που ακροβατούν σ' έναν κόσμο σκληρότητας, βίας και παρανομίας. 4

Για παράδειγμα, σήμερα στην Ελλάδα, η καταναγκαστική πορνεία αποτελεί την κυριότερη μορφή πορνείας. Κατά την πενταετία 1991-1996, σημειώθηκε αύξηση αλλοδαπών πορνών κατά 387%(!), με αντίστοιχη μείωση των Ελληνίδων κατά 22%. Παράλληλα, η ανδρική πελατεία παρουσιάζει αύξηση της τάξης του 45%. Η τακτική πελατεία των πορνών είναι περίπου 350.000 άντρες κάθε χρόνο, ενώ η περιστασιακή πλησιάζει τους 1.200.000 άντρες. Οι άντρες αυτοί χρηματοδοτούν το κύκλωμα εμπορίας ενηλίκων γυναικών με πάνω από 20 δισ. ευρώ ετησίως. Η έλλειψη νομικής προστασίας και αρωγής, το καθεστώς παρανομίας και η ανοχή μιας ολόκληρης κοινωνίας αφήνουν τα θύματα κυριολεκτικά ομήρους στα χέρια των κυκλωμάτων. Σύμφωνα με τον Μισέλ Φουκώ, η αστική κοινωνία του 19ου αιώνα αλλά και του 20ού αιώνα είναι μια κοινωνία της γενικευμένης διαστροφής, όχι μόνο σαν συνέπεια του πουριτανισμού και της υποκρισίας της. Διέπεται από μια εξουσία η οποία δεν έχει απαραίτητα τη μορφή του νόμου ούτε τις συνέπειες της απαγόρευσης αλλά παρεμβαίνει στα κορμιά και τις ηδονές των ανθρώπων. Δεν αποκλείει τη σεξουαλικότητα, την εγκλείει μέσα στο κορμί σαν τρόπο προσδιορισμού των ατόμων. Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια φανερή έκρηξη, διάδοση και πολλαπλασιασμό αιρετικών σεξουαλικοτήτων. Η οργανωμένη παρουσία ομοφυλοφίλων αντρών και τρανσεξουαλικών ομάδων στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ στην Ιταλία, πρόσφατα, έθεσε τη δική τους προβληματική στα θέματα της πορνείας. Η πορνεία γι' αυτούς δεν αποτελεί μόνο μέσον βιοπορισμού αλλά και τρόπο ζωής και άντλησης ηδονής. Σε μια κοινωνία όπου η δημοκρατία συρρικνώνεται, τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατώνται με την παράλληλη διεύρυνση των εξουσιών της αστυνομίας, όπου επιτείνονται οι μηχανισμοί ελέγχου και επιτήρησης όλο και περισσοτέρων κοινωνικών στρωμάτων, οι εκδιδόμενες γυναίκες δεν πρέπει να οδηγηθούν, με τις παρεμβάσεις του φεμινιστκού κινήματος, στην ακόμη μεγαλύτερη περιθωριοποίησή τους. Ο διάλογος θα πρέπει να διευρυνθεί και από τις ίδιες τις ενδιαφερόμενες. Για να αποκαλυφθεί η αλήθεια της ζωής αυτών των γυναικών θα πρέπει τα προβλήματα και οι ανησυχίες τους να αναδειχθούν από τις ίδιες. Να αναδείξουν τις εσωτερικές αντιστάσεις που επιστρατεύουν, προκειμένου να διατηρήσουν την ταυτότητά τους, όταν τους συμπεριφέρονται σαν να είναι ποινικές κρατούμενες ή περιθωριακές. Η παραπέρα ενίσχυση του στιγματισμού τους τις καθιστά περισσότερο ευάλωτες στην καθημερινή βία, ενώ υπονομεύει τη δυνατότητα να συνδιαλέγονται με την κοινωνία και τις δημόσιες αρχές. Η αλληλεγγύη απέναντι στις εκδιδόμενες γυναίκες, η οποία μπορεί να οδηγήσει στο σπάσιμο της κοινωνικής απομόνωσης που οι ίδιες βιώνουν με έναν τρόπο τόσο τραυματικό, δεν σημαίνει κατανάγκην αποδοχή της πορνείας. Ο αγώνας για την καταπολέμηση της πορνείας δεν μπορεί παρά να είναι μακρύς και δύσκολος. Η μάχη ενάντια στην πορνεία, όπως και η μάχη ενάντια στην πορνογραφία υπερβαίνει κατά πολύ τη μάχη ενάντια στη σεξουαλική διαστροφή ή τα σεξουαλικά βίτσια. Είναι η μάχη ενάντια στις σχέσεις εξουσίας ανάμεσα στα δυο φύλα, ενάντια στη δημόσια και ιδιωτική βία, ενάντια στις δομές που καταπιέζουν τις γυναίκες, ενάντια στην καλλιέργεια ενός μοντέλου ανδρισμού του σκληρού-μάτσο άντρα και ενός μοντέλου θηλυκότητας της γυναίκας θύματος-υποταγμένης. 5

Ζητούμενο, επομένως, θα μπορούσε να είναι το σπάσιμο των φυλετικών αρχέτυπων και των σεξουαλικών κανόνων, η απελευθέρωση της ηδονής στην πραγματική ζωή των ατόμων. Όχι στις θέσεις που επιβάλλουν ακόμα μεγαλύτερη καταστολή και απαγορεύσεις, όχι στην πολιτική ποινικοποίηση της φτώχειας. 1. «Le Monde diplomatique», 2 Φεβρουαρίου 2003. Της Χρυσούλας ΣΤΕΚΑ Η Χρυσούλα Στέκα είναι φεμινίστρια, φαρμακοποιός. Δημοσιεύθηκε: 09/03/2008 στην εφημερίδα Η Αυγή 6