Εφαρμοσμένη Μουσειοπαιδαγωγική: Μουσείο και Σχολείο 1ΜΟ 213

Εφαρμοσμένη Μουσειοπαιδαγωγική: Μουσείο και Σχολείο 1ΜΟ 213 Υποχρεωτικό Μάθημα 3 ου έτους, 6ου εξαμήνου - Κατευθύνσεων Μουσειολογίας & Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας και Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας Ιστοσελίδα μαθήματος: http://www.ct.aegean.gr/people/meconomou/ Email: m.economou@aegean.gr Διδάσκουσα: Μαρία Οικονόμου E-mail: m.economou@aegean.gr Διδακτικές μονάδες (ΔΜ): 3 Τηλ: 22510-36680 Πιστωτικές μονάδες (ECTS): Γραφείο: 2.18, Iσόγειο Γεωγραφ. Διάρκεια Διαλέξεων: 13 εβδομάδες Γλώσσα: Ελληνικά Περίληψη Στόχος του μαθήματος είναι να αναλύσει τις εκπαιδευτικές δυνατότητες του μουσείου και να εξετάσει τις δυνατότητες συνεργασίας με το σχολείο (στις διαφορετικές βαθμίδες που αυτό περιλαμβάνει). Αφετηρία θα αποτελέσει ο προσδιορισμός του ιδιαίτερου παιδαγωγικού χαρακτήρα του μουσείου, των χαρακτηριστικών της άτυπης μάθησης που ενθαρρύνει το μουσείο και τη σχέση τους με λειτουργίες επίσημης εκπαίδευσης, όπως αυτές που στηρίζει το σχολείο. Θα αναλυθούν όλα τα στάδια πραγματοποίησης διαφορετικών εκπαιδευτικών δράσεων (από τη μελέτη και το σχεδιασμό μέχρι την υλοποίηση και την αξιολόγηση) και οι διαφορετικές παραμέτρους που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη (όπως ο χαρακτήρας του μουσείου, το είδος συλλογών, τα χαρακτηριστικά κοινού στο οποίο απευθύνονται, κλπ). Το μάθημα θα εξετάσει διαφορετικά μοντέλα επικοινωνίας και θεωρίες μάθησης και θα αναλύσει τους τρόπους που οι θεωρητικές αυτές προσεγγίσεις επηρεάζουν τις πρακτικές εφαρμογές. Η ανάλυση διαφορετικών παραδειγμάτων εκπαιδευτικών προγραμμάτων από την Ελλάδα και το εξωτερικό θα οδηγήσει σε μία γενική εποπτεία του τύπου των εκπαιδευτικών εφαρμογών και ερμηνευτικών προσεγγίσεων και στη διαμόρφωση κριτηρίων αξιολόγησης τους. Παράλληλα, οι φοιτητές θα δραστηριοποιηθούν άμεσα μέσω ατομικών και ομαδικών εργασιών στη διαδικασία σχεδιασμού εκπαιδευτικών εφαρμογών για διαφορετικές ομάδες (από νήπια μέχρι μαθητές λυκείου) με κατάλληλο ορισμό στόχων και επιλογή περιεχομένου και μεθόδων. Μαθησιακοί στόχοι Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα πρέπει να έχουν κατανοήσει τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους εκφράζεται ο εκπαιδευτικός ρόλος του μουσείου και τις δυνατότητες συνεργασίας με το σχολείο. Θα πρέπει να γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της άτυπης εκπαίδευσης και τους τρόπους που αυτή μπορεί να συμπληρώσει την τυπική. Θα πρέπει να είναι σε θέση να διακρίνουν τα διαφορετικά στάδια υλοποίησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δράσεων και τα βασικά χαρακτηριστικά και τις παραμέτρους που πρέπει να λαμβάνουν υπόψη σε καθένα από αυτά. Θα πρέπει να γνωρίζουν τις κυριότερες θεωρίες μάθησης που σχετίζονται με το μουσείο και να μπορούν να εφαρμόζουν τις βασικές αρχές τους όπου αρμόζει στα αντίστοιχα μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα. Θα πρέπει να μπορούν να σχεδιάσουν και να αξιολογήσουν εκπαιδευτικές εφαρμογές για διαφορετικές ομάδες λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά του κοινού και των σχετικών μουσειακών συλλογών και να επιλέγουν κατάλληλες μεθόδους. Περιεχόμενα μαθήματος - Διάγραμμα μαθημάτων Mάθημα 1ο (12/2/13) Εισαγωγή στο μάθημα, απαιτήσεις μαθήματος Eισαγωγή στις εφαρμογές της μουσειοπαιδαγωγικής Mάθημα 2ο (19/2/13) Μοντέλα επικοινωνίας του μουσείου και θεωρίες μάθησης που επηρεάζουν τη μουσειοπαιδαγωγική και τις σχέσεις μουσείου-σχολείου. Η βιωματική προσέγγιση. Mάθημα 3ο 26/2/13) H εκπαιδευτική σημασία των αντικειμένων. Μαθαίνοντας από τη μελέτη των αντικειμένων στο σχολείο και στο μουσείο. Mάθημα 4ο (1/3/13 & 2/3/13) - Παρασκευή 1 Μαρτίου 2013, Εγκαίνια έκθεσεης «Ο Κόσμος των Μουσειών: Μια Χιουμοριστική Ματιά», Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας, Αγία Παρασκευή (λεπτομέρειες για μετάβαση εκεί με λεωφορείο θα ανακοινωθούν) & Σάββατο 2 Μαρτίου 2013, 11:00-13:00, Αμφιθέατρο Γεωγραφίας εκδήλωση «Ανοιχτή

Συζήτηση για τα Μουσεία» Mάθημα 5ο (5/3/13) Mουσείο και σχολείο: η ελληνική εμπειρία. Το πρόγραμμα Μελίνα & άλλες πρωτοβουλίες Mουσείο και σχολείο: η ευρωπαϊκή και αμερικανική εμπειρία. Mάθημα 6ο (12/3/13) Στάδια πραγματοποίησης εκπαιδευτικών δράσεων (μελέτη, σχεδιασμός, οργάνωση, προβολή, υλοποίηση, αξιολόγηση). Καθοριστικοί παράγοντες που επηρεάζουν το σχεδιασμό τους Mάθημα 7ο Τετάρτη 13/3/13 Εκπαιδευτική εκδρομή στο Μουσείο Προσφυγικής Μνήμης Σκάλας Λουτρών Λεπτομέρειες θα ανακοινωθούν Τρίτη 19/3/13 ΟΧΙ ΜΑΘΗΜΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ Mάθημα 7ο 26/3/13) Η σημασία της αξιολόγησης εκπαιδευτικών δράσεων Μέθοδοι, στάδια και ζητήματα Mάθημα 8ο (2/4/13) Σχεδιασμός και αξιολόγηση εκπαιδευτικών εντύπων και φυλλαδίων. Ζητήματα, παραδείγματα και τεχνικές. Mάθημα 9ο (9/4/13) Προγράμματα προσέγγισης. Εκπαιδευτικό υλικό. Μουσειοσκευές. Φάκελοι για τον εκπαιδευτικό. Mάθημα 10ο (16/4/13) Επικοινωνία μουσείου-εκπαιδευτικών/συνοδών. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών και των μουσειοπαιδαγωγών. Προσεγγίσεις και ζητήματα. Mάθημα 11ο (23/4/13) Εκπαιδευτικές χρήσεις νέων τεχνολογιών για τις μουσειακές συλλογές & την επικοινωνία μουσείου-σχολείου Μάθημα 12ο (14/5/13) Παρουσίαση ομαδικών εργασιών Ανάλυση και συζήτηση - Ομάδα Α Μάθημα 13ο (21/5/13) Παρουσίαση ομαδικών εργασιών Ανάλυση και συζήτηση - Ομάδα Β Μουσείο-Σχολείο: προοπτικές για το μέλλον και ζητήματα Διδασκαλία Χρόνος και τόπος των μαθημάτων - Τρίτη 12:00-15:00 αίθουσα Β, κτήριο Θάλασσας Σε περίπτωση αλλαγών της αίθουσας ή της ώρας του μαθήματος ή άλλων πληροφοριών σχετικά με το μάθημα, θα υπάρξει σχετική ανακοίνωση στη Γραμματεία (αλλά θα σταλεί επίσης και σε ηλεκτρονική μορφή σε όλους σας), οπότε βεβαιωθείτε ότι ελέγχετε συχνά τον λογαριασμό σας και τις σχετικές ανακοινώσεις, καθώς και την ιστοσελίδα του μαθήματος <http://www.ct.aegean.gr/people/meconomou/>. Διδακτικές μέθοδοι Το μάθημα θα διδαχθεί με ένα συνδυασμό διαφορετικών μεθόδων (π.χ. παραδόσεις, σεμινάρια, παρουσιάσεις φοιτητών, επισκέψεις σε μουσεία). Οι επισκέψεις στα μουσεία και η κριτική ανάλυση των οργανισμών αυτών και των εκπαιδευτικών τους δράσεων αποτελούν βασικό στοιχείο του μαθήματος. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος θα αναλύσουμε επίσης έντυπο και ηλεκτρονικό εκπαιδευτικό υλικό και δράσεις μουσείων από την Ελλάδα και το εξωτερικό και θα αξιολογήσουμε την αποτελεσματικότητα του ορίζοντας διαφορετικά κριτήρια. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος θα σας δοθεί η ευκαιρία να αναπτύξετε διαφορετικές ικανότητες και δεξιότητες, όπως χρήση γραπτού και προφορικού λόγου, ανάγνωση και κριτική ειδικών άρθρων και επιστημονικής βιβλιογραφίας, κριτική χρήση του Διαδικτύου και του ημερήσιου και εβδομαδιαίου τύπου, ανάλυση εκθέσεων, ομαδική εργασία, αυτο-αξιολόγηση και αξιολόγηση των συμφοιτητών σας, και έρευνα πεδίου. Αξιολόγηση Μαθήματος Η αξιολόγηση του μαθήματος θα στηριχθεί σε μια ατομική και μια ομαδική εργασία: Ατομική εργασία (50%) Προθεσμία 16/4/12 Κριτική παρουσίαση (1000-1500 λέξεις) ενός εκπαιδευτικού προγράμματος μουσείου ή πολιτιστικού οργανισμού. Η εργασία σας θα πρέπει να αναλύει

σύντομα εισαγωγικά στοιχεία για το μουσείο και τις συλλογές του τους στόχους του εκπαιδευτικού προγράμματος το περιεχόμενο του (είδος αντικειμένων, συλλογών, εννοιών που πραγματεύεται) το κοινό στο οποίο απευθύνεται πώς σχετίζεται αυτό με το συνολικό χαρακτήρα του μουσείου και την εκπαιδευτική του πολιτική (αν μπορείτε να βρείτε στοιχεία για αυτήν) περιγραφή του προγράμματος (δραστηριότητες και στάδια που περιλαμβάνει) την ερμηνευτική προσέγγιση που ακολουθεί, θεωρίες μάθησης στις οποίες βασίζεται, μεθόδους που χρησιμοποιεί αξιολόγηση (πετυχαίνει τους στόχους τους οποίους έχει θέσει; Είναι κατάλληλο για το κοινό στο οποίο απευθύνεται; Δυνατά και αδύνατα σημεία; Δυνατότητες προέκτασης/βελτίωσης;) Θα πρέπει να: προχωράει σε κριτική ανάλυση και αξιολόγηση (και όχι να μένει μόνο στην απλή περιγραφή) του προγράμματος που διαλέξατε κάνει κατάλληλη χρήση βιβλιογραφίας (με ένταξη της μέσα στο κείμενο σε κατάλληλα σημεία για να τεκμηριώσουν τις απόψεις σας, και όχι μόνο παράθεσή της στο τέλος της εργασίας). Μπορείτε να επιλέξετε εκπαιδευτικά προγράμματα από οργανισμούς της Ελλάδας ή του εξωτερικού. Προσοχή: Εργασίες που απλώς έχουν αντιγράψει αυτούσια (χωρίς να παραφράζουν ή να συνθέτουν) κείμενα από ιστοσελίδες μουσείων (ή άλλες πηγές στο Διαδίκτυο) και μάλιστα χωρίς να αποδίδουν την πηγή τους, θα βαθμολογούνται αρνητικά. Tρόπος παράδοσης: μόνο ηλεκτρονικά με e-mail στη διδάσκουσα Ομαδική εργασία (50%) Προθεσμία τελικής παράδοσης 21/5/12 (ελάχιστος αριθμός μελών ομάδας: 4) Θέμα: Σχεδιασμός ενός πρωτότυπου εκπαιδευτικού προγράμματος για μία σχολική ομάδα της επιλογής σας. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα κάθε ομάδας συνοδεύεται από γραπτή αναφορά (1000-1500 λέξεων) που πρέπει να περιλαμβάνει: - Στοιχεία για το μουσείο ή πολιτιστικό οργανισμό που επιλέξατε (π.χ. σύντομη ιστορία, χαρακτηριστικά, είδος συλλογών) - Στοιχεία για τη συλλογή που επιλέξατε, βασικές πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά και την ιστορία των αντικειμένων - Εκπαιδευτική πολιτική του μουσείου (αν μπορέσετε να βρείτε σχετικά στοιχεία) και πώς εντάσσεται το εκπαιδευτικό σας πρόγραμμα σε αυτήν - Ανάλυση σχεδιασμού της σχετικής εκπαιδευτικής δραστηριότητας που προτείνετε (κοινό στο οποίο απευθύνεται, στόχοι, μέθοδοι, μέσα, διάρθρωση υλοποίησης, μελέτη ένταξης σε συγκεκριμένη έκθεση, σενάριο εφαρμογής, οργανωτικά ζητήματα, αυτο-αξιολόγηση) - Κατανομή των ρόλων στην ομάδα (τι έκανε κάθε μέλος της ομάδας) Η εργασία συνοδεύεται από το εκπαιδευτικό υλικό που σχεδιάσατε (π,χ, υλικό για τον εκπαιδευτικό και τους μαθητές, κατασκευές, έντυπα, εποπτικό υλικό, φύλλα εργασίας, ηλεκτρονικές εφαρμογές, κ.λπ.). Προθεσμίες για την ομαδική εργασία: 21/3: δήλωση αντικειμένου/θέματος & μελών ομάδας (ηλεκτρονικά με e-mail στη διδάσκουσα και προφορικά στην τάξη) 2/4: άτυπη παρουσίαση ιδέας σχεδιασμού εκπαιδευτικής δραστηριότητας (ηλεκτρονικά με e-mail στη διδάσκουσα και προφορικά στην τάξη) (5%) 23/4: παρουσίαση προόδου βασικών μερών του εκπαιδευτικού προγράμματος & τρόπου ενημέρωσης εκπαιδευτικών (ηλεκτρονικά με e-mail στη διδάσκουσα και προφορικά στην τάξη) (5%) 21/5: τελική παρουσίαση στην τάξη και παράδοση εργασίας (παράδοση συνολικού φακέλου με αναφορά, τυχόν εκπαιδευτικό υλικό που ετοιμάστηκε, οδηγίες για εκπαιδευτικό κλπ και αποστολή γραπτής αναφοράς και υπόλοιπου υλικού ηλεκτρονικά με email στη διδάσκουσα) (40%) Περισσότερες λεπτομέρειες για τις εργασίες θα δοθούν στο πρώτο μάθημα. Για την ατομική εργασία και την αναφορά της ομαδικής, συμβουλευτείτε τις ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ στον προσωπικό ιστότοπο της διδάσκουσας, τμήμα ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ. Σημειώστε ότι παρατάσεις στις εργασίες δεν δίνονται εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις! Οι αδικαιολόγητες καθυστερήσεις θα συνεπάγονται μείωση του βαθμού. Για κάθε μέρα καθυστέρησης θα αφαιρείται 0,25 του βαθμού. Εργασίες που θα παραδίδονται μετά από 10 μέρες αδικαιολόγητης καθυστέρησης δεν θα γίνονται δεκτές. Η ομαδική εργασία είναι σημαντικό μέρος του μαθήματος στο οποίο θα αναφερόμαστε συχνά κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Όσοι όμως δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις της ομαδικής

εργασίας, μπορούν να εξεταστούν προφορικά κατά την εξεταστική πάνω στα 2 βιβλία που δίνονται (εκτός από το να παραδώσουν και ατομική εργασία). Επικοινωνία και ώρες γραφείου Ώρες γραφείου: Τρίτη 18.00-20.00 και μετά από συνεννόηση Ο καλύτερος τρόπος αρχικής επικοινωνίας (εκτός από την επαφή στην τάξη) είναι μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (m.economou@aegean.gr). Διδακτικά Συγγράμματα ή Νικονάνου, Ν. (επιμ). 2008. Εκπαιδευτικά Ταξίδια στο χρόνο. Αθήνα: Πατάκης Καλεσοπούλου, Δ. (επιμ)kόκκινος, Γ. και Aλεξάκη, E. (επιμ.) 2011. Παιδί και εκπαίδευση στο Μουσείο: Θεωρητικές αφετηρίες, παιδαγωγικές πρακτικές, Αθήνα: Πατάκης. Γενική Βιβλιογραφία Αυτή η βιβλιογραφία (εκτός από τα βιβλία που δίνονται με το μάθημα) θα συμπληρωθεί με επιμέρους παραπομπές που θα δίνονται σε κάθε ενότητα. Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία Άλκηστις, 1996. Μουσεία και Σχολεία, Δεινόσαυροι και Αγγεία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Ταξ. αρ.: 370.0755 ΑΛΚ] Βαϊνά, Μ. 1997. Θεωρητικό πλαίσιο διδακτικής της τοπικής ιστορίας για τον 21 ο αι., Αθήνα: Gutenberg (κυρίως σελίδες 143-62). [Θέση: ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Ταξ. αρ.: 907 ΒΑΙ] Βαϊνά, Μ. 2002. Δραστηριότητες τοπικής ιστορίας, Ένα εργαλείο εφαρμογής της μεθόδου project στα σχολεία, Αθήνα: ΤΥΠΩΘΗΤΩ [Θέση: ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Ταξ. αρ.: 907 ΒΑΙ] Beauchamp, H. 1998. Τα παιδιά και το δραματικό παιχνίδι. Εξοικείωση με το θέατρο, Αθήνα: Tυπωθήτω. Βέμη, Μ. & Νάκου, Ε. (επιμ.) 2010. Μουσεία και Εκπαίδευση, Αθήνα: Εκδόσεις Νήσος. Δάλκος, Γ. 2000. Σχολείο και μουσείο. Αθήνα: Καστανιώτης. Δημαράκη Ε.Β. 2004. Η μελέτη του παρελθόντος στις μικρές ηλικίες και οι δυνατότητες των νέων τεχνολογιών, Μουσειολογία, Διεθνές Επιστημονικό Ηλεκτρονικό Περιοδικό, τεύχος 1, <http://www.aegean.gr/culturaltec/museology/> [accessed 15 January 2006]. Ζαφειράκου, Α. κ.ά. (επιμ.) 2000. Μουσεία και σχολεία: διάλογος και συνεργασίες, αναπαραστάσεις και πρακτικές. Αθήνα: Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός. Ιωσηφίδης, Π. και Πολίτη, Ε. 1998. Η μουσειακή εκπαίδευση στο δημοτικό σχολείο. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. Καλεσοπούλου, Δ, 1999. Ανοιχτός διάλογος με την κοινότητα: Μια ελληνική πρόταση στα προγράμματα προσέγγισης στο Αρχαιολογία και Τέχνες, 73 (Δεκέμβριος), σσ. 69-74. Καλούρη-Αντωνοπούλου, Ο. 1985. Η αισθητική αγωγή του παιδιού: Μορφές αισθητικής δημιουργικότητας στην παιδική βιβλιοθήκη και στο μουσείο. Αθήνα: Δίπτυχο. Καλούρη-Αντωνοπούλου, Ο. και Χρίστος Κάσσαρης, 1988. Το μουσείο μέσο τέχνης και αγωγής. Αθήνα : Καστανιώτης. Κακούρου-Χρόνη, Γ. 2006. Μουσείο-Σχολείο. Αντικριστές πόρτες στη γνώση. Αθήνα: Πατάκης. Καλεσοπούλου, Δ, 2011. Παιδί και εκπαίδευση στο Μουσείο. Θεωρητικές αφετηρίες, παιδαγωγικές πρακτικές. Αθήνα Εκδόσεις Πατάκη & Ελληνικό Παιδικό Μουσείο. Κασβίκης, Κ., Νικονάνου, Ν., Φουρλίγκα, Ε., 2002. Εκπαιδευτικά Προγράμματα Αρχαιολογίας στην Ελλάδα: Τα αποτελέσματα μίας έρευνας, Αρχαιολογία & Τέχνες, 85 Β, 103-113. Kόκκινος, Γ. και Aλεξάκη, E. (επιμ.) 2002. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις στη μουσειακή αγωγή, Mεταίχμιο: Aθήνα. Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, 2006. Εκπαιδευτικά προγράμματα σε χώρους Πολιτισμού. Πρακτικά Ημερίδας, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, 18 Ιουνίου 2003, Θεσσαλονίκη. Κουβέλη, Α. 2000. Η σχέση των μαθητών με το μουσείο: θεωρητική προσέγγιση, έρευνα στην Αθήνα και στην Ικαρία. Εκπαιδευτικά προγράμματα. Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών.

Mουσούρη, Θ.1999. Έρευνα κοινού και αξιολόγηση στα μουσεία Αρχαιολογία και Τέχνες, 72 (Σεπτέμβριος), σσ. 56-61. Μουσούρη, Θ. 1999. Μουσεία για όλους; Προγράμματα προσέγγισης στο διεθνή χώρο Αρχαιολογία και Τέχνες 73 (Δεκέμβριος), σσ. 65-69 Μυρογιάννη-Αρβανιτίδη, Ε. 1999. O ρόλος του μουσειοπαιδαγωγού στην Ελλάδα Αρχαιολογία και Τέχνες 71 (Ιούνιος 1999): σσ. 50-53. <http://users.forthnet.gr/the/garva/index.htm> [accessed 15 January 2006]. Νάκου, Ε. 2001. Μουσεία: εμείς, τα πράγματα και ο πολιτισμός: από τη σκοπιά της θεωρίας του υλικού πολιτισμού, της μουσειολογίας και της μουσειοπαιδαγωγικής. Αθήνα: Νήσος. Νικονάνου, Ν., Κασβίκης, Κ., Φουρλίγκα, Ε., 2002. Μουσειακή εκπαίδευση και αρχαιολογία. Παραδείγματα από τρεις ευρωπαϊκές χώρες, Αρχαιολογία & Τέχνες, 85 Β, 113-122. Νικονάνου, Ν. 2004. Η οργάνωση της επικοινωνιακής πολιτικής ενός σύγχρονου μουσείου και ο ρόλος της μουσειοπαιδαγωγικής, στο Δασκαλοπούλου, Σ. κ.ά (επιμ.), Πρακτικά A' Διεθνούς Συνεδρίου Mουσειολογίας: Mουσείο, Eπικοινωνία και Nέες Tεχνολογίες, Tμήμα Πολιτισμικής Tεχνολογίας και Eπικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Aιγαίου, (Mυτιλήνη 31 Μαίου-2 Ιουνίου 2002), Μυτιλήνη: ΤΠΤΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 77-92. Νικονάνου, Ν. 2005. Ο ρόλος της Μουσειοπαιδαγωγικής στα σύγχρονα μουσεία, Τετράδια Μουσειολογίας 2, 18-25. Τουλούμης, Κ., 2004. Διδάσκοντας για το Παρ(ελθ)ον: Η Αρχαιολογία στη μέση εκπαίδευση. Δυνατότητες και Προοπτικές, Θεσσαλονίκη: εκδ. Ζήτη. Υπουργείο Πολιτισμού, 2002. Παιχνίδια πολιτισμού: εκπαιδευτικές δράσεις του Υπουργείου Πολιτισμού. Αθήνα: Υπουργείο Πολιτισμού, Τ.Α.Π.Α. Φίλοι του Iδρύματος Mελίνα Mερκούρη (εκδ.), 1997. Mέρες έκφρασης και δημιουργίας, Mελίνα. Eκπαίδευση, Πολιτισμός, Περιφερειακή Aνάπτυξη. Θεσσαλονίκη. Φίλοι του Iδρύματος Mελίνα Mερκούρη (εκδ.), 1998. Πολιτιστική Kληρονομιά και Eκπαίδευση, "Mέρες έκφρασης και δημιουργίας". Θεσσαλονίκη. Φίλοι του Iδρύματος Mελίνα Mερκούρη (εκδ.),1998. Aισθητική παιδεία-δημιουργία "Mέρες έκφρασης και δημιουργίας". Θεσσαλονίκη. Φίλοι του Iδρύματος Mελίνα Mερκούρη (εκδ.), 1999. Mέρες έκφρασης και δημιουργίας, Πολιτιστική Kληρονομιά και Eκπαίδευση. Θεσσαλονίκη. ΥΠ.ΠΟ. 2002. Παιχνίδια Πολιτισμού. Εκπαιδευτικές δράσεις του Υπουργείου Πολιτισμού, Αθήνα Frey, K. 1986. Η Mέθοδος Project. Μια μορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη. Χατζηασλάνη, Κ., Καϊμάρα, Ε., και Λεοντή, Α. (επιμ.) 2011. Ακρόπολη και εκπαίδευση. Αθήνα: ΥΠΠΟΤ Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης. Χρυσαφίδης, Κ. 1994. Βιωματική-επικοινωνιακή διδασκαλία. Αθήνα: Gutenberg. Ψαρράκη-Mπελεσιώτη, N., (επιμ.), 2000. Πρόγραμμα Mελίνα. Eκπαίδευση-Λαϊκός Πολιτισμός, YΠEΠΘ, YΠΠO, Γενική Γραμματεία Λαϊκής Eπιμόρφωσης εκδ., Aθήνα. ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ / ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ ICOM/CECA Πρακτικά ετήσιας συνάντησης CECA Ναύπλιο 1988 με θέμα Ιδρυση, οργάνωση και λειτουργία εκπαιδευτικών τμημάτων σε μουσεία, Αθήνα, 1991. ΥΠ.Ε.Π.Θ.-ΥΠ.ΠΟ.- ICOM, Μουσείο-Σχολείο. Πρακτικά, 4ο Περιφερειακό Σεμινάριο, Ιωάννινα, 2-3 Δεκ. 1994. / 5ο Περιφερειακό Σεμινάριο, Καλαμάτα 4-6 Απριλίου 1997. / 6ο περιφερειακό σεμινάριο, Καβάλα Σεπτέμβριος 2002. ΥΠ.ΠΟ, Παιδεία και Αρχαιολογία: Εκπαιδευτικά Προγράμματα του ΥΠ.ΠΟ, Πρακτικά ημερίδας, Χαλκίδα 2000. Ξενόγλωσση βιβλιογραφία Economou, M., 1998. Evaluating Multimedia, Museum Practice December (9), 38-40. Economou, M., 2003. New Media For Interpreting Archaeology in Museums: Issues and Challenges in Doerr, M. and Sarris, A. (Eds) Proceedings from CAA2002 (Computer Applications in Archaeology International Conference), Heraklion, Crete, 2-6 April 2002, 371-5. Falk, J. H. and Dierking, L. D. 2000. Learning from museums: visitor experiences and the making of meaning,

Walnut Greek: AltaMira Press. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 069.134 FAL] Gardner, H., 1996. Multiple Intelligences, in Durbin, G. (ed.) Developing museum exhibitions for lifelong learning, London, 35-37. Hein, G. 1998. Learning in the Museum, London: Routledge. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 069 HEI] Hooper-Greenhill, E. 1994. Museums and Their Visitors, London: Routledge. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 069.15 HOO 113526] Marty, P., Sheahan, K., and Lacy, A. 2003. Evaluating the Authenticity of Egyptian Cartonnage Fragments: Educational Outreach in Search of the Truth Museums and the Web 2003 International conference <http://www.archimuse.com/mw2003/papers/marty/marty.html> [accessed 15 January 2006]. Miles, R.S. et al 1988. The design of educational exhibits, London: Unwin Hyman. [ΡΟΔΟΣ, RHODES Call. No.: 069.55 DES] Museums and Galleries Commission, 1997. Museums and Galleries Report: Children as an Audience for Museums and Galleries, London: Museums and Galleries Commission. Rider, S. 1998. Museums and Young People, London: Museums Association. Rountree J., Wong W. and Hannah R., 2002. Learning to Look: Real and Virtual Artifacts, Educational Technology & Society 5 (1) <http://ifets.ieee.org/periodical/vol_1_2002/rountree.html> [accessed 15 January 2006]. Roussou, M. 2004. Learning by doing and learning through play: An exploration of interactivity in virtual environments for children ACM Computers in Entertainment, 2(1). <http://portal.acm.org/citation.cfm?id=973818> [accessed 16 December 2005]. Schaller D.T and Allison-Bunnell S. 2003. Practicing What We Teach: How Learning Theory Can Guide Development of Online Educational Activities Museums and the Web 2003 international conference <http://www.eduweb.com/practice_teach.html> [accessed 15 January 2006]. Schaller D.T, Allisson Bunnell S. and Nagel S. 2001 Developing Goal-Based Scenarios for Web Education National Association of Interpretation 2001 Conference <http://www.eduweb.com/goalbasedscenarios.html> [accessed 15 January 2006]. Shuh Hennigar, J. 1999. Teaching yourself to teach with objects, in Hooper-Greenhill, E., The Educational Role of the museum, London, N.Y., 80-91. Sihweil R., 2001. Creating Online Galleries of Information for K-12 Audiences, Museums and the Web 2001 International Audience <www.archimuse.com/mw2001/papers/sihweil/sihweil.html> [accessed 15 January 2006]. Stone, P. G. and Molyneaux, B. L. 1994. The presented past: heritage, museums, and education, London and New York: Routledge in association with English Heritage. [ΛΕΣΒΟΣ, Call. No.: 069.15 PRE 113711] Εκτενής ξενόγλωσση βιβλιογραφία στον ιστότοπο του Group for Education in Museums http://www.gem.org.uk/ Δέστε επίσης και τους χρήσιμους συνδέσμους από την Επιτροπή για την Εκπαίδευση και την Πολιτισμική Δράση (Committee for Education and Cultural Action) του ICOM http://ceca.icom.museum/01_cms/details.asp?id=15 Επιστημονικά Περιοδικά Εκτός από το να ενημερώνεστε για την επικαιρότητα και για ζητήματα πολιτισμού και εκπαίδευσης γενικότερα, φροντίστε να εξοικειωθείτε και να διαβάζετε επίσης τα επιστημονικά περιοδικά που σχετίζονται με τα μουσεία, τη μουσειοπαιδαγωγική, τις εκπαιδευτικές δράσεις στον πολιτισμό. Μερικά από τα ελληνόγλωσσα είναι: Αρχαιολογία & Τέχνες (στον ιστότοπο τους http://www.arxaiologia.gr/ λίστα των περιεχομένων παλιών τευχών) (αφιερώματα σχετικά με το μάθημα τεύχη 38 (1991) και 52 (1994) Eικαστική Παιδεία 10 (1994) & 17 (2001) IMEρος, ετήσια έκδοση του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού για τον πολιτισμό και την τεχνολογία από το 2001 http://www.ime.gr/publications/print/imeros/index.html Περιοδικό Μουσειολογία (διεθνές επιστημονικό ηλεκτρονικό περιοδικό) http://museology.ct.aegean.gr/ εκδίδεται από το Τμήμα μας Τετράδια Μουσειολογίας (το πρώτο τεύχος εκδόθηκε το 2004 από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σήμερα εκδίδεται από το Καλειδοσκόπιο http://www.kaleidoscope.gr/