Αναπτύσσοντας Υγιείς σχέσεις με τα παιδιά στο οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον μέσα από την βελτίωση της επικοινωνίας Δρ. Χρήστος Παναγιωτόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής Παιδικής και Εφηβικής Ψυχικής Υγείας Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Σύμβουλος Ψυχοθεραπευτής/Σύμβουλος Γονέων ΚΑ Δημοτικό Σχολείο Λεμεσού 20 Νοεμβρίου 2014 panagiotopoulos.c@unic.ac.cy tel: 99 350 312
Γονείς, δάσκαλοι, φίλοι Οι γονείς μου μάθανε να σέβομαι, να εκτιμώ, να διεκδικώ, να θέλω να πετύχω Οι δάσκαλοι μου, μου δείξανε πώς να πειθαρχώ, να προχωρώ μπροστά, να αναπτύσσομαι, να εκτιμώ όσα πετυχαίνω, να έχω κίνητρα Οι φίλοι μου, μου μαθαίνουν γιατί είμαι σημαντικός, να κάνω σχέσεις που να βασίζονται σε ειλικρινή συναισθήματα
Συστήματα ανάπτυξης υγιών σχέσεων Οικογένεια Η οικογένεια αποτελεί το Α και το Ω στην ανάπτυξη υγιών προσωπικοτήτων. Η σχέση των γονέων αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση ή αποφυγή για τα παιδιά καθώς μεγαλώνουν. Σχολείο Το σχολείο είναι το κατεξοχήν περιβάλλον κοινωνικοποίησης και οριοθέτησης του μαθητή/παιδιού. Ο εκπαιδευτικός είναι η πρώτη εμπειρία αξιολόγησης και επιβράβευσης/παρότρυνσης εκτός της οικογένειας, για το παιδί.
Συστήματα ανάπτυξης υγιών σχέσεων (2) Οι Παρέες Οι παρέες οδηγούν στη δημιουργία υγιών χαρακτήρων μέσα από τις ισότιμες και ασφαλείς σχέσεις όπου το παιδί νιώθει ο εαυτός του χωρίς να καταπιέζεται, να υποτιμάται ή ακόμα και να εκφοβίζεται
Aν τα παραπάνω συστήματα παρουσιάζουν στοιχεία παθολογικά (π.χ. υποτίμηση, εκφοβισμό, ανασφάλεια, έλλειψη θετικής και αρνητικής επιβράβευσης, απουσία ορίων) τότε το παιδί συγχύζεται και δυσλειτουργεί κυρίως στο σχολείο και στις παρέες.
Υγιείς σχέσεις Οι ανθρώπινες σχέσεις βασίζονται στην: Εμπιστοσύνη Σεβασμό της αξιοπρέπειας του άλλου Εξατομίκευση Ενεργητική ακρόαση Συνεργασία Επιβράβευση Οριοθέτηση Σωστή επικοινωνία
Ενεργητική ακρόαση Σωστή επικοινωνία σταματήστε να κάνετε ό,τι κάνετε και δώστε προσοχή στο παιδί σας δεν έχει σημασία ο χρόνος που αφιερώνετε αλλά η ποιότητα Μην ξεχνάτε ότι τα παιδιά μας ζητάνε την προσοχή μας με διάφορους τρόπους: λεκτικούς (φωνές, θετικά συναισθήματα) και μη λεκτικούς (βία, κοινωνική απόσυρση, ζωγραφιές)
Σωστή επικοινωνία Ανάληψη πρωτοβουλιών και ενθάρρυνση ακόμα και όταν αποτυγχάνουν να καλύψουν τις δικές μας προσδοκίες. Μην αναμένουμε να πετύχουν ότ,ι εμείς δεν καταφέραμε σαν παιδιά! Δείξτε τους εμπιστοσύνη και δώστε τους χώρο και χρόνο να αποδείξουν τι μπορούν και τι θέλουν Ενθαρρύνετε το παιδί σας να σας μιλάει για το σχολείο, τους φίλους του, τα συναισθήματα του...σκεφτείτε τη σημαντικότητα της γονεϊκής εμπλοκής για τη μαθησιακή διαδικασία...
Συμμαχίες Οι γονείς είναι σύμμαχοι μεταξύ τους Οι γονείς και οι δάσκαλοι είναι σύμμαχοι μεταξύ τους Δεν πρέπει να επιτρέπουμε στα παιδιά να μπαίνουν ανάμεσα μας ακόμα και αν επιλέγουμε διαφορετικούς τρόπους/προσεγγίσεις για να τα συμμορφώσουμε Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αν είμαστε εχθρικοί ή αρνητικοί ο ένας απέναντι στον άλλο το μόνο που καταφέρνουμε είναι να ακυρώνουμε ο ένας τον άλλον μπροστά στα μάτια των παιδιών
Απαραίτητα συστατικά Σταθερές σχέσεις Ποιοτικός χρόνος Ενεργητική ακρόαση Εμπιστοσύνη και ισορροπία στη σχέση Αυτοκριτική ως γονείς και εκπαιδευτικοί
Ο ρόλος των γονέων και εκπαιδευτικών Αυστηρός ή Συμβουλευτικός-καθοδηγητικός Καθοδηγητής (πρότυπο για τα παιδιά/τους μαθητές, δάσκαλος/φίλος) Εμπειρικός και βιωματικός Μην χρησιμοποιείτε πάντα τον εαυτό σας ως παράδειγμα Ισότιμος και συνεργατικός (δεν είμαστε αυθεντίες! Είμαστε συνεργάτες) Ενσυναίσθηση (ανθρώπινο πρόσωπο, όχι ψυχροί και απρόσωποι) Αυθεντικότητα (ειλικρινείς)
Τα Ναι και Τα Όχι Δώστε στο παιδί τη δυνατότητα... Να αναλάβει πρωτοβουλίες. Να δημιουργήσει μόνος του αλλά και με τους άλλους. Να πετύχει. Να είναι μοναδικό. Διδάξτε στα παιδιά σας να έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και να μην φοβούνται το λάθος... Προσπαθήστε να εντοπίσετε εκείνα τα θετικά που μπορεί να έχουν και να δουλέψετε πάνω σε αυτά. Μην κρίνετε μόνο, επιβραβεύστε και το ελάχιστο Αφήστε να κάνουν και λάθη.
Η αληθινή αξία του δαχτυλιδιού... Κάποιος νέος πάει στον πνευματικό του δάσκαλο και τον ρωτάει τι μπορεί να κάνει για να τον εκτιμήσουν περισσότερο επειδή νιώθει ασήμαντος, αδέξιος και ότι δεν αξίζει τίποτα. Ο δάσκαλος του ζητάει να τον βοηθήσει να λύσει πρώτα ένα δικό του πρόβλημα. Του δίνει λοιπόν ένα δαχτυλίδι και του ζητήσει να το πουλήσει όχι λιγότερο από ένα χρυσό φλουρί. Ο νέος πάει στην αγορά και προσπαθεί να πουλήσει το δαχτυλίδι...οι έμποροι γελάνε, τον κοροϊδεύουν και δεν του δίνουν τα χρήματα που ζητάει. Απογοητευμένος παει πίσω στο δάσκαλό του άπρακτος και του λέει «Λυπάμαι δάσκαλε αλλά δεν κατάφερα να ξεγελάσω κανένα για την πραγματική αξία του δαχτυλιδιού». Ο δάσκαλος τότε του ζητάει να μάθουν την πραγματική αξία...του ζητάει να πάνε σε κοσμηματοπώλη...αλλά να μη το πουλήσει όσα και να του δώσει... Πράγματι μετά από λίγη ώρα...ο κοσμηματοπώλης του έδινε 70 χρυσά φλουριά...τότε ο δάσκαλος του λέει: «Είσαι κι εσύ σαν αυτό το δαχτυλίδι και πρέπει να σε εκτιμήσει ένας αληθινά ειδικός, ένας που να ξέρει να σε εκτιμήσει. Είναι πολύ άσκοπο να γυρίζεις εδώ και εκεί ζητώντας να σε εκτιμήσει ο καθένας την πραγματική σου αξία...» Bucay, J. (2007).Να σου πω μια ιστορία. Αθήνα: Όπερα
Ας σκεφτούμε τα εξής... Ποιο θέμα πραγματεύεται η συγκεκριμένη ιστορία σχετικά με την επικοινωνία; Ποια μηνύματα περνάει;
Η φωλιά του Νίκου... Ο Νίκος άρπαξε από το πρόσωπο του Γιώργου τα γυαλιά του κοροϊδεύοντας τον. Τα έβαλε μέσα στο κουτί που φύλαγε στη σκηνή του την οποία ονόμαζε «η φωλιά του Νίκου». Ο Γιώργος έκλαιγε σιωπηλά. Μόλις είχε αλλάξει σχολείο και δεν περίμενε να είναι τόσο άσχημη η πρώτη του μέρα. Ο Δ/ντης τηλεφώνησε σε όλους του γονείς. Ο μπαμπάς του Νίκου τον ρώταγε...φωνάζοντας. Ο Νίκος φοβήθηκε. Δεν ομολόγησε. Όμως όλο το βράδυ δεν κοιμήθηκε. Σκεφτόταν το Γιώργο που δεν θα έβλεπε τίποτα χωρίς τα γυαλιά του. Το πρωί είπε στο δάσκαλό του ότι τα βρήκε. Ο κύριος...κατάλαβε...τα έδωσαν μαζί στον Γιώργο και του ζήτησε συγγνώμη. Του είπε ότι και εκείνος τράβηξε πολλά στο παλιό του σχολείο. Όταν ήρθε σε αυτό αναγκάστηκε να πάει με τους δυνατούς για να μη περάσει τα ίδια. Από εκείνη τη στιγμή έγιναν φίλοι. Δικαίου, Ε., κ. ά. (2008). Μίλα μη φοβάσαι. Αθήνα: ΕΨΥΠΕ
Ας σκεφτούμε τα εξής... Ποιο θέμα πραγματεύεται η συγκεκριμένη ιστορία σχετικά με την επικοινωνία; Ποια μηνύματα περνάει;
Το δέντρο που έδινε... Μια φορά και ένα καιρό ήταν μια μηλιά που αγαπούσε ένα.κάθε μέρα το αγόρι πήγαινε στη μηλιά και έτρωγε τα μήλα της και έκανε κούνια στα κλαδιά της, σκαρφάλωνε στον κορμό της και μεγάλωνε, και η μηλιά ήταν ευτυχισμένη. Μα όσο το αγόρι μεγάλωνε, τόσο περισσότερα ζητούσε από το δέντρο και το δέντρο έδινε, έδινε αδιάκοπα με μια αγάπη άνευ όρων, μέχρι που δεν έμεινα από αυτό τίποτε άλλο παρά ένα κούτσουρο. Κι όταν το αγόρι, γέρος πια, ζήτησε ένα μέρος για να ξεκουραστεί, η μηλιά του πρόσφερε το κούτσουρο, που ήταν η ίδια, για να ξεκουραστεί. Silverstein, S. (1998). Το δέντρο που έδινε. Αθήνα: Δωρικός
Ας σκεφτούμε τα εξής... Ποιο θέμα πραγματεύεται η συγκεκριμένη ιστορία σχετικά με την επικοινωνία; Ποια μηνύματα περνάει;
Σας ευχαριστώ πολύ!