Τεχνολογικι προοπτικι διερεφνθςθσ ςτον τομζα του τουριςμοφ Χλζτςοσ Μιχάλθσ Κακθγθτισ Τμιμα Οικονομικϊν Επιςτθμϊν Πανεπιςτιμιο Ιωαννίνων
Άδεια Χριςθσ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άδεια χριςθσ άλλου τφπου, αυτι πρζπει να αναφζρεται ρθτϊσ.
Τεχνολογικι προοπτικι διερεφνθςθσ ςτον τομζα του τουριςμοφ Τι ςθμαίνει τεχνολογικι προοπτικι διερεφνθςθσ ςτον τομζα του τουριςμοφ ; Με τον όρο τεχνολογικι διερεφνθςθ εννοοφμε τθν προςπάκεια αποτφπωςθσ των εξελίξεων ςτο μζλλον. Με τθν τεχνολογικι προοπτικι διερεφνθςθσ δεν προβλζπεται το μζλλον, αλλά κακορίηονται προδιαγράφονται ςενάρια που μασ περιγράφουν πωσ κα εξελιχκοφν τα μεγζκθ και τα φαινόμενα που μασ ενδιαφζρουν 3
Ποια θ διαφορά μεταξφ προβλζψεων και τεχνολογικισ προοπτικισ διερεφνθςθσ Οι προβλζψεισ προςδιορίηουν το πϊσ κα εξελιχκεί μία μεταβλθτι ι ζνα δεδομζνο. Για παράδειγμα αναμζνεται αφξθςθ τθσ απαςχόλθςθσ κατά χ% Η διενζργεια ςεναρίων ςτα πλαίςια τθσ τεχνολογικισ προοπτικισ διερεφνθςθσ περιγράφει το πλαίςιο που κα κινθκοφν διαφορετικοί παράγοντεσ που κα κακορίςουν τθ μεταβολι τθσ απαςχόλθςθσ 4
Ποια είναι τα ηθτοφμενα όταν επιχειροφμε να εφαρμόςουμε τθν τεχνολογικι προοπτικι διερεφνθςθσ ςτον τομζα του τουριςμοφ; Η τεχνολογικι προοπτικι διερεφνθςθσ προςπακεί να δθμιουργιςει ςενάρια αναφορικά με το πϊσ μπορεί να λειτουργιςει το «τουριςτικό ςφςτθμα» Με τον όρο «τουριςτικό ςφςτθμα» εννοοφμε ζνα ενιαίο ςφνολο οικονομικϊν και κοινωνικϊν δρϊντων που ςυνδζονται μεταξφ τουσ με ςυγκεκριμζνουσ δεςμοφσ και ςχζςεισ 5
Ποιοι είναι οι προςδιοριςτικοί παράγοντεσ του τουριςτικοφ ςυςτιματοσ Το τουριςτικό ςφςτθμα επθρεάηεται από πλθκϊρα εξωγενϊν και ενδογενϊν παραγόντων. Οι εξωγενείσ παράγοντεσ είναι : Ταξιδιωτικοί πράκτορεσ Οικονομικι ςυγκυρία Τάςεισ καταναλωτϊν Ανταγωνιςτικοί περιοριςμοί Πολιτικι ςυγκυρία Σφςτθμα μεταφορϊν προσ τθ χϊρα Δυνατότθτεσ χρθματοδότθςθσ ζργων υποδομισ και επιχειριςεων 6
Ποιοι είναι οι προςδιοριςτικοί παράγοντεσ του τουριςτικοφ ςυςτιματοσ Οι ενδογενείσ παράγοντεσ που επθρεάηουν το τουριςτικό ςφςτθμα είναι : Τουριςτικά καταλφματα Σκάφθ αναψυχισ / γραφεία ναφλωςθσ Εγκαταςτάςεισ ειδικισ τουριςτικισ υποδομισ Τουριςτικά γραφεία Φυςικοί πόροι και βακμόσ αξιοποίθςισ των Ανκρϊπινο δυναμικό Τουριςτικζσ υποδομζσ Δίκτυο δθμόςιων μεταφορϊν κ.α. 7
Παράγοντεσ που επθρεάηουν ςθμαντικά τθ διαμόρφωςθ ςεναρίων 1. Ο ρόλοσ των ταξιδιωτικϊν πρακτόρων 2. Η φπαρξθ ανταγωνιςτριϊν χωρϊν 3. Το φυςικό περιβάλλον ςτθ χϊρα μασ 4. Η ποιότθτα και θ επάρκεια των υποδομϊν 5. Η ποιότθτα και θ επάρκεια των μεταφορικϊν μζςων 6. Οι νζεσ τεχνολογίεσ και το διαδίκτυο 7. Οι ςυνεχείσ αναταραχζσ ςτθν περιοχι 8. Η κοινωνία τθσ γνϊςθσ, θ οικονομία τθσ γνϊςθσ και οι κφκλοι ηωισ 9. Το εκπαιδευτικό ςφςτθμα 10. Το εκνικό και το διεκνζσ οικονομικό περιβάλλον 8
Σενάρια για τον τουριςμό 1. Αλλαγι τθσ ηιτθςθσ ςε νζα τουριςτικά προϊόντα 2. Αφξθςθ και ζνταςθ ανταγωνιςμοφ ςτθν προςφορά 3. Συνεχείσ ανατροπζσ ςτθν περιοχι 4. Παγκόςμιεσ οικονομικζσ και πολιτικζσ αναταραχζσ 9
Πρϊτο ςενάριο : Αλλαγι τθσ ηιτθςθσ ςε νζα τουριςτικά προϊόντα Κακοριςτικοί παράγοντεσ Πλευρά τθσ ηιτθςθσ Κοινωνία Οικονομία τθσ γνϊςθσ Κφκλοι ηωισ (εκπαίδευςθ εργαςία αποχϊρθςθ από τθν εργαςία / ςφνταξθ) Πλευρά τθσ προςφοράσ Ποιότθτα και επάρκεια υποδομϊν Φυςικό περιβάλλον Ποιότθτα και επάρκεια υποδομϊν Νζεσ τεχνολογίεσ και διαδίκτυο Εκπαιδευτικό ςφςτθμα 10
Πρϊτο ςενάριο : Αλλαγι τθσ ηιτθςθσ ςε νζα τουριςτικά προϊόντα Στα πλαίςια αυτοφ του μοντζλου : 1. «περιοριςμόσ» του μοντζλου του μαηικοφ τουριςμοφ 2. Διαφοροποίθςθ του τουριςτικοφ προϊόντοσ με βάςθ το φφλο, τθν θλικία, τθν επαγγελματικι και κοινωνικι ομάδα 3. Ανάπτυξθ διαφορετικϊν ειδϊν τουριςμοφ (εναλλακτικόσ τουριςμόσ, κρθςκευτικόσ τουριςμόσ, επαγγελματικόσ τουριςμόσ, ςυνεδριακόσ τουριςμόσ κ.α. 4. Επζκταςθ τθσ τουριςτικισ περιόδου ςε όλο ςχεδόν το χρόνο 11
Πρϊτο ςενάριο : Αλλαγι τθσ ηιτθςθσ ςε νζα τουριςτικά προϊόντα Τι χρειάηεται να γίνει για τθν υλοποίθςθ του ςεναρίου 1. Αλλαγι υποδομϊν 2. Αναβάκμιςθ του φυςικοφ πλοφτου 3. Βελτίωςθ τθσ ποιότθτασ του ανκρϊπινου δυναμικοφ 4. Βελτίωςθ του επιπζδου μεταφορϊν 5. Παρζμβαςθ του κράτουσ (επαναπροςδιοριςμόσ τθσ τουριςτικισ πολιτικισ, βελτίωςθ νζων υποδομϊν, βελτίωςθ φυςικϊν πόρων, εκπαίδευςθ κατάρτιςθ) 6. Προςαρμογι των επιχειριςεων ςτα νζα δεδομζνα (νζεσ τεχνολογίεσ, διαδίκτυο, βελτίωςθ τουριςτικοφ προϊόντοσ, ανκρϊπινο δυναμικό υψθλισ ποιότθτασ) 12
Δεφτερο ςενάριο : Αφξθςθ και ζνταςθ ανταγωνιςμοφ ςτθν προςφορά Κακοριςτικοί παράγοντεσ Πλευρά τθσ ηιτθςθσ 1. Ταξιδιωτικοί πράκτορεσ 2. Φπαρξθ ανταγωνιςτριϊν χωρϊν 3. Ποιότθτα και επάρκεια των μεταφορικϊν μζςων 4. Ανάπτυξθ τεχνθτοφ περιβάλλοντοσ Πλευρά τθσ προςφοράσ 1. Ταξιδιωτικοί πράκτορεσ (επθρεάηουν τισ τιμζσ) 2. Εξάρτθςθ των πράκτορεσ επιχειριςεων από τουσ τουριςτικοφσ 3. Τουριςτικι πολιτικι κακορίηεται από τθ ςχζςθ τουριςτικϊν πρακτόρων και κυβζρνθςθσ 4. Αφξθςθ ανταγωνιςτριϊν χωρϊν τουριςτικϊν υπθρεςιϊν και χαμθλι ποιότθτα 13
Δεφτερο ςενάριο : Αφξθςθ και ζνταςθ ανταγωνιςμοφ ςτθν προςφορά Τι μπορεί να γίνει ςτα πλαίςια του δεφτερου μοντζλου Πρϊτθ υπόκεςθ : Οι χϊρεσ είναι δζςμιοι των τουριςτικϊν πρακτόρων 1. Δεν υπάρχει μακροχρόνια τουριςτικι πολιτικι θ οποία κακορίηεται επθρεάηεται από τισ κινιςεισ των τουριςτικϊν πρακτόρων 2. Εξάρτθςθ επιχειριςεων από τουσ τουριςτικοφσ πράκτορεσ ςτθ βάςθ φτθνϊν τουριςτικϊν υπθρεςιϊν 3. Αυξανόμενθ χριςθ μεταναςτϊν με ςκοπό τθ μείωςθ του κόςτουσ 4. Ανταγωνιςμόσ ςτθ βάςθ τθσ τιμισ και όχι τθσ ποιότθτασ 14
Δεφτερο ςενάριο : Αφξθςθ και ζνταςθ ανταγωνιςμοφ ςτθν προςφορά Δεφτερθ υπόκεςθ εργαςίασ : Η χϊρα προςπακεί να μειϊςει τθ δφναμθ ταξιδιωτικϊν πρακτόρων 1. Στροφι ςτον εςωτερικό τουριςμό 2. Προϊκθςθ του προϊόντοσ ςε νζεσ αγορζσ 3. Διαφοροποίθςθ του τουριςτικοφ προϊόντοσ 4. Δικτφωςθ των επιχειριςεων για καλφτερθ προβολι του τουριςτικοφ προϊόντοσ 5. Χριςθ νζων τεχνολογιϊν και διαδικτφου 6. Προςφορά φτθνϊν αεροπορικϊν ειςιτθρίων 15
Τρίτο ςενάριο : Συνεχείσ αναταραχζσ ςτθν Κακοριςτικοί παράγοντεσ Πλευρά τθσ ηιτθςθσ περιοχι 1. Πολιτικζσ ανακατατάξεισ και πολεμικζσ εχκροπραξίεσ ςτθν περιοχι (παροδικόσ χαρακτιρασ) 2. Κλιματικζσ αλλαγζσ (περιςςότερο μόνιμοσ χαρακτιρασ) Πλευρά τθσ προςφοράσ 1. Διαχείριςθ νεροφ 2. Κλιματολογικζσ ςυνκικεσ (άνοδοσ κερμοκραςίασ, αδυναμία διάκριςθσ εποχϊν κλπ) 3. Καταςτροφι φυςικοφ πλοφτου 16
Τρίτο ςενάριο : Συνεχείσ αναταραχζσ ςτθν περιοχι Τι μπορεί να γίνει ςτα πλαίςια αυτοφ του ςεναρίου 1. Προςταςία φυςικοφ περιβάλλοντοσ 2. Επίπεδο ανάπτυξθσ περιβαλλοντικισ ςυνείδθςθσ ςτον ζλλθνα πολίτθ 17
Τζταρτο ςενάριο : Παγκόςμιεσ οικονομικζσ και πολιτικζσ αναταραχζσ Κακοριςτικοί παράγοντεσ Πλευρά τθσ ηιτθςθσ 1. Υψθλά δθμοςιονομικά ελλείμματα 2. Χαμθλοί ρυκμοί οικονομικισ μεγζκυνςθσ 3. Πολιτικζσ ιςορροπίεσ ςε παγκόςμιο επίπεδο 4. Ανακατατάξεισ ςτθ δομι τθσ Ε.Ε (αποχωριςεισ ι προςχωριςεισ χωρϊν κλπ) Πλευρά τθσ προςφοράσ 1. Υψθλά δθμοςιονομικά ελλείμματα 2. Χαμθλοί ρυκμοί οικονομικισ μεγζκυνςθσ 3. Ανακατατάξεισ ςτθ δομι τθσ Ε.Ε (αποχωριςεισ ι προςχωριςεισ χωρϊν κλπ) 18
Τζταρτο ςενάριο : Παγκόςμιεσ οικονομικζσ και πολιτικζσ αναταραχζσ Τι μπορεί να γίνει ςτα πλαίςια αυτοφ του ςεναρίου από τθ μερικι ι ολικι διάλυςθ τθσ Ευρϊπθσ Πρϊτθ υπόκεςθ : Η Ελλάδα παραμζνει μζλοσ τθσ ευρωηϊνθσ και με νόμιςμα το ευρϊ 1. Οι αναταραχζσ μποροφν να απομακρφνουν τουρίςτεσ που προζρχονται από χϊρεσ εκτόσ τθσ Ευρϊπθσ 2. Το κράτοσ πρζπει να δθμιουργιςει μία αίςκθςθ αςφάλειασ και ςτακερότθτασ για τθν προςζλκυςθ τουριςτϊν εκ των Ευρϊπθσ 19
Τζταρτο ςενάριο : Παγκόςμιεσ οικονομικζσ και πολιτικζσ αναταραχζσ Δεφτερθ Υπόκεςθ : Η Ελλάδα αποχωρεί από τθν Ε.Ε. και τθν Ευρωηϊνθ και τθν υιοκζτθςθ εκνικοφ νομίςματοσ 1. Υποτίμθςθ εκνικοφ νομίςματοσ που κα καταςτιςει το τουριςτικό προϊόν φτθνότερο για πολίτεσ χωρϊν με ιςχυρότερο νόμιςμα 2. Εντονότερα δθμοςιονομικά και χρθματοδοτικά προβλιματα 3. Μείωςθ του εκνικοφ ειςοδιματοσ άρα του αρικμοφ των εςωτερικϊν τουριςτϊν 4. Μείωςθ τθσ ποιότθτασ των παρεχόμενων υπθρεςιϊν 5. Περαιτζρω υποβάκμιςθ των περιβάλλοντοσ ελλείψει χρθμάτων υποδομϊν και του 6. Πικανζσ πολιτικζσ και κοινωνικζσ αναταραχζσ 20
Ποια είναι θ χρθςιμότθτα τθσ διενζργειασ τθσ τεχνολογικισ προοπτικισ διερεφνθςθσ ςτον τομζα του τουριςμοφ; Δφο εναλλακτικζσ επιλογζσ 1. Εκ των υςτζρων παρατιρθςθ και κριτικι ωσ προσ τθ επικράτθςθ κάποιου ςεναρίου 2. Εκ των προτζρων επιλογι του ςεναρίου που κζλουμε να ιςχφςει 21
Τουριςτικόσ ςτρατθγικόσ ςχεδιαςμόσ 2021. Οδικόσ χάρτθσ υλοποίθςθσ (ΣΕΤΕ) Τρία μθνφματα 1. Τα επόμενα 8 10 χρόνια ο τουριςμόσ κα αποτελζςει κινθτιρια δφναμθ τθσ ελλθνικισ οικονομίασ. Οι διεκνείσ επιςκζπτεσ κα φκάςουν τα 22 24 εκατ. και θ ςυνολικι ειςφορά ςτο ΑΕΠ (ςε ςχζςθ με το 2013) κα είναι 45 48 δις ευρϊ (+16 δις. ευρϊ) και περίπου 1 εκατ. κζςεισ εργαςίασ (+300 χιλ) 2. Δθμιουργία ιςχυροφ και διαφοροποιθμζνου χαρτοφυλακίου προϊόντων. Ζχουν οριςτεί ζξι προϊόντα και για κάκε προϊόν υπάρχει κατάλλθλθ ςτρατθγικι 3. Για τθν περίοδο 2014 2020 κα χρειαςτεί αφξθςθ των μζςων ετιςιων επενδφςεων 22
Χρθματοδότθςθ Το παρόν εκπαιδεσηικό σλικό έτει αναπηστθεί ζηα πλαίζια ηοσ εκπαιδεσηικού έργοσ ηοσ διδάζκονηα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Ε.Μ.Π.» έτει τρημαηοδοηήζει μόνο ηη αναδιαμόρθωζη ηοσ εκπαιδεσηικού σλικού. Το έργο σλοποιείηαι ζηο πλαίζιο ηοσ Επιτειρηζιακού Προγράμμαηος «Εκπαίδεσζη και Δια Βίοσ Μάθηζη» και ζσγτρημαηοδοηείηαι από ηην Εσρωπαϊκή Ένωζη (Εσρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόροσς.