1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ (ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ - ΚΛΙΜΑΚΙΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ) ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΕΦΥΡΕΣ ΤΑΞΗ ΣΤ (ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, ΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ, ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΥΛΙΚΑ, ΟΜΕΣ, ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ) Κυριάκος Νίκας ( Σύµβουλος Σx.Τ.)
2 ΟΜΕΣ ΓΕΦΥΡΕΣ Περιοχή µελέτης Από τα πρώτα χρόνια της παρουσίας του ανθρώπου στη γη, ως τροφοσυλλέκτης που ήταν, αναγκαζόταν να µετακινείται συνεχώς. Ήταν λοιπόν φυσικό στις µετακινήσεις αυτές να συναντά διάφορα εµπόδια, όπως χαράδρες, ποτάµια κ.ά. που αρχικά περιόριζαν ή δυσκόλευαν τις µετακινήσεις του. εν µπορούµε να είµαστε βέβαιοι τι ήταν εκείνο που γέννησε την ιδέα για την κατασκευή της πρώτης γέφυρας, σίγουρα όµως µπορούµε να κάνουµε κάποιες λογικές υποθέσεις, όπως είναι οι πιο κάτω: συνέλαβε την ιδέα για την κατασκευή της πρώτης γέφυρας. Με το πέρασµα του χρόνου και µε τη διαφοροποίηση του ανθρώπινου περιβάλλοντος και των ανθρωπίνων αναγκών, κυρίως τα τελευταία 100 150 χρόνια, όπου η ραγδαία ανάπτυξη των µέσων συγκοινωνίας, οδήγησε τον άνθρωπο στην επινόηση και κατασκευή διαφόρων τύπων γεφυρών, οι οποίες σήµερα, εκτός από την εξυπηρέτηση της συγκεκριµένης ανάγκης, αποτελούν αξιοθέατα και πολλές φορές χαρακτηριστικά έργα αρχιτεκτονικής τέχνης. Α) Η ύπαρξη φυσικών γεφυρών λόγω της µορφολογίας του εδάφους. Β) Πτώση δέντρου που γεφύρωνε τις όχθες κάποιου ποταµού. Γ) Η ύπαρξη βράχων σε κάποια σηµεία ποταµών, που γεφύρωναν, έστω κι αν οι άνθρωποι ήταν αναγκασµένοι να περνούν µε διασκελισµούς. ) Παρατήρηση ζώων, όπως κάστορες που από τη φύση τους κατασκευάζουν ξύλινα φράγµατα. Ο άνθρωπος λοιπόν, παρατηρώντας τη φύση και αξιοποιώντας την ευφυΐα του, Στόχοι Σ αυτή την ενότητα τα παιδιά αναµένεται να µάθουν: 1. Να αναγνωρίζουν τύπους γεφυρών χρησιµοποιώντας τους όρους: πρόχειρες, µόνιµες, µε δοκούς, κτιστές, καλωδιωτές µε πυλώνα, αρθρωτές, τοξωτές, κρεµαστές, κινητές.
3 2. Να ταξινοµούν χρονικά εικόνες γεφυρών που τους δίνονται. 3. Να επιλέγουν τον ορθό τύπο γέφυρας για κάθε περίπτωση που τους δίνεται. 4. Να φορµάρουν χαρτί και να φτιάχνουν ανθεκτικές δοµές µε τρεις διαφορετικούς τρόπους. 5. Να κατασκευάσουν γέφυρα που να ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές που τους δίνονται. 6. Να διακοσµούν τις γέφυρές τους. Μικρές εργασίες 1. ιερεύνηση των διαφόρων τύπων γεφυρών και ποια ειδική περίπτωση εξυπηρετεί ο κάθε τύπος. 2. ιερεύνηση της εξέλιξης της γέφυρας. 3. ιερεύνηση των διαφόρων τρόπων φορµαρίσµατος χαρτιού. 4. ιερεύνηση µηχανισµών για λειτουργία της κινητής γέφυρας. 5. ιερεύνηση για διακόσµηση και γραπτή εισήγηση για έργα υποστήριξης και περιβαλλοντικής αναβάθµισης. Πρόβληµα 29 εκ. Το ηµοτικό Συµβούλιο της Λιµνούπολης αποφάσισε να γεφυρώσει τις δυο πλευρές της πόλης, που τις χωρίζει ο ποταµός Κρυονέρης, για να µπορούν πεζοί και οχήµατα να διασταυρώνουν τον ποταµό. Η απόσταση που πρέπει να γεφυρωθεί είναι 29 εκ.(µήκος Α4). Λόγω της µορφολογίας του εδάφους της περιοχής, το καθαρό ύψος της γέφυρας δεν πρέπει να είναι περισσότερο από 15 εκ.(µισό κουτί παπουτσιών) από τη συνήθη επιφάνεια του ποταµού. θα πρέπει όµως να επιτρέπει τη διέλευση πλοίων µε έξαλα πέραν των 15 εκ.. Το πλάτος της γέφυρας θα πρέπει να είναι 15 εκ.(βλ. Φορµάρισµα χαρτιού). Η γέφυρα θα πρέπει να αντέχει βάρος τουλάχιστον 1/2kg στη µέση απόστασή της. Η γέφυρα θα πρέπει να διακοσµηθεί και να συνοδεύεται από έκθεση εισηγήσεων για έργα υποστήριξης και περιβαλλοντικής αναβάθµισης.
4 Να περιγράψετε τις γέφυρες χρησιµοποιώντας τους όρους: πρόχειρη, κολώνα, δοκός µόνιµη,τοξοτή,αρθρωτή,κρεµµαστή, καλωδιωτή µε πυλώνα, κτιστή, κινητή ( είγµα φύλλου εργασίας 1 ). 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Να κατατάξετε χρονικά τις πιο κάτω γέφυρες, σηµειώνοντας τον αριθµό 1 κάτω από αυτή που πιστεύετε ότι είναι ο παλαιότερος τύπος ( είγµα φύλλου εργασίας 2 ). 5
6 Φορµάρισµα χαρτιού. 2 εκ. 1 εκ. 15 εκ. Λωρίδα 29εκ. Χ 15 εκ. Α. Χαρτονάκι Α4 το οποίο διπλώνουµε κάθε 1,5 cm.
7 Β. Πέντε λωρίδες χαρτονάκι 29 εκ. Χ 5 εκ. τις οποίες διπλώνουµε, όπως φαίνεται πιο κάτω. Το πλάτος της κάθε διπλωµένης επιφάνειας είναι 1 εκ. Γ. έκα λωρίδες 29 εκ. Χ 7 εκ. από χαρτί φωτοτυπικής τα οποία ρολάρουµε και κολλούµε σε φόρµα ξύλινου ή πλαστικού άξονα 10 ως 12 mm, δηµιουργώντας τους χάρτινους κυλίνδρους που φαίνονται δίπλα.
Ενδεικτικά στάδια κατασκευής και τεχνικές λεπτοµέρειες κινητής γέφυρας µε τη χρήση άξονα. 8
Ενδεικτικοί µηχανισµοί και τεχνικές λεπτοµέρειες για την κατασκευή κινητής γέφυρας µε τη χρήση µοχλών. 9
10 ΠΟΡΕΙΑ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΘΗΜΑ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΘΗΜΑ 1ο ( 1Χ80 ). Εργασία στο σπίτι για συγκέντρωση γενικών πληροφοριών για γέφυρες π.χ. φωτογραφικό υλικό, εικόνες, κείµενα, συγκριτικοί πίνακες κ.ά. Έκθεση του υλικού σε χώρο της αίθουσας.. ιάλογος µε τα παιδιά έχοντας ως κεντρικό άξονα τα πιο κάτω: - Ποια ανάγκη και σε ποια χρονική περίοδο οδήγησε τον άνθρωπο στην κατασκευή της πρώτης γέφυρας; - Από πού άντλησε ιδέες για να την φτιάξει; - Ποια υλικά και ποια εργαλεία είχε στη διάθεσή του; - Πώς φαντάζεστε την πρώτη γέφυρα; - Είναι όλες οι γέφυρες ίδιες; Σε τι διαφέρουν; - Ποιες αλλαγές στη ζωή του ανθρώπου δηµιούργησαν νέες ανάγκες, για πιο πολλές, πιο ανθεκτικές, και πιο µεγάλες γέφυρες ;. Περιγραφή και ταξινόµηση γεφυρών.. Παιχνίδι στο διαδίκτυο ( ιστοσελίδα α /α 7 ) ΜΕΣΑ. Προγράµµατα clipart, διαδίκτυο, εγκυκλοπαίδειες, βιβλία, περιοδικά.. Σχετικά φύλλα εργασίας. Βλ. χρήσιµες ιστοσελ. ΜΑΘΗΜΑ 2ο ( 1Χ80 ) ΜΑΘΗΜΑ 3 ο (3Χ80 ) ΜΑΘΗΜΑ 4 ο ( 1Χ80 ). Ο/η δάσκαλος/α δίνει στα παιδιά το πρόβληµα να το µελετήσουν και να υποβάλουν διευκρινιστικές ερωτήσεις. Ακολούθως, συζητά µε τα παιδιά πιθανούς τρόπους και πιθανά υλικά που θα χρειαστούν, για να φτιάξουν τη βάση στήριξης της γέφυρας και τις διαστάσεις που πρέπει να έχει.. Ακολούθως, τα παιδιά διερευνούν µε τη βοήθεια του/της δασκάλου/ας, τρόπους και τεχνικές που αφορούν στο φορµάρισµα του χαρτιού. Επιλέγουν τον καταλληλότερο για την κατασκευή τους τύπο και τον καταγράφουν στο φύλλο σχεδιασµού.. Στη συνέχεια δίνονται στα παιδιά µηχανισµοί σε φόρµα δυο διαστάσεων, για να µελετήσουν πώς εργάζονται, να εντοπίσουν τα κινητά και σταθερά σηµεία περιστροφής και να σκεφτούν τρόπους προσαρµογής τους στη γέφυρά τους. Επιλέγουν τον µηχανισµό που πιστεύουν ότι ταιριάζει καλύτερα στην περίπτωσή τους και συµπληρώνουν το φύλλο σχεδιασµού.. Καλούµε µετά τα παιδιά να σχεδιάσουν πώς φαντάζονται τη γέφυρα τους τελειωµένη. Κατασκευαστικό µέρος. Τα παιδιά καταγράφουν τη σειρά κατασκευής, που θα ακολουθήσουν και τα υλικά που θα χρειαστούν. Ακολούθως αρχίζουν το καθένα τη δική του γέφυρα. Σε όλο αυτό το διάστηµα ο/η δάσκαλος/α περιφέρεται στις οµάδες εργασίας προβληµατίζει, καθοδηγεί και, όταν είναι αναγκαίο, συγκεντρώνει όλα τα παιδιά για κοινό προβληµατισµό, επισηµάνσεις, αλλαγές, σχολιασµό νέων ιδεών κ.ά. Ταυτόχρονα ενθαρρύνει την αλληλοβοήθεια και την συνεργασία µεταξύ των παιδιών. Αξιολόγηση και βελτιώσεις προεκτάσεις. Οι προεκτάσεις αφορούν κυρίως τους µαθητές που θα τελειώσουν µε επιτυχία την κατασκευή τους ( δηλαδή να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του προβλήµατος).. Βλ. φωτογραφικό υλικό. Βλ. δείγµα φύλλου σχεδιασµού.. Η ετοιµασία από τον/την δάσκαλο/α δειγµατικών κατασκευών θα βοηθήσει τα παιδιά σε όλα τα στάδια, αλλά και τον/την ίδιο/α για να ξέρει που θα εστιάσει την προσοχή του.. Βλ. δείγµα φύλλου αξιολόγησης και τις εισηγήσεις για προεκτάσεις
11 Προεκτάσεις 1. Πώς µπορεί να γίνει η γέφυρα πιο ασφαλής για οχήµατα και πεζούς ; ( π.χ. τοποθέτηση κιγκλιδώµατος κατά µήκος των δυο πλευρών της γέφυρας, κατασκευή πεζοδροµίου κ.ά. ) 2. Πώς θα γίνεται η διακοπή της κυκλοφορίας πεζών και οχηµάτων κατά την διέλευση πλοίου; ( π.χ. τοποθέτηση κινητής µπάρας και φώτων τροχαίας). 3. Γραπτή εισήγηση για έργα υποστήριξης και περιβαλλοντικής αναβάθµισης της γέφυρας. (π.χ. Χώροι στάθµευσης για αποσυµφόρηση της κυκλοφορίας, όταν διακόπτεται η χρήση της γέφυρας, περίπτερα, χώρος αναψυχής για πεζούς και οδηγούς, χώροι πρασίνου, κ.ά. ). 4. Μετατροπή της γέφυρας από χειροκίνητη σε ηλεκτροκίνητη.
12 Φύλλο σχεδιασµού ( είγµα ) Όνοµα: Τάξη:. Ηµεροµ. Α. Τύπος φορµαρίσµατος (σηµείωσε µε ν την επιλογή σου ή σχεδίασε τη δική σου ιδέα.) Β. Μηχανισµός κινητής γέφυρας (σηµείωσε µε ν την επιλογή σου ή σχεδίασε τη δική σου ιδέα.) Γ. Σχεδίασε πώς φαντάζεσαι τη γέφυρά σου τελειωµένη.
13 Φύλλο αξιολόγηση της κατασκευής ( είγµα ). Όνοµα: Τάξη: Ηµεροµ. 1. Κατασκεύασες τον τύπο φορµαρίσµατος που επέλεξες στο φύλλο σχεδιασµού ; Ναι / Όχι 2. Εφάρµοσες στη γέφυρά σου το µηχανισµό για την κίνησή της, που επέλεξες στο φύλλο σχεδιασµού ; Ναι / Όχι 3. Οι διαστάσεις της γέφυράς σου συµφωνούν µε αυτές που ζητούνται στο πρόβληµα ; Ναι / Όχι 4. Η γέφυρά σου αντέχει το βάρος, που ζητά το πρόβληµα ; Ναι / Όχι 5. Ο µηχανισµός που εφάρµοσες κινεί τη γέφυρα, χωρίς δυσκολίες ; Ναι / Όχι 6. Η τελική εµφάνιση και λειτουργία της γέφυράς σου µοιάζει µε αυτή που σχεδίασες στο φύλλο σχεδιασµού ; 7. Αν µπορούσες να αλλάξεις κάποια πράγµατα στην κατασκευή σου τι θα άλλαζες και γιατί ;. 8. Τι σε δυσκόλεψε περισσότερο ;. 9. Πώς νιώθεις γι αυτό που κατασκεύασες ;..
14 Χρήσιµες ιστοσελίδες για την ενότητα «γέφυρες». 1. www.swishweb.com/science_and_technology/bridges/ Για κάθε τύπο γέφυρας, µας δίνει κατάλογο µε συγκεκριµένες κατασκευές ανά τον κόσµο έτος λειτουργίας και απόσταση που γεφυρώθηκε. 2. www.faculty.fairfeild.edu/jmac/rs/bridges.htm Σχέδια για τον τρόπο που αναπτύσσονται οι δυνάµεις σε τέσσερις διαφορετικές φόρµες γεφυρών. Παρέχει, επίσης, φωτογραφικό υλικό. 3. http://travel.howstuffworks.com/bridge.htm Ενδιαφέρουσα ιστοσελίδα µε χρήσιµες πληροφορίες δοσµένες µε σύντοµα κείµενα και απλά σχέδια. 4. www.icomos.org/studies/bridges.htm#8 Ιστοσελίδα που δίνει αρκετές πληροφορίες για την εξέλιξη της τεχνολογίας των γεφυρών. 5. www.ketchum.org/bridges.html Χρήσιµη ιστοσελίδα µε έγχρωµες φωτογραφίες διαφόρων τύπων σύγχρονων γεφυρών και µικρά πληροφοριακά κείµενα για την καθεµιά. 6. www.matsuo-bridge.co.jp/english/bridges/basics/index.shtm Πολύ ενδιαφέρουσα ιστοσελίδα. Κάνει σχηµατική διάκριση των βασικών τύπων γεφυρών και δίνει σηµαντικές πληροφορίες και σχέδια για κάθε τύπο, έτσι που να είναι σε θέση τα παιδιά να επιλέγουν τον κατάλληλο τύπο γέφυρας, για κάθε περίπτωση. Προσφέρεται, επίσης, φωτογραφικό υλικό. 7. www.pbs.org/wgbh/nova/bridge/ Εντυπωσιακή και πολύ χρήσιµη ιστοσελίδα. Πέρα από τις πληροφορίες που προσφέρει για µαθητές και δασκάλους, δίνει την ευκαιρία στα παιδιά παίζοντας να επιλέγουν τύπο γέφυρας για διάφορες περιπτώσεις που τους δίνονται. 8. www.bizave.com/portland/bridges/ Πλούσιο φωτογραφικό υλικό για γέφυρες. 9. http://school.discovery.com/lessonplans/programs/bridges/ Σχέδιο µαθήµατος υποστηριγµένο από βοηθητικό υλικό.