6 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΟΛΟΓΙΑΣ

Περιεχόμενα Πρόλογος...7 Εισαγωγή...9 Πώς να διαβάσετε αυτό το βιβλίο...12 Απλές συμβουλές για την ώρα των εξετάσεων...13 Βασικές γνώσεις για τα νοσοκομεία και τους νοσηλευτές...17 A. Φροντίδα και μεταφορά τραυματία...21 Β. Αξιολόγηση ζωτικών σημείων...29 Γ. Εκτέλεση καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης...45 Δ. Shock...53 Ε. Λιποθυμία...57 ΣΤ. Μηχανικές κακώσεις οστών (κατάγματα)...61 Ζ. Κακώσεις μαλακών μορίων...73 Η. Διαστρέμματα...79 Θ. Εξαρθρήματα...83 Ι. Αιμορραγίες...87 Κ. Αντιμετώπιση επειγουσών καταστάσεων από περιβαλλοντολογικά αίτια...99

6 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΟΛΟΓΙΑΣ Κ1. Θερμοπληξία...100 Κ2. Ηλεκτροπληξία...102 Κ3. Πνιγμός...103 Κ4. Δήγματα εντόμων, ερπετών και ζώων...105 Κ5. Δηλητηριάσεις...109 Κ6. Φάρμακα...111 Κ7. Εγκαύματα...117

Πρόλογος Το παρόν σύγγραμμα απευθύνεται κατά κύριο λόγο στους απόφοιτους ΙΕΚ της ειδικότητας Νοσηλευτικής Τραυματιολογίας, οι οποίοι προετοιμάζονται για τις εξετάσεις πιστοποίησης. Η ανάγκη δημιουργίας αυτού του συγγράμματος προέκυψε μέσω της καθημερινής σχεδόν επαφής μου με σπουδαστές αυτής της ειδικότητας. Προσωπική μου διαπίστωση είναι ότι σε όλες τις ειδικότητες, αλλά ειδικά σε αυτήν της Νοσηλευτικής Τραυματιολογίας, ο ΟΕ- ΕΚ προσδιορίζει την επάρκεια κάθε υποψήφιου νοσηλευτή και καθορίζει την μελλοντική επαγγελματική του αποκατάσταση με βάση την αξιολόγησή του σε ένα συγκεκριμένο αριθμό κατηγοριοποιημένων ερωτήσεων, οι οποίες στερούνται τυποποιημένης και ολοκληρωμένης απάντησης. Το αποτέλεσμα είναι οι σπουδαστές να αναγκάζονται να καταφεύγουν σε μια πληθώρα ιατρικών συγγραμμάτων προκειμένου να καλύψουν κατά το δυνατόν το υπάρχον κενό. Προσπάθειά μου, κατόπιν σχετικής παράκλησης των μαθητών μου, ήταν η σχηματοποίηση σε όσο το δυνατόν περισσότερο χρηστική μορφή και με όσο το δυνατόν πιο απλουστευμένη και κατανοητή γλώσσα ενός βασικού άξονα πάνω στον οποίο μπορεί να στηριχτεί ο σπουδαστής προκειμένου να διατυπώσει με σαφήνεια και ακρίβεια τις γνώσεις που πρέπει αναμφισβήτητα να διαθέτει κατά το τέλος της διετούς του φοίτησης. 7

8 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΟΛΟΓΙΑΣ Οι απαντήσεις που περιέχονται σε αυτό το βιβλίο δίνουν χρηστικές και πολύτιμες πληροφορίες, όχι μόνο σε σπουδαστές, αλλά και σε απλούς ανθρώπους, οι οποίοι επιθυμούν να προσεγγίσουν διάφορα καθημερινά θέματα υγείας. Εύχομαι κάθε επιτυχία στους αναγνώστες αυτού του βιβλίου, όντας σίγουρος ότι θα συναντήσουν σε αυτό έναν πολύτιμο βοηθό.

Εισαγωγή 9

10 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΟΛΟΓΙΑΣ Με κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και Οικονομικών, καθιερώθηκε το Εθνικό Σύστημα Πιστοποίησης Επαγγελματικής Κατάρτισης. Ο Ο.Ε.Ε.Κ., με τη συνδρομή της Κεντρικής Εξεταστικής Επιτροπής Πιστοποίησης Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Ε.Π.Ε.Κ.), στην οποία συμμετέχουν οι κοινωνικοί εταίροι, πραγματοποιεί, σε ε- θνικό επίπεδο, εξετάσεις πιστοποίησης επαγγελματικής κατάρτισης, δύο φορές το χρόνο. Στις εξετάσεις αυτές, που περιλαμβάνουν πρακτικό και θεωρητικό μέρος, οι απόφοιτοι των Δημοσίων και Ιδιωτικών Ι.Ε.Κ., διαγωνίζονται σε κοινά θεωρητικά θέματα για όλη την Ελλάδα, προκειμένου να αποκτήσουν το Δίπλωμα Επαγγελματικής Κατάρτισης. Το Δίπλωμα Επαγγελματικής Κατάρτισης είναι αναγνωρισμένο, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Π.Δ. 231/29-7-98, με το οποίο ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο η οδηγία 92/51/ΕΟΚ). Το τραύμα αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου ή αναπηρίας σε ηλικίες κάτω των 40 ετών και για το λόγο αυτό αποτελεί σημαντικό ιατρικό, κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα των προηγμένων κρατών. Ο τρόπος αντιμετώπισης του τραυματία στην αρχική φάση της ατυχίας του είναι καθοριστικής σημασίας για την καλή έκβαση. Συνεπώς τα επαγγέλματα υγείας που ασχολούνται με αυτό το αντικείμενο πρέπει να έχουν γνώσεις και δεξιότητες ικανές να αντιμετωπίσουν σε προσωπικό και ομαδικό επίπεδο ο- ποιοδήποτε έκτακτο περιστατικό εντός και εκτός νοσοκομείου. Σε αυτό το πλαίσιο τοποθετείται και η ειδικότητα του βοηθού νοσηλευτή Τραυματιολογίας (ΒΝΤ). Ο καταρτιζόμενος στη Νοσηλευτική Τραυματιολογία συμμετέχει υπό την επίβλεψη και την ευθύνη του νοσηλευτή στη νοσηλευτική φροντίδα του ασθενή. Πραγματοποιεί νοσηλευτικές πράξεις που έχουν σχέση με την παροχή πρώτων βοηθειών στον τραυματία. Αυτό προϋποθέτει επαρκείς θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις, επιδεξιότητα και δυνατότητα τυποποιημένων ενεργειών όσον αφορά: την εκτίμηση ζωτικών σημείων,

Εισαγωγή 11 την καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση, την ακινητοποίηση και μεταφορά μυοσκελετικών κακώσεων και κακώσεων μαλακών μορίων, την αναγνώριση και έλεγχο της εσωτερικής και εξωτερικής αιμορραγίας, τη βασική περιποίηση τραύματος και την πρώτη αντιμετώπιση κρανιοεγκεφαλικών, θωρακικών, ενδοκοιλιακών και θωρακικών κακώσεων. Ο καταρτιζόμενος στη Νοσηλευτική Τραυματιολογία πραγματοποιεί νοσηλευτικές πράξεις που έχουν σχέση με την παραπέρα αντιμετώπιση του τραυματία στη διάρκεια της νοσηλείας του στο τραυματιολογικό κέντρο και τη διαδικασία αποκατάστασης του τραυματία σε εξειδικευμένα τραυματιολογικά κέντρα. Ο καταρτιζόμενος στη Νοσηλευτική Τραυματιολογία εφαρμόζει συστηματικά τα μέσα ατομικής προστασίας υγιεινής-αντισηψίαςασηψίας που επιβάλλονται για την ασφαλή λειτουργία των χώρων που εργάζεται. Ο καταρτιζόμενος στη Νοσηλευτική Τραυματιολογία επιλέγει, προμηθεύεται, αποθηκεύει, χρησιμοποιεί και φροντίζει τον εξοπλισμό της εργασίας του (εργαλεία, συσκευές, αναλώσιμα, όργανα, κλπ). Συντάσσει επίσης πρωτόκολλα και καταγράφει τις νοσηλευτικές ενέργειες.

Πώς να διαβάσετε αυτό το βιβλίο Αυτό το βιβλίο περιέχει κάποιες απλές συμβουλές, οι οποίες μπορεί να αποδειχτούν πολύτιμες για την ώρα των εξετάσεων. Επίσης περιέχει της ερωτήσεις πιστοποίησης για την ειδικότητα Νοσηλευτικής-Τραυματιολογίας, χωρισμένες σε 10 κατηγορίες, βάσει του προγράμματος σπουδών του ΟΕΕΚ. Οι κατηγορίες αυτές των ερωτήσεων είναι: Α. ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΡΑΥΜΑΤΙΑ Β. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΖΩΤΙΚΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ Γ. ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΚΑΡΔΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗΣ Δ. SHOCK Ε. ΛΙΠΟΘΥΜΙΑ ΣΤ. ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΟΣΤΩΝ (ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ) Ζ. ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΜΑΛΑΚΩΝ ΜΟΡΙΩΝ Η. ΔΙΑΣΤΡΕΜΜΑΤΑ Θ. ΕΞΑΡΘΡΗΜΑΤΑ Ι. ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΕΣ Κ. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΕΠΕΙΓΟΥΣΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΑΠΟ ΠΕ- ΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΙΚΑ ΑΙΤΙΑ Στην αρχή κάθε κατηγορίας ερωτήσεων γίνεται μια σύντομη περιληπτική εισαγωγή η οποία έχει σκοπό να κατατοπίσει γενικά τους σπουδαστές πάνω στο υπό εξέταση υποαντικείμενο. 12

Απλές συμβουλές για την ώρα των εξετάσεων 13

14 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΟΛΟΓΙΑΣ 1. Φάε και κοιμήσου καλά την νύχτα πριν τις εξετάσεις. Το να προσπαθήσεις να διαβάσεις την τελευταία νύχτα είναι από ψυχολογικής άποψης μάταιο. Είναι καλύτερο να προετοιμάσεις σωματικά και ψυχικά τον εαυτό σου για την «μεγάλη μέρα». 2. Το μυαλό μας ξέρεις πως «καίει» μόνο ζάχαρη. Πάρε μαζί σου για την ώρα των εξετάσεων κάτι γλυκό (καραμέλες, σοκολάτες). 3. Πολλοί μαθητές «κομπλάρουν» και δεν αποδίδουν τα αναμενόμενα στις εξετάσεις απλά και μόνο γιατί τους καταλαμβάνει πανικός. Αν αισθάνεσαι υπερβολικό άγχος για τις εξετάσεις, προσπάθησε να σκεφτείς κάτι θετικό. Σκέψου ότι και οι άλλοι συνάδελφοί σου αισθάνονται περίπου το ίδιο. 4. Διάβασε τρεις τουλάχιστον φορές κάθε ερώτηση πριν αρχίσεις να απαντάς. Είναι σημαντικό να απαντήσεις αυτό που σε ρωτάνε και να μην βγεις εκτός θέματος. 5. Άκουσε τις απορίες που πιθανόν να διατυπώσουν οι συνάδελφοί σου. Διατύπωσε έγκαιρα τις δικές σου απορίες σχετικά με τα θέματα. 6. Σε κάθε απάντηση ξεκίνα επαναλαμβάνοντας καταφατικά την ερώτηση. Αυτό θα σε βοηθήσει να συντάξεις σωστά την απάντησή σου. Αν π.χ. η ερώτηση είναι «Ποια είναι τα είδη των αιμορραγιών ;», η σωστή απάντηση πρέπει να ξεκινάει ως εξής: «Τα είδη των αιμορραγιών είναι...» 7. Προσπάθησε τα γράμματά σου να είναι όσο το δυνατόν πιο καθαρά, μεγάλα και ευανάγνωστα. Μαθητές που κάνουν καλύτερα γράμματα, δίνουν στο γραπτό τους καλύτερη μορφή και πολλές φορές επηρεάζουν θετικά τον εξεταστή υπέρ τους. 8. Προσπάθησε να αποφύγεις τις μουντζούρες. Αν δεν είσαι σίγουρος για τον τρόπο που πρέπει να διαμορφώσεις τελικά μια απάντησή σου, χρησιμοποίησε αρχικά το πρόχειρο. 9. Απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις. Μην αφήσεις καμιά ερώτηση χωρίς απάντηση. Ακόμα και μία ή δύο μονάδες είναι κα-

Απλές συμβουλές για την ώρα των εξετάσεων 15 λύτερες από καμία και μπορεί ολόκληρο το μέλλον σου να εξαρτηθεί κάποτε από αυτές τις ελάχιστες μονάδες. 10. Οι εξετάσεις διαρκούν τρεις ώρες. Προσπάθησε να μείνεις μέσα στην τάξη μέχρι το τελευταίο λεπτό. Διάβασε ξανά και ξανά τις απαντήσεις σου, μήπως θυμηθείς κάτι παραπάνω. Πολλές φορές τυχαίνει να θυμηθούμε κάτι πολύ σημαντικό για μια ερώτηση αμέσως μόλις βγούμε από την αίθουσα των εξετάσεων.

Βασικές γνώσεις για τα νοσοκομεία και τους νοσηλευτές 17

18 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΟΛΟΓΙΑΣ Οι νοσηλευτές διακρίνονται σε νοσηλευτές πανεπιστημιακής εκπαίδευσης (Π.Ε.), τεχνολογικής εκπαίδευσης (Τ.Ε.) και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Δ.Ε.). Τα προσόντα του νοσηλευτικού προσωπικού διακρίνονται σε τυπικά (πτυχίο, προϋπηρεσία, εξειδίκευση) και σε ουσιαστικά (επαγγελματική κατάρτιση, υπηρεσιακό ενδιαφέρον, υπευθυνότητα, ποιοτική απόδοση, ποσοτική απόδοση, αντοχή και υπομονή). Ένας νοσηλευτής πρέπει: Να είναι ευχάριστος Να είναι φιλικός Να είναι συνεργάσιμος Να είναι τυπικός Να είναι ευγενής Να είναι υπομονετικός Να είναι ακριβής Να έχει θετική σκέψη Το νοσοκομείο είναι ο ειδικά διαμορφωμένος και επανδρωμένος χώρος όπου παρέχεται ιατρική και νοσηλευτική περίθαλψη. Ο σκοπός του νοσοκομείου είναι η νοσηλεία των ασθενών, η πρόληψη εμφάνισης νόσου, η πρόληψη μετάδοσης νόσου, η εκπαίδευση σπουδαστών σχολών επαγγελμάτων Υγείας και η έρευνα επιστημών Υγείας. Το νοσηλευτικό τμήμα είναι ο χώρος του νοσοκομείου όπου νοσηλεύονται οι ασθενείς. Ο αριθμός των ασθενών ποικίλλει ανάλογα με τη χωρητικότητα του νοσοκομείου. Η εύρυθμη λειτουργία του Νοσηλευτικού Τμήματος εξαρτάται από τα εξής: Οργάνωση Νοσηλευτικής-Ιατρικής Υπηρεσίας Καταλληλότητα των χώρων Επάρκεια υλικού-δυναμικού Καλή συνεργασία προσωπικού

Βασικές γνώσεις για τα νοσοκομεία και τους νοσηλευτές 19 Προκειμένου ένα δωμάτιο να είναι κατάλληλο για να διαμείνει ένας ασθενής πρέπει να πληροί τις ακόλουθες προϋποθέσεις: Να είναι ευρύχωρο Να είναι ευάερο και ευήλιο Να μην είναι κοντά σε πηγές θορύβου Να έχει ανοιχτό χρώμα Να έχει εύκολα καθαριζόμενο δάπεδο Να μην έχει πολλές γωνίες και εσοχές Να έχει λιτή και ευχάριστη διακόσμηση Να μην έχει περιττά έπιπλα Να έχει ντουλάπα και τουαλέτα Το Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών είναι ο χώρος της πρώτης επαφής του ασθενούς με το Νοσοκομείο. Είναι εφοδιασμένο με υγειονομικό υλικό και από το απαραίτητο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών. Ο ρόλος του νοσηλευτή κατά την εισαγωγή του ασθενούς στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών περιλαμβάνει τα εξής: Αξιολόγηση κατάστασης αρρώστου Τοποθέτηση στο εξεταστικό κρεβάτι και κλήση του γιατρού Καταγραφή στοιχείων αρρώστου Λήψη ζωτικών σημείων και ηλεκτροκαρδιογραφήματος Βοήθεια κατά την εξέταση Εργαστηριακές εξετάσεις Ενημέρωση Νοσηλευτικού Τμήματος για την εισαγωγή του ασθενούς Ενημέρωση ασθενή και συγγενών του Κλήση τραυματιοφορέα Ο ρόλος του νοσηλευτή κατά την εισαγωγή του ασθενούς στο Νοσηλευτικό Τμήμα περιλαμβάνει τα εξής: Συνοδεία του αρρώστου μέχρι το νοσηλευτικό τμήμα