Συναθροιστική Προσφορά

Κεφάλαιο 10 Συναθροιστική Προσφορά 10.1 Σύνοψη Στο δέκατο κεφάλαιο του συγγράμματος παρουσιάζεται αρχικά η διαδικασία από την οποία προκύπτει η συναθροιστική προσφορά (AS). Η ανάλυση επικεντρώνεται (α) στην Κλασική καμπύλη AS, (β) στη Νεοκλασική καμπύλη AS, και (γ) στη Νεοκεϋνσιανή καμπύλη AS. Στη συνέχεια, αναλύεται η γενική ισορροπία σε μια ανοικτή οικονομία, τόσο σε σταθερές όσο και σε κυμαινόμενες συναλλαγματικών ισοτιμιών. 10.2 Εισαγωγή Στην ενότητα αυτή θα εισάγουμε την έννοια της συναθροιστικής προσφοράς (AS), δηλαδή το παραγόμενο προϊόν σαν συνάρτηση του γενικού επιπέδου τιμών. Η ελαστικότητα της καμπύλης AS είναι πολύ σημαντική για τον προσδιορισμό των επιδράσεων που θα προκαλέσουν οι μεταβολές της AD στο επίπεδο απασχόλησης και στο παραγόμενο προϊόν. Η ελαστικότητα αυτή εξαρτάται κυρίως από το βαθμό ευκαμψίας των ονομαστικών μισθών. Στην ακραία περίπτωση της πλήρους ευκαμψίας των ονομαστικών μισθών, η καμπύλη AS είναι πλήρως ανελαστική ως προς το επίπεδο τιμών. Στην άλλη ακραία περίπτωση της πλήρους ακαμψίας των ονομαστικών μισθών, η καμπύλη AS είναι πλήρως ελαστική σε δεδομένο επίπεδο τιμών. Στην ανάλυση μας θα στηριχθούμε στην υπόθεση της αντιπροσωπευτικής 168

επιχείρησης ή, ισοδύναμα, της αθροιστικής συνάρτησης παραγωγής. Με βάση τη συγκεκριμένη υπόθεση, η συμπεριφορά μιας επιχείρησης που μεγιστοποιεί τα κέρδη της σε ανταγωνιστικές συνθήκες μπορεί γενικευθεί σε ολόκληρη την οικονομία. Όπως γνωρίζουμε από τη μικροοικονομική θεωρία, η παραγόμενη ποσότητα είναι συνάρτηση των χρησιμοποιούμενων παραγωγικών συντελεστών. Ειδικότερα, στη βραχυχρόνια περίοδο όπου υπάρχουν σταθεροί συντελεστές (κεφάλαιο), το προϊόν εξαρτάται από τη χρησιμοποίηση του μεταβλητού συντελεστή (εργασία). Συνεπώς, το παραγόμενο προϊόν δίνεται από τη σχέση: = f( K, L) όπου K είναι το (σταθερό) απόθεμα κεφαλαίου και L η χρησιμοποιούμενη εργασία, με τις γνωστές νεοκλασικές ιδιότητες της φθίνουσας απόδοσης: f L > 0, 2 f L 2 < 0 Όπως είναι γνωστό, τα κέρδη της αντιπροσωπευτικής επιχείρησης δίνονται από τη σχέση: και η μεγιστοποίηση τους απαιτεί Π = P W L = P f( K, L) W L Π L = 0 P f L = W Δηλαδή, η επιχείρηση χρησιμοποιεί εργασία μέχρι να εξισωθεί η αξία του οριακού προϊόντος της εργασίας με τον ονομαστικό μισθό (ή το οριακό προϊόν της εργασίας με τον πραγματικό μισθό). Από αυτή τη σχέση προκύπτει η συνάρτηση ζήτησης εργασίας που εξαιτίας του φθίνοντος οριακού προϊόντος έχει αρνητική κλίση. Επειδή το οριακό προϊόν της εργασίας μειώνεται με την αύξηση της χρησιμοποιούμενης ποσότητας εργασίας, συνεπάγεται ότι για να αυξήσει η επιχείρηση το επίπεδο απασχόλησης θα πρέπει να μειωθεί ο πραγματικός μισθός. Οπότε, προκύπτει μια αρνητική σχέση μεταξύ ζητούμενης ποσότητας εργασίας και πραγματικού μισθού. Αθροίζοντας τις συναρτήσεις ζήτησης εργασίας όλων των επιχειρήσεων της οικονομίας, προκύπτει η 169

συνολική ζήτηση εργασίας, η οποία δίνεται από τη σχέση: L D (W /P ), dl D d(w /P ) < 0 Από την άλλη πλευρά, η προσφορά εργασίας είναι επίσης συνάρτηση του μισθού. Οι εργαζόμενοι μεγιστοποιούν τη χρησιμότητά τους από το εισόδημα και τον ελεύθερο χρόνο. Στο άριστο σημείο, ο οριακός λόγος υποκατάστασης μεταξύ εισοδήματος και ελεύθερου χρόνου είναι ίσος με το μισθό. Αυτό, υπό κάποιες προϋποθέσεις, οδηγεί σε μια καμπύλη προσφοράς εργασίας με θετική κλίση. L S (W /P ), dl S d(w /P ) > 0 Από τα παραπάνω είναι σαφές ότι οι μεταβολές του γενικού επιπέδου τιμών προκαλούν μεταβολές του πραγματικού μισθού και συνεπώς, μεταβολές της συνολικής απασχόλησης. Το επίπεδο απασχόλησης με τη σειρά του, καθορίζει το παραγόμενο προϊόν μέσα από τη συνάρτηση παραγωγής. Ωστόσο, υπάρχουν τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις σχετικά με την επίπτωση των τιμών και τον καθορισμό της απασχόλησης. Στο Κλασικό υπόδειγμα, υπάρχει ευκαμψία των ονομαστικών μισθών που προσαρμόζονται άμεσα ώστε να διατηρήσουν σταθερό τον πραγματικό μισθό και το επίπεδο απασχόλησης. Στο Νεοκλασικό υπόδειγμα, οι εργαζόμενοι αργούν να αντιληφθούν τη μεταβολή του πραγματικού μισθού. Στο Νεοκεϋνσιανό υπόδειγμα, ο ονομαστικός μισθός δεν μπορεί να προσαρμοστεί λόγω της ύπαρξης συλλογικών συμβάσεων συγκεκριμένης χρονικής διάρκειας. 10.3 Κλασική AS Στο Κλασικό υπόδειγμα, τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι επιχειρήσεις είναι σε θέση να αντιληφθούν το ύψος του πραγματικού μισθού, με αποτέλεσμα ο ονομαστικός μισθός να προσαρμόζεται πάντα με τέτοιο τρόπο ώστε να ισορροπεί η αγορά εργασίας και να εξασφαλίζεται η πλήρης απασχόληση. Έστω λοιπόν ότι αυξάνεται το γενικό επίπεδο τιμών, με αποτέλεσμα τη μείωση του πραγματικού μισθού. Ως συνέπεια, θα αυξηθεί η ζήτηση εργασίας από τις επιχειρήσεις και θα μειωθεί η προσφορά εργασίας από τους εργαζόμενους. Αυτή η ανισορροπία δεν 170

θα διαρκέσει καθώς, λόγω της ευκαμψίας των ονομαστικών μισθών, η υπερβάλλουσα ζήτηση εργασίας θα αυξήσει τον ονομαστικό μισθό W. Η αύξηση του ονομαστικού μισθού θα είναι ίση με την αύξηση των τιμών, με αποτέλεσμα ο πραγματικός μισθός να επιστρέψει στο αρχικό επίπεδο ισορροπίας και να αποκατασταθεί έτσι η ισορροπία στην αγορά εργασίας χωρίς να μεταβληθεί η απασχόληση και το προϊόν. Με άλλα λόγια, η μεταβολή του επιπέδου των τιμών δεν επηρεάζει το προϊόν και έτσι η καμπύλη AS θα είναι κάθετη στο επίπεδο προϊόντος πλήρους απασχόλησης. Σύμφωνα με την κλασική θεωρία, το συγκεκριμένο επίπεδο προϊόντος είναι ανεξάρτητο από το επίπεδο των τιμών, με αποτέλεσμα η οικονομία να είναι πάντα σε ισορροπία. Αυτό σημαίνει ότι οι πολιτικές που μεταβάλουν την AD δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα στην απασχόληση και το προϊόν, παρά μόνο στο επίπεδο των τιμών. Όμως, η εμπειρία έχει δείξει ότι οι μεταβολές στην AD είναι δυνατόν να αντανακλώνται όχι μόνο στις τιμές αλλά και στο προϊόν. Στην περίπτωση αυτή η καμπύλη AS έχει θετική κλίση, η οποία θεμελιώνεται θεωρητικά είτε με τη Νεοκλασική θεωρία με προσαρμοζόμενες προσδοκίες ή με τη Νεοκεϋνσιανή θεωρία. 10.4 Νεοκλασική AS Στο Νεοκλασικό υπόδειγμα, το οποίο θεμελιώνεται στις εργασίες των Friedman (1968), Lucas (1973) και Phelps (1967), οι επιχειρήσεις μπορούν να αντιληφθούν πλήρως τον πραγματικό μισθό, καθώς μπορούν να προσδιορίσουν με ακρίβεια την τιμή του προϊόντος που παράγουν λόγω του ότι έχουν πλήρη γνώση του κόστους εργασίας (δηλαδή, του ονομαστικού μισθού W ). Οπότε, η συνάρτηση ζήτησης εργασίας εκφράζεται σε αντίστροφη μορφή, δηλαδή ο πραγματικός μισθός εξαρτάται από τη ζητούμενη ποσότητα εργασίας: W /P = f(l D ) W = P f(l D ) Σε αντίθεση με τις επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι δεν γνωρίζουν με ακρίβεια τις τιμές όλων των αγαθών που καταναλώνουν, με αποτέλεσμα να κάνουν πρόβλεψη για το μελλοντικό επίπεδο τιμών P e. Συνεπώς, δεν μπορούν να προσδιορίσουν πλήρως τον πραγματικό μισθό. Οπότε με βάση το προσδοκώμενο επίπεδο τιμών, προσδιορίζεται ο προσδοκώμενος πραγματικός μισθός και άρα και η προσφορά 171

W L S (P 2 ) P AS W 2 E 2 L S (P 1 ) P 2 E 2 W 1 E 1 L D (P 2 ) P 1 E 1 L D (P 1 ) L 1 L 1 = f( K, L) = 1 E 1, E 2 1 E 1, E 2 L 1 L 1 Διάγραμμα 10.1: Η AS στο Κλασικό υπόδειγμα 172

εργασίας: W /P e = g(l S ) W = P e g(l S ) Θα υποθέσουμε στο σημείο αυτό ότι υπάρχει χρονική υστέρηση στην αντίληψη των μεταβολών των τιμών, δηλαδή το επίπεδο τιμών που αντιλαμβάνονται οι εργαζόμενοι είναι ίσο με το επίπεδο τιμών της προηγούμενης χρονικής περιόδου (προσαρμοζόμενες προσδοκίες). Όσο το επίπεδο τιμών είναι σταθερό, οι προσδοκίες εκπληρώνονται και υπάρχει ισορροπία. Αν το επίπεδο τιμών αυξηθεί, οι επιχειρήσεις θα το αντιληφθούν αμέσως με αποτέλεσμα η ζήτηση εργασίας να αυξηθεί και συνεπώς, η καμπύλη L D να μετατοπιστεί προς τα δεξιά. Από την άλλη πλευρά οι εργαζόμενοι θα εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ισχύει το προηγούμενο επίπεδο τιμών με αποτέλεσμα η καμπύλη L S, της οποίας η θέση προσδιορίζεται από το P e, να παραμείνει αμετάβλητη. Έτσι, η αγορά εργασίας θα ισορροπήσει σε σημείο στο οποίο αντιστοιχεί υψηλότερος ονομαστικός μισθός και υψηλότερο επίπεδο απασχόλησης. Η αύξηση της απασχόλησης οφείλεται στο ότι οι εργαζόμενοι εκλαμβάνουν την αύξηση του ονομαστικού μισθού ως αύξηση του πραγματικού μισθού και αυξάνουν έτσι την προσφορά εργασίας. Η αυξημένη αυτή απασχόληση θα οδηγήσει σε υψηλότερο επίπεδο προϊόντος μέσω της συνάρτησης παραγωγής. Συνοψίζοντας, η αύξηση του επιπέδου των τιμών θα οδηγήσει άμεσα σε αύξηση της απασχόλησης και του προϊόντος, με αποτέλεσμα η καμπύλη AS να έχει θετική κλίση. Στην επόμενη περίοδο όμως, οι εργαζόμενοι θα αντιληφθούν την αλλαγή των τιμών, θα αναθεωρήσουν τις προσδοκίες τους και θα απαιτήσουν μεγαλύτερες μισθολογικές αυξήσεις. Ως αποτέλεσμα, η προσφορά εργασίας θα μειωθεί και συνεπώς η καμπύλη L S θα μετατοπιστεί προς τα αριστερά, οπότε και η βραχυχρόνια καμπύλη AS θα μετατοπιστεί προς τα αριστερά. 1 Η διαδικασία προσαρμογής θα συνεχιστεί μέχρι οι προσδοκίες να προσαρμοστούν πλήρως προς το πραγματικό επίπεδο τιμών και οι ονομαστικοί μισθοί να αυξηθούν κατά το ποσοστό αύξησης των τιμών, οπότε και ο προσδοκώμενος πραγματικός μισθός να επανέλθει στο αρχικό του επίπεδο. Έτσι όμως, θα επιστρέψει και η απασχόληση και το προϊόν στα αρχικά τους επίπεδα. Με άλλα λόγια η μακροχρόνια καμπύλη AS θα είναι κάθετη στο επίπεδο προϊόντος πλήρους απασχόλησης. Συνοψίζοντας, στο Νεοκλασικό υπόδειγμα η καμπύλη AS έχει θετική κλίση βραχυχρόνια αλλά είναι κάθετη μακροχρόνια. H AS προσδιορίζεται από μια 173

συνάρτηση της μορφής: = AS(P, P e, F, P, S) όπου το F αντιστοιχεί στο επίπεδο προϊόντος πλήρους απασχόλησης, P είναι το επίπεδο τιμών των εισαγόμενων εισροών και S η ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία. Αν P > P e > F, αν P < P e < F, ενώ αν P = P e = F. Επίσης, αύξηση του P ή αύξηση του S (δηλαδή, υποτίμηση του εγχώριου νομίσματος) συνεπάγεται αύξηση του συνολικού κόστους παραγωγής και, κατά συνέπεια, μετατόπιση της καμπύλης AS προς τα πάνω. 10.5 Νεοκεϋνσιανή AS Στο Νεοκεϋνσιανό υπόδειγμα, το οποίο θεμελιώνεται στις εργασίες των Fischer (1977), Phelps and Taylor (1977) και Taylor (1979), ισχύουν οι ακόλουθες υποθέσεις: 1. πάρχει σταθερότητα των ονομαστικών μισθών, καθώς αυτοί καθορίζονται με συλλογικές συμβάσεις εργασίας και παραμένουν σταθεροί κατά τη χρονική διάρκεια των συμβάσεων (που είναι συνήθως 1 ή 2 έτη), ενώ οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών μεταβάλλονται. 2. Tο επίπεδο απασχόλησης και άρα και το προϊόν καθορίζονται μόνο από την πλευρά της ζήτησης εργασίας. Οπότε, στο ύψος του ονομαστικού μισθού που καθορίζεται από τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, οι εργαζόμενοι είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν οποιαδήποτε ποσότητα εργασίας ζητήσουν οι επιχειρήσεις. Δηλαδή, στο ύψος αυτού του ονομαστικού μισθού η L S είναι πλήρως ελαστική. 3. Στις διαπραγματεύσεις μεταξύ επιχειρήσεων και εργαζομένων για τον καθορισμό του ονομαστικού μισθού λαμβάνονται υπόψη οι συνθήκες στην αγορά εργασίας, αλλά και οι προσδοκίες σχετικά με το επίπεδο των τιμών κατά τη διάρκεια της σύμβασης. Αν στο χρονικό διάστημα που ισχύουν οι συλλογικές συμβάσεις, το επίπεδο των τιμών είναι υψηλότερο από το προσδοκώμενο, ο πραγματικός μισθός θα μειωθεί 174

W L S (P 2 ) P LAS SAS NC W 3 E 3 L S (P 1 ) E 3 P 2 E 2 W 2 E 2 E 1 W 1 E 1 L D (P 2 ) P 1 L D (P 1 ) L 1 L 2 L 1 2 = f( K, L) = 2 2 E 1, E 3 E 1, E 3 1 E 2 E 2 1 L 1 L 2 L 1 2 Διάγραμμα 10.2: Η AS στο Νεοκλασικό υπόδειγμα 175

καθώς ο ονομαστικός μισθός δεν μπορεί να μεταβληθεί. Επομένως, η απασχόληση και το προϊόν θα αυξηθούν οδηγώντας σε μια καμπύλη AS με θετική κλίση. Όταν όμως περάσει το δεδομένο χρονικό διάστημα, οι επόμενες συλλογικές διαπραγματεύσεις θα λάβουν υπόψη το νέο επίπεδο τιμών και θα καθορίσουν υψηλότερο ονομαστικό μισθό, επαναφέροντας την απασχόληση και το προϊόν στα αρχικά τους επίπεδα. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα η καμπύλη AS να γίνει κάθετη. Όπως στο Νεοκλασικό υπόδειγμα έτσι και στο Νεοκεϋνσιανό, η καμπύλη AS έχει θετική κλίση μόνο βραχυχρόνια. Αξίζει να σημειωθεί ότι η βραχυχρόνια καμπύλη AS του Νεοκεϋνσιανού υποδείγματος είναι πιο οριζόντια (δηλαδή, έχει μικρότερη κλίση) από εκείνη του Νεοκλασικού υποδείγματος γιατί ο αρχικός ονομαστικός μισθός παραμένει σταθερός, άρα ο πραγματικός μισθός μειώνεται περισσότερο και συνεπώς, η απασχόληση και το προϊόν αυξάνονται περισσότερο. 176

W L S (P 2 ) P LAS SAS NK W 2 E 3 L S (P 1 ) E 3 P 2 E 2 E 1 E 2 E 1 W 1 L D (P 2 ) P 1 L D (P 1 ) L 1 L 2 L 1 2 = f( K, L) = 2 2 E 1, E 3 E 2 E 1, E 3 E 2 1 1 L 1 L 2 L 1 2 Διάγραμμα 10.3: Η AS στο Νεοκεϋνσιανό υπόδειγμα 177

10.6 Γενική Ισορροπία Με βάση λοιπόν τα όσα αναλύθηκαν παραπάνω, η βραχυχρόνια ισορροπία της οικονομίας επιτυγχάνεται στο σημείο τομής της βραχυχρόνιας καμπύλης AS (SAS) με την καμπύλη AD. Η μακροχρόνια γενική ισορροπία επιτυγχάνεται σε σημείο πάνω στη μακροχρόνια καμπύλη AS (LAS), η οποία είναι κάθετη στο επίπεδο προϊόντος πλήρους απασχόλησης. Στο σημείο της μακροχρόνιας ισορροπίας υπάρχει (α) ισορροπία στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών, (β) ισορροπία στην αγορά χρήματος, (γ) ισορροπία στην αγορά εργασίας, (δ) ισορροπία στο ισοζύγιο πληρωμών, και (ε) ταύτιση του προσδοκώμενου επιπέδου τιμών με το πραγματικό επίπεδο τιμών, δηλαδή P e = P. Έχει ήδη αναλυθεί ο τρόπος που η οικονομική πολιτική μπορεί να μεταβάλλει την AD, τόσο σε καθεστώς σταθερών όσο και σε καθεστώς κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών. Λαμβάνοντας τώρα υπόψη και την AS, μπορεί κανείς να εξετάσει τις επιπτώσεις της οικονομικής πολιτικής στο προϊόν και τις τιμές. 2 Έστω λοιπόν ότι αρχικά η οικονομία ισορροπεί στο επίπεδο προϊόντος πλήρους απασχόλησης και ασκείται μια επεκτατική πολιτική. Για να είναι αποτελεσματική η πολιτική αυτή, θα πρέπει να γίνει με δημοσιονομικά μέσα αν βρισκόμαστε σε καθεστώς σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, ή με νομισματικά μέσα αν βρισκόμαστε σε καθεστώς κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών. Σε κάθε περίπτωση, η επεκτατική πολιτική θα μετατοπίσει τις καμπύλες IS και LM και άρα και την καμπύλη AD προς τα δεξιά, αυξάνοντας τη συνολική δαπάνη για κάθε δεδομένο επίπεδο τιμών. Βραχυχρόνια, θα υπάρξει αύξηση των τιμών πάνω από το προσδοκώμενο επίπεδο (P > P e ), κατά μήκος της βραχυχρόνιας καμπύλης συναθροιστικής προσφοράς SAS εφόσον έχει θετική κλίση. Κατά συνέπεια, τόσο η καμπύλη IS όσο και η καμπύλη LM θα μετατοπιστούν προς τα αριστερά, λόγω των επιπτώσεων στην πραγματική ισοτιμία και την πραγματική προσφορά χρήματος, αντίστοιχα. Επομένως, η βραχυχρόνια αύξηση του προϊόντος θα είναι μικρότερη σε σχέση με αυτή που προκύπτει από το υπόδειγμα IS-LM-BP. Σχετικά με την AS, η αύξηση της AD και των τιμών θα δημιουργήσει πίεση για αύξηση των ονομαστικών μισθών. Επειδή όμως η προσαρμογή των ονομαστικών μισθών γίνεται είτε με χρονική υστέρηση (αν υποθέσουμε Νεοκλασική AS), είτε περιορίζεται λόγω της ύπαρξης συλλογικών συμβάσεων (αν υποθέσουμε Νεοκεϋνσιανή AS), η αύξηση τους θα είναι μικρότερη από την αύξηση των 178

τιμών, με αποτέλεσμα να μειωθούν οι πραγματικοί μισθοί. Όμως, οι εργαζόμενοι προσδιορίζουν την L S με βάση το W /P e, όπου το P e δεν προσαρμόζεται αμέσως προς το πραγματικό επίπεδο τιμών, με αποτέλεσμα να εκλαμβάνουν την αύξηση των ονομαστικών μισθών ως αύξηση των πραγματικών μισθών και να αυξάνουν έτσι την L S. Η αύξηση της L S σε συνδυασμό με τη μείωση των πραγματικών μισθών θα αυξήσει την απασχόληση και το προϊόν, αλλά μόνο βραχυχρόνια. Μακροχρόνια ωστόσο, οι εργαζόμενοι θα αναπροσαρμόσουν τις προσδοκίες τους σχετικά με το επίπεδο τιμών και τις μισθολογικές τους απαιτήσεις, με αποτέλεσμα η βραχυχρόνια καμπύλη AS να μετατοπιστεί προς τα αριστερά. Η διαδικασία θα συνεχιστεί μέχρι την τελική ισορροπία της οικονομίας σε σημείο πάνω στην καμπύλη LAS, όπου το προσδοκώμενο επίπεδο τιμών ταυτίζεται με το πραγματικό επίπεδο τιμών (P e = P ) και το προϊόν επανέρχεται στο φυσικό του επίπεδο ( = F ). Μακροχρόνια λοιπόν, οι επεκτατικές πολιτικές θα προκαλέσουν αύξηση του επιπέδου των τιμών, ενώ δεν θα επηρεάσουν το επίπεδο του προϊόντος. Το αποτέλεσμα θα είναι διαφορετικό στην περίπτωση που το αρχικό επίπεδο προϊόντος είναι κάτω από το επίπεδο της πλήρους απασχόλησης ( < F ) και το επίπεδο τιμών χαμηλότερο από το προσδοκώμενο (P < P e ). Στην περίπτωση αυτή θα τεθεί σε κίνηση μια αυτόματη διαδικασία που θα οδηγήσει την οικονομία στο επίπεδο προϊόντος πλήρους απασχόλησης. Όταν οι εργαζόμενοι αντιληφθούν την απόκλιση του πραγματικού επιπέδου τιμών από το προσδοκώμενο, θα αναθεωρήσουν τις προσδοκίες τους προς τα κάτω, με αποτέλεσμα τη μείωση των ονομαστικών μισθών και τη μετατόπιση της καμπύλης SAS προς τα δεξιά. Το αποτέλεσμα θα είναι το προϊόν να αυξηθεί και να φτάσει στο φυσικό του επίπεδο χωρίς να χρειάζεται παρέμβαση. Ωστόσο, αυτή η αυτόματη διαδικασία προσαρμογής ενδεχομένως να είναι βραδεία, με αποτέλεσμα το προϊόν και η απασχόληση να διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στην περίπτωση αυτή, μια επεκτατική πολιτική (δημοσιονομική στην περίπτωση των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, ή νομισματική στην περίπτωση των κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών) μπορεί να αυξήσει γρήγορα το προϊόν στο επίπεδο της πλήρους απασχόλησης, μετατοπίζοντας την καμπύλη AD προς τα δεξιά. Η διαφορά όμως είναι ότι σε σχέση με την πρώτη περίπτωση όπου το επίπεδο τιμών μειώθηκε, στην περίπτωση αυτή το επίπεδο τιμών θα αυξηθεί. 179

i IS 1 (P 1 ) IS 2 (P 2 ) IS 2 (P 1 ) LM 1 (P 1 ) LM 2 (P 2 ) LM 2 (P 1 ) i = i E 1, E 4 E 3 E 2 BP 1 3 2 P LAS SAS 2 SAS 1 P 2 E 4 P 1 E 3 P 0 E 1 E 2 AD 2 AD 1 1 3 2 Διάγραμμα 10.4: Επεκτατική πολιτική 180

Υποσημειώσεις 1 Κάθε καμπύλη L S αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο P e. 2 Ουσιαστικά, η Κλασική AS αντιπροσωπεύει την καμπύλη LAS, ενώ η καμπύλη SAS αντιπροσωπεύεται είτε από τη Νεοκλασική είτε από τη Νεοκεϋνσιανή AS. Επεξήγηση Συμβόλων και Ακρωνύμια AS: Συναθροιστική Προσφορά SAS: Βραχυχρόνια Συναθροιστική Προσφορά LAS: Μακροχρόνια Συναθροιστική Προσφορά K: Κεφάλαιο L: Εργασία Π: Κέρδος W : Ονομαστικός Μισθός P : Εγχώριο Επίπεδο Τιμών W /P : Πραγματικός Μισθός L D : Ζήτηση Εργασίας L S : Προσφορά Εργασίας P e : Προσδοκώμενο Επίπεδο Τιμών F : Προϊόν Πλήρους Απασχόλησης P : Ξένο Επίπεδο Τιμών S: Τρέχουσα Συναλλαγματική Ισοτιμία Ευρετήριο Αντιστοίχισης Επιστημονικών Όρων Βραχυχρόνια Συναθροιστική Προσφορά: Short-run Aggregate Supply Γενική Ισορροπία: General Equilibrium Εγχώριο Επίπεδο Τιμών: Domestic Price Level Εργασία: Labour Ζήτηση Εργασίας: Labour Demand Κέρδος: Profit Κεφάλαιο: Capital Stock 181

Κλασική AS: Classical AS Κλασικό Υπόδειγμα: Classical Model Κλίση: Slope Μακροχρόνια Συναθροιστική Προσφορά: Long-run Aggregate Supply Νεοκεϋνσιανή AS: New Keynesian AS Νεοκεϋνσιανό Υπόδειγμα: New Keynesian Model Νεοκλασική AS: Newclassical AS Νεοκλασικό Υπόδειγμα: Newclassical Model Ξένο Επίπεδο Τιμών: Foreign Price Level Ονομαστικός Μισθός: Nominal Wage Πραγματικός Μισθός: Real Wage Προϊόν Πλήρους Απασχόλησης: Potential Output Προσδοκίες: Expectations Προσδοκώμενο Επίπεδο Τιμών: Expected Price Level Προσφορά Εργασίας: Labour Supply Συλλογικές Συμβάσεις: Contracts Συναθροιστική Προσφορά: Aggregate Supply Συνάρτηση Παραγωγής: production Function Τρέχουσα Συναλλαγματική Ισοτιμία: Spot Exchange Rate Βιβλιογραφικές Αναφορές 1. Fischer. S. (1977), Long-Term Contracts, Rational Expectations, and the Optimal Money Supply Rule, Journal of Political Economy, 85(1), σελ. 191-205. 2. Friedman, M. (1968), The Role of Monetary Policy, American Economic Review, 58(1), σελ. 1-17. 3. Lucas, R.E. (1973), Some International Evidence on Output-Inflation Tradeoffs, American Economic Review, 63(3), σελ. 326-334. 4. Phelps, E.S. (1967), Phillips Curves, Expectations of Inflation and Optimal Unemployment over Time, Economica, 34(3), σελ. 254-281. 182

5. Phelps, E.S. and Taylor, J.B. (1977), Stabilizing Powers of Monetary Policy under Rational Expectations, Journal of Political Economy, 85(1), σελ. 163-190. 6. Taylor, J.B. (1979), Staggered Wage Setting in a Macro Model, American Economic Review, Papers and Proceedings, 69(2), σελ. 108-113. 183