Το Βασικό Κεϋνσιανό Υπόδειγμα και η Σχέση Μεταξύ Ανεργίας και Πληθωρισμού

Transcript

1 Το Βασικό Κεϋνσιανό Υπόδειγμα και η Σχέση Μεταξύ Ανεργίας και Πληθωρισμού Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική, 2014

2 Η Κεϋνσιανή Προσέγγιση Η πιο διαδεδομένη προσέγγιση στην ανάλυση των οικονομικών κύκλων βασίζεται στα κεϋνσιανά υποδείγματα. Τα υποδείγματα αυτά έλκουν την καταγωγή τους από τη Γενική Θεωρία του Keynes (1936) και την προσέγγιση σε αυτήν μέσω του υποδείγματος IS-LM του Hicks (1937). Στα κεϋνσιανά υποδείγματα η υπόθεση της άμεσης προσαρμογής των τιμών και των μισθών ως μηχανισμών εξισορρόπησης των οικονομιών αντικαθίσταται από την υπόθεση ότι βραχυχρόνια υπάρχει ακαμψία των ονομαστικών μισθών και του επιπέδου των τιμών και ότι ο κύριος μηχανισμός εξισορρόπησης των αγορών εργασίας και αγαθών και υπηρεσιών δεν είναι οι μισθοί και οι τιμές, αλλά το επίπεδο του εισοδήματος και της απασχόλησης. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

3 Η Διάρθρωση του Βασικού Κεϋνσιανού Υποδείγματος Παρουσιάζουμε τη διάρθρωση του βασικού κεϋνσιανού υποδείγματος, υποθέτοντας αρχικά σταθερό επίπεδο τιμών, και κατόπιν σταδιακή προσαρμογή του επιπέδου των τιμών, σε ένα υπόδειγμα με τυχαίες διαταραχές. Αναλύουμε τις επιπτώσεις νομισματικών αλλά και πραγματικών διαταραχών στις διακυμάνσεις του εισοδήματος και του επιπέδου των τιμών (πληθωρισμού). Εξετάζουμε αρχικά τις τρεις κύριες παραδοσιακές μορφές του κεϋνσιανού υποδείγματος. Πρώτον, τον κεϋνσιανό σταυρό, ο οποίος προσδιορίζει το συνολικό εισόδημα και την απασχόληση, ως συνάρτηση της συνολικής ζήτησης στην οικονομία. Δεύτερον, το υπόδειγμα IS-LM, το οποίο προσδιορίζει το συνολικό εισόδημα και το ονομαστικό επιτόκιο, ως συνάρτηση της συνολικής ζήτησης και των νομισματικών συνθηκών, για δεδομένο όμως επίπεδο τιμών. Τρίτον θα εξετάσουμε το υπόδειγμα συνολικής προσφοράς και συνολικής ζήτησης AD-AS το οποίο προσδιορίζει το συνολικό εισόδημα και το επίπεδο τιμών, για δεδομένους όμως ονομαστικούς μισθούς. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

4 Ο Κεϋνσιανός Σταυρός Τα κεϋνσιανά υποδείγματα ξεκινούν από την υπόθεση ότι το συνολικό εισόδημα Y, ισούται με το άθροισμα της ιδιωτικής κατανάλωσης C, των ακαθάριστων επενδύσεων Ι και των δημοσίων δαπανών G. Όλες οι μεταβλητές ορίζονται σε πραγματικούς όρους. Στο απλούστερο υπόδειγμα του κεϋνσιανού σταυρού, οι επενδύσεις και οι δημόσιες δαπάνες θεωρούνται εξωγενείς, και η κατανάλωση θεωρείται ότι είναι μία θετική συνάρτηση του διαθεσίμου εισοδήματος. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

5 Ο Κεϋνσιανός Σταυρός Y t = C t + I t + G t ( ) C t = C Y t T t 0 < C Y = C (Y T ) < 1 Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

6 Ο Κεϋνσιανός Σταυρός Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

7 Συνθήκη Ισορροπίας μεταξύ Εισοδήματος και Δαπάνης και Πολλαπλασιαστές ( ) + I t + G t Y t = C Y t T t dy t di t = dy t dg t = 1 > 1 1 C Y dy t dg t dg t =dt t = 1 Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

8 Συνθήκη Ισορροπίας μεταξύ Εισοδήματος και Δαπάνης και Πολλαπλασιαστές Μία μεταβολή στις εξωγενείς δαπάνες, είτε επενδύσεις είτε δημόσια κατανάλωση, έχει ως αποτέλεσμα μία πολλαπλάσια αύξηση του συνολικού εισοδήματος, δεδομένου ότι η οριακή ροπή προς κατανάλωση είναι μικρότερη από τη μονάδα. Ο λόγος είναι ότι όταν αυξηθούν οι αυτόνομες δαπάνες, για να υπάρχει ισορροπία μεταξύ εισοδήματος και δαπάνης, θα πρέπει να αυξηθεί και το εισόδημα. Όταν όμως αυξηθεί το εισόδημα, αυξάνεται και η κατανάλωση. Αυτό απαιτεί περαιτέρω αύξηση του εισοδήματος για να υπάρξει ισορροπία. Κατά συνέπεια, δεδομένη αύξηση των εξωγενών δαπανών έχει πολλαπλάσια επίπτωση στο συνολικό εισόδημα, διότι προκαλεί δευτερογενείς αυξήσεις στην ιδιωτική κατανάλωση, που με τη σειρά τους προκαλούν περαιτέρω αυξήσεις του εισοδήματος, και ούτω καθεξής. Μία αύξηση της δημόσιας κατανάλωσης, που χρηματοδοτείται από μία ισόποση αύξηση των φόρων, αυξάνει τη συνολική δαπάνη και το εισόδημα κατά το ίδιο ποσό (πολλαπλασιαστής ισοσκελισμένου προϋπολογισμού). Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

9 Το Υπόδειγμα IS-LM Μία κάπως πιο γενική μορφή του βασικού κεϋνσιανού υποδείγματος θεωρεί ότι οι επενδύσεις εξαρτώνται από το επιτόκιο, και εισάγει τη συνθήκη ισορροπίας στην αγορά χρήματος. Η μορφή αυτή αναλύεται μετά το κεφάλαιο 10 της Γενικής Θεωρίας, και κωδικοποιήθηκε ως το υπόδειγμα IS-LM σε μία σημαντική εργασία του Hicks (1937). Η βασική διαφορά από το προηγούμενο υπόδειγμα του κεϋνσιανού σταυρού είναι ότι οι επενδύσεις παύουν να αντιμετωπίζονται ως εξωγενείς, και θεωρείται ότι εξαρτώνται αρνητικά από το ονομαστικό επιτόκιο. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

10 Συνθήκη Ισορροπίας στην Αγορά Αγαθών και Υπηρεσιών ( ) + I t (i t ) + G t Y t = C Y t T t I i < 0 Η συνθήκη αυτή περιγράφει τους συνδυασμούς πραγματικού εισοδήματος και ονομαστικού επιτοκίου που διασφαλίζουν την ισορροπία στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών, και παρίσταται διαγραμματικά ως η καμπύλη IS (Investment-Savings) Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

11 Συνθήκη Ισορροπίας στην Αγορά Χρήματος M t ( ) = m Y t,i t P t m Y > 0, m i < 0 Η συνθήκη αυτή περιγράφει τους συνδυασμούς πραγματικού εισοδήματος και ονομαστικού επιτοκίου που διασφαλίζουν την ισορροπία στην αγορά χρήματος, και παρίσταται διαγραμματικά ως η καμπύλη LM (Liquidity-Money) Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

12 Το Υπόδειγμα IS-LM Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

13 Επιπτώσεις Δημοσιονομικής και Νομισματικής Πολιτικής στο Υπόδειγμα IS-LM Μία αύξηση στις δημόσιες δαπάνες μετακινεί την καμπύλη IS προς τα δεξιά και αυξάνει το συνολικό εισόδημα και το επιτόκιο. Μία αύξηση της προσφοράς χρήματος μετακινεί την καμπύλη LM προς τα δεξιά, αυξάνοντας το συνολικό εισόδημα και μειώνοντας το ονομαστικό επιτόκιο. Και οι δύο πολιτικές οδηγούν σε αύξηση της συνολικής ζήτησης στην οικονομία, και θεωρούνται πολιτικές συνολικής ζήτησης (aggregate demand policies). Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

14 Το Υπόδειγμα AD-AS Η πιο σύνθετη μορφή του βασικού κεϋνσιανού υποδείγματος αναλύεται μετά το κεφάλαιο 19 της Γενικής Θεωρίας. Στη μορφή αυτή του υποδείγματος, το επίπεδο τιμών παύει να θεωρείται εξωγενές, και μεταβάλλεται ώστε να εξισορροπήσει η συνολική ζήτηση με τη συνολική προσφορά στην οικονομία. Ωστόσο, οι ονομαστικοί μισθοί θεωρούνται ως βραχυχρόνια δεδομένοι. Η μορφή αυτή του υποδείγματος, το οποίο καλείται AD-AS, οφείλεται κυρίως στον Patinkin (1956). Η συνάρτηση συνολικής ζήτησης AD (Aggregate Demand) συνάγεται από την ταυτόχρονη ικανοποίηση της συνθήκης ισορροπίας στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών (IS) και της συνθήκης ισορροπίας στην αγορά χρήματος (LM). Η συνάρτηση συνολικής προσφοράς AS (Aggregate Supply) συνάγεται από τη συμπεριφορά μιας ανταγωνιστικής επιχειρήσης με δεδομένο ονομαστικό μισθό. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

15 Η Συνάρτηση Συνολικής Ζήτησης AD Y = D t M t P t,g t,t t D P t < 0 H συνολική ζήτηση είναι μία αρνητική συνάρτηση του επιπέδου τιμών, καθώς ένα υψηλότερο επίπεδο τιμών, για δεδομένη ονομαστική προσφορά χρήματος, συνεπάγεται χαμηλότερα πραγματικά χρηματικά διαθέσιμα, υψηλότερα ονομαστικά επιτόκια και χαμηλότερες επενδύσεις και συνολική ζήτηση. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

16 Η Συνάρτηση Συνολικής Προσφοράς AS Y = S W t t P t S P t > 0 H συνολική προσφορά είναι μία θετική συνάρτηση του επιπέδου τιμών, καθώς ένα υψηλότερο επίπεδο τιμών, για δεδομένο ονομαστικό μισθό, συνεπάγεται χαμηλότερο πραγματικό μισθό, αύξηση της ζήτησης εργασίας και αύξηση της απασχόλησης και της συνολικής παραγωγής. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

17 Το Υπόδειγμα AD-AS Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

18 Βραχυχρόνια Ισορροπία με Χαμηλή Απασχόληση στο Υπόδειγμα AD-AS Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

19 Επιπτώσεις Διαταραχών στη Συνολική Ζήτηση και Δημοσιονομική και Νομισματική Πολιτική στο Υπόδειγμα AD-AS Μία αρνητική διαταραχή στη συνολική ζήτηση, μετακινεί την καμπύλη συνολικής ζήτησης AD προς τα αριστερά. Στη νέα βραχυχρόνια ισορροπία, το εισόδημα και η απασχόληση μειώνονται, όπως μειώνεται και το επίπεδο τιμών. Λόγω της ακαμψίας των ονομαστικών μισθών, η οικονομία ισορροπεί βραχυχρόνια σε εισόδημα κάτω από το εισόδημα πλήρους απασχόλησης και δημιουργείται κυκλική ανεργία. Σε αντίθεση με το υπόδειγμα των πραγματικών οικονομικών κύκλων, στο κεϋνσιανό υπόδειγμα ακόμη και νομισματικές διαταραχές θα μπορούσαν να προκαλέσουν οικονομικές διακυμάνσεις. Πως μπορούν να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις διαταραχών στη συνολική ζήτηση; Σύμφωνα με την κεϋνσιανή προσέγγιση, μία πρόσφορη λύση προέρχεται από τη μακροοικονομική πολιτική. Μία επέκταση των δημοσίων δαπανών, μία μείωση των φόρων, ή μία αύξηση της προσφοράς χρήματος, μπορεί να μετακινήσει την καμπύλη συνολικής ζήτησης πίσω προς τα δεξιά, και να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της αρχικής διαταραχής στην ανεργία και το επίπεδο τιμών. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

20 Το Κεϋνσιανό Υπόδειγμα και η Καμπύλη Phillips H υπόθεση της πλήρους ακαμψίας των ονομαστικών μισθών ή/και των τιμών στο βασικό κεϋνσιανό υπόδειγμα δεν είναι καθόλου ρεαλιστική. Οι οικονομίες χαρακτηρίζονται από την ταυτόχρονη συνύπαρξη πληθωρισμού και ανεργίας, κάτι που σημαίνει ότι τόσο οι ονομαστικοί μισθοί όσο και οι τιμές προσαρμόζονται, έστω και σταδιακά. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1950, κεντρικό σημείο αναφοράς των κεϋνσιανών υποδειγμάτων αποτέλεσε η καμπύλη Phillips, η αρνητική σχέση μεταξύ ανεργίας και πληθωρισμού μισθών που επισημάνθηκε από τον ομώνυμο Νεοζηλανδό οικονομολόγο (βλ. Phillips 1958). H καμπύλη Phillips άρχισε να συνδυάζεται με το υπόδειγμα IS-LM, για το ταυτόχρονο προσδιορισμό του πληθωρισμού και της ανεργίας. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

21 Υφέσεις στις ΗΠΑ, " 9" 8" 7" 6" 5" 1889" 1892" 1895" 1898" 1901" 1904" 1907" 1910" 1913" 1916" 1919" 1922" 1925" 1928" 1931" 1934" 1937" 1940" 1943" 1946" 1949" 1952" 1955" 1958" 1961" 1964" 1967" 1970" 1973" 1976" 1979" 1982" 1985" 1988" 1991" 1994" 1997" 2000" 2003" 2006" 2009" 2012" Recessions" GDP" Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

22 Ανεργία και Υφέσεις στις ΗΠΑ, " 0.25" 0.2" 0.15" 0.1" 0.05" 0" 1890" 1893" 1896" 1899" 1902" 1905" 1908" 1911" 1914" 1917" 1920" 1923" 1926" 1929" 1932" 1935" 1938" 1941" 1944" 1947" 1950" 1953" 1956" 1959" 1962" 1965" 1968" 1971" 1974" 1977" 1980" 1983" 1986" 1989" 1992" 1995" 1998" 2001" 2004" 2007" 2010" 2013" Official"Recessions" Unemployment"Rate" Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

23 Πληθωρισμός και Υφέσεις στις ΗΠΑ, & 0.15& 0.1& 0.05& 0& 1890& 1893& 1896& 1899& 1902& 1905& 1908& 1911& 1914& 1917& 1920& 1923& 1926& 1929& 1932& 1935& 1938& 1941& 1944& 1947& 1950& 1953& 1956& 1959& 1962& 1965& 1968& 1971& 1974& 1977& 1980& 1983& 1986& 1989& 1992& 1995& 1998& 2001& 2004& 2007& 2010& 2013&!0.05&!0.1&!0.15& Recession& CPI&Infla:on& Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

24 Η Καμπύλη Phillips Η καμπύλη την οποία εκτίμησε οικονομετρικά ο Phillips είχε την εξής μορφή: π = ϕ(u), ϕ(u ) = 0, ϕ (u) < 0 0 όπου π ο πληθωρισμός, u το ποσοστό ανεργίας και u 0 το ποσοστό ανεργίας ισορροπίας, δηλαδή αυτό που αντιστοιχεί σε μηδενικό πληθωρισμό. Η συναρτησιακή σχέση φ μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας την οποία εκτίμησε ο Phillips ήταν μη γραμμική. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

25 Η Καμπύλη Phillips Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

26 Η Καμπύλη Phillips, Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

27 Το Κεϋνσιανό Υπόδειγμα και η Καμπύλη Phillips Στα πλαίσια του βασικού κεϋνσιανού υποδείγματος συνδυασμένου με την καμπύλη Phillips, μία αύξηση της συνολικής ζήτησης οδηγεί βραχυχρόνια σε αύξηση του επιπέδου του εισοδήματος και της απασχόλησης, σε μείωση της ανεργίας και σε αύξηση του πληθωρισμού. Αντίθετα, μία μείωση της συνολικής ζήτησης οδηγεί βραχυχρόνια σε μείωση του επιπέδου του εισοδήματος και της απασχόλησης, σε αύξηση της ανεργίας και σε μείωση του πληθωρισμού. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

28 H Καμπύλη Phillips και η Σταθεροποιητική Πολιτική Σύμφωνα με τη θεώρηση αυτή που επικράτησε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 (βλ. Samuelson and Solow (1960)), το βραχυχρόνιο πρόβλημα της μακροοικονομικής πολιτικής δεν θα μπορούσε να είναι παρά ο καθορισμός του επιπέδου της συνολικής ζήτησης, ώστε να επιλεγεί ο βέλτιστος συνδυασμός ανεργίας και πληθωρισμού. Σε περιόδους ύφεσης, μία αύξηση της συνολικής ζήτησης θα οδηγούσε σε μείωση της ανεργίας, αλλά με τίμημα την αύξηση του πληθωρισμού. Σε περιόδους οικονομικής άνθησης και υψηλού πληθωρισμού, ο πληθωρισμός θα μπορούσε να μειωθεί μέσω μείωσης της συνολικής ζήτησης, η οποία όμως θα είχε ως αποτέλεσμα και την αύξηση της ανεργίας. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

29 H Αστάθεια της Καμπύλης Phillips και οι Πληθωριστικές Προσδοκίες Ωστόσο, από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, η αρνητική σχέση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας άρχισε να αποδεικνύεται ασταθής. Αύξηση του πληθωρισμού δεν οδηγούσε σε μείωση της ανεργίας παρά μόνο προσωρινά, καθώς η ανεργία έτεινε μετά από λίγο να επιστρέφει προς το αρχικό της επίπεδο χωρίς να μειώνεται ο πληθωρισμός. Αυτό αποδόθηκε στις επιπτώσεις των πληθωριστικών προσδοκιών. Όπως επιχειρηματολόγησαν οι Phelps (1967) και Friedman (1968), μία παρατεταμένη αύξηση του πληθωρισμού θα είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθούν οι προσδοκίες για το μελλοντικό πληθωρισμό εκ μέρους εκείνων που προσδιορίζουν τις τιμές και τους ονομαστικούς μισθούς. Αποτέλεσμα αυτού θα ήταν να χρειάζεται όλο και μεγαλύτερη αύξηση του πληθωρισμού προκειμένου να επιτευχθεί μείωση της ανεργίας. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

30 Η Καμπύλη Phillips με Πληθωριστικές Προσδοκίες Ουσιαστικά οι Phelps και Friedman επιχειρηματολόγησαν ότι η καμπύλη Phillips έχει τη μορφή, π = π e +ϕ(u), ϕ(u ) = 0, ϕ (u) < 0 0 όπου π ο πληθωρισμός π e ο προσδοκώμενος πληθωρισμός, u το ποσοστό ανεργίας και u 0 το ποσοστό ανεργίας ισορροπίας, δηλαδή αυτό που αντιστοιχεί σε ισότητα μεταξύ πραγματικού και προσδοκώμενου πληθωρισμού. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

31 Πληθωριστικές Προσδοκίες και η Καμπύλη Phillips Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

32 Το Φυσικό Ποσοστό Ανεργίας Σύμφωνα με τον Friedman (1968), υπάρχει ένα φυσικό ποσοστό ανεργίας u 0, στο οποίο τείνει μία οικονομία. Το φυσικό αυτό ποσοστό ανεργίας, εξαρτάται μόνο από πραγματικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των ατελειών στην αγορά εργασίας. Προσπάθεια να μειωθεί το ποσοστό ανεργίας κάτω από αυτό το φυσικό ποσοστό μέσω αύξησης της συνολικής ζήτησης και του πληθωρισμού θα είχε μόνο προσωρινή επιτυχία. Καθώς προσαρμόζονται οι προσδοκίες για το μελλοντικό πληθωρισμό, η ανεργία τείνει να επιστρέψει στο φυσικό της ποσοστό, με αποτέλεσμα να απαιτείται ακόμη μεγαλύτερη αύξηση του πληθωρισμού προκειμένου να διατηρηθεί η μείωση της ανεργίας. Σύμφωνα με τους Phelps και Friedman μακροχρόνια δεν υπάρχει αρνητική σχέση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας. Η καμπύλη Phillips μακροχρόνια είναι κάθετη στο σημείο u 0. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

33 Η Καμπύλη Phillips και το Φυσικό Ποσοστό Ανεργίας Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

34 H Αστάθεια της Καμπύλης Phillips και η Ανάλυση των Οικονομικών Κύκλων Η αστάθεια της καμπύλης Phillips αποτέλεσε το έναυσμα μιας πραγματικής επανάστασης στην ανάλυση των οικονομικών κύκλων και της μακροοικονομικής πολιτικής. Η ανάλυση των οικονομικών κύκλων έκτοτε κινήθηκε σε δύο κατευθύνσεις. Έμφαση στα Μικροοικονομικά Θεμέλια των Υποδειγμάτων Ορθολογικές Προσδοκίες αντί για Προσαρμοζόμενες Προσδοκίες Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

35 Ένα Απλό Δυναμικό Υπόδειγμα Ανεργίας και Πληθωρισμού Προκειμένου να αναλύσουμε τις βασικές διαφορές των κεϋνσιανών και των κλασσικών υποδειγμάτων αναφορικά με τις οικονομικές διακυμάνσεις, το ρόλο των υποθέσεων για την προσαρμογή των ονομαστικών μισθών και το ρόλο των υποθέσεων για το σχηματισμό των πληθωριστικών προσδοκιών, παρουσιάζουμε στο τμήμα αυτό ένα απλό δυναμικό υπόδειγμα πληθωρισμού και ανεργίας. Στο βασικό μας υπόδειγμα υποθέτουμε ότι βραχυχρόνια η παραγωγή γίνεται από ανταγωνιστικές επιχειρήσεις, με βάση μία συνάρτηση παραγωγής η οποία εξαρτάται μόνο από την απασχόληση. Tο κεφάλαιο θεωρείται δεδομένο, αλλά η συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών θα μπορούσε να υπόκειται σε τυχαίες διαταραχές. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

36 Η Συνάρτηση Παραγωγής Η Συνάρτηση Παραγωγής έχει τη μορφή, Y t = A t L t 1 α Y είναι το συνολικό προϊόν, L η απασχόληση και η (εξωγενής) μεταβλητή A μετρά τη συνολική παραγωγικότητα. Υποθέτουμε επίσης ότι 0<α<1. Η συνολική παραγωγικότητα A είναι συνάρτηση του χρόνου και θα μπορούσε να υπόκειται σε τυχαίες διαταραχές. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

37 Ο Προσδιορισμός της Απασχόλησης Oι επιχειρήσεις προσδιορίζουν την απασχόληση στο σημείο στο οποίο το οριακό προϊόν της εργασίας ισούται με τον πραγματικό μισθό. Κατά συνέπεια, η ζήτηση εργασίας είναι αρνητική συνάρτηση του λόγου του πραγματικού μισθού προς τη συνολική παραγωγικότητα. L t = 1 1 α W t A t P t 1 α όπου W είναι ο ονομαστικός μισθός και P είναι το επίπεδο τιμών. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

38 Ο Προσδιορισμός των Μισθών Οι μισθοί προσδιορίζονται όχι σε μία ανταγωνιστική αγορά εργασίας, αλλά μέσω μιας διαπραγμάτευσης μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων σε κάθε επιχείρηση. Οι διαπραγματευτές επιδιώκουν να ορίσουν τους πραγματικούς μισθούς στο μέγιστο επίπεδο το οποίο είναι συμβατό με την επίτευξη του στόχου τους για την απασχόληση. Λόγω ατελειών στην αγορά εργασίας, ο στόχος των διαπραγματευτών για την απασχόληση (Ν 0 ) είναι μικρότερος από την πλήρη απασχόληση (Ν 0 <Ν). L t = 1 1 α W t A t P t 1α = N0 Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

39 Το Ποσοστό Ανεργίας και το Πραγματικό Εισόδημα Ισορροπίας Το ποσοστό ανεργίας ισορροπίας προσδιορίζεται από, u 0 = N N 0 N > 0 Το πραγματικό εισόδημα ισορροπίας προσδιορίζεται από, Y 0t = A t N 0 1 α Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

40 Η Συνολική Ζήτηση και η Συνθήκη Ισορροπίας στην Αγορά Αγαθών και Υπηρεσιών Προκειμένου να προσδιορίσουμε τα ονομαστικά μεγέθη, όπως ο ονομαστικός μισθός και το επίπεδο των τιμών, πρέπει να δούμε και τις συνθήκες της συνολικής ζήτησης. Υποθέτουμε ότι η συνολική ονομαστική ζήτηση προσδιορίζεται από το σύστημα IS-LM, το οποίο προσδιορίζει τη συνολική ονομαστική ζήτηση στο επίπεδο X. Το επίπεδο της συνολικής ζήτησης εξαρτάται βεβαίως τόσο από τη νομισματική όσο και τη δημοσιονομική πολιτική, στα πρότυπα του βασικού κεϋνσιανού υποδείγματος. Η συνολική ονομαστική ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες X θα πρέπει να ισούται με τον όγκο της συνολικής προσφοράς αγαθών και υπηρεσιών Y επί το επίπεδο των τιμών P. Κατά συνέπεια, η συνθήκη ισορροπίας στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών λαμβάνει τη μορφή, P t Y t = X t Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

41 Το Επίπεδο Τιμών και ο Ονομαστικός Μισθός Ισορροπίας Το επίπεδο τιμών ισορροπίας προσδιορίζεται από, P t = X t A t N 0 1 α Ο ονομαστικός μισθός ισορροπίας προσδιορίζεται από, W t = P t (1 α )A t N 0 α = (1 α ) X t N 0 Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

42 Το Πλήρες Υπόδειγμα σε Γραμμική Λογαριθμική Μορφή y t = a t + (1 α )l t l t = l _ 1 α (w t p t a t ) l t = n 0 u t = u 0! n n 0 ( w p ) _ = α l αn + a t t 0 t y 0t = (1 α )n 0 + a t p t + y t = α l _ + w t + l t = x t Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

43 Ιδιότητες του Υποδείγματος με Πλήρη Ευκαμψία Τιμών και Μισθών Όλα τα πραγματικά μεγέθη στην οικονομία, όπως ο πραγματικός μισθός, το ποσοστό ανεργίας και το επίπεδο του πραγματικού εισοδήματος είναι ανεξάρτητα από το επίπεδο της συνολικής (ονομαστικής) ζήτησης. Το επίπεδο της ονομαστικής ζήτησης επηρεάζει μόνο το επίπεδο των τιμών και των ονομαστικών μισθών, αλλά δεν έχει πραγματικές επιπτώσεις. Κατά συνέπεια, όταν υπάρχει πλήρης προσαρμογή (ευκαμψία) των μισθών και των τιμών, το βασικό μας υπόδειγμα συνεπάγεται όλες τις ιδιότητες ενός κλασσικού υποδείγματος. Σε ένα τέτοιο κλασσικό υπόδειγμα μόνο πραγματικές διαταραχές μπορούν να προκαλέσουν διακυμάνσεις στα πραγματικά μεγέθη. Οι ονομαστικές διαταραχές στη συνολική ζήτηση, νομισματικές και άλλες, επηρεάζουν μόνο το επίπεδο τιμών και των ονομαστικών μισθών. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

44 Προκαθορισμός των Ονομαστικών Μισθών για Μία Περίοδο Ακολουθώντας το υπόδειγμα της Gray (1976), υποθέτουμε ότι οι ονομαστικοί μισθοί προσδιορίζονται από μία σύμβαση μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων στην αρχή κάθε περιόδου, χωρίς να είναι γνωστό το επίπεδο τιμών και οι διαταραχές στη συνολική παραγωγικότητα και τη συνολική ζήτηση. Οι ονομαστικοί μισθοί που καθορίζονται στη διαπραγμάτευση αυτή παραμένουν σταθεροί για μία περίοδο, δηλαδή ως την αρχή της επομένης περιόδου. Οι επιχειρήσεις, αφού έχει προκαθοριστεί ο ονομαστικός μισθός προσδιορίζουν την απασχόληση σύμφωνα με τη συνάρτηση ζήτησης εργασίας, αφού όμως έχουν παρατηρήσει το τρέχον επίπεδο τιμών και τις τρέχουσες διαταραχές στην παραγωγικότητα και τη συνολική ζήτηση. Θα δείξουμε ότι με την υπόθεση αυτή το υπόδειγμα αποκτά κεϋνσιανά χαρακτηριστικά, καθώς οι ονομαστικές διαταραχές επηρεάζουν την απασχόληση, το ποσοστό ανεργίας, το πραγματικό εισόδημα, και τους πραγματικούς μισθούς. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

45 Προκαθορισμός των Ονομαστικών Μισθών για Μία Περίοδο Ο ονομαστικός μισθός προκαθορίζεται ώστε να ικανοποιεί, w = p e _ + α l n t t 0 + a Υποθέτουμε ότι a t =a και ότι p e είναι η προσδοκία για το επίπεδο τιμών στην αρχή της περιόδου t. Η απασχόληση προσδιορίζεται αφού γίνει γνωστό το επίπεδο τιμών από τη συνάρτηση ζήτησης εργασίας. Έχουμε ότι, l t = n α (p t p te ) Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

46 Η Σχέση μεταξύ Πληθωρισμού και Ανεργίας Από τη συνάρτηση προσδιορισμού της ανεργίας προκύπτει ότι, u t = u 0 1 α (p t p t e ) = u 0 1 α (π t π t e ) όπου, π t = p t p t 1 H εξίσωση αυτή είναι η εκδοχή της καμπύλης Phillips σε αυτό το υπόδειγμα. Η καμπύλη Phillips αυτή βασίζεται σε μικροοικονομικά θεμέλια. Λόγω του ότι οι ονομαστικοί μισθοί έχουν προκαθορισθεί, ο μη προσδοκώμενος πληθωρισμός προκαλεί μειώσεις των πραγματικών μισθών, αύξηση της απασχόλησης και μείωση του ποσοστού ανεργίας. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

47 Προσαρμοζόμενες Προσδοκίες και Μακροοικονομικές Διακυμάνσεις Υποθέτουμε αρχικά προσαρμοζόμενες προσδοκίες, p e p e t t 1 = (1 λ)(p p e t 1 t 1 ) όπου λ<1. Επιλύοντας το υπόδειγμα για το επίπεδο τιμών και το πραγματικό εισόδημα βρίσκουμε ότι, p = α(1 λ) ( x y ) + ( 1 α(1 λ) ) p + αλδx t t 0 t 1 t y = α(1 λ)y + ( 1 α(1 λ) )y + ( 1 α )Δx t 0 t 1 t Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

48 Η Συμπεριφορά του Υποδείγματος με Προσαρμοζόμενες Προσδοκίες για το Επίπεδο Τιμών Μία μεταβολή στην ονομαστική ζήτηση (νομισματική διαταραχή) επηρεάζει τόσο το επίπεδο τιμών όσο και το πραγματικό εισόδημα. Ο λόγος είναι ότι καθώς οι ονομαστικοί μισθοί είναι προκαθορισμένοι, η μη αναμενόμενη αύξηση του επιπέδου τιμών οδηγεί σε μείωση των πραγματικών μισθών, αύξηση της απασχόλησης και του πραγματικού εισοδήματος και μείωση της ανεργίας. Σε αντίθεση με την περίπτωση της πλήρους ευκαμψίας των ονομαστικών μισθών, οι ονομαστικές (νομισματικές) διαταραχές σε αυτό το υπόδειγμα έχουν επιπτώσεις στις διακυμάνσεις των πραγματικών μεταβλητών. Οι δε επιπτώσεις αυτές εμμένουν στο χρόνο, λόγω της σταδιακής προσαρμογής των προσδοκιών αναφορικά με το επίπεδο τιμών. Μετά μία μεταβολή στην ονομαστική ζήτηση x, τόσο το επίπεδο τιμών όσο και το πραγματικό εισόδημα συγκλίνουν σταδιακά προς τα επίπεδα ισορροπίας τους p 0 =x-y 0 και y 0 αντίστοιχα. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

49 Η Δυναμική Συμπεριφορά του Υποδείγματος μετά μία Αύξηση της Ονομαστικής Ζήτησης κατά 5% Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

50 Ορθολογικές Προσδοκίες και Μακροοικονομικές Διακυμάνσεις Εάν οι προσδοκίες είναι ορθολογικές, p t e = E t 1 p t Επιλύοντας το υπόδειγμα για το επίπεδο τιμών και το πραγματικό εισόδημα βρίσκουμε ότι, p t = x t y t = x t y 0 (1 α )(x t E t 1 x t ) y = y + ( 1 α )(x E x ) t 0 t t 1 t Μόνο μη προσδοκώμενες μεταβολές στην ονομαστική ζήτηση προκαλούν διακυμάνσεις στο πραγματικό εισόδημα όταν ισχύει η υπόθεση των ορθολογικών προσδοκιών. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

51 Η Συμπεριφορά του Υποδείγματος με Ορθολογικές Προσδοκίες για το Επίπεδο Τιμών Μόνο μη προσδοκώμενες μεταβολές στην ονομαστική ζήτηση προκαλούν διακυμάνσεις στο πραγματικό εισόδημα όταν ισχύει η υπόθεση των ορθολογικών προσδοκιών. Αυτό συμβαίνει διότι οι μη προσδοκώμενες μεταβολές στην ονομαστική ζήτηση προκαλούν μη προσδωκόμενο πληθωρισμό, μείωση των πραγματικών μισθών και αύξηση της απασχόλησης και της παραγωγής. Ωστόσο, με την υπόθεση των ορθολογικών προσδοκιών οι πραγματικές επιπτώσεις αυτών των μη προσδοκώμενων μεταβολών διαρκούν μόνο για μία περίοδο, καθώς την επόμενη περίοδο οι μεταβολές αυτές έχουν ενσωματωθεί στις προσδοκίες των διαπραγματευτών στην αγορά εργασίας, άρα και στους ονομαστικούς μισθούς. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,

52 Αξιολόγηση των Παραδοσιακών Κεϋνσιανών Υποδειγμάτων Τα κεϋνσιανά υποδείγματα, όπως αυτό που αναλύσαμε στο κεφάλαιο αυτό, από πολλούς θεωρούνται πιο ρεαλιστικά ως εξήγηση των οικονομικών διακυμάνσεων από τα υποδείγματα των πραγματικών οικονομικών κύκλων. Ωστόσο, τα παραδοσιακά υποδείγματα IS-LM και καμπύλης Phillips έχουν σημαντικές αναλυτικές αδυναμίες, με κυριότερη το γεγονός ότι οι βασικές σχέσεις που προσδιορίζουν την εξέλιξη της οικονομίας δεν συνάγονται από αναλυτικά μικροοικονομικά θεμέλια. Για το λόγο αυτό δεν μπορούμε εύκολα να ερμηνεύσουμε τις παραμέτρους τους, και να είμαστε βέβαιοι για τη σταθερότητά τους. Σε τελική ανάλυση όμως, αυτό που διαχωρίζει τα κεϋνσιανά από τα κλασσικά υποδείγματα είναι η υπόθεση της σταδιακής προσαρμογής του επιπέδου των τιμών και των ονομαστικών μισθών. Μεγάλο μέρος της έρευνας των τελευταίων χρόνων επικεντρώνεται στα μικροοικονομικά θεμέλια των καμπυλών IS και LM και της ακαμψίας των ονομαστικών μισθών και των τιμών. Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική,