THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ

THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ ENRICO LETTA FORMER PRIME MINISTER OF ITALY TO THE 19 th ROUNDTABLE WITH THE GOVERNMENT OF GREECE «EUROPE: THE COMEBACK? GREECE: HOW RESILIENT?» ΠΕΜΠΤΗ 14 ΜΑΪΟΥ 2015 1

ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ ENRICO LETTA FORMER PRIME MINISTER OF ITALY TO THE 19 th ROUNDTABLE WITH THE GOVERNMENT OF GREECE «EUROPE: THE COMEBACK? GREECE: HOW RESILIENT?» ΠΕΜΠΤΗ 14 ΜΑΪΟΥ 2015 Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση. Βρίσκομαι εδώ με μεγάλη μου χαρά και θα προσπαθήσω να αναπτύξω κάποιες από τις σκέψεις, από τις ιδέες μου για το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και το ευρωπαϊκό πεδίο. Βεβαίως μαζί με κάποιες απόψεις μου αναφορικά με το grexit, το μέλλον της Ευρώπης και το μέλλον της Ελλάδος μέσα στην Ευρώπη. Θέλω να πω παρά ταύτα ότι η θέση μου, η άποψή μου είναι κάπως διαφορετική από αυτήν που ανέπτυξε η Joan πριν από λίγο για μένα. Μάλλον εγώ είμαι ένας εξ αυτών που λέει ότι το grexit θα ήταν μια καταστροφή για την Ευρώπη και για την Ελλάδα. Και θα προσπαθήσω να επιχειρηματολογήσω γι αυτό. Να σας εξηγήσω δηλαδή πώς μπορούμε να το αποφύγουμε, διότι κατά την άποψή μου είναι δυνατόν να αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο και είναι και απαραίτητο να το αποφύγουμε. Είναι μια ευθύνη να αποφύγουμε ένα τέτοιο grexit, θα ήταν μια τεράστια ευθύνη για τους πολιτικούς ηγέτες της Ευρώπης και η Ελλάδα πρέπει οπωσδήποτε να το αποφύγει. 1

Κατά πρώτον θα επιδιώξω να σας δείξω πόσο σημαντική είναι η ευκαιρία που έχουμε σήμερα στην Ευρώπη, να επιτύχουμε την ανάκαμψη και πόσο κατά την άποψή μου μεγάλη είναι η ανάγκη να μη σπαταλήσουμε αυτή την ευκαιρία. Αυτό είναι και το πρώτο σημείο που θέλω να θίξω. Ποιος είναι ο βασικός πυλώνας που στηρίζει αυτή την ευκαιρία αν θέλετε. Βεβαίως το γεγονός και μόνο σήμερα ότι μετά από 5, 6, 7 χρόνια μεγάλων αναταραχών σε ευρωπαϊκό μακροοικονομικό επίπεδο, έχουμε μια απρόβλεπτη συνθήκη, περίσταση, μια ιδιαίτερη οικονομική κατάσταση να αντιμετωπίσουμε. Τα δεδομένα, τα στοιχεία που έχουμε ήδη από χθες σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δείχνουν ότι έχουμε ένα 0,6% και μάλιστα θα μιλήσω για τη Γαλλία όχι επειδή είμαι στο Παρίσι, αλλά επειδή θέλω να το υπογραμμίσω το γεγονός ότι η Γαλλία ήταν το απρόβλεπτο των χθεσινών δεδομένων. Είδαμε λοιπόν χθες ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο η κατάσταση είναι καλύτερη απ ό,τι νομίζαμε πιο πριν. Γιατί; Πρώτον, διότι σήμερα έχουμε τις τρεις βασικές μακροοικονομικές συνθήκες, οι οποίες ήταν κόντρα στο ρεύμα μέχρι και πέρσι, δηλαδή πρώτον, τα επιτόκια, δεύτερον, τις συναλλαγματικές ισοτιμίες μεταξύ του ευρώ και του δολαρίου και τρίτον τις τιμές του πετρελαίου. Αυτές οι τρεις μακροοικονομικές συνθήκες μεταβλητές, υφίστανται πλέον, είναι σε τέτοιο επίπεδο που αποτελούν τις βασικές προϋποθέσεις για να αδράξουμε αυτή την ευκαιρία της ανάκαμψης. Βεβαίως το βασικό ζήτημα σήμερα είναι πώς να αδράξουμε αυτή την ευκαιρία και πώς να μη τη σπαταλήσουμε. Ο βασικός δρων στην κατεύθυνση σε ό,τι αφορά τις συγκεκριμένες μακροοικονομικές μεταβλητές είναι ο Μάριο Ντράγκι και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το γεγονός ότι σήμερα έχουμε έναν Ευρωπαίο πρωταγωνιστή, δηλαδή δεν είναι μόνο οι εξωτερικές συνθήκες που μας επηρεάζουν. Όχι. Είναι η ενεργή και εάν θέλετε προδραστική πολιτική βούληση που εκφράζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο Μάριο Ντράγκι επέβαλε αποφάσεις τις οποίες έλαβε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το 2013 και το 2014. Αυτή η υιοθέτηση των αποφάσεων, αυτή η υλοποίηση έχει θετικές επιπτώσεις σήμερα και σήμερα για πρώτη φορά έχουμε μια Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που δρα αποτελεσματικά στην εφαρμογή της πολιτικής βούλησης και αυτό αποδίδει. 2

Αυτό είναι το βασικό ζήτημα σήμερα. Αποδίδει. Και αποδίδει, διότι σήμερα τα επιτόκια είναι στο σημείο που πρέπει. Το γνωρίζουμε ήδη αυτή τη στιγμή ότι η συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ και δολαρίου είναι διαφορετική. Είναι ιδανική για τις εξαγωγές μας. Είναι ιδανική η περίσταση για να προσελκύσουμε επενδύσεις. Το ευμετάβλητο των αγορών που είχαμε τα τελευταία 5-6 χρόνια σήμερα δείχνει να έχει αλλάξει κάπως. Και οι συγκεκριμένες προδραστικές δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δείχνουν ότι σήμερα στην Ευρώπη μπορούμε να επιλύσουμε το ευρωπαϊκό πρόβλημα. Δεν είναι ανέφικτο να το ξεπεράσουμε. Δεν είναι δυνατόν να ξεπεράσουμε τα προβλήματα. Είναι εφικτό να τα καταφέρουμε εάν και μόνο οι Ευρωπαίοι, επαναλαμβάνω, εάν οι Ευρωπαίοι κατανοήσουν ότι μόνο με μια ενιαία ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική μπορούμε να το καταφέρουμε. Αυτό είναι το σημείο κλειδί. Οι ενέργειες του Μάριο Ντράγκι, η αποστολή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δείχνουν ότι είναι εφικτό να επιτύχουμε, αλλά είναι εφικτό να επιτύχουμε μόνο αν και μόνο έχουμε αυτή την ενιαία ενωμένη ευρωπαϊκή πολιτική, διότι το βασικό στοιχείο είναι ότι είχαμε την ενιαία νομισματική πολιτική μέχρι σήμερα, αλλά δεν είχαμε ουδεμία ενωμένη οικονομική πολιτική ηρεμία, ενωμένη ευρωπαϊκή πολιτική σε οικονομικό επίπεδο. Είχαμε τη γερμανική Ευρώπη, τη νότια Ευρώπη, με τις διαφορές τους. Σήμερα χάρη στην αποστολή που έχει αναλάβει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δείχνει να βρισκόμαστε στο επίπεδο μιας ενωμένης ευρωπαϊκής πολιτικής. Αυτό είναι το σημείο κλειδί σήμερα. Είναι το σημαντικό νέο εδώ και τέσσερις περίπου μήνες βρισκόμαστε σε αυτό το επίπεδο. Βεβαίως η ευκαιρία είναι τεράστια, αλλά υπάρχει κίνδυνος να τη σπαταλήσουμε. Πώς μπορούμε να την αξιοποιήσουμε; Και από την άλλη πώς μπορεί να προκύψει η σπατάλη αυτής της ευκαιρίας; Πώς σπαταλάς μια τέτοια ευκαιρία; Το πρώτο πρόβλημα συνδέεται με τις πολιτικές παγίδες που ελλοχεύουν μπροστά μας στην Ευρώπη. Οι βασικές πολιτικές παγίδες είναι βεβαίως ένα τυχόν grexit και τρίτον ένα brexit δηλαδή η έξοδος της Βρετανίας και η αστάθεια στη Μεσόγειο. 3

Αυτές τις τρεις παγίδες τις βάζω σε ένα σύνολο, βεβαίως πρόκειται για διαφορετικά στοιχεία, είναι διαφορετικά στοιχεία. Άλλο το brexit, άλλο το grexit. Είναι κάτι διαφορετικό το ένα από το άλλο. Και βεβαίως από την άλλη η αστάθεια στη Μεσόγειο, είναι ένα τρίτο τελείως διαφορετικό χαρακτηριστικό. Όμως αυτά τα τρία πράγματα, κατά την άποψή μου, αποτελούν κρίσιμες μονάδες για τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Και επίσης προσέθεσα την αστάθεια στη Μεσόγειο διότι συνδέεται με το ζήτημα των μεταναστευτικών ροών και γνωρίζουμε πολύ καλά πόσο σημαντικό, πόσο κρίσιμο είναι να διαχειριστούμε, να υπάρξει μια διαχείριση των μεταναστευτικών ροών απέναντι στην κοινή γνώμη, απέναντι στους λαϊκιστές και την άνοδό τους σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες. Στη Γαλλία, στην Ιταλία, στο Ηνωμένο Βασίλειο σε άλλες σημαντικές χώρες της Ευρώπης. Οι μεταναστευτικές ροές και άρα η αστάθεια στη Μεσόγειο, η αδυναμία να αντιδράσουμε στα σημαντικά αυτά προβλήματα που τίθενται με τις εισροές των μεταναστών, είναι ζητήματα που επηρεάζουν κατά πολύ την κοινή γνώμη. Κατά την άποψή μου ελήφθησαν αποφάσεις χθες, σήμερα επίσης έχουμε σημαντικές αποφάσεις να λάβουμε. Κατά την άποψή μου είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα. Και είναι πολύ σημαντικό να βρούμε λύσεις για να αποφύγουμε αυτές τις πολιτικές παγίδες στο θέμα της μετανάστευσης. Είναι τεράστιες οι παγίδες για την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. Γι αυτό το λόγο λοιπόν προσέθεσα αυτό το ζήτημα μαζί με τα άλλα δυο ζητήματα. Δεν θέλω να επιχειρηματολογήσω περισσότερο. Δεν είναι αυτό άλλωστε το ζήτημα της ημέρας. Όμως για μένα είναι ένα κρίσιμο ζήτημα, χωρίς λύση στο θέμα των μεταναστευτικών ροών, ειδικά σε αυτή την περίοδο που είναι μια κρίσιμη χρονιά για την διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, πιστεύω ότι θα είναι τεράστιο το πρόβλημα. Γι αυτό πρέπει να βρούμε λύσεις στο συγκεκριμένο θέμα. Πρέπει να αποφύγουμε να μετατραπεί η Μεσόγειος σε μια νεκρή θάλασσα. Μια mare mortum, ενώ παλιά ήταν μια mare nostrum, μια δική μας θάλασσα και αυτό είναι μια κρίσιμη διάσταση των ευρωπαϊκών αρχών. Πώς θα 4

διαχειριστούμε λοιπόν τους πρόσφυγες; Πώς θα διακρίνουμε τη διαχείριση των μεταναστών και από την άλλη τις εισροές των προσφύγων. Το brexit. To brexit είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Κατά την άποψή μου και όπως είπε και ο Daniel πιο πριν. Το brexit θα είναι ένα από τα σημαντικά ζητήματα που θα μας απασχολήσουν τα επόμενα ένα δυο χρόνια. Θα αλλάξει τελείως την ευρωπαϊκή ημερήσια διάταξη, την agenda εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα πρόσφατα αποτελέσματα των εκλογών στη Βρετανία με τη νίκη του Ντέιβιντ Κάμερον, άλλαξαν τελείως την επόμενη ημερήσια διάταξη στην Ευρώπη. Η ημερήσια αυτή διάταξη θα επικεντρωθεί στο ζήτημα του brexit, του δημοψηφίσματος ενδεχόμενα, πώς θα το αποφύγουμε και πώς θα γίνει η κουβέντα, η συζήτηση γύρω από το θέμα του brexit. Είμαστε στην αρχή αυτής της διαδικασίας. Θα έλεγα με απόλυτη ειλικρίνεια, ουδείς έχει κάποια ιδέα για το πώς θα διαχειριστούμε ένα τέτοιο θέμα. Ίσως ο Ντέβιντ Κάμερον, πάντως γνωρίζω ότι στις Βρυξέλλες δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή κάποια έμφαση, κάποια επικέντρωση στο συγκεκριμένο ζήτημα και δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη ιδέα για το πώς θα αντιμετωπίσουμε το πολύ κρίσιμο αυτό ζήτημα. Και το λέω αυτό, λέω ότι είναι κρίσιμο γιατί κατά την άποψή μου ένα τυχόν brexit θα είναι η αρχή της κατάπτωσης, της φθοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι αδύνατον να σκεφτούμε την Ευρωπαϊκή Ένωση δίχως τη Μεγάλη Βρετανία, δίχως το Ηνωμένο Βασίλειο στους κόλπους της και πώς αυτή η Ένωση θα εξελιχθεί δίχως να αποδυναμωθεί στο μέλλον. Η φθορά, η παρακμή για μένα θα ξεκινήσει από τότε, διότι σε παγκόσμιο επίπεδο θα είναι πάρα πολύ εύκολο να αξιολογηθεί τότε η ευρωπαϊκή διαδικασία ως μια πολύ ασθενής, αδύναμη διαδικασία, διότι μετά από 6, 7 χρόνια κρίσης βλέπουμε ότι το αποτέλεσμα θα είναι η απώλεια του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το πιθανόν ενδεχόμενο ως brexit κλπ. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα είναι η κατάδειξη μιας διαδικασίας η οποία είναι αναποτελεσματική. Η οποία αποτυχαίνει. Η οποία είναι αποτυχημένη. Γι αυτό πρέπει να αποφύγουμε το brexit. Η συμβολή του 5

Ηνωμένου Βασιλείου στην ενωμένη Ευρώπη, είναι πολύ πιο σημαντική από αυτό που νομίζει η κοινή γνώμη στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτή είναι η προσωπική μου άποψη. Όσον αφορά την ενιαία αγορά, το εμπόριο, την εξωτερική πολιτική ασφάλειας, η συμβολή του Ηνωμένου Βασιλείου είναι κρίσιμη. Ήταν, είναι κρίσιμη. Θα έλεγα επίσης η εφαρμογή των ευρωπαϊκών οδηγιών για τις οποίες θα έλεγα η χώρα μου, η Ιταλία και η Ελλάδα, ίσως να μην είναι στο πρώτο επίπεδο της υλοποίησής τους, το Ηνωμένο Βασίλειο από την άλλη που είναι πιο ευρωσκεπτικιστική χώρα, είναι πάντα μια από τις πρώτες στην υιοθέτηση και σε ό,τι αφορά τα επίπεδα, πειθάρχησης με τους Ευρωπαϊκούς κανόνες και αυτό χαρακτηρίζει την ευρύτερη στάση του Ηνωμένου Βασιλείου απέναντι στην Ευρώπη. Θα έλεγα λοιπόν ότι δεν πρέπει να υποτιμήσουμε τη συμβολή του Ηνωμένου Βασιλείου στο όλο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Γι αυτό θεωρώ ότι θα αποτελέσει μια τεράστια καταστροφή σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς αυτόματα θα διαμορφωθεί η άποψη ότι η Ευρώπη αρχίζει να φθίνει, ότι μπαίνει σε διαδικασία κατάπτωσης. Τι να πω τώρα για το grexit; Κατά την άποψή μου αυτό συνδέεται κάπως με το brexit. Όχι για λόγους ανάλυσης κλπ, αλλά ίσως αναφορικά με τις διάφορες λύσεις που μπορούν να τεθούν υπό συζήτηση. Το βασικό στοιχείο του ζητήματος του brexit, της εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρώπη, έχει την εξής πτυχή. Κατά την άποψή μου είναι ο μόνος τρόπος για να πείσουμε την κοινή γνώμη του Ηνωμένου Βασιλείου να μείνει στο πλαίσιο της Ευρώπης των 28, γνωρίζοντας ότι φεντεραλιστικός πυρήνας της Ευρώπης θα είναι οι 19 και δεν θα είναι ποτέ στο επίπεδο των 28. Αυτή η διάκριση είναι η μία δυνατότητα που μας δίνεται για να τους πείσουμε να παραμείνουν στο όχημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο μιας ευρύτερης Ευρωπαϊκής Ένωσης εντός του οποίου οι χώρες του ευρώ θα εργάζονται με αποφασιστικότητα, για περαιτέρω ενοποίηση. Διότι χρειαζόμαστε την εμβάθυνση της ενοποίησης και πιθανότητα για περαιτέρω ενοποίηση υφίσταται μόνο στο επίπεδο των 19. 6

Διότι είναι αδύνατο να έχουμε περαιτέρω ενοποίηση πιστεύω σε επίπεδο των 28 διότι σε αυτή την περίπτωση θα χάσουμε τη Βρετανία. Γι' αυτό λέω ότι αν θέλουμε να αποφύγουμε το brexit, πρέπει να έχουμε περαιτέρω ενοποίηση μόνο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης των 19. Θεωρώ ότι πρέπει να δουλέψουμε σε μια Ευρώπη δυο ταχυτήτων: οι 28 και οι 19. Για την επιτυχία της Ευρώπης των 19 χρειαζόμαστε μεγαλύτερη ενοποίηση στην Ευρωζώνη. Χρειαζόμαστε μια δημοσιονομική Ένωση, χρειαζόμαστε ενοποιημένες οικονομικές πολιτικές και πρέπει τις πολιτικές μας σε αυτό το επίπεδο να τις ευθυγραμμίσουμε και για εμένα αυτή είναι η μόνη λύση για να αποφύγουμε το πρόβλημα που είχαμε μέχρι και σήμερα. Το πρόβλημα ήταν ότι είχαμε μια ενιαία νομισματική Ένωση από τη μια και 19 διαφορετικές οικονομικές πολιτικές από την άλλη. Αυτό δεν αποδίδει. Δεν λειτουργεί και το έχουμε καταλάβει. Δεν λειτουργεί. Πρέπει να προτείνουμε λύσεις. Η αποστολή του Μάριο Ντράγκι είναι μία από αυτές τις λύσεις, διότι η αποστολή του είναι μια αποστολή με χαρακτηριστικά ενοποίησης, Ένωσης των 19 αλλά υπάρχουν κι άλλες πολιτικές σε άλλα πεδία. Μία εξ αυτών θα ήταν ένα σχέδιο επενδύσεων. Για παράδειγμα, πρέπει κατά την άποψή μου να εφαρμόσουμε το πλάνο Γιούνκερ το έχουμε συζητήσει πριν από μερικούς μήνες. Το πλάνο Γιούνκερ είναι μια πολύ καλή ιδέα, μια πολύ θετική ιδέα αλλά πρέπει να το εφαρμόσουμε, να το θέσουμε σε εφαρμογή. Μέχρι σήμερα συζητούσαμε για το πώς ήταν οργανωμένο το πλάνο και πως παρουσιαζόταν, ήταν μια πολύ καλή ιδέα αλλά μέχρι σήμερα με πολύ κακό επίπεδο υλοποίησης. Διότι η ιδέα είναι καλή, δηλαδή να έχουμε μεγάλες επενδύσεις ένα ισχυρό πλάνο επενδύσεων, όμως γνωρίζουμε ότι υπάρχουν πολλά στοιχεία έλλειψης, στοιχεία αστάθειας αν θέλετε, κάποια στοιχεία που έχουν να κάνουν με το πώς δουλεύουμε το σενάριο αυτό. Θεωρώ, και θα ήθελα να κλείσω μιλώντας για την Ελλάδα, το βασικό στοιχείο σήμερα και χαίρομαι πάρα πολύ που έλαβα την πρόσκληση για να παρευρεθώ σήμερα εδώ, είναι να καταλάβουμε ποια είναι η περιρρέουσα ατμόσφαιρα εδώ στην Αθήνα και να έχω την ευκαιρία να πω δυο πράγματα, να πω μερικές λέξεις για το πόσο καταστροφικό θα είναι ένα 7

ενδεχόμενο grexit και πόσο κρίσιμο είναι σήμερα οι αρμόδιοι στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, να εργαστούν προς την κατεύθυνση της αποφυγής αυτού του ενδεχομένου. Είναι αδιανόητο να συνεχιστούν αυτές οι συναντήσεις χωρίς να υπάρχει κατανόηση μεταξύ των μερών, να μιλούν διαφορετικές γλώσσες και δεν μιλώ για διαφορετικές γλώσσες σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο, αλλά σε ό,τι αφορά σε επίπεδο διάθεσης- είναι αδύνατο να βρεθούν οι λύσεις και να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε πάντα μέσα από το πρίσμα των προεκλογικών εκστρατειών. Αυτό είναι ένα από τα βασικά ζητήματα. Και το άλλο βασικό ζήτημα αυτό αφορούσε την Ελλάδα πιο πριν, την ελληνική πλευρά αν θέλετεαπό την πλευρά των Ευρωπαίων θεωρώ ότι είναι απολύτως αναγκαίο να καταλάβουν ότι όσα συνέβαιναν μέχρι σήμερα είναι η απόδειξη του ότι είναι αδύνατο να ζητάς μόνο λιτότητα, μόνο εξυγίανση, μόνο περικοπές. Διότι μόνο οι περικοπές, μόνο η εξυγίανση, μόνο η λιτότητα καθιστούν αδύνατη την ανάπτυξη και την ανάκαμψη και μόνο μέσω της ανάκαμψης μπορούμε να βγούμε από αυτή την κατάσταση. Πέρσι νομίζω είχαμε βρεθεί εδώ τον Ιούλιο. Θυμάμαι ότι τις πρώτες μέρες που ήμασταν εδώ και συζητούσαμε για το Συνέδριο του Economist στις πρώτες μέρες ήταν και η τρόικα εδώ στην Αθήνα όπου μιλούσε με τους κυβερνητικούς αξιωματούχους και τα λοιπά. Η αίσθηση που είχα, ήταν ότι ήταν αδύνατο να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση κατά την οποία δεν βλέπαμε φως στην άκρη του τούνελ για την ελληνική κοινή γνώμη. Αν η Ευρωπαϊκή Αρχές και η ευρωπαϊκή στάση είναι να ζητούμε μόνο δεσμευτικές λύσεις και υποχρεώσεις από την Ελλάδα χωρίς να λέμε με σαφήνεια ότι μετά από αυτές τις υποχρεώσεις να, που βρίσκεται το φως στην άκρη του τούνελ, τότε θεωρώ ότι θα είναι αδύνατο να δοθούν και οι λύσεις. Είναι σημαντικό να βρούμε τρόπο να αλλάξει αυτός ο τρόπος λειτουργίας και η διάθεση βεβαίως. Διότι από την άλλη κινούμενοι πάντα στο πλαίσιο των προεκλογικών μας εκστρατειών, με αυτή τη διάθεση πάλι είναι αδύνατη η εξεύρεση λύσης διότι η εμπιστοσύνη σε ευρωπαϊκό επίπεδο φθίνει και τα 8

δάνεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να πληρωθούν. Αυτό είναι μια βασική αρχή τόσο στη ζωή, αλλά και στις αγορές. Μπορούμε να μεταφέρουμε, να καθυστερήσουμε την αποπληρωμή, ή να εργαστούμε στην προέκταση στην επέκταση της ημερομηνίας πληρωμής κάποιων δανείων, όμως και αυτή είναι μια βασική αρχή και είναι βασική αρχή διότι έχουμε δει τις προσπάθειες και τις θυσίες των άλλων χωρών, μεταξύ των οποίων και η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και τα λοιπά- αυτή είναι μια βασική αρχή για να υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ μας. Κλείνω όμως με ένα πιο αισιόδοξο σενάριο. Κατά την άποψή μου είμαι πολύ αισιόδοξος λόγω του γενικότερου θετικού πλαισίου που υπάρχει σήμερα και δεν μπορούμε να σπαταλήσουμε αυτή την ευκαιρία που έχουμε και το grexit θα είναι και το βασικό χαρακτηριστικό που θα σηματοδοτεί την απώλεια αυτής της ευκαιρίας. Θεωρώ ότι αυτό το 40% που η Τζόι μας παρουσίασε ως σενάριο πριν από λίγα λεπτά ελπίζω ότι δεν ισχύει, ευελπιστώ ότι θα βελτιωθεί η κατάσταση και το 60% θα ενισχυθεί. Ελπίζω ότι αυτή η κατάσταση θα μας οδηγήσει στην αποφυγή του grexit, θα μπορέσουμε να ξεκινήσουμε να δουλεύουμε για να αξιοποιήσουμε αυτή την ευκαιρία σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, έχοντας όμως ένα βασικό πρόταγμα: Μια ενιαία ευρωπαϊκή πολιτική για την ανάπτυξη. Αυτό είναι για εμένα το βασικό στοιχείο. Ξέρω ότι αυτό το σημερινό Συνέδριο θα μπορούσε να βοηθήσει στη δημιουργία μιας τέτοιας διάστασης, μιας τέτοιας ατμόσφαιρας προκειμένου να μπορέσουμε να κατανοήσουμε ο ένας τον άλλον και να συνομιλήσουμε μεταξύ μας με διαφορετικό τρόπο από ό,τι μέχρι σήμερα. Επαναλαμβάνω όμως πρέπει να φερθούμε με ευθύνη σήμερα και αύριο. Το μέλλον θα επηρεαστεί πάρα πολύ από τις αποφάσεις που θα ληφθούν αυτές τις εβδομάδες, αυτούς τους μήνες τόσο στην Αθήνα, όσο και στις Βρυξέλλες. Είναι κρίσιμης σημασίας και θεωρώ και ελπίζω ότι η αισιοδοξία μου σύντομα θα μετατραπεί σε πραγματικότητα. 9