Τι είναι το συγκριτικό και τι το απόλυτο πλεονέκτημα στο διεθνές εμπόριο; Συγκριτικό πλεονέκτημα: μια χώρα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή ενός προϊόντος αν το κόστος ευκαιρίας της παραγωγής αυτού του προϊόντος, σε σχέση με άλλα αγαθά, είναι χαμηλότερο σε αυτή τη χώρα από ότι είναι στις άλλες. Απόλυτο πλεονέκτημα: μια χώρα έχει απόλυτο πλεονέκτημα στην παραγωγή ενός προϊόντος, όταν μπορεί να παράγει μια μονάδα αυτού του προϊόντος με λιγότερη εργασία από ότι σε μια άλλη χώρα. Ποια τα επιχειρήματα υπέρ και κατά του διεθνούς εμπορίου; Μια χώρα διεξάγει εμπόριο μόνο όταν με τον τρόπο αυτό βελτιώνεται η εισοδηματική της θέση. Αυτό είναι δυνατό στην περίπτωση που η κάθε χώρα εξειδικεύεται στην παραγωγή με βάση την αρχή του συγκριτικού πλεονεκτήματος κόστους. ΥΠΕΡ: Οι διεθνείς όροι εμπορίου διαμορφωμένοι με βάση την παγκόσμια προσφορά και ζήτηση των αγαθών ευνοούν το διεθνές εμπόριο. Οι χώρες αποκτούν μεγαλύτερη ποσότητα αγαθών στην ανταλλαγή αγαθών από ότι θα αποκτούσαν χωρίς το διεθνές εμπόριο. Οι χώρες κερδίζουν χρόνο εργασίας αυξάνοντας έτσι περισσότερο την παραγωγή και την κατανάλωση. Γίνονται ισότιμες ανταλλαγές μεταξύ αγαθών σε αναλογία με την προσφορά και τη ζήτηση αυτών. Η χώρα ευημερεί οικονομικά. Γίνεται εξαγωγικά και εισαγωγικά προσανατολισμένη μεγέθυνση. Πραγματοποιείται διεθνείς κίνηση των συντελεστών παραγωγής. Υπάρχει ανταγωνισμός και αίσθημα συνεργασίας. ΚΑΤΑ: Δεν υπάρχει ισορροπία μεταξύ μεγάλων και μικρών χωρών.
Πιθανή ύπαρξη κυκλωμάτων που δεν προσδίδουν στις εισαγόμενες χώρες τους φόρους που τους αντιστοιχούν. Εισαγωγή προϊόντων με χαμηλότερη τιμή σε μια χώρα που παράγει ίδια προϊόντα με συνέπεια τον τραυματισμό της οικονομίας της χώρας εισαγωγής. Τι είναι οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις και ποιες είναι οι βασικές επιπτώσεις τους; Οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις είναι διεθνείς ροές κεφαλαίων με τις οποίες μια επιχείρηση σε μια χώρα δημιουργεί ή επεκτείνει μια θυγατρική της σε μια άλλη χώρα. Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτών των επενδύσεων αποτελεί το ότι δεν σημαίνει μόνο τη μεταβίβαση πόρων αλλά και την απόκτηση του ελέγχου. Η δημιουργία οργανισμών που εκτείνονται πέραν των εθνικών συνόρων από τις διάφορες πολυεθνικές επιχειρήσεις, αποτελεί παρόμοια διαδικασία με αυτή του διεθνούς εμπορίου και της κινητικότητας των συντελεστών παραγωγής. Είναι δηλαδή μια μορφή διεθνούς οικονομικής ολοκλήρωσης. Σε σχέση με άλλες μορφές διεθνούς ολοκλήρωσης, θα περιμέναμε ότι οι πολυεθνικές επιχειρήσεις δημιουργούν συνολικά οφέλη. Ταυτόχρονα όμως επηρεάζουν τη διανομή του εισοδήματος γεγονός που επιδεινώνει τη θέση ορισμένων ομάδων. Η επιρροή αυτή στη διανομή του εισοδήματος λαμβάνει χώρα τόσο στο εσωτερικό των χωρών όσο και μεταξύ αυτών. Ποια είναι τα σημαντικότερα μέτρα της εξωτερικής εμπορικής πολιτικής; Η εμπορική πολιτική είναι πολιτικές που υιοθετούνται από τις κυβερνήσεις των χωρών σε σχέση με το διεθνές εμπόριο, πολιτικές που περικλείουν έναν αριθμό διαφορετικών ενεργειών. Οι ενέργειες αυτές περιλαμβάνουν: i. Φόρους επί ορισμένων διεθνών συναλλαγών ii. Επιδοτήσεις υπέρ άλλων συναλλαγών iii. Επιδοτήσεις εξαγωγών iv. Εκούσιοι περιορισμοί εξαγωγών v. Ποσοστώσεις εισαγωγών
vi. vii. Νόμιμα όρια στην αξία ή τον όγκο εισαγωγών συγκεκριμένων προϊόντων Αξίωση ελάχιστου εγχώριου μεριδίου στην παραγωγή. Να περιγραφεί η σχέση του διεθνούς εμπορίου με τους συντελεστές παραγωγής (θεώρημα Heckscher- Ohlin); Η ιδέα ότι το διεθνές εμπόριο, σε μεγάλο βαθμό, κατευθύνεται από τις διαφορές στους πόρους των χωρών είναι μια από τις θεωρίες με τη μεγαλύτερη επίδραση στη διεθνή οικονομική και διατυπώθηκε από τους Σουηδούς οικονομολόγους Heckscher και Ohlin. Η θεωρία αυτή είναι γνωστή και ως «θεωρία των αναλογιών των συντελεστών παραγωγής», διότι δίνει έμφαση στην αλληλεπίδραση μεταξύ των αναλογιών με τις οποίες οι διάφοροι συντελεστές παραγωγής είναι διαθέσιμοι σε διάφορες χώρες, αλλά και των αναλογιών με τις οποίες χρησιμοποιούνται στην παραγωγή διάφορων αγαθών. Τα αποτελέσματα των εμπειρικών ελέγχων του υποδείγματος Heckscher και Ohlin είναι μεικτά. Ωστόσο οι περισσότεροι ερευνητές δεν πιστεύουν ότι μόνο οι διαφορές στους πόρους μπορούν να εξηγήσουν τη δομή του παγκόσμιου εμπορίου ή των τιμών των συντελεστών παραγωγής διεθνώς. Αντιθέτως φαίνεται να είναι απαραίτητο να ληφθούν υπόψη οι ουσιαστικές διαφορές που υφίστανται διεθνώς ως προς την τεχνολογία. Παρ όλα αυτά, το θεώρημα Heckscher και Ohlin είναι εξαιρετικά χρήσιμο, ιδιαίτερα ως ένα μέσο ανάλυσης των επιδράσεων του εμπορίου στη διανομή του εισοδήματος. Ποια είναι τα υπέρ και τα κατά του ελεύθερου εμπορίου; Πολύ λίγες είναι οι χώρες που βρίσκονται έστω και κοντά στο πλήρως ελεύθερο εμπόριο. Πολλοί οικονομολόγοι πίστευαν ότι το ελεύθερο εμπόριο δημιουργεί πρόσθετα οφέλη, πέρα από την εξάλειψη των στρεβλώσεων παραγωγής και κατανάλωσης. Ακόμη και μεταξύ των οικονομολόγων που θεωρούν ότι το ελεύθερο εμπόριο δεν αποτελεί μια τέλεια πολιτική, πολλοί κρίνουν ότι αυτό είναι συνήθως καλύτερο από οποιαδήποτε άλλη πολιτική που πιθανόν ακολουθεί μια κυβέρνηση.
ΥΠΕΡ: το αντίστροφο της ανάλυσης κόστους- οφέλους ενός δασμού. Ένα έγκυρο επιχείρημα υποστηρίζει ότι οι χώρες μπορούν να βελτιώσουν τους όρους εμπορίου τους μέσω άριστων επιπέδων δασμών και εξαγωγικών πόρων. ΚΑΤΑ: οι ανεπάρκειες της εγχώριας αγοράς. Τι είναι το «ντάμπιγκ», πώς λειτουργεί στο παγκόσμιο εμπόριο και ποια τα μέτρα αμύνης κατά του «ντάμπιγκ»; Η πλέον κοινότυπη μορφή διάκρισης τιμών στο διεθνές εμπόριο είναι το ντάμπιγκ, μια τιμολογιακή πρακτική κατά την οποία μια επιχείρηση χρεώνει χαμηλότερη τιμή στα εξαγόμενα αγαθά από αυτή που χρεώνει στα ίδια αγαθά, όταν πωλούνται εγχώρια. Το ντάμπιγκ είναι ένα επίμαχο ζήτημα στην πολιτική του διεθνούς εμπορίου καθώς θεωρείται ευρέως μια αθέμιτη πρακτική και υπόκειται σε ειδικούς κανόνες και ποινές. Το ντάμπιγκ είναι δυνατό να εμφανιστεί υπό την συνύπαρξη δύο βασικών προϋποθέσεων. Πρώτον, ο κλάδος θα πρέπει να είναι ατελώς ανταγωνιστικός ώστε οι επιχειρήσεις να θέτουν τιμές παρά να αποδέχονται τις τιμές της αγοράς ως δεδομένες. Δεύτερον, οι αγορές πρέπει να είναι απομονωμένες έτσι ώστε οι κάτοικοι στο εσωτερικό να μην μπορούν εύκολα να αγοράσουν αγαθά που προορίζονται για εξαγωγή. Τα μέτρα που μπορούν να ληφθούν κατά του ντάμπιγκ είναι η επιβολή δασμών αντιντάμπιγκ. Ένας τέτοιος δασμός μπορεί να επιβληθεί σε κάθε προϊόν που αποτελεί αντικείμενο ντάμπιγκ. Το Συμβούλιο είναι αυτό που αποφασίζει αν πρέπει να επιβληθεί οριστικός δασμός αντιντάμπιγκ και σε ποιο ύψος. Οι δασμοί αυτοί επιβάλλονται με κανονισμό και εισπράττονται από τα κράτη- μέλη. Ποια είναι τα επιχειρήματα υπέρ και κατά των νηπιακών δασμών στις αναπτυσσόμενες χώρες; Σύμφωνα με το επιχείρημα της νηπιακής βιομηχανίας, οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν ένα δυνατό συγκριτικό πλεονέκτημα στη μεταποίηση. Όμως, οι νέοι μεταποιητικοί κλάδοι στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν μπορούν αρχικά να ανταγωνιστούν τις εδραιωμένες μεταποιητικές βιομηχανίες των ανεπτυγμένων
χωρών. Για να μπορέσει η μεταποίηση να σταθεί στα πόδια της, το κράτος οφείλει να στηρίξει προσωρινά τους νέους βιομηχανικούς κλάδους μέχρι να ισχυροποιηθούν τόσο, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν το διεθνή ανταγωνισμό. Επομένως έχει νόημα, σύμφωνα με αυτό το επιχείρημα, η χρήση δασμών ή ποσοστώσεων εισαγωγών ως προσωρινών μέτρων για την εκκίνηση της εκβιομηχάνισης. ΥΠΕΡ: οι πιο εμβριθείς υποστηρικτές της νηπιακής βιομηχανίας στήριξαν τη θετική του πλευρά σε δύο ανεπάρκειες της αγοράς και τις χρησιμοποίησαν ως λόγους για τους οποίους η προστασία της νηπιακής βιομηχανίας συνιστά μια σωστή επιλογή: τις ατελείς αγορές κεφαλαίου και το πρόβλημα της δυνατότητας ιδιοποίησης. ΚΑΤΑ: η ενίσχυση των κλάδων παραγωγής, σήμερα, δεν αποτελεί πάντα σωστή κίνηση καθώς είναι πολύ πιθανό να αποκτήσουν συγκριτικό πλεονέκτημα στο μέλλον. Επίσης η προστασία του μεταποιητικού τομέα δεν είναι ωφέλιμη, εκτός αν η προστασία καθεαυτή συμβάλλει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας ενός κλάδου. Το επιχείρημα της νηπιακής βιομηχανίας είναι αληθοφανές και υπήρξε πράγματι πειστικό για πολλές κυβερνήσεις. Ωστόσο οι οικονομολόγοι επισήμαναν πολλές εκλείψεις στο επιχείρημα αυτό υποδεικνύοντας ότι πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή. Τι είναι οι εκούσιοι περιορισμοί στις εξαγωγές και ποιες οι επιδράσεις τους; Ο εκούσιος περιορισμός εξαγωγών αποτελεί μια ποσόστωση στο εμπόριο η οποία επιβάλλεται από την εξαγωγική χώρα αντί της χώρας εισαγωγής. Ένας εκούσιος περιορισμός εξαγωγών είναι πάντα δαπανηρότερος στη χώρα εισαγωγής από ότι ένας δασμός που περιορίζει τις εισαγωγές στον ίδιο βαθμό. Η διαφορά έγκειται στο ότι τα έσοδα τα οποία θα αποκομίζονταν με έναν δασμό, μεταβάλλονται σε προσόδους οι οποίες αποκτώνται από κατοίκους του εξωτερικού με τον εκούσιο περιορισμό εξαγωγών από την πλευρά των κυβερνήσεων, έναντι άλλων μέτρων πολιτικής για το διεθνές εμπόριο.
Ποια είναι η σημασία των οικονομιών κλίμακας στο διεθνές εμπόριο; Όπου υπάρχουν οικονομίες κλίμακας, ο διπλασιασμός των εισροών σε ένα κλάδο θα υπερδιπλασιάσει την παραγωγή αυτού του κλάδου. Οι εξωτερικές και εσωτερικές οικονομίες κλίμακας έχουν διαφορετικές επιπτώσεις στη διάρθρωση της αγοράς. Ένας κλάδος στον οποίο οι οικονομίες κλίμακας είναι αποκλειστικά εξωτερικές (δλδ όπου δεν υπάρχουν πλεονεκτήματα για μεγάλες επιχειρήσεις) θα αποτελείται από πολλές μικρές επιχειρήσεις και θα είναι τέλεια ανταγωνιστικός. Αντίθετα, οι εσωτερικές οικονομίες παρέχουν στις μεγάλες επιχειρήσεις ένα πλεονέκτημα κόστους έναντι των μικρών και οδηγούν σε διάρθρωση της αγοράς ατελώς ανταγωνιστική. Τόσο οι εξωτερικές όσο και οι εσωτερικές οικονομίες κλίμακας συνιστούν σημαντικές γενεσιουργούς αιτίες του διεθνούς εμπορίου. Οι οικονομίες κλίμακας οδηγούν φυσιολογικά στην εξάλειψη του τέλειου ανταγωνισμού. Το διεθνές εμπόριο, όταν υπάρχουν οικονομίες κλίμακας, πρέπει να αναλύεται μέσω υποδειγμάτων ατελούς ανταγωνισμού. Δύο σημαντικά υποδείγματα αυτού του είδους είναι το υπόδειγμα του μονοπωλιακού ανταγωνισμού και το υπόδειγμα του ντάμπιγκ. Ένα τρίτο υπόδειγμα, αυτό των εξωτερικών οικονομιών, συμβαδίζει με τον τέλειο ανταγωνισμό. Ποιες είναι οι επιπτώσεις των μη δασμολογικών και δασμολογικών εμποδίων στην οικονομία; Η σπουδαιότητα των δασμών ελαττώθηκε στη σύγχρονη εποχή επειδή οι σύγχρονες κυβερνήσεις προτιμούν να προστατεύουν τις βιομηχανίες μέσω διάφορων μη δασμολογικών εμποδίων, όπως ποσοστώσεις εισαγωγών (περιορισμός της ποσότητας των εισαγόμενων προϊόντων) και η περιστολή εξαγωγών (περιορισμός της ποσότητας των εξαγόμενων προϊόντων, που συνήθως επιβάλλεται από τη χώρα εξαγωγής μετά από αίτηση της χώρας εισαγωγής). Ανάλογες είναι και οι επιπτώσεις των δασμολογικών εμποδίων στην οικονομία. Στην περίπτωση των δασμολογικών εμποδίων υπάρχει ανταγωνισμός στη φορολογία μεταξύ των χωρών σε σχέση με τους δασμούς. Παράλληλα το κόστος των συναλλαγών αυξάνεται και εμποδίζει την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων και υπηρεσιών.
Ποιες είναι οι επιδράσεις εισαγωγής ενός δασμού στη χώρα εισαγωγής και ποιες στη χώρα εξαγωγής; Η επιβολή δασμού σε ένα εισαγόμενο αγαθό αυξάνει την τιμή στην οποία προσφέρεται το αγαθό αυτό στους εγχώριους καταναλωτές του. Αυτή η επίδραση είναι συχνά ο κύριος σκοπός του δασμού- να προστατέψει τους εγχώριους παραγωγούς από τις χαμηλές τιμές που θα προέκυπταν λόγω του ανταγωνισμού με τα αντίστοιχα εγχώρια αγαθά. Επίσης, ένας δασμός αυξάνει την τιμή ενός αγαθού στη χώρα που το εισάγει και τη μειώνει στη χώρα που το εξάγει. Ως αποτέλεσμα αυτών των μεταβολών των τιμών, οι καταναλωτές στη χώρα εισαγωγής ζημιώνονται ενώ αυτοί στη χώρα εξαγωγής επωφελούνται. Μάλιστα, επωφελείται και η κυβέρνηση της χώρας που επιβάλλει έναν δασμό καθώς από την ενέργεια αυτή αποκτά έσοδα. Ποια είναι η θέση των αναπτυσσόμενων χωρών στο διεθνές εμπορικό σύστημα; Η άποψη ότι η οικονομική ανάπτυξη πρέπει να επιτευχθεί μέσω της υποκατάστασης των εισαγωγών και η απαισιοδοξία σχετικά με την οικονομική ανάπτυξη που εξαπλώθηκε με την αποτυχία της εκβιομηχάνισης μέσω της υποκατάστασης των εισαγωγών, ανατράπηκαν από την ταχεία οικονομική ανάπτυξη μιας σειράς ασιατικών οικονομιών (π.χ. Χονγκ Κονγκ, Ταϊβάν, Νότιος Κορέα, Σιγκαπούρη, Μαλαισία, Ταϋλάνδη, Ινδονησία, Κίνα). Αυτές οι υψηλών οικονομικών επιδόσεων ασιατικές χώρες έχουν εκβιομηχανιστεί όχι μέσω της υποκατάστασης των εισαγωγών αλλά μέσω των εξαγωγών μεταποιημένων αγαθών. Χαρακτηρίζονται τόσο από τα πολύ υψηλά ποσοστά του διεθνούς τους εμπορίου στο εθνικό τους εισόδημα, όσο και από τους εξαιρετικά υψηλούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης. Βέβαια οι αιτίες της επιτυχίας τους αμφισβητούνται έντονα. Η πρόσφατη έρευνα δείχνει, όμως, ότι οι ρίζες της επιτυχίας μπορεί να βρίσκονται σε μεγάλο βαθμό σε εγχώριες αιτίες, κυρίως στην υψηλή αποταμίευση και τη μεγάλη βελτίωση της εκπαίδευσης.
Ποιοι οι λόγοι ύπαρξης της διεθνούς εμπορικής πολιτικής; Αμέσως μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, με πρωτοβουλία των ΗΠΑ δημιουργείται μια συνολική ρύθμιση των διεθνών οικονομικών σχέσεων. Γίνεται αντιληπτό ότι η ομαλή λειτουργία και ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου χρειάζεται τη διεθνή εμπορική πολιτική, δλδ ένα διακρατικό ρυθμιστικό πλαίσιο με κοινά αποδεκτές αρχές, κανόνες, μέτρα και διαδικασίες που δεσμεύουν τα συμβαλλόμενα μέρη. Η διεθνή εμπορική πολιτική όμως δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσο επιδίωξης γενικών ή ειδικών στόχων. έτσι το ξεκάθαρο και σταθερό εμπορικό σύστημα είναι ένα δημόσιο αγαθό, δεδομένου ότι συμβάλλει στο διεθνή καταμερισμό εργασίας και στην αποδοτική χρήση των πόρων, στην ολοκλήρωση των αγορών και στη διεθνή ανάπτυξη με οφέλη για όλα τα συμμετέχοντα μέρη. Σκοπός της διεθνούς εμπορικής πολιτικής είναι να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του νέου διεθνούς περιβάλλοντος της αυξανόμενης ολοκλήρωσης των διεθνών αγορών, αγαθών, υπηρεσιών και συντελεστών της παραγωγής, του διεθνούς ανταγωνισμού, της διεθνοποίησης, της παραγωγής και της νέας οικονομίας. Ποιες οι βασικές αρχές και λειτουργίες του ΠΟΕ; Σήμερα ο αριθμός των κρατών- μελών του ΠΟΕ ανέρχεται σε 146 με πολλές υποψήφιες χώρες να βρίσκονται στο θάλαμο αναμονής. Η δημιουργία του ΠΟΕ έλαβε χώρα στην τελική φάση του Γύρου της Ουρουγουάης ως οργανισμό ομπρέλα των τριών επιμέρους πυλώνων, ήτοι της νέας GATT, της GATS και των TRIPS. Τα θεματικά πεδία δραστηριοποίησης (αποστολές, λειτουργίες) του ΠΟΕ είναι: Η προσφορά γενικών και ειδικών δεσμευτικών κανόνων που διέπουν την εμπορική πολιτική των κρατών- μελών του. Η δημιουργία ενός φόρου για διεθνείς εμπορικές διαπραγματεύσεις. Η συμβολή στην ειρηνική διευθέτηση των διαφορών. Η προστασία του περιβάλλοντος και της ειδικής μεταχείρισης των αναπτυσσόμενων χωρών και ειδικά των φτωχότερων εξ αυτών.
Ποιες οι θεμελιώδεις αρχές και κανόνες του ΠΟΕ; Πρόκειται για αρχές και διατάξεις που ίσχυαν στο σύστημα της GATT του 1947 και υιοθετήθηκαν και στον ΠΟΕ. Χαρακτηριστικό των αρχών και διατάξεων αυτών είναι ότι ισχύουν σε όλες τις πολυμερείς συμφωνίες (GATT, GATS, TRIPS). Ειδικότερα, πρόκειται για θεμελιώδεις αρχές της ρήτρας του μάλλον ευνοούμενου κράτους, την αρχή της εθνικής μεταχείρισης, της αμοιβαιότητας στις διαπραγματεύσεις, της απαγόρευσης μη δασμολογικών εμποδίων, της ειδικής μεταχείρισης των οικονομικά αδύνατων χωρών και της προστασίας του περιβάλλοντος. Οι ειδικές συμφωνίες περιέχουν ασφαλώς διεθνείς διατάξεις και ρυθμίσεις. Η αρχή της ρήτρας του μάλλον ευνοούμενου κράτους: Τα κράτη- μέλη του ΠΟΕ υποχρεούνται να παραχωρούν τα ίδια πλεονεκτήματα και δικαιώματα που σχετίζονται με το εξωτερικό τους εμπόριο «ιδίων» αγαθών και υπηρεσιών και την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων σε όλους τους εμπορικούς τους εταίρους- μέλη του ΠΟΕ χωρίς καμία διάκριση. Η πιο σημαντική λειτουργία αυτής της ρήτρας είναι ότι παρέχει σταθερότητα και διαφάνεια στις διεθνείς εμπορικές σχέσεις. Επομένως η ρήτρα αυτή αποτελεί την πλέον σημαντική εφεύρεση στις διεθνείς εμπορικές σχέσεις και η κατάρρευσή της θα προκαλούσε την κατάρρευση του παγκόσμιου εμπορίου. Η αρχή της εθνικής μεταχείρισης: Επιδιώκει την ίση μεταχείριση μεταξύ εγχώριων και εισαγόμενων αγαθών και υπηρεσιών. Η πλέον σημαντική συμβολή αυτής της αρχής είναι η διασφάλιση των αποτελεσμάτων της απελευθέρωσης του εξωτερικού εμπορίου μιας χώρας. Η αρχή αυτή ισχύει μόνο μεταξύ των μελών της σχετικής σύμβασης του ΠΟΕ. Η πολιτική- διαπραγματευτική αρχή της αμοιβαιότητας: Έχει πολιτικό χαρακτήρα και εφαρμόζεται στις εμπορικές διαπραγματεύσεις με σκοπό το ισορροπημένο δούναι και λαβείν. Δεν ισχύει στην περίπτωση αναπτυσσόμενων χωρών με ειδική μεταχείριση. Η απαγόρευση των μη δασμολογικών εμποδίων: Το «δέσιμο» των δασμών είναι ιδιαίτερα σημαντικό διότι συμβάλλει στη σταθερότητα και πρόβλεψη του επιπέδου προστασίας κάθε χώρας. Επίσης συμβάλλει στην αποφυγή εμπορικών συγκρούσεων και μιας ενδεχόμενης κλιμάκωσης του προστατευτισμού.
Η ειδική μεταχείριση των οικονομικά αδύνατων χωρών: Λειτουργεί με βάση το γεγονός ότι η ίση μεταχείριση άνισα ανεπτυγμένων χωρών προκαλεί άνισα αποτελέσματα. Η προστασία του περιβάλλοντος: Προβλέπει λήψη μέτρων για αειφόρο ανάπτυξη. Σκοπεύει στην προστασία της ζωής και της υγείας των ανθρώπων, των ζώων, των φυτών καθώς και τη διατήρηση των φυσικών θησαυρών. Ποια τα βασικά χαρακτηριστικά του ΠΟΕ ως διεθνούς οργανισμού; Ο ΠΟΕ ως διεθνής οργανισμός εμφανίζει όλες τις συνήθεις νομικές πτυχές και οργανωτικές δομές που χαρακτηρίζουν τους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς. Παρά τους νεωτερισμούς του, ο ΠΟΕ εμφανίζει τα βασικά χαρακτηριστικά της GATT του 1947 δεδομένου ότι δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην τήρηση των συμβατικών αρχών και κανόνων και πολύ λιγότερο στην επιβολή συλλογικών αποφάσεων. Ο οργανισμός στηρίζεται περισσότερο στη συμμετοχή και στις ατομικές πρωτοβουλίες των κρατών- μελών του και όχι σε αποφάσεις των συλλογικών του οργάνων. Λόγω αυτής της μοναδικότητάς του ο ΠΟΕ χαρακτηρίστηκε ως «contract organization». Μια ουσιαστική διαφορά με το σύστημα της GATT του 1947 είναι ότι περιορίστηκε σημαντικά η ύπαρξη πολλαπλών ειδικών καθεστώτων δεδομένου του ότι έπρεπε να γίνει αποδεκτό από τα κράτη που ήθελαν να συμμετάσχουν συνολικά και όχι επιλεκτικά, τμηματικά. Ο ΠΟΕ ως σύστημα περιλαμβάνει ένα εκτεταμένο, πολύπλοκο, μερικώς αντιφατικό και συνεχώς μεταβαλλόμενο πλέγμα αρχών, κανόνων, εξαιρέσεων μηχανισμών και διαδικασιών που τον καθιστά από τους πλέον δυσνόητους διεθνείς οργανισμούς. Το γεγονός αυτό οδηγεί συχνά σε παρερμηνείες με αρνητικές επιπτώσεις όσον αφορά την εικόνα του στη δημόσια γνώμη αλλά και τη στάση των διαφόρων μη κυβερνητικών οργανισμών και διεθνών κοινωνικών κινημάτων.
Ποιες οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων στον ΠΟΕ; Ως προς τη διαδικασία λήψης αποφάσεων ο ΠΟΕ είναι ο μοναδικός διεθνής οικονομικός οργανισμός με δεσμευτικούς για τα κράτη- μέλη του κανόνες στον οποίο ισχύει η αρχή «μια χώρα, μια ψήφος». Σε αντίθεση με άλλους οικονομικούς οργανισμούς δεν υπάρχει καμία στάθμιση των ψήφων με βάση τον πληθυσμό, την οικονομική ισχύ, τη συνεισφορά στον προϋπολογισμό και άλλα κριτήρια. Η Ε.Ε. εκπροσωπεί τα κράτη- μέλη της στον ΠΟΕ και της αντιστοιχούν τόσες ψήφοι όσες είναι και τα μέλη της. Κάθε χώρα έχει το δικαίωμα υποβολής προτάσεων. Σε συνέχεια της παράδοσης της GATT του 1947, οι αποφάσεις στον ΠΟΕ λαμβάνονται κατά κανόνα με ομοφωνία των παρευρισκόμενων χωρών. Συγκεκριμένες διαδικασίες λήψης αποφάσεων προβλέπονται μόνο σε τέσσερις περιπτώσεις, όπως είναι : Η αποδοχή ή μη αίτησης για ένταξη στον ΠΟΕ νέων μελών. Οι αποφάσεις που αφορούν στην ερμηνεία και εφαρμογή του περιεχομένου των συμφωνιών. Η απαλλαγή ενός μέλους από τις συμβατικές του υποχρεώσεις για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα προκειμένου να αντιμετωπίσει σοβαρές δυσκολίες. Η τροποποίηση των συμφωνιών. Ποιες είναι οι βασικές εξαιρέσεις από τις αρχές και κανόνες του ΠΟΕ; Το θεσμικό πλαίσιο του ΠΟΕ επιτρέπει τις εξής εξαιρέσεις: Εξαιρέσεις από τη ρήτρα του μάλλον ευνοούμενου κράτους στην περίπτωση που οι βιομηχανικές χώρες μειώνουν και καταργούν δασμούς ή άλλα εμπόδια για εισαγωγές από αναπτυσσόμενες χώρες. Δυνατότητα εξαίρεσης από την αρχή της εθνικής μεταχείρισης προκειμένου να ληφθούν μέτρα προστασίας πέρα από τους δασμούς και στήριξης της εθνικής τους οικονομίας. Η εξαίρεση αυτή απαιτεί την έγκριση των άλλων εταίρων. Δυνατότητα αύξησης των «δεμένων» δασμών κατά βούληση και χωρίς την έγκριση των άλλων κρατών- μελών του ΠΟΕ.
Κατάργηση της αρχής της αμοιβαιότητας κατά τις διαπραγματεύσεις μεταξύ πλουσίων και των πλέον φτωχών χωρών του Τρίτου Κόσμου. Η αρχή αυτή εφαρμόζεται προοδευτικά ανάλογα με το επίπεδο ανάπτυξης μιας χώρας. Ειδικό καθεστώς στις ειδικές συμφωνίες (π.χ. για αγροτικά ή υπηρεσίες) καθώς και υποχρεώσεις παροχής χρηματοδοτικής και τεχνικής βοήθειας προκειμένου οι αναπτυσσόμενες χώρες να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις των ρυθμίσεων του ΠΟΕ. Ποια η διαδικασία επίλυσης διαφορών στο πλαίσιο του ΠΟΕ; Σήμερα ο ΠΟΕ διαθέτει δύο αποτελεσματικούς μηχανισμούς τήρησης και εφαρμογής του δικαίου του, όπως ο μηχανισμός επίλυσης διαφορών και η επισκόπηση της εμπορικής πολιτικής. Οι βελτιώσεις του μηχανισμού επίλυσης διαφορών, σε σχέση με την εποχή της GATT όπως αποτυπώνονται στη σχετική Συμφωνία DSU, αναφέρονται σε πέντε σημεία: 1) Η συμφωνία για τη διευθέτηση των διαφορών αναγνωρίζεται πλέον ρητά στον ΠΟΕ ως κεντρικό στοιχείο επίτευξης της ασφάλειας και πρόβλεψης του πολυμερούς εμπορικού συστήματος. 2) Συστήνεται στο πλαίσιο του Γενικού Συμβουλίου του ΠΟΕ, ένα μόνιμο Όργανο Διευθέτησης Διαφορών καθώς και ένα Όργανο Εφέσεων. 3) Ορίζονται με σαφήνεια τα επιμέρους βήματα της διαδικασίας και τίθενται χρονικά όρια. Έτσι η περάτωση της διαδικασίας δε μπορεί να υπερβεί τους 9 μήνες και με έφεση τους 12. 4) Γίνονται εισηγήσεις των Panels προς το Όργανο Διευθέτησης Διαφόρων που θεωρούνται αποδεκτές εφόσον το ΟΔΔ δεν τις απέρριψε ομοφώνως και εφόσον καμιά από τις ενδιαφερόμενες χώρες δεν άσκησε το δικαίωμα της έφεσης. Ομοίως οι εισηγήσεις της επταμελούς επιτροπής που επανεξετάζει την υπόθεση θεωρούνται ως ισχύουσες σε περίπτωση μη ομόφωνης απόρριψής τους από το ΟΔΔ. 5) Το ΟΔΔ εποπτεύει την εφαρμογή των αποφάσεων και σε περίπτωση μη αποκατάστασης της νομιμότητας δύναται μετά από αίτημα της θιγόμενης χώρας να εγκρίνει τη λήψη αντιποίνων προς αποκατάσταση της βλάβης.
Ποια τα βασικά ζητήματα της σύγχρονης διεθνούς εμπορικής πολιτικής; Η κοινή εμπορική πολιτική βασίζεται σε ενιαίες αρχές, ιδίως ως προς τις μεταβολές δασμολογικών συντελεστών, τη σύναψη δασμολογικών και εμπορικών συμφωνιών, την ενοποίηση των μέτρων απελευθέρωσης, την πολιτική εξαγωγών και τα μέτρα εμπορικής άμυνας όπως εκείνα που λαμβάνονται σε περιπτώσεις ντάμπιγκ και επιδοτήσεων. Από αυτά φαίνεται ότι η κοινή εμπορική πολιτική υπάγεται στην κοινοτική αρμοδιότητα. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα είναι εκείνα που τροποποιούν το κοινό τελωνειακό δασμολόγιο, που διαπραγματεύονται και συνάπτουν τις τελωνειακές και τις εμπορικές συμφωνίες που εναρμονίζουν τα μέτρα ελευθέρωσης των εμπορικών συναλλαγών με τρίτες χώρες που επεξεργάζονται την πολιτική για τις εξαγωγές και που παίρνουν μέτρα εμπορικής άμυνας ιδίως για να εμποδίσουν αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Όταν πρόκειται να γίνουν διαπραγματεύσεις συμφωνιών με τρίτες χώρες η επιτροπή υποβάλλει προτάσεις στο Συμβούλιο, το οποίο την εξουσιοδοτεί να αρχίσει τις αναγκαίες διαπραγματεύσεις. Η Επιτροπή διεξάγει τις διαπραγματεύσεις σε συνεννόηση με ειδική επιτροπή που ορίζεται από το Συμβούλιο για να το επικουρεί σε αυτό το έργο και στο πλαίσιο των οδηγιών που μπορεί να απευθύνει στο Συμβούλιο. Κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων συμπεριλαμβανομένης της σύναψης εμπορικών συμφωνιών, το Συμβούλιο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία. Η σύλληψη και η εξέλιξη του ΚτΔ δεν έγιναν μέσα στο κενό αλλά μέσα στο πλαίσιο της γενικής συμφωνίας για τους δασμούς και το εμπόριο. Για να ανταποκριθούν στον κύριο στόχο αυτής της τελευταίας συμφωνίας οι δασμοί του ΚτΔ ήταν από την αρχή χαμηλοί. Μειώθηκαν κι άλλο μετά τις διαδοχικές διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο της GATT. Τέλος η Επιτροπή είναι ο βασικός διαπραγματευτής της κοινότητας της GATT και τώρα του ΠΟΕ. Ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι και τα μέσα της κοινής εμπορικής πολιτικής της Ε.Ε; Οι στόχοι είναι: Σύμφωνα με τη Συνθήκη της ΕΟΚ τα κράτη- μέλη αποσκοπούν να συμβάλλουν στην αρμονική ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου, στην
προοδευτική κατάργηση των περιορισμών στις διεθνείς συναλλαγές και στον περιορισμό των τελωνειακών φραγμών. Συνεργασία και εξασφάλιση ίσων όρων του ανταγωνισμού στις κοινοτικές επιχειρήσεις. Παροχή πρόσβασης σε εισαγόμενες πρώτες ύλες σε ίσες τιμές και προστασία από παράνομες πρακτικές των ανταγωνιστών τους. Διευκόλυνση δραστηριοτήτων των κοινοτικών εισαγωγέων, οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιούν μια και μόνη άδεια εισαγωγής για όλες τις χώρες της Ε.Ε. Τα μέσα είναι: Η κοινή εμπορική πολιτική βασίζεται στις ενιαίες αρχές, ιδίως ως προς τις μεταβολές δασμολογικών συντελεστών, τη σύναψη των δασμολογικών και εμπορικών συμφωνιών, την ενοποίηση των μέτρων ελευθέρωσης, την πολιτική εξαγωγών και τα μέτρα εμπορικής άμυνας. Από αυτά φαίνται ότι η κοινή εμπορική πολιτική υπάγεται στην κοινοτική αρμοδιότητα. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα είναι αυτά που καθορίζουν και τροποποιούν το κοινό τελωνειακό δασμολόγιο, που διαπραγματεύονται και συνάπτουν τιε τελωνειακές και εμπορικές συμφωνίες. Όταν πρόκειται να γίνουν διαπραγματεύσεις συμφωνιών με τρίτε χώρες, η Επιτροπή υποβάλλει προτάσεις στο Συμβούλιο, το οποίο την εξουσιοδοτεί να αρχίσει τις αναγκαίες διαπραγματεύσεις. Κατά την άσκηση που έχει το Συμβούλιο, αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία. Όσον αφορά τη συμμετοχή σε διεθνείς συμφωνίες, η Κοινότητα εκπροσωπούμενη από την Επιτροπή λαμβάνει μέρος στις διαπραγματεύσεις και υπογράφει συμφωνίες. Η κοινοτική αρμοδιότητα κινδυνεύει μερικέ φορές να ξεφύγει από το πλαίσιό της, συνεπώς τα κοινοτικά όργανα δεν ενεργούν αυτοβούλως αλλά μαζί με τα κράτη- μέλη. Στην περίπτωση αυτή το Συμβούλιο ψηφίζει με ομοφωνία στις διαπραγματεύσεις και συμφωνίες. Ο ακρογωνιαίος λίθος της εμπορική πολιτικής της Κοινότητας είναι το κοινό τελωνειακό δασμολόγιο ενώ η Επιτροπή βάσει των εντολών του Συμβουλίου είναι ο βασικότερος διαπραγματευτής της Κοινότητας στην GATT και τώρα στον ΠΟΕ.
Επομένως, τα κύρια μέσα της κοινής εμπορικής πολιτικής της Ε.Ε. είναι το κοινό τελωνειακό δασμολόγιο, το κοινό καθεστώς εισαγωγών και τα κοινά μέτρα προστασίας που διαχειρίζεται το Συμβούλιο και η Επιτροπή. Ποια είναι η θέση της Ε.Ε. στον ΠΟΕ/GATT; Συμβαλλόμενα μέρη της Συμφωνίας της GATT, ήταν τα κράτη- μέλη της Ε.Ε., αλλά λόγω της κοινής εμπορικής πολιτικής συμμετείχαν στις εργασίες της GATT και του ΠΟΕ μετέπειτα σαν Κοινότητα. Η Επιτροπή είναι ο διαπραγματευτής και ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στον ΠΟΕ. Η ίδια η Κοινότητα έχει υπογράψει τις διεθνείς συμφωνίες που έχουν συναφθεί υπό την αιγίδα της GATT. Από το 1985, η Κοινότητα έπαιρνε μέρος δραστήρια στη διαδικασία ενός νέου κύκλου πολυμερών εμπορικών διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο της GATT. Η Ε.Ε. έπαιξε σημαντικό ρόλο στη σύναψη της συμφωνίας για τις τεχνολογίες της, χάρη στην οποία οι δασμοί των χωρών που αντιπροσωπεύουν το 92% του παγκόσμιου εμπορίου καταργήθηκαν. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και όλα τα κράτη- μέλη της αποτελούν μέλη του ΠΟΕ. Ποια είναι τα βασικά (δυνητικά) σχήματα διακρατικής περιφερειακής συνεργασίας; Η διακρατική περιφερειακή συνεργασία συνιστά τη χαμηλότερη μορφή οικονομικής συνεργασίας μεταξύ των χωρών. Η συνεργασία συμβατικά κατοχυρωμένη δεν επεκτείνεται στο σύνολο των οικονομικών σχέσεων, αλλά αφορά συγκεκριμένους τομείς και διασυνοριακά προγράμματα. Στόχος των συμφωνιών αυτών είναι η υποστήριξη και διευκόλυνση των περιφερειακών οικονομικών συναλλαγών. Τέτοιες συμφωνίες και προγράμματα δύνανται να αφορούν στη διασυνοριακή διασύνδεση των εθνικών δικτύων υποδομών, στις άμεσες επενδύσεις, στη φορολογική μεταχείριση των επιχειρήσεων, την προστασία της πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας, τη δημιουργία μικτών επιχειρήσεων, τις χρηματοδοτήσεις, την προστασία του περιβάλλοντος, της συνεργασίας στους φορείς του εμπορίου, της ενέργειας, της βιομηχανίας, της έρευνας, της γεωργίας.
Ποιοι είναι οι λόγοι δημιουργίας των διεθνών περιφερειακών εμπορικών ενώσεων; Οι δασμοί ακριβαίνουν τις τιμές των εισαγόμενων ειδών και επιτρέπουν σε ημεδαπούς παραγωγούς να αυξήσουν την προσφορά τους. Η ύπαρξη δασμών μειώνει το εξωτερικό εμπόριο και το διεθνή καταμερισμό εργασίας. Βρίσκονται σε μειονεκτική θέση παραγωγοί και εξαγωγείς από τρίτες χώρες λόγω εσωτερικού εμπορίου.