ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΩΡΓΟΥ Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ 15ου ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ ΤΗΣ ΣΥΜΗΣ ΣΠΕΤΣΕΣ, 17 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 Αγαπητές φίλες, αγαπητοί φίλοι, Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στην εκδήλωση για το κλείσιμο των εργασιών του 15ου Συμποσίου της Σύμης. Κάποιοι από τους παρευρισκόμενους, συμμετέχουν σε αυτόν τον θεσμό για πολλά χρόνια. Και είναι μεγάλη η χαρά μου, που παρά τα όσα συνέβησαν τα τελευταία χρόνια, παρά την κρίση που έφερε πυκνές και οδυνηρές εξελίξεις, μπορούμε να βρισκόμαστε και να συζητούμε για τα μεγάλα ζητήματα των καιρών μας. Και είμαι διπλά χαρούμενος, γιατί φέτος, για πρώτη φορά, στο πλαίσιο των εργασιών του Συμποσίου της Σύμης, λειτουργεί ένας νέος θεσμός, τα επιμορφωτικά εργαστήρια για νέους επιστήμονες. Περισσότεροι από 50 νέοι, σήμερα και αύριο, συμμετέχουν ενεργά σε μια σειρά εργαστήρια, μέσω των οποίων επιχειρείται να διερευνηθούν κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν τις κοινωνίες παγκοσμίως. Από τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Δημοκρατία, μέχρι τις δυνατότητες για τοπική ανάπτυξη, αλλά και ένα από τα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας, την μετανάστευση, που οι εντεινόμενες ανισότητες, οι πολεμικές συγκρούσεις και η κλιματική αλλαγή, καθιστούν ένα ακόμη από τα μείζονα ζητήματα που απαιτούν λύσεις υπερεθνικές, αλλά παράλληλα και αλλαγή αντιλήψεων και συμπεριφορών. Θέλω να ελπίζω ότι, αυτός ο νέος θεσμός, θα μας ακολουθεί για πολλά χρόνια, όπως θέλω να ελπίζω ότι, μπορούμε να δώσουμε και άλλες μορφές σε αυτά τα εργαστήρια, με τη λειτουργία συναφών διαδικασιών σε διαφορετικές περιοχές της χώρας μας. Είναι κάτι που πρέπει να επιδιώξουμε. Έχουμε χρέος να συζητήσουμε και να αντιμετωπίσουμε με τον πλέον δυναμικό και ουσιαστικό τρόπο, ό,τι μας απασχολεί, το μέλλον του τόπου, των Ελλήνων.
Γιατί, η παγκοσμιοποίηση, δεν είναι η μάστιγα του καιρού μας, είναι η αυτονόητη εξέλιξη της ανθρωπότητας. Κάποιοι, μετατρέπουν μια ιστορική πραγματικότητα σε απόλυτο κακό. Το ζήτημα, δεν είναι η παγκοσμιοποίηση, το ζήτημα είναι ότι, οι εθνικές κυβερνήσεις και οι υπερεθνικοί οργανισμοί, είναι ανίσχυροι να αντιμετωπίσουν την ορμή και την ευελιξία με την οποία κινείται το κεφάλαιο. Και προσθέτως, είναι ανίσχυροι να αντιμετωπίσουν τις συνέργειες που προκύπτουν και σε διεθνές και σε τοπικό επίπεδο, από τις κοινές στοχεύσεις τραπεζικών, επιχειρηματικών και μιντιακών συμφερόντων, αλλά και από τις απολήξεις αυτών των συμφερόντων στην πολιτική. Επομένως, το διακύβευμα είναι και θα είναι τις επόμενες δεκαετίες, η Δημοκρατία. Και είναι αυτός ακριβώς ο λόγος που μας οδήγησε στο κεντρικό θέμα του φετινού, 15ου Συμποσίου της Σύμης: "Re-imagining Democracy" Η "επανεφεύρεση" και ο "επανασχεδιασμός" της Δημοκρατίας, δεν αποτελούν ένα λογοπαίγνιο με σκοπό την δημιουργία ενός εντυπωσιακού τίτλου. Το αντίθετο. Είναι η πιο απλή προσέγγιση του πλέον κρίσιμου ζητήματος με το οποίο βρίσκονται αντιμέτωπες οι κοινωνίες, οι λαοί παγκοσμίως. Ας το πούμε ξεκάθαρα: η δύναμή μας, δεν προκύπτει από την επικράτηση σε μια σύγκρουση. Δεν μπορεί να είναι αυτό το ζητούμενο. Η δύναμή μας, αφορά τη δυνατότητά μας να ισχυροποιήσουμε φωνές με προοδευτικό πρόσημο. Και τότε, να επιβάλλουμε συνεννοήσεις. Σκοπός μας, δεν μπορεί να είναι νέες πολώσεις, ούτε απολίτικοι διχασμοί που τελικά αποδυναμώνουν την φωνή του πολίτη. Αλλά μια σύγκρουση ιδεών και προτάσεων που δίνουν την δυνατότητα στον πολίτη να επιλέξει, να αποφασίσει, να δημιουργήσει την ενότητα των υγιών παραγωγικών και δημιουργικών δυνάμεων απέναντι σε συντηρητικές πολιτικές και τα συμφέροντα / ελίτ που τις προωθούν.
Οι αρχές και οι αξίες του κινήματός μας παγκοσμίως, ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο βρίσκουν απέναντί τους, τη συντήρηση, είτε αυτή έρχεται από τα δεξιά, είτε από τα αριστερά. Η χώρα μας, αποτελεί το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα -και λόγω των ιδιαιτεροτήτων της-, όπου τα όσα συνέβησαν τα τελευταία χρόνια αναδεικνύουν χωρίς επιφυλάξεις και ενδοιασμούς τι ακριβώς έχουμε να αντιμετωπίσουμε, αλλά και τι έχουμε χρέος να πράξουμε. Θα το πω απλά. Η Ελλάδα χρειάστηκε τη βοήθεια των εταίρων της. Έτσι, μπήκαμε σε πρόγραμμα προσαρμογής, το γνωστό μνημόνιο. Ποιοι ήταν οι ουσιαστικοί λόγοι; Η εγκληματική δημοσιονομική διαχείριση από τις κυβερνήσεις της ΝΔ και οι χρόνιες παθογένειες του πελατειακού κράτους. Σήμερα στη χώρα, η συντήρηση, αριστερά και δεξιά, επιχειρεί να αποφύγει κάθε συζήτηση για αυτά. Όχι μόνον λόγω των ευθυνών της, όπως πολλοί πιστεύουν, αλλά κυρίως γιατί δεν επιθυμεί ανατροπή των κακοδαιμονιών του πελατειακού συστήματος και πολύ περισσότερο, την προοδευτική προσέγγιση για αυτήν την ανατροπή. Έτσι, μεταφέρει το πεδίο του ενδιαφέροντος πάντα αλλού. Πάντα φταίει κάτι άλλο, όχι οι πραγματικές αιτίες που μας οδήγησαν στην κρίση. Είναι η ίδια αντίληψη από την οποία διακατέχονται οι κυρίαρχες συντηρητικές δυνάμεις στην ΕΕ. Δεν είναι οι συστημικές αδυναμίες της ΕΕ και της Ευρωζώνης που πρέπει να αντιμετωπιστούν, δεν είναι η τραπεζική κρίση του 2008 - που ακόμα δεν αντιμετωπίσαμε αποφασιστικά, ούτε το έλλειμμα δημοκρατίας και εκπροσώπησης που πρέπει να απαντηθεί. Είναι μια άλλη, εύκολη και συντηρητική αφήγηση: τα κακά παιδιά του ευρωπαϊκού Νότου που πρέπει να λογικευτούν. Αλλά τώρα, όλοι πιστεύω έχουν αντιληφθεί, ότι ούτε η δημοσιονομική πειθαρχία, ούτε η λιτότητα αποτελούν τη λύση. Ναι, η δημοσιονομική υπευθυνότητα είναι αναγκαία, αλλά από μόνη της, δεν δίνει λύσεις, γιατί και πάλι θα απουσιάζουν όσα πρέπει να γίνουν για να ενοποιηθεί οικονομικά και πολιτικά η ΕΕ.
Έχουν γίνει δειλά μόνο βήματα για να δρομολογηθούν, Κοινές πολιτικές διαχείρισης του χρέους, Κοινές πολιτικές οικοδόμησης ανάπτυξη, υποδομών και ανθρώπινου δυναμικού, με βιώσιμα/πράσινα χαρακτηριστικά, Πολιτικές άντλησης κεφαλαίων για επενδύσεις - με ευρωομόλογα, φόρο επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών, ακόμη και φόρο επί του διοξειδίου του άνθρακος Πολιτικές που να ενοποιούν τον ευρωπαϊκό χώρο - δημιουργούν θέσεις εργασίας και στήριξης των ανέργων. Ενώ, παράλληλα, απουσιάζουν οι πολιτικές που ρυθμίζουν και ελέγχουν τις αγορές, το χρηματοπιστωτικό σύστημα και τους φορολογικούς παραδείσους. Και βεβαίως, η όποια συζήτηση περί αλλαγών και μεταρρυθμίσεων που θα αντιμετωπίζουν τις αδυναμίες του οικοδομήματος, αποτελούν υπόθεση όσων δήθεν γνωρίζουν, όχι των Ευρωπαίων πολιτών. Αντί, για παράδειγμα, να έχουμε εικονικούς υποψηφίους για Προέδρους της Επιτροπής, να εκλέξουν άμεσα οι πολίτες τον Πρόεδρό τους. Όταν δεν εμπιστεύεσαι τον πολίτη και ο πολίτης δεν θα εμπιστευτεί. Αυτή είναι η κοινή αντίληψη που διακατέχει τη συντήρηση. Απλώς, εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους κατά περίσταση και περίπτωση. Ο κόσμος αλλάζει. Αύριο, τίποτα δεν θα είναι όπως χθες. Όλο και περισσότεροι παίκτες μπαίνουν στο παγκόσμιο παιχνίδι. Από την έκβαση αυτής της σκληρής σύγκρουσης, θα εξαρτηθεί και το μοντέλο της παγκόσμιας διακυβέρνησης στο μέλλον. Δεν μπορούμε να αφήσουμε να επικαλεστούν οι συντηρητικές δυνάμεις τον "κόσμο που αλλάζει" για να ποδοπατήσουν βασικές αρχές και αξίες. Οι προοδευτικές δυνάμεις, οφείλουμε να καταστήσουμε σαφές πως οι διαχρονικές μας αξίες, η ανθρωπιά και η αξιοπρέπεια, θα διατηρηθούν και θα ενισχυθούν στον καινούργιο κόσμο. Όχι το αντίθετο.
Αξίες όπως αυτές της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης, της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της πράσινης ανάπτυξης, της προστασίας των φηφιακών δικαιωμάτων, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας εντέλει, για κάθε πολίτη του κόσμου. Ναι, ακόμα και για τον πρόσφυγα που χάνεται στη Μεσόγειο. Ναι, ακόμα και για τον φτωχό στην Αφρική που ζει με λιγότερο από δύο δολλάρια την μέρα. Ναι, ακόμα και για τη γυναίκα που της αμφισβητείται το δικαίωμα στην παιδεία. Ναι, ακόμα και για τις στρατιές των ανέργων στην ΕΕ. Ανθρώπινη αξιοπρέπεια - σημαίνει και το δικαίωμα στην ασφάλεια αλλά και το δικαίωμα της επιλογής για κάθε άνθρωπο, της δυνατότητάς του να αποφασίζει για το δικό του μέλλον. Γι' αυτά, λοιπόν, συζητούμε αυτές τις ημέρες. Κάποιοι, χρόνια τώρα, επιχειρούν να απαξιώσουν αυτή τη συνάντηση. Δεν ενδιαφέρονται για το τι συζητούμε. Δεν ενδιαφέρονται για το αν η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να καταστεί επίκεντρο της συζήτησης για τα ηθικά προτάγματα στην παγκόσμια κοινωνία. Ίσως ακόμα και να φοβούνται τη σημασία των ιδεών και των απόψεων που καταθέτουν οι συμμετέχοντες. Αρκεί ένα δημοσίευμα που θέλει να μας πείσει ότι, βρισκόμασταν εδώ, περνάγαμε καλά, ανταλλάσαμε φιλοφρονήσεις, τρώγαμε σούσι και πίναμε κοκτέϊλ. Έχει καμία σημασία ακόμη και το αν είμασταν εδώ; Αν είχαμε πατήσει το πόδι μας στο νησί; Καμία. Αρκούν οι εντυπώσεις. Να βγαίνει η εικόνα μιας δήθεν πολυτελούς διαβίωσης. Αρκεί να εξασφαλιστεί μια φωτογραφία που να μπορεί να αξιοποιηθεί για να οικοδομηθεί ένας μύθος. Αλλά όσοι πιστεύουν ότι μπορούν να αποσιωπήσουν την αλήθεια, να αποπροσανατολίσουν το ενδιαφέρον των πολιτών, να αποφύγουν τα μεγάλα διλήμματα, είναι γελασμένοι. Να ξέρουν ότι δεν πρόκειται να αποφύγουν τη συνάντησή τους με την πραγματικότητα.
Σε όλο τον κόσμο πραγματοποιούνται δεκάδες παρόμοιες συναντήσεις κάθε μέρα. Άνθρωποι συζητούν και προβληματίζονται για το αύριο, ψάχνουν λύσεις για ένα καλύτερο μέλλον, βάζουν έστω ένα πετραδάκι στην προσπάθεια να αντιμετωπιστούν καλύτερα τα πανανθρώπινα προβλήματα. Και είναι έτοιμοι για αγώνα, για μια κοινωνία δικαίου. Τα πραγματικά προβλήματα της χώρας και της Ελληνικής κοινωνίας, οι πραγματικές αιτίες των προβλημάτων, θα συνεχίσουν να υποδεικνύουν το τι πραγματικά συμβαίνει και τι πραγματικά πρέπει να γίνει. Και αν κάτι πρέπει να γίνει, είναι να αλλάξει εκ βάθρων η χώρα. Γιατί γι' αυτό αξίζει κάποιος να αγωνίζεται. Κανείς πολιτικός, καμία πολιτική δύναμη, κανένα κόμμα, δεν έχει λόγο ύπαρξης, αν δεν μπορεί να αναμετρηθεί με τις πραγματικές ανάγκες μιας χώρας, μιας κοινωνίας. Και δεν σας κρύβω ότι, και προσωπικά, αυτή είναι η αγωνία μου. Να συμβάλλω όπως μπορώ, με κάθε τρόπο, σε αυτήν την κατεύθυνση. Δεν με ενδιαφέρει καμία καρέκλα, καμία θέση εξουσίας, αν δεν ανταποκρίνεται σε αυτήν την αδήριτη ανάγκη. Για άλλους, αυτό με καθιστά ευάλωτο, για άλλους είναι η δύναμή μου. Έχω επιλέξει να ακολουθήσω αυτόν τον δρόμο, τον δρόμο της συνάντησης με κάθε πολίτη που έχει αυτήν την κοινή αγωνία. Που δεν υποτάσσεται στην εντύπωση που καλλιεργούν οι κρατούσες αντιλήψεις, ούτε και ακολουθεί τις νόρμες που αναπαράγουν την κακοδαιμονία που κρατά τη χώρα όμηρο στο παρελθόν. Πολλοί μιλούν για την έξοδό μας από το μνημόνιο. Χαιρόμαστε.
Θυσίες έκανε ο Ελληνικός λαός και όλοι όσοι βρεθήκαμε σε κρίσιμες θέσεις για να ορθοποδήσει η Ελλάδα. Για να βρίσκεται σήμερα, σε μια πιο ασφαλή κατάσταση. Αλλά η «έξοδος» που έχει σημασία, αν δεν θέλουμε να κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας, είναι μία: είναι η «έξοδος» από το πελατειακό κράτος και την πελατειακή λογική που μας οδήγησαν στο Μνημόνιο. Η έξοδός μας, επιτάσσει να αναμετρηθούμε με όσα μας κράτησαν πίσω. Με τις πελατειακές αντιλήψεις, νοοτροπίες και συμπεριφορές. Να αλλάξουμε σε βάθος το κράτος, τη δημόσια διοίκηση, την τοπική αυτοδιοίκηση, το παραγωγικό μοντέλο και πρωτίστως, το πολιτικό σύστημα. Με βαθιές αλλαγές και μεγάλες δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Να δώσουμε ουσιαστικές λύσεις στα πραγματικά προβλήματα. Και μαζί, παράλληλα με την έξοδό μας από το μνημόνιο, να αισθανθεί ο πολίτης ότι μπαίνει σε ένα διαφορετικό σπίτι, το οικοδόμημα της δημοκρατίας, με ισχυρούς θεσμούς, ισονομία, της ευνομία, αξιοκρατία, διαφάνεια, λογοδοσία. Να αισθανθεί ότι, το σπίτι του, το δικό του σπίτι, είναι μια πολιτεία που εμπεδώνει το αίσθημα της κοινωνικής δικαιοσύνης, κράτος δικαίου. Σε αυτήν την κατεύθυνση, η ενεργός συμμετοχή των πολιτών και η δυνατότητά τους να εκφράζουν μέσα από θεσμοθετημένες διαδικασίες την συμβουλευτική και αποφασιστική τους γνώμη, όπως το δημοψήφισμα που είχα προτείνει στα τέλη του 2011, αποτελούν καθοριστικό παράγοντα αντιμετώπισης των προβλημάτων τόσο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, όσο και των μεγάλων διακυβευμάτων που έχουμε μπροστά μας. Η δημαγωγία και η απομάκρυνση των πολιτών από τους θεσμούς, δεν αντιμετωπίζονται με την εσωστρεφή στάση που υποδεικνύει η συντήρηση - αλλά με περισσότερη δημοκρατία. Μόνον έτσι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις των καιρών. Να έχουμε ως χώρα ενεργό παρουσία και ισχυρή φωνή στον διάλογο για την Ευρώπη του μέλλοντος, αλλά και μια βιώσιμη πορεία στο κόσμο που αλλάζει ραγδαία.
Όπως και η Ευρώπη θα πρέπει να έχει ενεργό παρουσία και να προβάλει στον παγκόσμιο διάλογο τις αξίες και τις ιδέες που οδήγησαν στην οικοδόμηση της ΕΕ και του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Απευθυνόμενος προς εσάς τους νέους που έχουμε τη χαρά να βρίσκεστε φέτος μαζί μας, θέλω να σας καλέσω να γίνετε οι αγγελιοφόροι ενός μηνύματος προς την Ελληνική κοινωνία: Του χρέους που έχουμε να γίνουμε ο καθένας χωριστά και όλοι μαζί, η δύναμη της αλλαγής της χώρας. Να ξεπεράσουμε τις άγονες διαχωριστικές γραμμές, να πιστέψουμε και πάλι στις δυνατότητές μας, και να ενδυναμώσουμε τις αρχές, τις αξίες, τις ιδέες μας, για να δώσουμε από κοινού τη μάχη για τα μεγάλα διακυβεύματα της εποχής μας. Το μπορούμε.