3ο Πανελλήνιο ςνέδπιο Δπιζηημών Δκπαίδεςζηρ Αθήνα, 3 Ιοςνίος 2011

3ο Πανελλήνιο ςνέδπιο Δπιζηημών Δκπαίδεςζηρ Αθήνα, 3 Ιοςνίος 2011 Πποβλήμαηα, πποκλήζειρ και ζςγκπούζειρ ζηην εςπύηεπη ζσολική κοινόηηηα, καηά ηη λειηοςπγία ηηρ Δκπαιδεςηικήρ Μονάδαρ, ζε ζσέζη με ηην ένηαξη ηων παιδιών ηηρ πεπιοσήρ, με αναπηπία ή με ειδικέρ εκπαιδεςηικέρ ανάγκερ Αλαζηφπνπινο Αλαζηάζηνο Δηδηθφο παηδαγσγφο M.ed, Γ/ληήο Δηδηθνχ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ Πχξγνπ Γ/λζε Αγίνπ Αλδξένπ 6 Πχξγνο, 27100 Email: aanasto@sch.gr, ηει: 6976762755 ΔΙΑΓΩΓΗ Σν 10% πεξίπνπ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο είλαη άηνκα κε αλαπεξία. Μάιηζηα, ην πνζνζηφ απηφ δηαηεξείηαη, θαηά κέζν φξν, θαη ζηελ επξσπατθή επηθξάηεηα, ζχκθσλα κε έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνίεζε ε Eurostat (Eurostat 1995, Statistics in Focus 1995/10, Disabled Persons: Statistical Data). Νεφηεξα ζηνηρεία ηνπ 2007 (UN Nations Convention on Rights of Persons with Disabilities, 2007) θαηαδεηθλχνπλ φηη ε αλαπεξία επεξεάδεη ην 15-20% ηνπ πιεζπζκνχ θάζε ρψξαο. Τπάξρνπλ ηνπιάρηζηνλ, 650 εθαηνκκχξηα αλάπεξνη άλζξσπνη, παγθνζκίσο. Οη ζπγθξνχζεηο θαη νη αληηπαξαζέζεηο αιιά θαη ε θηψρηα ζπλερίδνπλ λα ηξνθνδνηνχλ ηα πςειά πνζνζηά αλαπεξίαο ζην ιηγφηεξν αλεπηπγκέλν θφζκν, ελψ ε ζπρλφηεηα εκθάληζήο ηεο απμάλεηαη ζην βηνκεραλνπνηεκέλν θφζκν, θαζψο νη πιεζπζκνί γεξλνχλ (Απφ employer s forum on disability: www.realising-potential.org). Αλ θαη ν αξηζκεηηθφο πξνζδηνξηζκφο ηνπ πιεζπζκνχ ησλ αηφκσλ κε αλαπεξία εκθαλίδεη εγγελείο δπζθνιίεο (ΤΠΔΠΘ, 2007), ζε 25 επξσπατθέο ρψξεο ηεο Δλσκέλεο Δπξψπεο (εμαηξνπκέλεο ηεο Βνπιγαξίαο θαη ηεο Λεηηνλίαο), ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ηνπ πιεζπζκνχ κε έλα ρξφλην, πθηζηάκελν πξφβιεκα πγείαο ή κε εηδηθέο αλάγθεο (Long-Standing Health Problem or Disability, LSHPD) ππνινγίδεηαη λα ππεξβαίλεη ηα 45 εθαηνκκχξηα πνιίηεο, ειηθίαο κεηαμχ 16 έσο θαη 64 εηψλ (OSSATE, 2005). Απηφ ζεκαίλεη φηη έλα ζηα έμη άηνκα (15,7%) ηνπ εξγαζηαθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ έρεη είηε έλα ρξφλην πξφβιεκα πγείαο είηε κηα αλαπεξία (OSSATE, 2005). ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ε Φηιαλδία παξνπζηάδεη κε 32.2% ην πςειφηεξν πνζνζηφ αηφκσλ κεηαμχ ησλ ειηθηψλ 16 θαη 64 ρξφλσλ πνπ ππνθέξνπλ απφ LSHPD. ηνλ αληίπνδα βξίζθεηαη ε Ρνπκαλία κε πνζνζηφ 5.8%. ηελ Διιάδα, ην πνζνζηφ ππνιείπεηαη ηνπ κέζνπ φξνπ, αθνχ ηα άηνκα κε LSHPD ζηελ ειιεληθή επηθξάηεηα αλέξρνληαη ζχκθσλα κε ηνλ OSSATE (2005) ζπλνιηθά ζε 734 ρηιηάδεο ή ζε πνζνζηφ 10,3 ηνπ εξγαζηαθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ. Οη αλαπεξίεο θαη νη εηδηθέο αλάγθεο κπνξεί λα πξνθχςνπλ απφ πνηθίιεο δηαηαξαρέο αιιά θαη δηάθνξα πξνβιήκαηα πγείαο. Οη ηέζζεξηο θχξηνη ηχπνη ησλ LSHPD θαηεγνξηνπνηνχληαη ζε (OSSATE, 2005): δηαηαξαρέο θηλεηηθφηεηαο (Πξνβιήκαηα ζηελ πιάηε, ζην ιαηκφ, ζηα πφδηα θαη ζηα ρέξηα) αηζζεηεξηαθέο θαη δηαηαξαρέο ζηελ επηθνηλσλία (αιαιία, θσθφηεηα, ηπθιφηεηα θιπ) Ννεηηθέο/πλεπκαηηθέο δηαηαξαρέο

θξπκκέλεο/θξπθέο δηαηαξαρέο (αιιεξγίεο, πξνβιήκαηα αλαπλνήο, πίεζε, δηαβήηεο, επηιεςία, θιπ) Οη θξπκκέλεο/θξπθέο δηαηαξαρέο δηαηεξνχλ ηε κεξίδα ηνπ ιένληνο, κε πνζνζηφ 46.3%, επί ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ εξγαζηαθά ηθαλψλ αηφκσλ ζηε Δλσκέλε Δπξψπε κε LSHPD, ελψ αθνινπζνχλ κε πνζνζηφ 37% νη δηαηαξαρέο θηλεηηθφηεηαο. Σέινο, έπνληαη νη δηαλνεηηθέο/πλεπκαηηθέο δηαηαξαρέο κε πνζνζηφ 9.7% θαη νη αηζζεηεξηαθέο θαη επηθνηλσληαθέο δηαηαξαρέο κε πνζνζηφ 7%. ΜΑΘΗΣΔ ΜΔ ΑΝΑΠΗΡΙΑ Ή ΔΙΓΙΚΔ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΔ ΑΝΑΓΚΔ Δίλαη θπζηθά αδηακθηζβήηεηε θαη θξίλεηαη, αλαθαλδφλ, επηηαθηηθή ε αλάγθε εμίζσζεο ησλ δηθαησκάησλ θαη ηζφηηκε ζπκκεηνρή ησλ Αηφκσλ κε Αλαπεξία ζηα θνηλσληθά δξψκελα. Με ην Ν. 2430/1996, ηεο ειιεληθήο βνπιήο νξίζζεθε ε 3ε Γεθεκβξίνπ, σο Δζληθή Ζκέξα ησλ Αηφκσλ κε Αλαπεξία (ΑΜεΑ), εκεξνκελία πνπ ζπκπίπηεη κε ηελ αληίζηνηρε Παγθφζκηα Ζκέξα ησλ ΑΜεΑ. Δμάιινπ, ήδε απφ ην 1993, ζηελ 47ε πλεδξίαζή ηεο, ε νινκέιεηα ησλ θξαηψλ κειψλ ηνπ Ο.Ζ.Δ θαζηέξσζε θαλφλεο πξφηππα γηα ηελ πξνψζεζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ ΑΜεΑ. Με ρξήζε θαη αμηνπνίεζε ησλ θαλφλσλ απηψλ επηρεηξείηαη λα δηαζθαιηζζεί θαη λα αλαδεηρζεί ν ζεβαζκφο ησλ ΑΜεΑ, αιιά θαη ε απξφζθνπηε ζπκκεηνρή ηνπο ζε πιείζηεο θνηλσληθέο δξάζεηο φπσο ε πγεία, ε εξγαζία, ν πνιηηηζκφο, ν αζιεηηζκφο θαη αζθαιψο ε παξνρή παηδείαο, κέζσ Δηδηθήο Αγσγήο θαη Δθπαίδεπζεο (ΔΑΔ). χκθσλα κε ηνλ λφκν ππ αξηζ. 3699 - (ΦΔΚ Α 199/02.10.2008) «Δηδηθή Αγσγή θαη Δθπαίδεπζε αηφκσλ κε αλαπεξία ή κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο» ΔΑΔ «είλαη ην ζχλνιν ησλ παξερφκελσλ εθπαηδεπηηθψλ ππεξεζηψλ ζηνπο καζεηέο κε αλαπεξία θαη δηαπηζησκέλεο εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ή ζηνπο καζεηέο κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο. Ζ πνιηηεία δεζκεχεηαη λα θαηνρπξψλεη θαη λα αλαβαζκίδεη δηαξθψο ηνλ ππνρξεσηηθφ ραξαθηήξα ηεο εηδηθήο αγσγήο θαη εθπαίδεπζεο σο αλαπφζπαζην κέξνο ηεο ππνρξεσηηθήο θαη δσξεάλ δεκφζηαο παηδείαο θαη λα κεξηκλά γηα ηελ παξνρή δσξεάλ δεκφζηαο εηδηθήο αγσγήο θαη εθπαίδεπζεο ζηνπο αλαπήξνπο φισλ ησλ ειηθηψλ θαη γηα φια ηα ζηάδηα θαη ηηο εθπαηδεπηηθέο βαζκίδεο. Γεζκεχεηαη επίζεο λα δηαζθαιίδεη ζε φινπο ηνπο πνιίηεο κε αλαπεξία θαη δηαπηζησκέλεο εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο, ίζεο επθαηξίεο γηα πιήξε ζπκκεηνρή θαη ζπλεηζθνξά ζηελ θνηλσλία, αλεμάξηεηε δηαβίσζε, νηθνλνκηθή απηάξθεηα θαη απηνλνκία, κε πιήξε θαηνρχξσζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπο ζηε κφξθσζε θαη ζηελ θνηλσληθή θαη επαγγεικαηηθή έληαμε». ηε Νέα Εειαλδία, γηα παξάδεηγκα, πεξίπνπ ην 2% ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ απνηεινχλ καζεηέο κε αλαπεξία (Ministry of Health, New Zealand, 2004). ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, πεξίπνπ 6 εθαηνκκχξηα παηδηά (θαηά πξνζέγγηζε ην 10% φισλ ησλ παηδηψλ ζρνιηθήο ειηθίαο) ιακβάλνπλ πξφζζεηεο ππεξεζίεο εθπαίδεπζεο (Pardini, 2002). ηελ Διιάδα νη καζεηέο κε αλαπεξία ή κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο θαηά ην ζρνιηθφ έηνο 2003-2004 αληηπξνζψπεπαλ ην 1,5% ηνπ ζπλφινπ ησλ καζεηψλ (ΤΠΔΠΘ, 2007). Οη παξαπάλσ δηαθξαηηθέο δηαθνξέο ίζσο λα νθείινληαη ζε πνιηηηζκηθέο δηαθνξνπνηήζεηο αιιά ζε θαιχηεξνπο θαη πεξηζζφηεξν επαίζζεηνπο κεραληζκνχο αλίρλεπζεο θαη θαηφπηεπζεο καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο, νη νπνίνη ζεζπίδνληαη θαηά ρψξα. Ζ αλαπεξία, θαη φρη ην θχιν ή ηα ρξήκαηα (Smyth, & Zappalà & Gillian, 2002; MacBeath & Galton & Steward & MacBeath & Page, 2006), απνηειεί, κάιινλ, ην ζεκαληηθφηεξν παξάγνληα ζρνιηθήο εγθαηάιεηςεο θαη ζρνιηθήο δηαξξνήο, αιιά θαη θχξηνο ιφγνο, πνπ καζεηέο δε δηαβαίλνπλ πνηέ ην θαηψθιη ηνπ ζρνιείνπ (Filmer, 2005; The World Bank, 2007).

χκθσλα κε ηελ ΟΤΝΔΚΟ, κφλν ην 1% έσο 2% ησλ αλάπεξσλ παηδηψλ ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο κεηέξρεηαη κηαο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, ελψ ε Παγθφζκηα Σξάπεδα (The World Bank) αλαθέξεη φηη, θαηά πξνζέγγηζε, ην έλα ηξίην φισλ ησλ παηδηψλ πνπ δελ εγγξάθνληαη ζην ζρνιείν έρεη αλαπεξία (Guernsey & Nicoli & Ninio, 2006; The World Bank, 2007). Σν παγθφζκην πνζνζηφ βαζηθήο εθπαίδεπζεο γηα φια ηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο είλαη πνιχ ρακειφ, έσο θαη 3%. Μάιηζηα, ην πνζνζηφ πξνζεγγίδεη, απνγνεηεπηηθά θαη επψδπλα, ηνλ εθπαηδεπηηθφ ππζκέλα κε κφλν 1%, ζηελ πεξίπησζε ησλ γπλαηθψλ (The World Bank, 2007). Σα παηδηά κε αλαπεξία ή κε εηδηθέο αλάγθεο απνθιείνληαη απφ ηελ εθπαίδεπζε γηα πνιινχο ιφγνπο. Ζ έιιεηςε πφξσλ ή ε δπλαηφηεηα λα ζηεγαζηνχλ νη «κεηνλεμίεο ηνπο» είλαη ζχλεζεο πξφζθνκκα. ε πνιιέο δε πεξηπηψζεηο δε, ηα ζρνιεία γηα ηνπο αλάπεξνπο καζεηέο είλαη θπζηθψο απξνζπέιαζηα, ελψ θαη ε ζρνιηθή ηνπο εγγξαθή θαη ζπκκεηνρή θαη παξαθνινχζεζε δε ζεσξείηαη απαξαίηεηε. ε άιιεο πεξηπηψζεηο εθηηκάηαη φηη ε εθπαίδεπζή ηνπο θαζίζηαηαη καηαηνζπνπδία, αθνχ νη καζεηέο κε αλαπεξία ζεσξνχληαη αθφκα θαη αλεπίδεθηνη κάζεζεο (The World Bank, 2007). ΣΜΗΜΑΣΑ ΔΝΣΑΞΗ ΤΝΔΚΠΑΙΓΔΤΗ Οη καζεηέο κε αλαπεξία ή κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζχκθσλα κε ην ηζρχνληα λφκν 3699 - (ΦΔΚ Α 199/02.10.2008) θνηηνχλ: ζε θαλνληθή ηάμε ζε ηάμε κε παξάιιειε ζηήξημε ζπλεθπαίδεπζε, ζε Σκήκαηα Έληαμεο (Σ.Δ), ζηα γεληθά ζρνιεία, γηα θάπνηεο ψξεο (1-2) ηελ εκέξα ζε απηνηειείο ρνιηθέο Μνλάδεο Δηδηθήο Αγσγήο θαη Δθπαίδεπζεο ή ηνπο παξέρεηαη «θαη νίθνλ δηδαζθαιία» Μεξηθά εξσηήκαηα πξνο δηεξεχλεζε, αλαπφθεπθηα ζα πεξηζηξέθνληαλ γχξσ απφ ηνπο παξαθάησ άμνλεο (Stout, 2001; Δπζηαζίνπ, 2007; Fayed, 2011): Αληηκεησπίδνληαη φια ηα παηδηά εμίζνπ; Ση ζεκαίλεη έληαμε; Τπάξρνπλ θάπνηα παηδηά, γηα ηα νπνία ε έληαμε είλαη αθαηάιιειε; Σν ζρνιηθφ έηνο 2003-2004 ην ζχλνιν ησλ καζεηψλ κε αλαπεξία ή κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο (1,5%) θνηηνχζε ζε (ΤΠΔΠΘ, 2007): λεπηαγσγεία 0.9% δεκνηηθά 1,2%. γπκλάζηα 2.3% ιχθεηα 1,2% ΣΔΔ 2.3% Απφ απηνχο ηνπο καζεηέο έλα κέζν πνζνζηφ 19,4%, θνηηνχζε ζε απηνηειή ζρνιεία εηδηθήο εθπαίδεπζεο, ελψ ην ππφινηπν 80,6% ησλ καζεηψλ ήηαλ «εληαγκέλνη» ζε θαλνληθά ζρνιεία. Αο ζεκεησζεί φηη 2 ζηα 3 παηδηά πεξίπνπ ήηαλ αγφξηα, κε έλα κέζν πνζνζηφ 68.9% (ΤΠΔΠΘ, 2007). Παξφκνηα πνζνζηά θαηαγξάθεθαλ ηελ ίδηα πεξίπνπ ρξνληθή πεξίνδν θαη ζηελ Ακεξηθή, δεδνκέλνπ φηη ην 70% ηεο αλάπεξσλ καζεηψλ ιάκβαλαλ πξφζζεηε εθπαίδεπζε αιιά θαη ζρεηηθέο ππεξεζίεο ζε αίζνπζεο ηεο γεληθήο εθπαίδεπζεο (King, 2003). Δίλαη ραξκφζπλν γεγνλφο φηη κε κηα ζπλερψο απμαλφκελε ζπρλφηεηα, καζεηέο κε αλαπεξία ή κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο εληάζζνληαη θαζεκεξηλά ζε ηάμεηο γεληθψλ ζρνιείσλ. Ζ έληαμε καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο απνηειεί βαζηθή πξνηεξαηφηεηα ζηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθήο ηεο Δλσκέλεο Δπξψπεο (νχιεο, 2006).

Μηα πξνζπάζεηα απνζαθήληζεο ηεο νξνινγίαο θαη ησλ «εληαμηαθψλ» νξηζκψλ ηεο δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο, αλαπφθεπθηα ζα εζηηάδνληαλ ζηηο παξαθάησ ηξεηο παηδαγσγηθέο-εθπαηδεπηηθέο πξνζεγγίζεηο, νη νπνίεο ρξεζηκνπνηνχληαη ελαιιαθηηθά γηα λα πεξηγξάςνπλ ηελ δηαδηθαζία ηεο ζπλεθπαίδεπζεο καζεηψλ ΑΜεΑ, κε ηππηθνχο καζεηέο ζην γεληθφ ζρνιείν (πάξηαιε, 2006): Δλζσκάησζε (Mainstreaming). Οη καζεηέο ηνπνζεηνχληαη, κέζα ζε κηα θαλνληθή ηάμε ζπλνκειίθσλ ηνπο Έληαμε (integration) κε ηε ιεηηνπξγία Δηδηθήο ηάμεο (Σκήκα Έληαμεο- Σ.Δ) ζηε ζρνιηθή κνλάδα, φπνπ παξέρεηαη εμεηδηθεπκέλε, εμαηνκηθεπκέλε, θαη εληαηηθή εξγαζία απφ δάζθαιν Δηδηθήο Αγσγήο, ε νπνία αμηνινγείηαη ζπλερψο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο (Fuchs & Fuchs, 1998) πκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε (inclusion), είλαη κηα θαηλνχξηα ηδενινγία θαη ηάζε ζηελ εθπαίδεπζε κε ζηφρν ηε δεκηνπξγία ζρνιείσλ γηα φινπο. Ωο άκεζε πξνυπφζεζε πξνβάιιεη ην αλαθαίξεην δηθαίσκα ηνπ θάζε παηδηνχ λα θνηηά ζην ζρνιείν ηεο εγγχηεξεο πεξηνρήο ηνπ θαη λα έρεη ηηο ίδηεο εθπαηδεπηηθέο επθαηξίεο θαη δπλαηφηεηεο φπσο θαη θάζε παηδί ηεο ειηθίαο ηνπ (Jenkinsνn, 1997) Γεληθά ε ζπλεθπαίδεπζε είλαη βαζηζκέλε ζηηο παξαθάησ ππνζέζεηο, αξρέο αιιά θαη πνξίζκαηα εξεπλψλ θαη κειεηψλ (Garuba 2003; πάξηαιε, 2006): Ζ ζέζε ηνπ καζεηή κε πξφζζεηεο αλάγθεο είλαη ζηελ θαλνληθή ηάμε, αθνχ δελ πθίζηαληαη ιφγνη γηα εθπαηδεπηηθέο δηαθξίζεηο. Ο απνθιεηζκφο είλαη απάλζξσπνο θαη αζηήξηθηνο ια ηα παηδηά έρνπλ ην δηθαίσκα λα κάζνπλ θαη λα παίμνπλ απφ θνηλνχ Μέζσ ηεο εθπαηδεπηηθήο έληαμεο κεηψλεηαη ν θφβνο πξνο ηηο αλαπεξίεο, ελψ παξάιιεια θηίδεηαη ε θηιία ν ζεβαζκφο θαη ε θαηαλφεζε πξνο ηα άηνκα κε αλαπεξίεο Δίλαη γεγνλφο φηη πνιινί γνλείο παηδηψλ κε αλαπεξίεο, κε παξαβιέπνληαο, βέβαηα, θαη ηε δπζθνιία ησλ γεληθψλ ζρνιείσλ λα αγθαιηάζνπλ θαη λα εηζαγάγνπλ πιήξσο ηε ζπλεθπαίδεπζε, θξαηνχλ ζεηηθή ζηάζε απέλαληη ζηελ έληαμε (πάξηαιε, 2006). ε θάζε πεξίπησζε φκσο, απαηηείηαη πξνζπάζεηα, ψζηε λα θαηαλνήζεη ε ζρνιηθή θαη ε ηνπηθή θνηλφηεηα φηη είλαη παηδαγσγηθή αλαγθαηφηεηα ε ζπλεθπαίδεπζε καζεηψλ κε εηδηθέο καζεζηαθέο αλάγθεο ζηελ θαλνληθή ηάμε. H ζπνπδαηφηεηα θαη ε ρξεζηκφηεηα ησλ Σ. Δ. ζην γεληθφ ζρνιείν, αλ θαη έρεη επηδνθηκαζηεί απφ ηελ θαζεκεξηλή ζρνιηθή πξαθηηθή, δελ έρεη αθφκε θεξδίζεη ηελ θαζνιηθή απνδνρή αθφκε θαη ζηειερψλ ηεο εθπαίδεπζεο (Υαξνχπηαο, 2005). Ζ θαηαλφεζε ηνπ ξφινπ ησλ ζηειερψλ θαη ηδηαίηεξα ησλ Γηεπζπληψλ ησλ ρνιείσλ ζηα απνηειεζκαηηθά ζρνιεία ζπλεθπαίδεπζεο κπνξεί λα βνεζήζεη ηνπο γνλείο, ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, αιιά θαη φια ηα κέιε ηεο θνηλφηεηαο λα ππνζηεξίμνπλ θαιχηεξα ην έξγν ηνπ ζρνιείνπ γεληθά αιιά θαη ηηο πξνζπάζεηεο ηνπ Γηεπζπληή εηδηθφηεξα. (Salisbury & McGregor, 2005). Μηα κειέηε, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2003, ζηελ Ακεξηθή, ζε 408 Γηεπζπληέο Γεκνηηθψλ ζρνιείσλ έζεζε σο ζθνπφ λα δηεξεπλήζεη ηηο ζηάζεηο ηνπο απέλαληη ζηε ζπλεθπαίδεπζε αιιά θαη δηάθνξεο άιιεο κεηαβιεηέο φπσο θαηάξηηζε θαη εκπεηξία. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ φηη, πεξίπνπ, κφλν 1 ζηνπο 5 δηάθεηλην ζεηηθά απέλαληη ζηε ζπλεθπαίδεπζε, αθνχ νη πεξηζζφηεξεο ζηάζεηο ήηαλ ηαιαληεπφκελεο θαη αβέβαηεο (Praisner, 2003). Πάλησο, ε πιήξεο ζπλεθπαίδεπζε-έληαμε ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, φπνπ αλεμαξηήησο ηεο ζνβαξφηεηαο ηεο αλαπεξίαο παξαθνινπζείηαη, ζην 100% ηεο

ζρνιηθήο εκέξαο, απνθιεηζηηθά ε θαλνληθή ηάμε, (Idol, 2006), δελ πξνζθέξεη ηα αλακελφκελα καζεζηαθά θαη εθπαηδεπηηθά απνηειέζκαηα φπσο ζηνηρεία απνδεηθλχνπλ, αθνχ νη καζεηέο απνηπγράλνπλ λα ζεκεηψζνπλ ηθαλνπνηεηηθή αθαδεκατθή θαη θνηλσληθή πξφνδν (Harrington, 1997). Αο επηζεκαλζεί φηη, ζχκθσλα κε επξήκαηα κειεηψλ, ν έλαο ζηνπο πέληε καζεηέο ζα αληηκεησπίζεη καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζε θάπνην βαζκφ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ καζεηηθψλ ρξφλσλ ηνπ ζην ζρνιείν (MacBeath & Galton & Steward & MacBeath & Page, 2006). Οη νπαδνί ηεο πιήξνπο ζπλεθπαίδεπζεο-έληαμεο ζεσξνχλ φηη πξσηαξρηθφο ζθνπφο ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη λα βνεζήζνπλ ηα παηδηά κε αλαπεξίεο θαη καζεζηαθέο δπζθνιίεο λα εδξαηψζνπλ θηιίεο κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο θαη κάιηζηα δηαηππψλνπλ ηελ άπνςε φηη ε θνίηεζε ησλ καζεηψλ απηψλ ζηηο θαλνληθέο ηάμεηο πξέπεη λα είλαη πιήξνπο απαζρφιεζεο (Fuchs & Fuchs, 1998). Ωζηφζν φκσο, πνιινί εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ φηη ε πιήξεο ζπλεθπαίδεπζεέληαμε αληελδείθλπηαη σο κηα παηδαγσγηθψο απνηπρεκέλε θίλεζε, δεδνκέλνπ φηη ηα καζεζηαθά θαη εθπαηδεπηηθά νθέιε πνπ ζα πξνθχςνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ηεο ζα είλαη ζνιά θαη ακθίβνια (Fuchs & Fuchs, 1998). Ήδε, απφ ηηο αξρέο ηνπ 1980 δηαηππψλεηαη κε επίηαζε ε πξφηαζε γηα ηελ έληαμε ησλ καζεηψλ µε εηδηθέο καζεζηαθέο αλάγθεο ζηελ «θαλνληθή» ηάμε ηνπ γεληθνχ ζρνιείνπ γηα κηα ζεηξά απφ ιφγνπο: Πνιηηηθν-νηθνλνκηθνχο, λνκηθνχο θαη παηδαγσγηθνχο (Μαηζαγγνχξαο, 2002; νχιεο, 2008). Οη αξρέο ηεο ηζνηηµίαο θαη ηεο ειεχζεξεο επηινγήο, νη δηάθνξεο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο, πνπ έρνπλ θαηνρπξψζεη ην δηθαίσκα ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο λα «κεηέξρνληαη παηδείαο» ζε φζν ην δπλαηφλ ιηγφηεξν πεξηζηαιηηθφ πεξηβάιινλ εθπαίδεπζεο, αιιά θαη ηα πνιιά εξεπλεηηθά πνξίζκαηα, πνπ εληζρχνπλ θαη ππνζηεξίδνπλ ηελ έληαμε ησλ παηδηψλ µε εηδηθέο αλάγθεο ζηελ θαλνληθή ηάμε, ζθαξηθνχλ ηνπο ηξεηο παξαπάλσ ιφγνπο (Μαηζαγγνχξαο, 2002). Απφ ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 δηεζλείο κειεηεηέο έρνπλ ππνζηεξίμεη φηη ε πξφνδνο πξνο πεξηζζφηεξν «εληαμηαθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα» πξνυπνζέηεη απνκάθξπλζε απφ παξαδνζηαθέο πξαθηηθέο «εηδηθήο εθπαίδεπζεο». Αλη απηνχ πξνηείλεηαη ε εζηίαζε ζε πξνζεγγίζεηο αλάπηπμεο απνηειεζκαηηθψλ ζρνιείσλ γηα φινπο (Ainscow & Kaplan, 2004). Μάιηζηα, ην ζρνιηθφ έηνο 1994-1995 ζηελ Ακεξηθή, ην 44.8% ησλ αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο, ειηθίαο 6-21εηψλ, έιαβε εθπαηδεπηηθέο ππεξεζίεο κέζα ζηελ θαλνληθή ηάμε, κε ηνπο δαζθάινπο γεληθήο θαη εηδηθήο αγσγήο λα κνηξάδνληαη ηελ επζχλε γηα ηελ επηηπρή έληαμή ηνπο ζηελ αθαδεκατθή θαη θνηλσληθή δσή απηψλ ησλ ηάμεσλ (King, 2003). πκπεξαζκαηηθά, επξήκαηα πνιιψλ κειεηψλ θαη πνξίζκαηα πνιιψλ εξεπλψλ ππνζηεξίδνπλ έληνλα ηελ πξαθηηθή ηεο έληαμεο ησλ καζεηψλ κε αλαπεξίεο θαη εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζε πξνγξάκκαηα γεληθήο εθπαίδεπζεο κε φζνλ ην δπλαηφ ιηγφηεξε πεξηνξηζηηθφηεηα ζηα πεξηβάιινληα εθπαίδεπζεο θαη κάζεζεο (Idol, 2006). ζνλ αθνξά ηψξα, ζηα ειιεληθά εθπαηδεπηηθά δεδνκέλα ν λφκνο 1143/31.3.1981 απνηέιεζε ηελ αθεηεξία ηεο έλαξμεο ηνπ ζεζκνχ ηεο έληαμεο ζηε ρψξα καο. Γηα πξψηε θνξά, ην ζρνιηθφ έηνο 1984-85, ηδξχζεθαλ 25 «εηδηθέο ηάμεηο», εληφο ηζάξηζκσλ γεληθψλ ζρνιείσλ, φπνπ θνηηνχζαλ κεξηθψο, καζεηέο απφ ηηο άιιεο ηάμεηο (νχιεο, 2008). Ζ παξέιεπζε δε ησλ 30 πεξίπνπ εηψλ, πνπ κεζνιάβεζαλ απφ ηφηε, δε κείσζε ηα πνιιαπιά πξνβιήκαηα θαη ηηο αλαζρέζεηο πνπ εμαθνινπζνχλ λα θαηαηξχρνπλ ηηο δηαδηθαζίεο θαη ηηο πξννπηηθέο ζπλεθπαίδεπζεο καζεηψλ κε εηδηθέο αλάγθεο ζε ζρνιεία γεληθήο αγσγήο ζηελ Διιάδα (νχιεο, 2008). Η ΔΡΔΤΝΑ

Παξακέλεη ερεξή, παηδαγσγηθή πξφθιεζε γηα ηελ θνηλσλία, ε εθπαίδεπζε θαη ε θνηλσληθνπνίεζε ησλ αλάπεξσλ αηφκσλ αιιά θαη ησλ αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο (Βιάρνπ, & Παπαδεκεηξίνπ (2004). Δπηπιένλ, νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ φηη ε παηδαγσγηθή γλψζε, πξσηίζησο, πξέπεη λα απνηειέζεη ηνλ πξνπνκπφ θαη ην φρεκα γηα ηελ ππεξθαιάγγηζε ησλ «θνηλσληθά θαηαζθεπαζκέλσλ κεηνλεθηεκάησλ» ησλ καζεηψλ, πνπ ραξαθηεξίδνληαη πιένλ άηνκα κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο (Βιάρνπ, & Παπαδεκεηξίνπ (2004). Κάζε απφπεηξα πξνψζεζεο ηεο Έληαμεο πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζε πνηνηηθέο παξακέηξνπο, νη νπνίεο ζα πξνζθέξνπλ ην θαηάιιειν ελδηαίηεκα γηα ηε δεκηνπξγία θαη ηελ πλνή αχξαο βειηίσζεο νιφθιεξνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο (Βιάρνπ, & Παπαδεκεηξίνπ, 2004). Ζ ζπλεθπαίδεπζε σο παηδαγσγηθφο κνλφδξνκνο σθειεί θαη ηνπο «ηππηθνχο» καζεηέο, κέζα απφ κηα ζεηξά απφ δξάζεηο θαη θαηαζηάζεηο, δεδνκέλνπ φηη, γηα παξάδεηγκα, καζαίλνπλ θαη ελζηεξλίδνληαη ηελ έλλνηα ηνπ «δηαθνξεηηθφο αιιά ηθαλφο», αλαπηχζζνπλ εμαηξεηηθέο δεμηφηεηεο επηθνηλσλίαο, ή αθφκα ηνπο παξέρεηαη ε επθαηξία λα δείμνπλ ελδηαθέξνλ θαη λα βνεζήζνπλ άιινπο (Doyle & Doyle Iland, 2004). ηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε ηδξχνληαη ηκήκαηα έληαμεο, θαηαξράο κε δηεξγαζίεο εληφο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, κέζσ ελεξγεηψλ ηνπ δηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ ζε εθείλεο πεξηπηψζεηο, πνπ έρεη εθθξαζηεί ε βνχιεζε ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ησλ γνλέσλ ε ζπλεδξίαζε ηνπ ζπιιφγνπ πξνζσπηθνχ ηνπ ζρνιείνπ εγθξίλεηαη ην αίηεκα ίδξπζεο Σ.Δ. (Υαξνχπηαο, 2005). Αθνινχζσο, κεηά απφ δηεξγαζίεο ζε επίπεδν επηζηεκνληθήο θαζνδήγεζεο θαη δηνίθεζεο (πξντζηάκελνο γξαθείνπ, ζρνιηθνί ζχκβνπινη, ΚΔΓΓΤ, Πεξηθεξεηαθφο Γηεπζπληήο, λνκαξρηαθή επηηξνπή παηδείαο, Τπνπξγείν) θαη ζε πεξίπησζε αίζηαο, ζεηηθήο έθβαζεο ηνπ αηηήκαηνο αξρίδεη ε ιεηηνπξγία ηνπ Σ. Δ, ζην νπνίν θνηηνχλ καζεηέο, θαηφπηλ αμηνιφγεζεο θαη ζρεηηθήο γλσκνδφηεζεο ηνπ ΚΔΓΓΤ (Κέληξν Γηαθνξνδηάγλσζεο, Γηάγλσζεο θαη Τπνζηήξημεο Δηδηθψλ Δθπαηδεπηηθψλ Αλαγθψλ), ή χζηεξα απφ έγγξαθε ζπγθαηάζεζε ησλ γνλέσλ ηνπο (Υαξνχπηαο, 2005). Σα νθέιε, ινηπφλ, ηα εθπαηδεπηηθά, ηα καζεζηαθά αιιά θαη ηα θνηλσληθά, πνπ πξνθχπηνπλ θαη απνθνκίδνληαη κέζα απφ πξαθηηθέο ζπλεθπαίδεπζεο-έληαμεο καζεηψλ, αλαθαλδφλ πξνβάιινπλ σο αδηαπξαγκάηεπηα, φπσο ζε πιεζψξα κειεηψλ θαη εξεπλψλ εληνπίδνληαη θαη αλαδεηθλχνληαη θαη αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ. Απνγνεηεπηηθψο φκσο, κέζα απφ εκηδνκεκέλεο ζπλεληεχμεηο κε εθπαηδεπηηθνχο, πνπ εξγάδνληαη ζε ηκήκαηα Έληαμεο, ζε πεξηνρέο ηεο Γπηηθήο Διιάδαο, δηαπηζηψζεθαλ ζνβαξφηαηα πξνζθφκκαηα θαηά ηελ πινπνίεζε ηεο θχξηαο παηδαγσγηθήο αξρήο γηα ζπλεθπαίδεπζε. Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε, εληφο 20 εκεξψλ, ηελ άλνημε ηνπ 2010. θνπφο ήηαλ ε δηεξεχλεζε ησλ απφςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ ζηειερψλνπλ Σ.Δ, φζνλ αθνξά ζε πξνβιήκαηα, πξνθιήζεηο θαη ζπγθξνχζεηο ζηελ επξχηεξε ζρνιηθή θνηλφηεηα, θαηά ηε ιεηηνπξγία ηεο Δθπαηδεπηηθήο Μνλάδαο, ζε ζρέζε κε ηελ έληαμε ησλ παηδηψλ ηεο πεξηνρήο, κε αλαπεξία ή κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο. Σξεηο είλαη νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηηο ζπγθξνχζεηο θαηά ηελ έληαμε ησλ ΑΜεΑ ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα (Δπζηαζίνπ, 2007): Οη θνηλσληθνπνιηηηθέο ζπλζήθεο (λφκνη, θαλφλεο, αμίεο, ηδενινγίεο, θαηαλνκή πφξσλ - επθαηξηψλ θαη κέζσλ) Οη αληηθαηηθέο πξνζδνθίεο ησλ δηαθφξσλ πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ θνξέσλ (Τπνπξγείν, θφκκαηα, ζχιινγνη δηδαζθφλησλ θαη γνλέσλ, απηνδηνίθεζε θ.ά.) Οη θνζκναληηιήςεηο θαη νη πεπνηζήζεηο ησλ φισλ ζπκκεηερφλησλ

Δηδηθφηεξα, ε κηθξή απηή έξεπλα, ιακβάλνληαο ππφςε θαη ηνπο παξαπάλσ παξάγνληεο, απνπεηξάζεθε λα απαληήζεη ζηα παξαθάησ θαίξηα, ηξέρνληα θαη ηαπηφρξνλα θξίζηκα εξσηήκαηα, ηα νπνία ζπλζέηνπλ θαη ηνπο επηκέξνπο ζηφρνπο ηεο έξεπλαο αιιά θαη ηα ζεκεία εζηίαζεο ηεο ζπλέληεπμεο: Δίλαη επαξθείο θαη θαηάιιεινη νη ρψξνη, ν εμνπιηζκφο θαη γεληθφηεξα ε πιηθνηερληθή ππνδνκή ησλ αηζνπζψλ, πνπ θηινμελνχλ Σ.Δ.; Πψο αιιειεπηδξνχλ φινη νη παξάκεηξνη-παξάγνληεο (καζεηέο, εθπαηδεπηηθνί, γνλείο, ζηειέρε εθπαίδεπζεο, ηνπηθνί θνξείο, λνκνζεηηθφ πιαίζην) αιιά θαη αλ θαη πψο πξνάγεηαη ε πνηφηεηα ζην δπλαµηθφ ζχζηεκα, ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο (Βαβνπξάθε, 2008) Πφζν απνηειεζκαηηθή ήηαλ ε γεληθφηεξε επηκφξθσζή ηνπο αιιά θαη ε ζηήξημή ηνπο απφ ηνπο ζπλαδέιθνπο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ηνπο; Τπάξρνπλ «εληαμηαθέο» πξνζεγγίζεηο ζηα Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα αιιά θαη θαηάιιεια εγρεηξίδηα, ψζηε λα ππνζηεξίδνληαη θαη νη καζεηέο κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο; Σν δείγκα απνηέιεζαλ 15 εθπαηδεπηηθνί, πνπ εξγάδνληαλ ζε ηκήκαηα Έληαμεο ζε πεξηνρέο ηεο Γπηηθήο Διιάδαο. Γηα ηε ζπιινγή ησλ δεδνµέλσλ, απφ ηνλ ίδην πάληα εξεπλεηή, αμηνπνηήζεθαλ ηα πιενλεθηήκαηα ηεο εµηδνµεµέλεο ζπλέληεπμεο (Νάηζεο & Γθφιηα & Κνθαξίδαο & Καξαπάλνπ, 2006). Κάζε ζπλάληεζε, πξαγκαηνπνηνχληαλ ζην ηέινο ηνπ δηδαθηηθνχ σξαξίνπ, κεηά απφ ζπλελλφεζε θαη δηαξθνχζε πεξίπνπ 30 ιεπηά. Ζ κέζνδνο ηεο αλάιπζεο πεξηερνκέλνπ απνδειηίσζε ηα δεδνµέλα ηεο ζπλέληεπμεο, πνπ θαηαγξάθεθαλ ζηηο ζεκεηψζεηο ηνπ εξεπλεηή. ΣΑ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΣΗ ΔΡΔΤΝΑ Οη δείθηεο πνηφηεηαο πνπ πξνζηδηάδνπλ ζε ηέζζεξηο γεληθφηεξνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο, φπσο είλαη νη ζρνιηθνί πφξνη, ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα πνπδψλ, ε ζρνιηθή δηνίθεζε θαη νη εζσηεξηθέο θαη εμσηεξηθέο ζπλεξγαζίεο (Βιάρνπ, & Παπαδεκεηξίνπ (2004), απνηέιεζαλ θαηεμνρήλ ηα θχξηα πξνζθφκκαηα θαη νη βαζηθέο δπζιεηηνπξγίεο πνπ αλαραηηίδνπλ θαη δπζρεξαίλνπλ ηελ νξζή ιεηηνπξγία ησλ ηκεκάησλ Έληαμεο, φπσο θαη πξφηεξεο έξεπλεο, κεξηθψο, αλέδεημαλ αιιά θαη ζε άιια άξζξα αλαθέξζεθαλ (Βιάρνπ, & Παπαδεκεηξίνπ, 2004; Δπζηαζίνπ, 2007; Κνζκεηάηνο, 2007). πγθεθξηκέλα θαηά ηνπο εθπαηδεπηηθνχο νη ζεκαληηθφηεξεο αλαζρέζεηο ζηε ιεηηνπξγία ησλ Σ.Δ είλαη νη παξαθάησ: Έιιεηςε ρψξσλ Διιείςεηο ζηελ πιηθνηερληθή ππνδνκή Αλεπαξθήο ρξεκαηνδφηεζε Πιεκκειήο ζηειέρσζε πξνζσπηθνχ Βαξηέο πεξηπηψζεηο ζηελ θαλνληθή ηάμε Αδπλακία ζπλεξγαζίαο κε ηνπο γνλείο Ραηζηζηηθά θαηλφκελα πρλέο πξνζηξηβέο δαζθάισλ κε ηνπο γνλείο αιιά θαη κεηαμχ ηνπο Δμσηεξηθνί «αμηνινγεηέο» πνπ απνκπδνχλ νηθνλνκηθά ηνπο γνλείο Διιηπήο Δπηκφξθσζε εθπαηδεπηηθψλ Αηειήο ζηήξημε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνπ ηκήκαηνο έληαμεο Έιιεηςε ζρεηηθψλ εγρεηξηδίσλ Αμηνζεκείσηε είλαη ε πιεκκειήο δηάζεζε ζρνιηθψλ πφξσλ. ε πνιιά ηκήκαηα δε, απνπζίαδε βαζηθφ εθπαηδεπηηθφ πιηθφ. Αθφκα πνιινί γνλείο εκθαλίδνπλ έλα δπλακηθφ, απαηηεηηθφ ξαηζηζκφ, αμηψλνληαο λα απνκαθξπλζνχλ ζπγθεθξηκέλνη αλάπεξνη καζεηέο ηνπ ζρνιείνπ, γηαηί «εκπνδίδνπλ ηα παηδηά ηνπο λα πξνρσξήζνπλ» (Δπζηαζίνπ, 2007). Μάιηζηα ε ιεηηνπξγία ηνπ Σ.Δ εμειίζζεηαη ζε πεδίν

αληηπαξαζέζεσλ κεηαμχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, φζνλ αθνξά πεξηζζφηεξν ζηελ θνπζησδηαθή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ. ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ν εθπαηδεπηηθφο ηνπ ΣΔ αηζζάλεηαη παξαγθσληζκέλνο θαη εγθαηαιεηκκέλνο αιιά θαη αλεπαξθήο επηζηεκνληθά θαη παηδαγσγηθά. Μάιηζηα, πξφζθνξν έδαθνο νηθνλνκηθνχ πξνζπνξηζκνχ βξίζθνπλ θαη ειεχζεξνη επαγγεικαηίεο ηνπ ρψξνπ πνπ αθπδαηψλνπλ ηνπο γνλείο, δνζείζεο θαη ηεο αλππαξμίαο ζρεηηθψλ θξαηηθψλ ππνζηεξηθηηθψλ ππεξεζηψλ. Φπζηθά, κηα δπζθνξηθή πξαγκαηηθφηεηα απνηειεί ε παληειήο έιιεηςε θαηάιιεισλ εγρεηξηδίσλ κε εμαηνκηθεπκέλε δηδαζθαιία αιιά θαη εμεηδηθεπκέλσλ νδεγηψλ, εμαλαγθάδνληαο έηζη ηνπ δαζθάινπο ησλ Σ.Δ λα θαηαθεχγνπλ ζε πξνζσπηθέο κεζνδνινγηθέο θαη δηδαθηηθέο παξεκβάζεηο. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ, ΠΡΟΣΑΔΙ Οπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα πξνψζεζεο ηεο έληαμεο, είλαη θαηά θχξην ιφγν δήηεκα πνηνηηθήο αλαβάζκηζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο (Βιάρνπ, & Παπαδεκεηξίνπ, 2004). Καηά ην ζρεδηαζκφ θαη πξνγξακκαηηζκφ ηεο «έληαμεο» νιφθιεξε ε ζρνιηθή θνηλφηεηα ζπκκεηέρεη ζε κηα εκπεξηζηαησκέλε θαη, πξνζεθηηθά, κειεηεκέλε κεηάβαζε. Παξαθάησ πξνηείλνληαη θάπνηα βήκαηα ζεηηθήο κεηάβαζεο, ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο, απφ ηνλ παξαδνζηαθφ πξνγξακκαηηζκφ ζε έλα πεξηζζφηεξν «εληαμηαθφ πεξηβάιινλ», ηα νπνία απαηηείηαη λα είλαη πξνζερηηθά, λα βαζίδνληαη ζε εξεπλεηηθά δεδνκέλα, λα επζπγξακκίδνληαη θαη λα ζπληνλίδνληαη κε ηηο ζχγρξνλεο εθπαηδεπηηθέο αξρέο θαη λα πεξηέρνπλ παηδαγσγηθά εξείζκαηα, φπσο: Δπέιηθηα Πξνγξάκκαηα πνπδψλ, Δμαηνκηθεπκέλε Γηδαζθαιία, Γηαζεκαηηθφηεηα, Σ.Π.Δ Πνιιαπιψλ κνξθψλ πξνζεγγίζεηο ζηε κάζεζε θαη ηε δηδαζθαιία Δλεξγή ζπκκεηνρή θαη ζπλεξγαζία φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ ζην ρεδηαζκφ (γνλείο, ηνπηθή Απηνδηνίθεζε, Ννκαξρία, ΟΚ, Τπεξεζίεο Τπνζηήξημεο) Γηαζέζηκν πξνζσπηθφ γηα ηελ ππνζηήξημε ηνπ έξγνπ ηνπ δαζθάινπ ηάζεηο απέλαληη ζηελ αλαπεξία κέζσ ηεο λνκνζεζίαο θαη ηεο θνηλσληθήο ζπλεηδεηνπνίεζεο Δπηκφξθσζε εθπαηδεπηηθψλ Πξφλνηα κεηά ηελ απνθνίηεζε ησλ καζεηψλ Ζ κεηεθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνβάιιεη σο κηα εθ ησλ σλ νπθ άλεπ αθαδεκατθή δηαδηθαζία, ψζηε λα αλαπξνζαξκνζηνχλ παηδαγσγηθέο πξαθηηθέο, µε ζηφρν ηελ αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ θαη ησλ ηαιέλησλ ηνπ θάζε καζεηή. Οη γνλείο δίρσο ξαηζηζηηθέο παλνπιίεο λα επηδηψθνπλ ηε ζπλαλαζηξνθή ησλ παηδηψλ ηνπο κε παηδηά µε εηδηθέο αλάγθεο, ελψ θαη θνηλσληθνί θνξείο νθείινπλ λα αλαιακβάλνπλ ηελ ελεκέξσζε ηνπ επξχηεξνπ θνηλνχ (νχιεο, 2006). Δίλαη ζθιεξή ε ζρνιηθή πξαγκαηηθφηεηα, ηεο αχμεζεο δειαδή, ησλ παηδηψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο, ίζσο θαη ιφγσ ηνπ αξηζκνχ ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ, πνπ είλαη κεγάινο. Πξνέρεη, θαη επηβάιιεηαη, ινηπφλ, ε κάζεζε λα πξνζιάβεη εμαηνκηθεπκέλν ραξαθηήξα, αιιά θαη ε δηαθνξεηηθφηεηα ζην ζρνιείν λα απνηειέζεη ηνλ θαλφλα (Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην, 2011). Μηα πξνζέγγηζε ζπλεθπαίδεπζεο ζηα Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα ζπληζηά ε επξχηεηα ππνζηήξημεο ηεο κάζεζεο φισλ ησλ καζεηψλ. Σα Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα πνπδψλ πξέπεη λα είλαη αξθεηά επξέα γηα λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο αλάγθεο πνηθίινπ θαη αλφκνηνπ πιεζπζκνχ καζεηψλ, Αθφκα πξέπεη λα ππνζηεξίδνληαη απφ έλα πιαίζην ζθνπψλ θαη ζηφρσλ θαη λα ζπκπεξηιακβάλνπλ εθπαηδεπηηθέο πξνζεγγίζεηο

θαη πιηθά πνπ ζα δηαηίζεληαη πξνο ρξήζε ζε φινπο ηνπο καζεηέο (Strieker & Salisbury & Roach, 2001). Αθφκε εηδηθή πξφλνηα κεηά ηελ απνθνίηεζε ησλ καζεηψλ, πξέπεη λα απνηειεί θχξηα ζρνιηθή αλεζπρία θαη πξσηαξρηθφ κέιεκα ηεο θνηλφηεηαο. Γηα παξάδεηγκα ην Δηδηθφ Δπαγγεικαηηθφ Γπκλάζην Πχξγνπ, ζην νπνίν εγγξάθνληαη απφθνηηνη δεκνηηθνχ ζρνιείνπ Πχξγνπ γεληθήο ή εηδηθήο εθπαίδεπζεο χζηεξα απν γλσκάηεπζε ηνπ Κ.ΔΓΓΤ. Ζ θνίηεζε δηαξθεί 5 έηε θαη δίλεηαη δπλαηφηεηα Δπαγγεικαηηθήο Δθπαίδεπζεο ζε ηνκείο φπσο Κεξακηθή, Δπηπινπνηία, Ζιεθηξνινγία, Γεσπνλία θιπ. Σέινο θαη ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ είλαη δηδαθηηθφο κνλφδξνκνο, θαζφηη θξηζηκφηεηα θαη ζπνπδαηφηεηα ησλ ΣΠΔ ζηελ Δηδηθή Αγσγή είλαη επηβεβαησκέλε. Ζ ζπλέπεηα ησλ πνιιψλ θαηλνηνκηψλ, πνπ έρνπλ εκθαληζηεί, ζηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ε ηερλνινγία κπνξεί λα ππνζηεξίμεη παηδηά κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο αιιά θαη νη ζρεηηθά εχθνιεο ηξνπνπνηήζεηο θαη πξνζαξκνγέο ηνπο απνηεινχλ δηδαθηηθά βέιε ηεο ηερλνινγηθήο θαξέηξαο. Μάιηζηα, ζρεδφλ ζε φια ηα Δηδηθά ρνιεία, νη καζεηέο είραλ πςειά επίπεδα ελδηαθέξνληνο, ελζνπζηαζκνχ θαη παξαθίλεζεο, πνπ απέξξεαλ, απφ ηελ έληαμε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία (Μαζηξνγηάλλεο & Αλαζηφπνπινο, 2009). Βέβαηα θαη ζε θάζε πεξίπησζε ε εθαξκνγή αιιά ε επηηπρία ηεο έληαμεο είλαη ζπλάξηεζε πνιηηηθψλ απνθάζεσλ θαη θπβεξλεηηθψλ επηινγψλ. Οη κάρεο γηα θνηλσληθνχο κεηαζρεκαηηζκνχο θαη θνηλσλίεο ρσξίο απνθιεηζκνχο είλαη ζθιεξέο θαη ρξνλνβφξεο θαη πξσηίζησο απαηηνχλ ηα δπλακηθά θαη δηεθδηθεηηθά φπια νινλψλ καο (νχιεο, 2006). BIBLIOGRAFIA Βιάρνπ, Α. θαη Παπαδεκεηξίνπ, Γ. (2004). Ζ δηαδηθαζία ηεο έληαμεο σο ζπλέπεηα βειηίσζεο ηνπ ζρνιείνπ: αλαθνξά ζηελ εθαξκνγή ζπγθεθξηκέλσλ «δεηθηψλ πνηφηεηαο». Παηδαγσγηθή Δπηζεψξεζε 37/2004. Δπζηαζίνπ, Μ. (2007). Οη ζεζκνί ηεο ζρνιηθήο έληαμεο ησλ αηφκσλ κε αλαπεξίεο κπξνζηά ζηα πξνβιήκαηα ηεο ζηέγαζεο θαη ησλ πνιχκνξθσλ απνθιεηζκψλ. Πξαθηηθά ηνπ Διιεληθνχ Ηλζηηηνχηνπ Δθαξκνζκέλεο Παηδαγσγηθήο θαη Δθπαίδεπζεο (ΔΛΛ.Η.Δ.Π.ΔΚ.). 4ν Παλειιήλην πλέδξην κε ζέκα: «ρνιείν Ίζν γηα Παηδηά Άληζα», Αζήλα, 4-6 Μαΐνπ 2007. Κνζκεηάηνο, Π. (2007) πξνβιήκαηα θαη ιχζεηο απφ ηελ έληαμε ησλ ΑΜΔΔΑ ζε πεξηνρέο ρακειφηεξνπ νηθνλνκηθνχ θαη κνξθσηηθνχ επηπέδνπ. Πξαθηηθά ηνπ Διιεληθνχ Ηλζηηηνχηνπ Δθαξκνζκέλεο Παηδαγσγηθήο θαη Δθπαίδεπζεο (ΔΛΛ.Η.Δ.Π.ΔΚ.). 4ν Παλειιήλην πλέδξην κε ζέκα: «ρνιείν Ίζν γηα Παηδηά Άληζα», Αζήλα, 4-6 Μαΐνπ 2007. Schultz Stout, Κ. (2001). Special Education Inclusion. OnWEAC, the Web site of the Wisconsin Education Association Council. Σειεπηαία πξνζπέιαζε ζηηο 10/12/2008. ΤΠΔΠΘ, (2007). Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα «Δθπαίδεπζε & δηα βίνπ κάζεζε». Πξνγξακκαηηθή Πεξίνδνο 2007 2013. CCI: 2007GR05UPO002. Αζήλα, Οθηψβξηνο 2007.

According to the Department of Education, approximately 6 million children (roughly 10 percent of all school-aged children) receive special education services. Educating those children was expected to cost nearly $51 billion last year, according to the Department of Education's Center for Special Education Finance, with the yeoman's share - more than $44 billion - coming from states and local school districts. That, despite the promise made by the federal government in 1975 to cover 40 percent of the additional costs incurred by districts to educate students with disabilities. Even though federal spending for special education continues to rise (from $3.1 billion in 1997 to $6.3 billion in 2001), the federal government has never paid more than 15 percent of the total costs. Priscilla Pardini (2002). "The History of Special Education". Rethinking Schools 16 (3). Nea δειαλδηα πεξηπνπ 2% http://www.moh.govt.nz Date of publication: October 2004 Ministry of Health 2004 http://www.realising-potential.org/stakeholder-factbox/disabled-peopleworldwide/ Jenkinson, J. (1997) Mainstream or Special? Educating Students with Disabilities. London: Routledge. Βλάσος, Α. και Παπαδημηηπίος, Γ. (2004). Η διαδικαζία ηηρ ένηαξηρ ωρ ζςνέπεια βεληίωζηρ ηος ζσολείος: αναθοπά ζηην εθαπμογή ζςγκεκπιμένων «δεικηών ποιόηηηαρ». Παιδαγωγική Δπιθεώπηζη 37/2004. Δςζηαθίος, Μ. (2007). Οι θεζμοί ηηρ ζσολικήρ ένηαξηρ ηων αηόμων με αναπηπίερ μπποζηά ζηα πποβλήμαηα ηηρ ζηέγαζηρ και ηων πολύμοπθων αποκλειζμών. Ππακηικά ηος Δλληνικού Ινζηιηούηος Δθαπμοζμένηρ Παιδαγωγικήρ και Δκπαίδεςζηρ (ΔΛΛ.Ι.Δ.Π.ΔΚ.). 4ο Πανελλήνιο ςνέδπιο με θέμα: «σολείο Ίζο για Παιδιά Άνιζα», Αθήνα, 4-6 Μαΐος 2007. Κοζμεηάηορ, Π. (2007) πποβλήμαηα και λύζειρ από ηην ένηαξη ηων ΑΜΔΔΑ ζε πεπιοσέρ σαμηλόηεπος οικονομικού και μοπθωηικού επιπέδος. Ππακηικά ηος Δλληνικού Ινζηιηούηος Δθαπμοζμένηρ Παιδαγωγικήρ και Δκπαίδεςζηρ (ΔΛΛ.Ι.Δ.Π.ΔΚ.). 4ο Πανελλήνιο ςνέδπιο με θέμα: «σολείο Ίζο για Παιδιά Άνιζα», Αθήνα, 4-6 Μαΐος 2007. Μαηζαγγούπαρ, Η. (2001). Η ζσολική ηάξη. Υώπορ. ομάδα, Πειθαπσία, μέθοδορ. Αθήνα. Δκδόζειρ Γπηγόπη. ΤΠΔΠΘ, (2007). Δπισειπηζιακό Ππόγπαμμα «Δκπαίδεςζη & δια βίος μάθηζη». Ππογπαμμαηική Πεπίοδορ 2007 2013. CCI: 2007GR05UPO002. Αθήνα, Οκηώβπιορ 2007. King, I. E. (2003). Examining middle school inclusion classrooms through the lens of learnercentered principles. Theory into Practice, 42, 151 158. King, I. C. (2003). Examining middle school inclusion classrooms through the lens of learner-centered principles. Theory into Practice. 42(2), 151-158. MacBeath, J., Galton, M., Steward, S., MacBeath, A. & Page, C. (2006) The Costs of

Inclusion. London: National Union of Teachers. Fuchs, D., & Fuchs, L. S. (1998). Inclusion versus full inclusion. Childhood education, 74(5), 309-315.