Κωνσταντίνος Τζανακάκης Διευθυντής Γραμμής ΔΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ - ΑΣΦΑΛΕΙΑ του σιδηροδρομικού συστήματος Υποχρεώσεις από την εφαρμογή της Οδηγίας 2008/57 (ΠΔ 104/2010) σχετικά με τη διαλειτουργικότητα του κοινοτικού σιδηροδρομικού συστήματος και την Οδηγία 2004/49 (ΠΔ 160/2007) σχετικά με την ασφάλεια Οκτώβριος 2012
2 Α. Διαλειτουργικότητα
4 2 3 5 6 7 8 1 9 3
ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΚΙΝΗΣΗΣ Electrification systems 4
5 ΠΕΡΙΤΥΠΩΜΑ
ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΟΔΗΓΗΣΗΣ DIRECTION OF RUNNING ON MAIN NETWORKS 6
7 ΕΥΡΟΣ
PANTOGRAPH WIDTHS OF MAIN NETWORKS 8
Η Οδηγία 2008/57 Στις 18-7-08, δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Ε.Ε. η νέα Οδηγία 2008/57 σχετικά με τη διαλειτουργικότητα του κοινοτικού σιδηροδρομικού συστήματος, η οποία αντικαθιστά προηγούμενες οδηγίες. Η οδηγία 2008/57/ΕΚ έχει ως αντικείμενο τον καθορισμό των προϋποθέσεων που πρέπει να πληρούνται για να επιτευχθεί διαλειτουργικότητα εντός του κοινοτικού σιδηροδρομικού συστήματος. Οι προϋποθέσεις αυτές αφορούν τη μελέτη, κατασκευή, θέση σε χρήση, αναβάθμιση, ανακαίνιση, επιχειρησιακή λειτουργία συντήρηση των στοιχείων του εν λόγω συστήματος, καθώς και τα επαγγελματικά προσόντα και τους όρους υγείας και ασφάλειας για το προσωπικό που συμμετέχει στην επιχειρησιακή λειτουργία και συντήρηση του συστήματος (άρθρο 1) 10
με την ΟΔΗΓΙΑ 2011/18/ΕΕ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ (1-3-2011) τροποποιήθηκαν τα παραρτήματα II, V και VI της οδηγίας 2008/57/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, σχετικά με τη διαλειτουργικότητα του κοινοτικού σιδηροδρομικού συστήματος με την ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 9ης Νοεμβρίου 2010 καθορίσθηκαν οι διαδικασίες αξιολόγησης της συμμόρφωσης, καταλληλότητας χρήσης και ελέγχου ΕΚ με την ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 29ης Μαρτίου 2011 δόθηκαν οδηγίες / συστάσεις σχετικά με την έγκριση θέσης σε χρήση δομικών υποσυστημάτων και οχημάτων (ΥΑ Αριθμ. ΑΣ16.4/οικ.24863/2723 στις 8 Ιουνίου 2012) 11
Από το 2002 ισχύουν οι Τεχνικές Προδιαγραφές Διαλειτουργικότητας (ΤΠΔ) για τον σιδηρόδρομο υψηλών ταχυτήτων. Οι ως άνω ΤΠΔ αναθεωρήθηκαν πρόσφατα. Οι ΤΠΔ για τον συμβατικό σιδηρόδρομο εκδόθηκαν το 2011. Την 1-7-08 εκδόθηκαν από την ΔΓ της ΕΔΙΣΥ Α.Ε. κωδικοποιημένες οι ισχύουσες ΤΠΔ (βλ. www.inforailose.gr) 12
2. ΔΙΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το δίκτυο του διευρωπαϊκού σιδηροδρομικού συστήματος αποτελείται από την υποδομή των γραμμών υψηλών ταχυτήτων συμβατικών γραμμών Βλ. απόφαση αριθ. 1692/96/ΕΚ, τροποποίηση με απόφαση 884/2004 13
14 Αναθεώρηση ΔΕΔ-Μ (2011)
Διευρωπαϊκό σιδηροδρομικό σύστημα μεγάλης ταχύτητας Στις γραμμές υψηλών ταχυτήτων περιλαμβάνονται: Κατηγορία Ι: γραμμές που έχουν ειδικά κατασκευασθεί για υψηλές ταχύτητες και είναι εξοπλισμένες για ταχύτητες γενικώς όχι μικρότερες από 250 km/h, Κατηγορία ΙΙ: γραμμές που έχουν ειδικά αναβαθμιστεί για υψηλές ταχύτητες και είναι εξοπλισμένες για ταχύτητες της τάξης των 200 km/h, Κατηγορία ΙΙΙ: γραμμές που έχουν ειδικά αναβαθμιστεί για υψηλές ταχύτητες και διαθέτουν ειδικά χαρακτηριστικά λόγω περιορισμών οφειλόμενων στην τοπογραφία, στο ανάγλυφο του εδάφους ή στην πολεοδομία, και στις οποίες η ταχύτητα πρέπει να προσαρμόζεται κατά περίπτωση. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει επίσης τις γραμμές διασύνδεσης μεταξύ των δικτύων υψηλών ταχυτήτων και συμβατικού, τις γραμμές διέλευσης σταθμών, τις γραμμές πρόσβασης στους τερματικούς σταθμούς, στα αμαξοστάσια κ.λ.π., στις οποίες το τροχαίο υλικό "υψηλών ταχυτήτων" κινείται με συμβατική ταχύτητα. 15
Διευρωπαϊκό συμβατικό σιδηροδρομικό σύστημα Στην ΤΠΔ για τον συμβατικό σιδηρόδρομο, ορίζονται πέραν των ανωτέρω Κατηγοριών Ι, ΙΙ, ΙΙΙ και τέσσερεις πρόσθετες κατηγορίες γραμμών: Κατηγορία IV: Νέες κύριες γραμμές των διευρωπαϊκών δικτύων (New core TEN line) Κατηγορία V: Αναβαθμισμένες κύριες γραμμές των διευρωπαϊκών δικτύων (Upgraded core TEN line) Κατηγορία VI: Νέες άλλες γραμμές των διευρωπαϊκών δικτύων (New other TEN line) Κατηγορία VII: Αναβαθμισμένες άλλες γραμμές των διευρωπαϊκών δικτύων (Upgraded other TEN line) 16
Ισχύοντες Τεχνικοί Κανόνες Οι ισχύοντες τεχνικοί κανόνες πρέπει να είναι ΤΠΔ είτε, Εθνικοί Τεχνικοί Κανόνες 17
3. ΤΟ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΤΠΔ ΣΙΔ/ΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ 18
Δομικά υποσυστήματα Ενέργεια Υποδομή Τηλεπληροφορική Λειτουργικά υποσυστήματα Συντήρηση 19 Έλεγχος χειρισμός Σημ/ση Τροχαίο υλικό Διεξαγωγή Διαχείριση Κυκλοφορίας
Στοιχεία διαλειτουργικότητας Σιδ/χιά Αλλαγή τροχιάς Στρωτήρας Υποδομή Εφοδιασμός Με νερό Σύνδεσμος 20
5. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΤΠΔ Οι ΤΠΔ θέτουν τους όρους που πρέπει να πληρούν τα στοιχεία διαλειτουργικότητας καθώς και τη διαδικασία που πρέπει να τηρείται για την πιστοποίηση της συμμόρφωσης προς τις αυτές. 26
Ισχύουσες ΤΠΔ Από το 2002 ισχύουν οι Τεχνικές Προδιαγραφές Διαλειτουργικότητας (ΤΠΔ) για τον σιδηρόδρομο υψηλών ταχυτήτων. Από το 2011 εκδόθηκαν και ισχύουν οι ΤΠΔ του συμβατικού σιδηροδρόμου Οι ισχύουσες ΤΠΔ για τον σιδηρόδρομο υψηλών ταχυτήτων και τον συμβατικό σιδηρόδρομο εκδόθηκαν κωδικοποιημένες την 1-7-08 από την ΔΓ της ΕΔΙΣΥ Α.Ε. με (βλ. και www.inforail-ose.gr). 27
28
Εφαρμογή των ΤΠΔ Τα υποσυστήματα πρέπει να είναι σύμφωνα προς τις ΤΠΔ που ισχύουν κατά τη στιγμή της θέσης σε λειτουργία, της ανακαίνισης ή της αναβάθμισής τους σύμφωνα με την Οδηγία 2008/57. Η εν λόγω συμμόρφωση διατηρείται συνεχώς καθ όλη τη χρήση κάθε υποσυστήματος. Τα κράτη μέλη δεν υποχρεούνται να εφαρμόζουν τις ΤΠΔ στην περίπτωση έργων που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο εξέλιξης ή που υπόκεινται σε σύμβαση υπό εκτέλεση κατά το χρόνο δημοσίευσης της σχετικής δέσμης ΤΠΔ. 29
ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΤΠΔ Τα κράτη μέλη δεν υποχρεούνται να εφαρμόζουν μία ή περισσότερες ΤΠΔ σύμφωνα με το άρθρο 9 της Οδηγίας 2008/57 στις περιπτώσεις που αναφέρονται κατωτέρω όταν δεν υπάρχουν σχετικές ειδικές περιπτώσεις 30
31 Περιπτώσεις που δικαιολογούν παρεκκλίσεις: α) για έργο νέου υποσυστήματος, ανακαίνισης ή αναβάθμισης υφισταμένου υποσυστήματος που βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο εξέλιξης ή αποτελεί αντικείμενο υπό εκτέλεση σύμβασης κατά τη δημοσίευση των εν λόγω ΤΠΔ ΠΡΟΣΟΧΗ: εντός ενός έτους από την έναρξη ισχύος κάθε ΤΠΔ, κάθε κράτος μέλος κοινοποιεί στην Επιτροπή κατάλογο έργων στην επικράτειά του τα οποία ευρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο εξέλιξης. β) για έργο ανακαίνισης ή αναβάθμισης υφισταμένου υποσυστήματος, όταν το περιτύπωμα, το εύρος τροχιάς ή η απόσταση μεταξύ των αξόνων των τροχιών, ή η τάση της ηλεκτρικής τροφοδότησης που προβλέπονται στις εν λόγω ΤΠΔ είναι ασύμβατα με εκείνα του υφισταμένου υποσυστήματος γ).
δ) για κάθε έργο ανακαίνισης, επέκτασης ή αναβάθμισης υφισταμένου υποσυστήματος, όταν η εφαρμογή των εν λόγω ΤΠΔ διακυβεύει την οικονομική βιωσιμότητα του έργου ή/και τη συνοχή του σιδηροδρομικού συστήματος του κράτους μέλους ε) όταν, μετά από ατύχημα ή φυσική καταστροφή, οι προϋποθέσεις ταχείας αποκατάστασης του δικτύου δεν επιτρέπουν τεχνικώς ή οικονομικώς τη μερική ή ολική εφαρμογή των αντίστοιχων ΤΠΔ 32
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ Οι βασικές απαιτήσεις καθορίζουν τα αναγκαία στοιχεία για την προστασία του δημοσίου συμφέροντος. Είναι υποχρεωτικές, και στην αγορά επιτρέπεται η τοποθέτηση μόνο προϊόντων συμμορφωμένων με αυτές Η τήρηση των βασικών απαιτήσεων αποτελεί προαπαιτούμενο για να είναι δυνατό να τεθεί σε χρήση ένα δομικό υποσύστημα (άρθρο 4 παράγραφος 1) Οι βασικές απαιτήσεις καθορίζονται στο Παράρτημα ΙΙΙ της Οδηγίας 2008/57 και διακρίνονται σε: 1. Γενικές απαιτήσεις: ασφάλεια αξιοπιστία και διαθεσιμότητα υγεία προστασία του περιβάλλοντος τεχνική συμβατότητα 2. Ειδικές απαιτήσεις για κάθε υποσύστημα (βλ. Παράρτημα ΙΙΙ της Οδηγίας 2008/57) 33
ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ Ελάχιστο περιτύπωμα της υποδομής Ελάχιστη ακτίνα καμπυλότητας Εύρος των σιδηροτροχιών Ελάχιστο μήκος των κρηπιδωμάτων (αποβαθρών) Ύψος των κρηπιδωμάτων Τάση τροφοδότησης Χαρακτηριστικά του ERTMS Φορτίο κατ' άξονα Μέγιστο μήκος των τρένων Περιτύπωμα του τροχαίου υλικού Οριακά χαρακτηριστικά σχετικά με τους εξωτερικούς θορύβους κλπ 34
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΔΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ CE Δήλωση πιστότητας CE ή καταλληλότητας χρήσης ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ Δήλωση επαλήθευσης ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 35
Διαδικασία για τη δήλωση πιστότητας ή καταλληλότητας χρήσης "CE" Για να συντάξει τη δήλωση πιστότητας "CE" ή καταλληλότητας χρήσης ενός στοιχείου διαλειτουργικότητας (declaration of verification), ο κατασκευαστής ή ο εγκατεστημένος στην Κοινότητα αντιπρόσωπός του εφαρμόζει τις διατάξεις που προβλέπονται στις σχετικές ΤΠΔ. Η αξιολόγηση της πιστότητας ή της καταλληλότητας χρήσης ενός στοιχείου διαλειτουργικότητας πραγματοποιείται από το κοινοποιημένο οργανισμό στον οποίο έχει υποβάλει σχετική αίτηση ο κατασκευαστής ή αντιπρόσωπός του εγκατεστημένος στην Κοινότητα, διαφορετικά οι υποχρεώσεις αυτές βαρύνουν κάθε άλλον που τοποθετεί το στοιχείο διαλειτουργικότητας στην αγορά 39
Τις ίδιες υποχρεώσεις υπέχει, σε ό,τι αφορά την παρούσα Οδηγία, και εκείνος ο οποίος συναρμολογεί στοιχεία διαλειτουργικότητας ή μέρος στοιχείων διαλειτουργικότητας διαφόρων προελεύσεων ή κατασκευάζει τα στοιχεία διαλειτουργικότητας για ιδία χρήση. Παράδειγμα: Για την δήλωση πιστότητας "CE" ή καταλληλότητας χρήσης στρωτήρων Β70 για ένα έργο που εμπίπτει στην εφαρμογή των ΤΠΔ, ο κατασκευαστής του στρωτήρα αιτείται στον Κοινοποιημένο Οργανισμό την έκδοση σχετικού πιστοποιητικού. Εάν ο κατασκευαστής δεν υποβάλει αίτηση, υποχρέωση έχει ο ανάδοχος του έργου που τοποθετεί τους στρωτήρες. 40
Υποσυστήματα: Πιστότητα ή καταλληλότητα χρήσης υποσυστημάτων Τα υποσυστήματα που συγκροτούν το σιδηροδρομικό σύστημα πρέπει να υπόκεινται σε διαδικασία επαλήθευσης η διαδικασία επιτρέπει στις αρμόδιες αρχές, που εγκρίνουν τη θέση σε λειτουργία, να βεβαιώνονται ότι, στο στάδιο του σχεδιασμού, της κατασκευής και της θέσης σε λειτουργία, το αποτέλεσμα είναι σύμφωνο προς τις ισχύουσες κανονιστικές, τεχνικές και λειτουργικές διατάξεις 41
Διαδικασία επαλήθευσης υποσυστημάτων "CE" Σε περίπτωση Εθνικών Κανόνων η διαδικασία γίνεται από Ορισμένο Οργανισμό (Designated Body) 3 3 1 2 42
Πιστοποιητικό Ο κοινοποιημένος οργανισμός ο οποίος είναι αρμόδιος για την επαλήθευση "CE" αξιολογεί τη μελέτη και την παραγωγή του υποσυστήματος και συντάσσει το πιστοποιητικό επαλήθευσης που προορίζεται για τον αιτούντα O αιτών, με τη σειρά του, συντάσσει τη δήλωση επαλήθευσης "CE" που προορίζεται για την εποπτεύουσα αρχή του κράτους μέλους όπου βρίσκεται ή/και έχει τεθεί σε χρήση το υποσύστημα. τη δήλωση επαλήθευσης συνοδεύει τεχνικός φάκελος 43
Τεχνικός φάκελος Ο τεχνικός φάκελος ο οποίος συνοδεύει τη δήλωση επαλήθευσης πρέπει να περιλαμβάνει τα ακόλουθα: για την υποδομή: σχέδια των τεχνικών έργων, πρακτικά παραλαβής των έργων εκσκαφής και του οπλισμού, εκθέσεις δοκιμών και ελέγχου για το σκυρόδεμα κ.λ.π., για τα λοιπά υποσυστήματα: κατασκευαστικά γενικά σχέδια και σχέδια λεπτομερειών που τηρήθηκαν, ηλεκτρολογικά και υδραυλικά διαγράμματα, διαγράμματα κυκλωμάτων χειρισμού, περιγραφή των συστημάτων πληροφορικής και των αυτοματισμών, οδηγίες λειτουργίας και συντήρησης κ.λπ., κατάλογο των στοιχείων διαλειτουργικότητας τα οποία είναι ενσωματωμένα στο υποσύστημα, αντίγραφα των δηλώσεων πιστότητας "CE" ή καταλληλότητας χρήσης, κλπ 44
Επιτήρηση Σκοπός της επιτήρησης "CE" είναι να εξασφαλιστεί ότι, κατά τη διάρκεια της κατασκευής του υποσυστήματος, τηρήθηκαν οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τον τεχνικό φάκελο. Ο κοινοποιημένος οργανισμός ο επιφορτισμένος με την επαλήθευση της εκτέλεσης πρέπει να έχει συνεχώς πρόσβαση στα εργοτάξια, στα εργοστάσια, στους χώρους αποθήκευσης και, εάν συντρέχει λόγος, προκατασκευής, στις εγκαταστάσεις δοκιμών και εν γένει σε όλους τους χώρους στους οποίους μπορεί να κρίνει αναγκαία την πρόσβασή του για την εκτέλεση της αποστολής του. Ο αιτών οφείλει να του παραδίδει ή να φροντίζει να του παραδίδονται όλα τα αναγκαία για το σκοπό αυτό έγγραφα, και ιδίως τα σχέδια εκτέλεσης και ο τεχνικός φάκελος που αφορούν το υποσύστημα. κλπ 45
Συντήρηση υποσυστημάτων Ο διαχειριστής υποδομής οφείλει να προβλέπει για κάθε γραμμή υψηλών ταχυτήτων πρόγραμμα συντήρησης του υποσυστήματος Ο κοινοποιημένος οργανισμός πρέπει να επιβεβαιώνει ότι υφίσταται πρόγραμμα συντήρησης και πρέπει να περιλαμβάνει αντίγραφο του προγράμματος συντήρησης στον τεχνικό φάκελο. 47
Διαδικασία πιστοποίησης για νέα υποσυστήματα (Δήλωση επαλήθευσης CE) 48
ΘΕΣΗ ΣΕ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Τα υποσυστήματα να μπορούν να τίθενται σε χρήση μόνον εάν έχουν μελετηθεί, κατασκευαστεί και εγκατασταθεί κατά τρόπο που να ικανοποιεί τις σχετικές με αυτά βασικές απαιτήσεις όταν ενσωματώνονται στο σιδηροδρομικό σύστημα. Ειδικότερα, τα κράτη μέλη ελέγχουν: την τεχνική συμβατότητα των εν λόγω υποσυστημάτων προς το σύστημα στο οποίο ενσωματώνονται, την ασφαλή ενσωμάτωση των εν λόγω υποσυστημάτων σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 3 και το άρθρο 6 παράγραφος 3 της Οδηγίας 2004/49/ΕΚ. Τα Κ-Μ πριν χορηγήσουν έγκριση θέσης σε χρήση, πρέπει να επαληθεύουν πως τα υποσυστήματα θα είναι σε θέση να λειτουργούν και να συντηρούνται σύμφωνα με τους κανόνες λειτουργίας και συντήρησης που προβλέπονται στη σχετική ΤΠΔ. 49
Έγκριση θέσης σε χρήση όσον αφορά υποσύστημα απαιτείται για όλα τα μέρη του σιδηροδρομικού συστήματος: γραμμές ΔΕΔ-Μ και γραμμές εκτός ΔΕΔ-Μ, γραμμές υψηλών ταχυτήτων ή συμβατικές γραμμές Η έγκριση είναι μια διαδικασία που πρέπει να επιτελείται πριν από τη θέση σε χρήση. Κατά τις διατάξεις του άρθρου 15 προβλέπεται ότι η συνέχιση της τήρησης των βασικών απαιτήσεων επιτηρείται στο πλαίσιο εποπτείας των συστημάτων διαχείρισης της ασφάλειας (ΣΔΑ) των ΣΕ ή των ΔΥ, δυνάμει της οδηγίας 2004/49/ΕΚ. ΕΓΚΡΙΣΗ ΘΕΣΗΣ ΣΕ ΧΡΗΣΗ ΘΕΣΗ ΣΕ ΧΡΗΣΗ 50
ΘΕΣΗ ΣΕ ΧΡΗΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ Η ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ Σε περίπτωση ανακαίνισης ή αναβάθμισης, ο αναθέτων φορέας ή ο κατασκευαστής υποβάλλει στο οικείο κράτος μέλος φάκελο με περιγραφή του έργου. Το κράτος μέλος εξετάζει τον φάκελο αυτό και αποφασίζει, λαμβάνοντας υπόψη τη στρατηγική υλοποίησης που εμφαίνεται στη σχετική ΤΠΔ, κατά πόσον η έκταση των εργασιών δικαιολογεί την έκδοση νέας έγκρισης για θέση σε λειτουργία κατά την έννοια της Οδηγίας 2008/57. Η νέα αυτή έγκριση για θέση σε λειτουργία απαιτείται κάθε φορά που το συνολικό επίπεδο ασφάλειας του θεωρουμένου υποσυστήματος μπορεί να επηρεασθεί αρνητικά από τις προβλεπόμενες εργασίες. Εφόσον απαιτείται νέα έγκριση, το κράτος μέλος αποφασίζει σε ποίο βαθμό πρέπει να εφαρμοστούν στο έργο οι ΤΠΔ. 51
Θέση σε χρήση υφιστάμενων υποσυστημάτων μετά από ανακαίνιση η αναβάθμιση 52
53 Θέση σε χρήση δομικών υποσυστημάτων
54 Οι εμπλεκόμενοι στην διαδικασία πιστοποίησης
Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΟΝ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟ
Διαλειτουργικότητα Ασφάλεια (Οδηγίες 2008/57 & 2004/49) Η συνέχιση της τήρησης των βασικών απαιτήσεων επιτηρείται στο πλαίσιο εποπτείας των συστημάτων διαχείρισης της ασφάλειας (ΣΔΑ) (Οδηγία 2004/49/ΕΚ, ΠΔ 160/2007) Σε γενικές γραμμές, η οδηγία 2008/57/ΕΚ ρυθμίζει τα τεχνικά χαρακτηριστικά (κυρίως τη μελέτη, την παραγωγή και τις τελικές δοκιμές) των υποσυστημάτων και οχημάτων, καθώς και τη διαδικασία έγκρισής τους για θέση σε χρήση, ενώ η οδηγία 2004/49/ΕΚ διέπει τις οντότητες που τα χρησιμοποιούν, τα λειτουργούν και τα συντηρούν 56
57 Α. Το θεσμικό πλαίσιο
Η πολιτική της ΕΕ και η ασφάλεια του σιδ/κού συστήματος 1991: Οδηγία 91/440 - δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς υπηρεσιών σιδηροδρομικών μεταφορών Ενιαία αγορά Τεχνικό επίπεδο Ασφάλεια ΤΠΔ Οδηγία 2004/49 58
Η πολιτική της ΕΕ και η ασφάλεια του σιδ/κού συστήματος 1991: Οδηγία 91/440 - δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς υπηρεσιών σιδηροδρομικών μεταφορών Ενιαία αγορά Τεχνικό επίπεδο Ασφάλεια ΤΠΔ Οδηγία 2004/49 59
Η πολιτική της ΕΕ και η ασφάλεια του σιδ/κού συστήματος Η ασφάλεια είναι ένα από τα δυνατά σημεία του σιδηροδρόμου (το αναγνωρίζει η Οδηγία για την ασφάλεια) Τα πρότυπα ασφάλειας είναι πολύ υψηλού επιπέδου Η ασφάλεια είναι συστατικό στοιχείο της σιδηροδρομικής κουλτούρας (μολονότι όχι στον ίδιο βαθμό σε όλα τα δίκτυα) Τους 2 τελευταίους αιώνες θεσπίσθηκαν προοδευτικά όλο και αυστηρότεροι κανόνες ασφάλειας (τεχνολογικοί, λειτουργίας) Διδάγματα από ατυχήματα 60
Η ασφάλεια στον σιδηρόδρομο είναι όμως και ένας φραγμός (για την ενιαία αγορά)!!! Τα διαφορετικά πρότυπα ασφάλειας στα δίκτυα αποτελούν ένα «εικονικό φραγμό» για διεθνή δρομολόγια Διαφορετικού επιπέδου πρότυπα Αλληλοσυγκρουόμενες απαιτήσεις ασφάλειας Διαφορετικές μέθοδοι και αρχές για την διαχείριση της ασφάλειας Διαφορετικοί κανόνες στα διάφορα δίκτυα 61
62 Και έτσι γεννήθηκε η Οδηγία για την Ασφάλεια
Η Οδηγία εισάγει: Μία κοινή προσέγγιση όσον αφορά ποιος κάνει τι (αρμόδια όργανα) τι κάνει ο καθένας (αρμοδιότητες) Λείπει το «πώς» 67
68 Οι εμπλεκόμενοι στην Ασφάλεια
Εθνική Αρχή Ασφάλειας ERA Ασφάλεια Διαχειριστής Υποδομής (ΟΣΕ) Σιδ/κή Επιχείρηση (ΤΡΑΙΝΟΣΕ) 69
Σήμερα θα εξετάσουμε Εθνική Αρχή Ασφάλειας ERA Ασφάλεια Διαχειριστής Υποδομής (ΟΣΕ) Σιδ/κή Επιχείρηση (ΤΡΑΙΝΟΣΕ) 70
Η υποχρέωση για το Σύστημα Διαχείρισης της Ασφάλειας Για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων, εφαρμόζεται ένα Σύστημα Διαχείρισης της Ασφάλειας ΣΔΑ (Safety Management System S.M.S.). Στις αρμοδιότητες του ΣΔΑ περιλαμβάνονται και τα θέματα μεταφοράς επικίνδυνων εμπορευμάτων (Οδηγία 96/49/ΕΚ όπως αντικατεστάθη με την Οδηγία 2008/68/ΕΚ). Στις αρμοδιότητες του SMS δεν περιλαμβάνονται τομείς που καλύπτονται από: Τις εθνικές απαιτήσεις όσον αφορά τις συνθήκες υγείας, ασφάλειας και κοινωνικών συνθηκών των εργαζομένων στο σιδηρόδρομο. Τα δικαιώματα των εργαζομένων και των χρηστών του σιδηροδρόμου 71
Β. Οι υποχρεώσεις για τους φορείς εκμετάλλευσης του σιδηροδρομικού συστήματος από την εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου Αφορά ΤΡΑΙΝΟΣΕ και ΟΣΕ 72
«Απόδειξη» ασφάλειας «Απόδειξη» ασφάλειας Διαχειριστής Υποδομής (ΟΣΕ) Σιδ/κή Επιχείρηση (ΤΡΑΙΝΟΣΕ) Έγκριση Ασφάλειας Πιστοποίηση Ασφάλειας 73
Υποχρεώσεις για την Σιδ/κή Επιχείρηση (ΤΡΑΙΝΟΣΕ) 74
Το πιστοποιητικό ασφάλειας Προκειμένου μία σιδηροδρομική επιχείρηση να αποκτήσει πρόσβαση στη σιδηροδρομική υποδομή, οφείλει να έχει λάβει πιστοποιητικό ασφάλειας. 75
Υποχρεώσεις για τον Διαχειριστή Υποδομής (ΟΣΕ) 77
Η Έγκριση Ασφάλειας για τον Διαχειριστή Υποδομής Κάθε Διαχειριστής Υποδομής έχει καίρια ευθύνη για τον ασφαλή σχεδιασμό, συντήρηση και λειτουργία του οικείου σιδηροδρομικού δικτύου 78
Για να έχει το δικαίωμα ο Διαχειριστής Υποδομής να διαχειρίζεται και να εκμεταλλεύεται την εθνική σιδηροδρομική υποδομή, οφείλει να λαμβάνει έγκριση ασφάλειας από την Αρχή. Η έγκριση ασφάλειας περιλαμβάνει έγκριση, η οποία επιβεβαιώνει: την αποδοχή του συστήματος διαχείρισης της ασφάλειας του διαχειριστή υποδομής και την αποδοχή των μέτρων που έχει λάβει ο Διαχειριστής Υποδομής προκειμένου να τηρούνται συγκεκριμένες προδιαγραφές, απαραίτητες για τον ασφαλή σχεδιασμό, συντήρηση και λειτουργία της σιδηροδρομικής υποδομής, συμπεριλαμβανομένης, εφόσον παρίσταται ανάγκη, της συντήρησης και λειτουργίας του συστήματος ελέγχου κυκλοφορίας και σηματοδότησης. 79
80 Το Σύστημα Διαχείρισης Ασφάλειας
81 Το σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας πρέπει να εξασφαλίζει τον έλεγχο όλων των κινδύνων, συμπεριλαμβανομένης της παροχής συντήρησης και της χρησιμοποίησης εργολάβων και τους κινδύνους που προκύπτουν από δραστηριότητες τρίτων.
Το σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας του διαχειριστή υποδομής λαμβάνει υπόψη τις συνέπειες της εκμετάλλευσης του δικτύου από διάφορες σιδηροδρομικές επιχειρήσεις και λαμβάνει μέτρα ώστε όλες οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις να ασκούν τις δραστηριότητές τους σύμφωνα με τις Τεχνικές Προδιαγραφές Διαλειτουργικότητας και τους Εθνικούς Κανόνες Ασφάλειας, καθώς και σύμφωνα με τους όρους που προβλέπονται από το Πιστοποιητικό ασφάλειας που έχουν λάβει. Το εν λόγω σύστημα καταρτίζεται επιπλέον με στόχο τον συντονισμό των διαδικασιών έκτακτης ανάγκης του διαχειριστή της υποδομής με όλες τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις που ασκούν δραστηριότητα στο τμήμα της υποδομής του. 82
Απαιτήσεις για το σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας Πρέπει να παρέχεται τεκμηρίωση για όλα τα τμήματα του συστήματος διαχείρισης της ασφάλειας, το οποίο περιγράφει κυρίως την κατανομή των αρμοδιοτήτων στο πλαίσιο της οργάνωσης του διαχειριστή της υποδομής ή της σιδηροδρομικής επιχείρησης. υποδεικνύει πώς διασφαλίζεται από τη διαχείριση ο έλεγχος στα διάφορα επίπεδα, πώς συμμετέχει το προσωπικό και οι εκπρόσωποί του σε όλα τα επίπεδα και πώς εξασφαλίζεται η συνεχής βελτίωση του συστήματος διαχείρισης της ασφάλειας. 83
Ο επικεφαλής του συστήματος διαχείρισης ασφάλειας Ο σιδηροδρομικός οργανισμός ορίζει ως επικεφαλής του συστήματος διαχείρισης ασφάλειας άτομο, το οποίο απασχολείται στις εγκαταστάσεις του σιδηροδρομικού οργανισμού με σχέση πλήρους απασχόλησης και έχει τουλάχιστον 5 χρόνια προϋπηρεσία στον σιδηροδρομικό τομέα, ώστε να διαθέτει επαρκή γνώση του σιδηροδρομικού συστήματος. Ο επικεφαλής του συστήματος διαχείρισης της ασφάλειας συντονίζει το σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας και έχει άμεση πρόσβαση στο διοικητικό συμβούλιο ή / και το διευθύνοντα σύμβουλο του σιδηροδρομικού οργανισμού. 84
Βασικά στοιχεία του συστήματος διαχείρισης της ασφάλειας Τα βασικά στοιχεία του συστήματος διαχείρισης της ασφάλειας είναι: πολιτική ασφάλειας εγκεκριμένη από τον διευθύνοντα σύμβουλο του Οργανισμού και κοινοποιημένη σε όλο το προσωπικό ποιοτικοί και ποσοτικοί στόχοι του οργανισμού για τη διατήρηση και την ενίσχυση της ασφάλειας, καθώς και σχέδια και διαδικασίες επίτευξης των στόχων διαδικασίες για τη συμμόρφωση προς τα υφιστάμενα, νέα και τροποποιημένα τεχνικά και λειτουργικά πρότυπα ή άλλες προϋποθέσεις σχετικές με προδιαγραφές που θεσπίζονται στο πλαίσιο: των ΤΠΔ ή των εθνικών κανόνων ασφαλείας, ή άλλων σχετικών κανόνων, ή αποφάσεων των αρχών, 85
86 διαδικασίες και μέθοδοι αξιολόγησης των κινδύνων και εφαρμογής μέτρων ελέγχου των κινδύνων κάθε φορά που, λόγω μεταβολής των όρων εκμετάλλευσης ή της εισαγωγής νέου υλικού, δημιουργούνται νέοι κίνδυνοι για την υποδομή ή τις σιδηροδρομικές δραστηριότητες εξασφάλιση προγραμμάτων κατάρτισης του προσωπικού και συστημάτων τα οποία διασφαλίζουν ότι διατηρείται η επάρκεια προσόντων του προσωπικού και εκτελούνται αναλόγως οι σχετικές αρμοδιότητες ρυθμίσεις για την παροχή επαρκούς πληροφόρησης στο πλαίσιο του οργανισμού και, όπου απαιτείται, μεταξύ οργανισμών που εκμεταλλεύονται την ίδια υποδομή διαδικασίες και μορφότυποι για τον τρόπο τεκμηρίωσης των πληροφοριών σχετικά με την ασφάλεια και καθορισμός διαδικασίας ελέγχου της μορφής των ζωτικής σημασίας πληροφοριών ασφάλειας
διαδικασίες για την εξασφάλιση της αναφοράς, διερεύνησης και ανάλυσης ατυχημάτων, συμβάντων, στοιχείων αποσοβηθέντων ατυχημάτων και άλλων επικίνδυνων περιστατικών, καθώς και της λήψης των απαραίτητων προληπτικών μέτρων εξασφάλιση σχεδίων δράσης και προειδοποίησης, καθώς και πληροφόρησης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, τα οποία έχουν συμφωνηθεί με τις αρμόδιες δημόσιες αρχές διατάξεις για περιοδικούς εσωτερικούς ελέγχους του συστήματος διαχείρισης της ασφάλειας. 87
Κατάρτιση-πιστοποίηση προσωπικού Στο άρθρο 13 του Π.Δ. 160 προβλέπονται μεταξύ των άλλων τα κάτωθι: Η κατάρτιση του προσωπικού του διαχειριστή υποδομής που έχει βασικά καθήκοντα ασφάλειας, των μηχανοδηγών και του προσωπικού συνοδείας των τρένων των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων, παρέχεται από τον Οργανισμό Σιδηροδρόμων Ελλάδος (ΟΣΕ Α.Ε.). Ο ΟΣΕ Α.Ε. οργανώνει τις υπηρεσίες εκπαίδευσης σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία και παρέχει αυτήν έναντι αμοιβής προς όλους τους ενδιαφερομένους χωρίς διακρίσεις, χορηγώντας την αντίστοιχη πιστοποίηση. 88
Ο Διαχειριστής Υποδομής και οι Σιδηροδρομικές επιχειρήσεις παραμένουν οι υπεύθυνοι για το επίπεδο των προσόντων και της κατάρτισης του προσωπικού τους που είναι επιφορτισμένο με την τήρηση της ασφαλείας. Ο ΟΣΕ ΑΕ υποχρεούται να πιστοποιηθεί για την εκπαίδευση που παρέχει. 89
Έκθεση ασφάλειας 90 Ο Διαχειριστής Υποδομής και οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις υποβάλλουν πριν από τις 30 Ιουνίου εκάστου έτους στην Αρχή, έκθεση ασφάλειας για το προηγούμενο ημερολογιακό έτος. Η εν λόγω έκθεση περιλαμβάνει: πληροφορίες για την επίτευξη των στόχων της επιχείρησης στον τομέα της ασφάλειας και για τα αποτελέσματα των προγραμμάτων ασφάλειας. την πρόοδο των εθνικών δεικτών ασφάλειας και των Κοινών Δεικτών Ασφάλειας, οι οποίοι ορίζονται στο άρθρο 29 παράρτημα I, εφόσον είναι συναφείς με την επιχείρηση που υποβάλλει την έκθεση. τα αποτελέσματα του εσωτερικού ελέγχου ασφάλειας. παρατηρήσεις για ανεπάρκειες και δυσλειτουργίες των σιδηροδρομικών υπηρεσιών και της διαχείρισης της υποδομής που ενδέχεται να ενδιαφέρουν την Αρχή.
Δικαιολογητικά για την έγκριση ασφάλειας διαχειριστή υποδομής 91 Για την έκδοση έγκρισης ασφάλειας μαζί με την αίτηση συνυποβάλλονται τα ακόλουθα: το εγχειρίδιο του συστήματος διαχείρισης της ασφάλειας, το οργανόγραμμα του οργανισμού του διαχειριστή υποδομής αρμοδίως εγκεκριμένο, όπου να περιλαμβάνονται οι οργανικές μονάδες που είναι αφιερωμένες στο σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας, παράβολο υπέρ του Δημοσίου ύψους 30.000 ευρώ, Υπεύθυνη δήλωση του ν. 1599/1986 από τον Διευθύνοντα Σύμβουλο του διαχειριστή υποδομής, στην οποία δηλώνεται ότι θεσπίστηκε το οικείο σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας, και ότι διαχειριστής υποδομής λαμβάνει τα μέτρα που προβλέπονται, τα στοιχεία του επικεφαλής του συστήματος διαχείρισης της ασφάλειας, καθώς και των επικεφαλής των τυχόν υπομονάδων και αναπληρωτών τους,
τον φάκελο των εγγράφων, ο οποίος είναι δομημένος στις ενότητες σχεδιασμός, συντήρηση και λειτουργία της υποδομής, και περιλαμβάνονται σε αυτόν: καθορισμό των μέσων για την - σε πραγματικό χρόνο - καταγραφή πληροφοριών, που αφορούν στη διαχείριση της κυκλοφορίας, περιλαμβανομένων των ελάχιστων δεδομένων που προβλέπονται στην ΤΠΔ «Διεξαγωγή και διαχείριση της κυκλοφορίας» του διευρωπαϊκού συμβατικού σιδηροδρομικού συστήματος» και στην ΤΠΔ «Λειτουργία» του διευρωπαϊκού σιδηροδρομικού συστήματος υψηλών ταχυτήτων, καθορισμό των διαδικασιών ελέγχου και επιτήρησης της διεξαγωγής της κυκλοφορίας σύμφωνα με την ΤΠΔ «Διεξαγωγή και διαχείριση της κυκλοφορίας» του διευρωπαϊκού συμβατικού σιδηροδρομικού συστήματος» και την ΤΠΔ «Λειτουργία» του διευρωπαϊκού σιδηροδρομικού συστήματος υψηλών ταχυτήτων, 92
93 καθορισμό των εντολών που πρέπει να δίνονται από το διαχειριστή υποδομής στους μηχανοδηγούς σε περιπτώσεις διαταραχής της λειτουργίας σύμφωνα με τις διατάξεις της ΤΠΔ «Διεξαγωγή και διαχείριση της κυκλοφορίας» του διευρωπαϊκού συμβατικού σιδηροδρομικού συστήματος» και της ΤΠΔ «Λειτουργία» του διευρωπαϊκού σιδηροδρομικού συστήματος υψηλών ταχυτήτων, καθορισμό των κατάλληλων μέτρων για την αντιμετώπιση των σεναρίων διαταραχής της λειτουργίας που έχουν προσδιοριστεί, περιλαμβανομένων των ελάχιστων απαιτήσεων, στην ΤΠΔ «Διεξαγωγή και διαχείριση της κυκλοφορίας» του διευρωπαϊκού συμβατικού σιδηροδρομικού συστήματος» και στην ΤΠΔ «Λειτουργία» του διευρωπαϊκού σιδηροδρομικού συστήματος υψηλών ταχυτήτων.
ΣΥΝΟΨΗ: Διαδικασία παραγωγής έργων ΜΕΛΕΤΗ, ΠΑΡΑΓΩΓΗ, ΤΕΛΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ (ΑΙΤΗΣΗ ΓΙΑ) ΕΓΚΡΙΣΗ ΓΙΑ ΘΕΣΗ ΣΕ ΧΡΗΣΗ ΘΕΣΗ ΣΕ ΧΡΗΣΗ ΤΠΔ, ΕΚ ΤΠΔ, ΕΚ ΣΔΑ ΣΔΑ 94 ΕΚ = Εθνικοί κανόνες ΣΔΑ = Σύστημα Διαχείρισης Ασφάλειας
ΜΕΛΕΤΗ, ΠΑΡΑΓΩΓΗ, ΤΕΛΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ Τεχνικά χαρακτηριστικά, Κανόνες επιχειρησιακοί, Κανόνες συντήρησης Τεχνική συμβατότητα Ασφαλής ενσωμάτωση ΕΓΚΡΙΣΗ ΓΙΑ ΘΕΣΗ ΣΕ ΧΡΗΣΗ ΘΕΣΗ ΣΕ ΧΡΗΣΗ Διαδικασίες ΣΔΑ Συμμόρφωση προς ΤΠΔ Συμμόρφωση προς Εθν. Κανόνες Εκτίμηση επικινδυνότητας Επιτήρηση από ΕΑΑ Έλεγχος από NoBo Έλεγχος από DeBo Έλεγχος από Οργανισμό Αξιολόγησης ΣΔΑ = Σύστημα Διαχείρισης Ασφάλειας ΕΑΑ = Εθνική Αρχή Ασφάλειας 95
96 Το ΣΔΑ της ΕΔΙΣΥ
Το ΣΔΑ της ΕΔΙΣΥ Εκπονήθηκε το 2008 Επικαιροποιήθηκε το 2012 97
98
99
Οι εμπλεκόμενοι στο ΣΔΑ και οι αρμοδιότητές τους 100
101 ΤΕΛΕΙΩΝΟΝΤΑΣ..
(Τι (ίσως) συμβεί σήμερα ) Τι συνέβη σήμερα;;; Ίσως μπερδευτήκατε.. Nobo SMS Εθνική Αρχή Ασφάλειας κλπ DeBo Δήλωση επαλήθευσης Θέση σε χρήση Έγκριση ασφάλειας 102
ΌΜΩΣ. προβληματισθήκατε Βρήκατε την άκρη του νήματος Συνεχίστε την μελέτη 103 Άς κτίσουμε τη γνώση!!!
104 Για ενημέρωση
105