Μετά το τέλος της μελέτης του 3ου κεφαλαίου, ο μαθητής θα πρέπει να είναι σε θέση: Να γνωρίζει ποιες ενώσεις είναι οξέα, βάσεις, άλατα και οξείδια.

Μετά το τέλος της μελέτης του 3ου κεφαλαίου, ο μαθητής θα πρέπει να είναι σε θέση: Να γνωρίζει ποιες ενώσεις είναι οξέα, βάσεις, άλατα και οξείδια. Να ονομάζει ανόργανες ενώσεις, όταν δίνεται ο μοριακός τύπος και να γράφει το μοριακό τύπο όταν δίνεται το όνομα της ένωσης. Να γνωρίζει ποιες κατηγορίες οξέων υπάρχουν καθώς και τις ιδιότητες που αποτελούν τον όξινο χαρακτήρα. Να γνωρίζει ποιες κατηγορίες βάσεων υπάρχουν καθώς και τις ιδιότητες που αποτελούν το βασικό χαρακτήρα. Να γνωρίζει τι είναι η κλίμακα του ph και τι τιμές ph μπορεί να πάρει ένα διάλυμα όταν είναι όξινο, ουδέτερο ή βασικό. Να γνωρίζει ποια οξείδια χαρακτηρίζονται όξινα, βασικά, ουδέτερα και να βρίσκει τον ανυδρίτη ενός οξέος ή μίας βάσης. Να γνωρίζει τις ιδιότητες των αλάτων. Να γνωρίζει τι είναι η ταχύτητα και τι η απόδοση μίας αντίδρασης, καθώς και τους παράγοντες από τους οποίους εξαρτώνται. Να γνωρίζει ποιες αντιδράσεις χαρακτηρίζονται οξειδοαναγωγικές και ποιες είναι οι κυριότερες κατηγορίες οξειδοαναγωγικών αντιδράσεων. Να γνωρίζει ποιες αντιδράσεις χαρακτηρίζονται μεταθετικές και ποιες είναι οι κυριότερες κατηγορίες μεταθετικών αντιδράσεων. Να γράφει σωστά τις χημικές εξισώσεις που περιγράφουν τις αντιδράσεις.

Οξέα - βάσεις - άλατα - οξείδια 56. Επαναλαμβάνουμε τη θεωρία Βήμα 1 ο Επαναλαμβάνουμε τη θεωρία Οξέα, χαρακτηρίζονται κατά τον Arrhenius οι υδρογονούχες ενώσεις που όταν διαλυθούν στο νερό δίνουν κατιόντα υδρογόνου (Η + ). Τα οξέα έχουν γενικό τύπο Η x A όπου: Α: Είναι αμέταλλο (F, Cl, Br, I, S) ή πολυατομικό ανιόν (ΝΟ 3, S 2 4...) x: Ο αριθμός οξείδωσης του Α. Κατηγορίες οξέων: Ανάλογα με τον αριθμό Η + που δίνει κάθε μόριό τους όταν διαλύεται στο νερό: α. Μονοπρωτικά (ή μονοβασικά): Δίνουν ένα Η + από κάθε μόριο οξέος. Δηλαδή έχουν τύπο ΗΑ, π.χ. ΗΝΟ 3(aq) H + (aq) + N 3 (aq) β. Διπρωτικά (ή διβασικά): Δίνουν δύο Η + από κάθε μόριο οξέος. Δηλαδή έχουν τύπο Η 2 Α: Η 2 S (aq) 2H + (aq) + S2 (aq) γ. Πολυπρωτικά (ή πολυβασικά): Δίνουν περισσότερα από δύο Η + από κάθε μόριο οξέος. Δηλαδή έχουν τύπο Η x Α με x > 2: π.χ. + 3- H P 3H + P 3 4 (aq) (aq) 4(aq) Ανάλογα με το αν περιέχουν οξυγόνο στο μόριό τους: α. Οξυγονούχα οξέα: Είναι τα οξέα που περιέχουν οξυγόνο στο μόριό τους. Δηλαδή, το Α είναι οξυγονούχο πολυατομικό ανιόν, π.χ. ΗΝΟ 3 β. Μή οξυγονούχα οξέα: Είναι τα οξέα που δεν περιέχουν οξυγόνο στο μόριό τους. Δηλαδή το Α είναι αμέταλλο ή κυάνιο. π.χ. ΗCl Ανάλογα με το αν ιοντίζονται πλήρως ή μερικώς: α. Ισχυρά οξέα: Είναι τα οξέα που ιοντίζονται πλήρως. Δηλαδή όταν διαλύονται στο νερό, όλα τα μόρια του οξέος μετατρέπονται σε ιόντα, π.χ. HBr β. Ασθενή οξέα: Είναι τα οξέα που ιοντίζονται μερικώς. Δηλαδή όταν διαλύονται στο νερό, στο διάλυμα συνυπάρχουν μόρια του οξέος και ιόντα. π.χ. H 2 S Ονοματολογία οξέων: α. Αν το οξύ είναι μη οξυγoνούχο, το όνομα του Η x A είναι: υδρο + όνομα Α π.χ. HCl: υδροχλώριο και HBr: υδροβρώμιο Τα υδατικά διαλύματα αυτών των οξέων ονομάζονται: υδρο + όνομα Α + ικό οξύ, π.χ. HCl (aq) : υδροχλωρικό οξύ

Χημεία Α Λυκείου Βήμα 1 ο Επαναλαμβάνουμε τη θεωρία 57. β. Αν το οξύ είναι οξυγoνούχο, το όνομα του Η x A είναι: όνομα Α + οξύ π.χ. HΝΟ 3 : νιτρικο οξύ και Η 3 : φωσφορικό οξύ Βάσεις, χαρακτηρίζονται κατά τον Arrhenius οι ενώσεις που όταν διαλύονται στο νερό διΐστανται και δίνουν ανιόντα υδροξειδίου (ΟΗ ). Οι βάσεις έχουν γενικό τύπο Μ(ΟΗ) x όπου: Μ: είναι μέταλλο x: ο αριθμός οξείδωσης του Μ(x 3). Στις βάσεις ανήκει και η Αμμωνία (ΝΗ 3 ) η οποία είναι ομοιοπολική ένωση και δεν ακολουθεί τον γενικό τύπο. Όταν διαλύεται στο νερό ιοντίζεται και δίνει ανιόντα υδροξειδίου (ΟΗ ): ΝΗ 3(aq) (l) NH + 4(aq) + H (aq) Κατηγορίες βάσεων: Ανάλογα με τον αριθμό ΟΗ που δίνει κάθε μόριό τους όταν διαλύεται στο νερό: α. Μονοϋδροξυλικές (ή μονόξινες): Δίνουν ένα ΟΗ από κάθε μόριο βάσης. Δηλαδή έχουν τύπο ΜΟΗ: π.χ. NaH (aq) Na + + (aq) H (aq) β. Πολυυδροξυλικές (ή πολυόξινες): Δίνουν περισσότερα από 1 ΟΗ από κάθε μόριο βάσης. Δηλαδή έχουν τύπο Μ(ΟΗ) x, x > 1: 3 + π.χ. Fe(H) Fe + 3H 3 (aq) (aq) (aq) Ανάλογα με το άν διίστανται πλήρως ή μερικώς: α. Ισχυρές βάσεις: Είναι οι βάσεις που διίστανται πλήρως, π.χ. Ba(H. β. Ασθενείς βάσεις: Είναι οι βάσεις που δεν μετατρέπονται πλήρως σε ιόντα κατά την διάλυσή τους στο νερό, π.χ. ΝΗ 3. νοματολογία βάσεων: Το όνομα της βάσης Μ(ΟΗ) x είναι: υδροξείδιο + όνομα Μ π.χ. ΚΟΗ: υδροξείδιο του καλίου Όταν το μέταλλο έχει περισσότερους από ένα αριθμό οξείδωσης, αυτός δηλώνεται με ένα λατινικό αριθμό στο τέλος του ονόματος. π.χ. Fe(H) 3 : υδροξείδιο του σιδήρου ΙΙΙ Ιδιότητες οξέων ή όξινος χαρακτήρας: Οι κοινές ιδιότητες των υδατικών διαλυμάτων των οξέων είναι: α. Έχουν ξινή γεύση. β. Αλλάζουν το χρώμα των δεικτών. γ. Αντιδρούν με ορισμένα μέταλλα και παράγεται αλάτι ενώ ταυτόχρονα απελευθερώνεται αέριο υδρογόνο: δ. Αντιδρούν με βάσεις, η αντίδραση ονομάζεται εξουδετέρωση. ε. Άγουν το ηλεκτρικό ρεύμα. Τα οξέα είναι ηλεκτρολύτες, γι αυτό και τα υδατικά τους διαλύματα επιτρέπουν τη διέλευση του ηλεκτρικού ρεύμα-

Οξέα - βάσεις - άλατα - οξείδια 58. Επαναλαμβάνουμε τη θεωρία Βήμα 1 ο τος. Κατά την ηλεκτρόλυση διαλύματος οξέος, απελευθερώνεται στο αρνητικό ηλεκτρόδιο (κάθοδος) αέριο υδρογόνο. Οι παραπάνω κοινές ιδιότητες οφείλονται στα κατιόντα υδρογόνου που υπάρχουν σε όλα τα υδατικά διαλύματα των οξέων. Ιδιότητες βάσεων ή βασικός χαρακτήρας: Οι κοινές ιδιότητες των υδατικών διαλυμάτων των βάσεων είναι: α. Έχουν καυστική γεύση και σαπωνοειδή αφή. β. Αλλάζουν το χρώμα των δεικτών. γ. Αντιδρούν με οξέα, η αντίδραση ονομάζεται εξουδετέρωση. δ. Άγουν το ηλεκτρικό ρεύμα. Οι βάσεις είναι ηλεκτρολύτες, γι αυτό και τα υδατικά τους διαλύματα επιτρέπουν τη διέλευση του ηλεκτρικού ρεύματος. Κατά την ηλεκτρόλυση διαλύματος βάσεως, απελευθερώνεται στο αθετικό ηλεκτρόδιο (άνοδος) αέριο οξυγόνο. Οι παραπάνω κοινές ιδιότητες οφείλονται στα ανιόντα υδροξειδίου που υπάρχουν σε όλα τα υδατικά διαλύματα των βάσεων. ph (πε - χα): Σε όλα τα υδατικά διαλύματα συνυπάρχουν κατιόντα Η + και ανιόντα ΟΗ. Αν ένα διάλυμα είναι όξινο ή βασικό εξαρτάται από τις ποσότητες των ιόντων αυτών: Όξινο δ/μα: Η + > ΟΗ Βασικό δ/μα: Η + < ΟΗ Ουδέτερο δ/μα: Η + = ΟΗ Για να μετρήσουμε την οξύτητα ή τη βασικότητα ενός διαλύματος χρησιμοποιούμε την κλίμακα του ph. Οι τιμές του pη για υδατικά διαλύματα θερμοκρασίας 25 o C είναι από 0 έως 14. Όταν: Όξινο δ/μα: pη < 7 Βασικό δ/μα: pη > 7 Ουδέτερο δ/μα: pη = 7 Όσο μικρότερη είναι η τιμή του ph τόσο πιο όξινο είναι το διάλυμα. Όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του ph τόσο πιο βασικό είναι το διάλυμα. Κατά την αραίωση ενός διαλύματος, δηλαδή κατά την προσθήκη διαλύτη, το ph του διαλύματος τείνει πρός το 7, ανεξάρτητα από το αν αυτό είναι όξινο ή βασικό. Οξείδια, είναι οι δυαδικές ενώσεις των στοιχείων με το οξυγόνο. Τα οξείδια έχουν γενικό τύπο Σ 2 Ο x όπου: Σ: Κάποιο στοιχείο, μέταλλο ή αμέταλλο και Χ: Ο αριθμός οξείδωσης του Σ. νοματολογία οξειδίων: Το όνομα ενός οξειδίου Σ 2 Ο x είναι: οξείδιο του Σ, π.χ. Ca: οξείδιο του ασβεστίου Όταν έχουμε οξείδιο μετάλλου με πολλούς αριθμούς οξείδωσης, τότε αυτός δηλώνεται με έναν λατινικό αριθμό στο τέλος του ονόματος: π.χ. Fe: οξείδιο του σιδήρου ΙΙ.

Χημεία Α Λυκείου Βημα 2 ο Επαναλαμβάνουμε τις ασκήσεις κλειδιά 59. Όταν ένα αμέταλλο στοιχείο έχει πολλούς αριθμούς οξείδωσης, σχηματίζει διάφορα οξείδια, τα οποία διακρίνονται με πρόταξη στο όνομά τους του αριθμιτικού μονο-, δι-, τρι-, κ.λπ. που δηλώνει τον αριθμό των ατόμων του οξυγόνου, π.χ. Ν 2 Ο 3 : τριοξείδιο του αζώτου. Κατηγορίες οξειδίων: α. Όξινα οξείδια (ή ανυδρίτες οξέων): Είναι κυρίως οξείδια αμετάλλων και μπορούν θεωρητικά να προέλθουν από τα αντίστοιχα οξυγονούχα οξέα με πλήρη -H αφυδάτωση, π.χ. 2 HS 2 4 S Άρα το S 3 3 είναι ανυδρίτης του Η 2. Τα όξινα οξείδια έχουν χημική συμπεριφορά ανάλογη με τα οξέα των οποίων είναι ανυδρίτες. β. Βασικά οξείδια (ή ανυδρίτες βάσεων): Είναι οξείδια μετάλλων και μπορούν θεωρητικά να προέλθουν από τις αντίστοιχες βάσεις με πλήρη αφυδάτωση, -H2 π.χ. Ca(H Ca Άρα το Ca είναι ανυδρίτης του Ca(H. Τα βασικά οξείδια έχουν χημική συμπεριφορά ανάλογη με τις βάσεις των οποίων είναι ανυδρίτες. γ. Επαμφοτερίζοντα οξείδια: Είναι τα οξείδια που μπορούν να συμπεριφέρονται και σαν όξινα (παρουσία βάσης) και σαν βασικά (παρουσία οξέος), π.χ. Ζn, Al 2 3, Pb, Sn. Άλατα είναι ιοντικές ενώσεις που περιέχουν κατιόν Μ (μέταλλο ή πολυατομικό κατιόν) και ανιόν Α (αμέταλλο πλήν του Ο 2- ή πολυατομικό ανιόν πλην του ΟΗ ). Τα άλατα έχουν γενικό τύπο Μ ψ Α x όπου: Μ x+ : κατιόν μετάλλου ή πολυατομικό κατιόν (ΝΗ 4+ ). Α ψ- : ανιόν αμετάλλου (πλήν του Ο 2 ) ή πολυατομικό ανιόν (πλην του ΟΗ ). νοματολογία αλάτων: α. Αν το άλας είναι μη οξυγoνούχο, το όνομα του Μ ψ A x είναι: όνομα Α - ούχο(ς) + όνομα Μ, π.χ. ΝaCl: χλωριούχο νάτριο β. Αν το άλας είναι οξυγoνούχο, το όνομα του Μ ψ A x είναι: όνομα Α + όνομα Μ, π.χ. ΚΜn 4 : υπερμαγγανικό κάλιο Όταν το μέταλλο έχει πολλούς αριθμούς οξείδωσης, αυτός δηλώνεται με ένα λατινικό αριθμό στο τέλος του ονόματος, π.χ. FeS: θειούχος σίδηρος ΙΙ. Ιδιότητες αλάτων: α. Είναι στερεά με υψηλά σημεία τήξης. β. Είναι ισχυροί ηλεκτρολύτες γ. Τα περισσότερα είναι ευδιάλυτα στο νερό. Χημικές αντιδράσεις ή χημικά φαινόμενα χαρακτηρίζονται οι μεταβολές στις οποίες από ορισμένα αρχικά σώματα (αντιδρώντα) δημιουργούνται νέα (προϊόντα) με διαφορετικές ιδιότητες.

Οξέα - βάσεις - άλατα - οξείδια 60. Επαναλαμβάνουμε τη θεωρία Βήμα 1 ο Χημικές εξισώσεις: Είναι ποιοτικές και ποσοτικές εκφράσεις των χημικών αντιδράσεων. Τα αντιδρώντα γράφονται στο πρώτο μέρος ενώ τα προϊόντα γράφονται στο δεύτερο: Αντιδρώντα Προϊόντα Για να είναι σωστή μια χημική εξίσωση πρέπει: α. Να παριστάνει ένα πραγματοποιήσιμο χημικό φαινόμενο. β. Το είδος και ο αριθμός των ατόμων ενός στοιχείου που υπάρχει στα αντιδρώντα να υπάρχει και στα προϊόντα. γ. Να υπάρχει ισότητα ηλεκτρικών φορτίων στα αντιδρώντα και στα προϊόντα. Για να εξασφαλίσουμε ότι ο αριθμός των ατόμων κάθε στοιχείου είναι ίδιος στα αντιδρώντα και στα προϊόντα, σημειώνουμε συντελεστές στα δύο μέρη της εξίσωσης. π.χ. Ν 2(g) + 3H 2(g) 2NH 3(g) 1 μόριο Ν 2 και 3 μόρια Η 2 δίνουν 2 μόρια ΝΗ 3 Ταχύτητα αντίδρασης ορίζεται η μεταβολή της συγκέντρωσης ενός από τα αντιδρώντα ή τα προϊόντα στη μονάδα του χρόνου. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα μίας αντίδρασης είναι: α. Η συγκέντρωση των αντιδρώντων: Αύξηση της συγκέντρωσης προκαλεί αύξηση της ταχύτητας της αντίδρασης. β. Η θερμοκρασία: Όσο μεγαλύτερη είναι η θερμοκρασία στην οποία πραγματοποιείται η αντίδραση, τόσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητά της. γ. Οι καταλύτες: Καταλύτες ονομάζονται σώματα που με την παρουσία τους αυξάνουν την ταχύτητα μιας αντίδρασης, χωρίς να καταναλώνονται. δ. Επιφάνεια επαφή των στερεών αντιδρώντων σωμάτων: Όταν αυξηθεί η επιφάνεια επαφής του στερεού αντιδρώντος σώματος, αυξάνεται και η ταχύτητα της αντίδρασης. ε. Η πίεση: Η ταχύτητα της αντίδρασης εξαρτάται από την πίεση όταν κάποιο από τα αντιδρώντα είναι αέριο. Αύξηση της πίεσης συνεπάγεται αύξηση της ταχύτητας. Ενδόθερμες αντιδράσεις ονομάζονται οι αντιδράσεις που απορροφούν θερμότητα από το περιβάλλον. Εξώθερμες αντιδράσεις ονομάζονται οι αντιδράσεις που ελευθερώνουν θερμότητα στο περιβάλλον. Απόδοση αντίδρασης είναι ο λόγος της ποσότητας ενός από τα προϊόντα που παίρνουμε στην πράξη, προς την ποσότητα που θα παίρναμε θεωρητικά.

Χημεία Α Λυκείου Βημα 2 ο Επαναλαμβάνουμε τις ασκήσεις κλειδιά 61. Οξειδοναναγωγικές είναι οι αντιδράσεις στις οποίες μεταβάλλεται ο αριθμός οξείδωσης ορισμένων από τα στοιχεία που συμμετέχουν. Οι οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες: α. Αντιδράσεις σύνθεσης: είναι οι αντιδράσεις στις οποίες δύο ή περισσότερες χημικές ουσίες ενώνονται και δίνουν μία χημική ένωση. π.χ. Η 2(g) + Cl 2(g) 2HCl (g) β. Αντιδράσεις αποσύνθεσης ή διάσπασης: είναι οι αντιδράσεις στις οποίες μία χημική ένωση διασπάται σε απλούστερες χημικές ουσίες (διάσπαση) ή στα στοιχεία της (αποσύνθεση). π.χ. 2ΚCl 3(s) 2KCl (s) + 3 2(g) γ. Αντιδράσεις απλής αντικατάστασης: είναι οι αντιδράσεις στις οποίες ένα στοιχείο (μέταλλο ή αμέταλλο) αντικαθιστά ένα άλλο που βρίσκεται σε μία ένωσή του. Πραγματοποιούνται σύμφωνα με τα παρακάτω γενικά σχήματα: 1. Αντικατάσταση μετάλλου ή υδρογόνου (Θ) από άλλο μέταλλο (Μ): Μ + ΘΑ ΜΑ + Θ 2. Αντικατάσταση αμέταλλου (Α ) από άλλο αμέταλλο (Α): Α + ΘΑ ΘΑ + Α Για να γίνει μία αντίδραση απλής αντικατάστασης θα πρέπει το Μ να είναι δραστικότερο του Θ ή το Α δραστικότερο του Α. π.χ. η αντίδραση Fe και K 2 δεν πραγματοποιείται, γιατί ο Fe είναι λιγότερο δραστικός από το Κ: Fe + K 2 Δεν πραγματοποιείται Οι κυριότερες περιπτώσεις αντιδράσεων απλής αντικατάστασης είναι: Μέταλλο 1 + Αλάτι 1 Αλάτι 2 + Μέταλλο 2 π.χ. 2Αl (s) + 3FeCl 2(aq) 2AlCl 3(aq) + 3Fe (s) Μέταλλα με πολλούς αριθμούς οξείδωσης εμφανίζονται στα προϊόντα με τον μικρότερο αριθμό οξείδωσης. Εξαιρείται ο χαλκός που δίνει ε- νώσεις του Cu +2. Μέταλλο + Οξύ Αλάτι + Υδρογόνο π.χ. Fe (s) + 2HBr (aq) FeBr 2(aq) (g) Τα μέταλλα στα προϊόντα εμφανίζονται με τον μικρότερο αριθμό οξείδωσης. Τα διαλύματα ΗΝΟ 3 και πυκνού Η 2, όταν αντιδρούν με μέταλλα, δίνουν πολύπλοκες οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις και όχι αντιδράσεις απλής αντικατάστασης.

Οξέα - βάσεις - άλατα - οξείδια 62. Επαναλαμβάνουμε τη θεωρία Βήμα 1 ο Αντιδράσεις μετάλλου με νερό: α. Δραστικό μέταλλο (Κ, Βa, Ca, Na) + Η 2 Ο Βάση + Υδρογόνο π.χ. 2Νa (s) + 2H 2 (l) 2NaH (aq) (g) β. μέταλλο + Η 2 Ο οξείδιο του μετάλλου + Υδρογόνο π.χ. Mg (s) (g) Δ Mg (s) (g) Η αντίδραση πραγματοποιείται με υδρατμούς υψηλής θερμοκρασίας. Αντικατάσταση αμετάλλου δυαδικής ένωσης από δραστικότερο αμέταλλο: π.χ. Br 2(l) + Na 2 S (aq) 2NaBr (aq) + S (s) Μεταθετικές είναι οι αντιδράσεις στις οποίες δεν μεταβάλλεται ο αριθμός οξείδωσης σε κανένα από τα στοιχεία που συμμετέχουν. Οι μεταθετικές αντιδράσεις διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες: α. Αντιδράσεις διπλής αντικατάστασης χαρακτηρίζονται οι μεταθετικές αντιδράσεις μεταξύ υδατικών διαλυμάτων, οξέων, βάσεων και αλάτων στις οποίες γίνεται ανταλλαγή ιόντων. Είναι της μορφής: Για να πραγματοποιηθεί μία αντίδραση διπλής αντικατάστασης θα πρέπει κάποιο από τα προϊόντα να: Απομακρύνεται ώς αέριο. Καταβυθίζεται ως ίζημα Είναι ελάχιστα ιοντιζόμενο σώμα Όταν δε συμβαίνει κάτι από τα παραπάνω, η αντίδραση δεν πραγματοποιείται. π.χ. CaCl 2 + NaN 3 Δεν πραγματοποιείται Όταν σχηματίζονται H 2 C 3 ή H 2 S 3 διασπώνται και προκύπτουν οι ανυδρίτες και νερό: Η 2 C 3 C 2 και H 2 S 3 S 2 Επίσης όταν σχηματίζεται η υποθετική ένωση ΝΗ 4 ΟΗ στη θέση της γράφουμε: ΝΗ 4 ΟΗ ΝΗ 3 Οι σημαντικότερες περιπτώσεις διπλής αντικατάστασης είναι: Οξύ 1 + Αλάτι 1 Οξύ 2 + Αλάτι 2 π.χ. H 2 (aq) + 2NaCl (aq) 2HCl + Na 2 (aq) Βάση 1 + Αλάτι 1 Βάση 2 + Αλάτι 2 π.χ. 3NaH (aq) + FeCl 3(aq) Fe(H) 3 + 3NaCl (aq)

Χημεία Α Λυκείου Βήμα 1 ο Επαναλαμβάνουμε τη θεωρία 63. Αλάτι 1 + Αλάτι 2 Αλάτι 3 + Αλάτι 4 π.χ. Na 2 (aq) + Pb(N 3 (aq) Pb + 2NaN 3(aq) β. Αντιδράσεις εξουδετέρωσης χαρακτηρίζονται οι αντιδράσεις ενός οξέος με μία βάση. Επεκτείνοντας τον όρο της εξουδετέρωσης, τη θέση του οξέος μπορούν να πάρουν όξινα οξείδια και τη θέση της βάσης βασικά οξείδια. Στις αντιδράσεις εξουδετέρωσης περιλαμβάνονται οι αντιδράσεις: Οξύ + Βάση Αλάτι + Νερό π.χ. 2Η 3 + 3Ca(H Ca 3 ( + 6H 2 Στις αντιδράσεις οξέων με αμμωνία δεν παράγεται νερό. π.χ. 2ΝΗ 3 (NH 4 Όξινο οξείδιο + Βάση Αλάτι + Νερό π.χ. S 3 + 2NaH Na 2 (H 2 ) Βασικό οξείδιο + οξύ Αλάτι + Νερό π.χ. Ca + 2HN 3 Ca(N 3 (Ca(H ) Όξινο οξείδιο + βασικό οξείδιο Αλάτι π.χ. N 2 5 + Na 2 2NaN 3 (HN 3 ) (NaH)

Οξέα - βάσεις - άλατα - οξείδια 64. Επαναλαμβάνουμε τις ασκήσεις κλειδιά Βήμα 2 ο Επαναλαμβάνουμε τις ασκήσεις - κλειδιά Α. Από το 3ο κεφάλαιο του σχολικού βιβλίου Να λύσω τις ασκήσεις: 20, 21, 23, 37, 38, 43, 44, 45, 46, 51, 56, 57, 58, 59, 60, 64, 69, 70, 71, 72, 76 Β. Από το 3ο κεφάλαιο (Βιβλιομαθήματα Χημείας Α Λυκείου, εκδόσεις ΟΡΟΣΗΜΟ ) Να διαβάσω τις λυμένες ασκήσεις: 3.4: 1, 2 3.5: 2, 3 3,6: 1, 3, 4 Να λύσω τις ασκήσεις: 3.2: 1, 2 3.3: 1, 3, 4, 5, 6 3.4: 1, 3, 4 3.5: 2, 3 3.6: 1, 2

Χημεία Α Λυκείου Βήμα 3 ο Λύνουμε περισσότερες ασκήσεις 65. Λύνουμε περισσότερες ασκήσεις 1. Nα ονομάσετε τις παρακάτω ενώσεις: α. ΚΟΗ β. Αl 2 S 3 γ. ΗΒr δ. Zn ε. Fe(H) 3 ζ. Cu(N 3 η. Ca 3 ( θ. S 2 ι. H 2 κ. HCl 4 Λύση: α. υδροξείδιο του καλίου β. θειούχο αργίλιο γ. υδροβρώμιο δ. οξείδιο του ψευδαργύρου ε. υδροξείδιο του σιδήρου ΙΙΙ ζ. νιτρικός χαλκός ΙΙ η. φωσφορικό ασβέστιο θ. διοξείδιο του θείου ι. θειικό οξύ κ. υπερχλωρικό οξύ 2. Να γράψετε τους μοριακούς τύπους των παρακάτω ενώσεων: α. υδροξείδιο του χαλκού Ι β. υδροϊώδιο γ. οξείδιο του αργύρου δ. χλωριώδες νάτριο ε. υδροκυάνιο ζ. διχρωμικός σίδηρος ΙΙΙ η. ανθρακικό οξύ θ. φωσφορικό κάλιο ι. πεντοξείδιο του φωσφόρου κ. χλωριούχο βάριο Λύση: α. CuΟΗ β. HI γ. Ag 2 δ. NaCl 2 ε. HCN ζ. Fe 2 (Cr 2 7 ) 3 η. H 2 C 3 θ. K 3 ι. P 2 5 κ. BaCl 2 3. Να συμπληρώσετε όσες από τις παρακάτω αντιδράσεις μπορούν να γίνουν: α. Ca + HCl β. Na + Al 2 ( ) 3 γ. Mn + BaS δ. K ε. Zn(H + HN 3 ζ. KH + S 3 η. Ca + H 3 θ. Ν 2 Ο 5 + Νa 2 Λύση: α. Ca + 2HCl CaCl 2 β. 6Na + Al 2 ( ) 3 3Na 2 + 2Al γ. Mn + BaS δεν γίνεται

Οξέα - βάσεις - άλατα - οξείδια 66. Λύνουμε περισσότερες ασκήσεις Βήμα 3 ο δ. 2K + 2H 2 2ΚΟΗ + Η 2 ε. Zn(H + 2HN 3 Ζn(N 3 + 2H 2 ζ. 2KH + S 3 K 2 η. 3Ca + 2H 3 Ca 3 ( + 3H 2 θ. Ν 2 Ο 5 + Νa 2 2NaN 3 4. Nα γράψετε τη χημική εξίσωση μίας αντίδρασης απλής αντικατάστασης, διπλής αντικατάστασης, εξουδετέρωσης, στις οποίες να προκύπτει ως προϊόν Βa. Λύση: Απλή αντικατάσταση: Βa + Fe Ba + Fe Διπλή αντικατάσταση: Βa(ΝΟ 3 + Κ 2 Ba + 2ΚΝΟ 3 Εξουδετέρωση: Βa(H Ba + 2H 2 5. Nα γράψετε τις χημικές αντιδράσεις που οδηγούν στην παρασκευή Ca(N 3 με αντιδρώντα σώματα: α. οξύ και βάση β. οξύ και βασικό οξείδιο γ. όξινο οξείδιο και βάση δ. όξινο οξείδιο και βασικό οξείδιο Λύση: α. 2HN 3 + Ca(H Ca(N 3 + 2H 2 β. 2HN 3 + CaΟ Ca(N 3 γ. N 2 5 + Ca(H Ca(N 3 δ. Ν 2 Ο 5 + Ca Ca(N 3 6. Να βρείτε τους ανυδρίτες των: α. ΗCl 4 β. H 2 S 3 γ. KH δ. Αl(H) 3 Λύση: H2 α. 2HCl 4 Cl 2 7 δηλαδή ανυδρίτης του HCl 4 είναι το Cl 2 7. H2 β. H 2 S 3 S 2 δηλαδή ανυδρίτης του Η 2 S 3 είναι το S 2. H2 γ. 2KH K 2 δηλαδή ανυδρίτης του KH είναι το K 2. δ. 2Al(H) 3 2 3H Al 2 3 δηλαδή ανυδρίτης του Al(H) 3 είναι το Al 2 3.

Χημεία Α Λυκείου Βήμα 4 ο Λύνουμε μόνοι μας 67. Λύνουμε μόνοι μας 1. Nα ονομάσετε τις παρακάτω ενώσεις: α. H 2 S β. Na 2 γ. CuH δ. NH 4 Cl ε. H 2 C 3 ζ. Zn(H η. Fe θ. HCN ι. CaS κ. P 2 5 λ. ΗCl 3 μ. S 3 ν. NH 3 ξ. FeH ο. HMn 4 2. Nα γράψετε τους μοριακούς τύπους των παρακάτω ενώσεων: α. διοξείδιο του άνθρακα β. διχρωμικό οξύ γ. βρωμιούχος χαλκός ΙΙ δ. νιτρικός ψευδάργυρος ε. θειούχο αργίλιο ζ. υδροξείδιο του σιδήρου ΙΙΙ η. διοξείδιο του θείου θ. υδροφθόριο ι. κυανιούχο βάριο κ. όξινο θειικό νάτριο λ. χλωριούχο αμμώνιο μ. φωσφορικό οξύ ν. υδροξείδιο του βαρίου ξ. βρωμικό οξύ ο. οξείδιο του αργύρου

Οξέα - βάσεις - άλατα - οξείδια 68. Λύνουμε μόνοι μας Βήμα 4 ο 3. Να αντιστοιχίσετε τα διαλύματα της στήλης Α με τις τιμές ph της στήλης Β: Στήλη Α Στήλη Β 1. πυκνό διάλυμα ΚΟΗ α. ph = 3 2. αραιό διάλυμα ΚCl β. ph = 1 3. αραιό διάλυμα ΗΝΟ 3 γ. ph = 9 4. αραιό διάλυμα ΚΟΗ δ. ph = 7 5. πυκνό διάλυμα ΗΝΟ 3 ε. ph = 13 4. Nα βρείτε τους ανυδρίτες των παρακάτω οξέων και βάσεων: α. ΗΝΟ 2 β. Η 2 C 3 γ. H 3 δ. Ba(H ε. Fe(H) 3 5. Nα γράψετε το μοριακό τύπο και το όνομα: α. Ενός διπρωτικού οξυγονούχου οξέος. β. Μίας μονοϋδροξυλικής βάσης. γ. Ενός μή οξυγονούχου άλατος. δ. Μίας διυδροξυλικής βάσης. ε. Ενός μονοπρωτικού μη οξυγονούχου οξέος. ζ. Ενός οξυγονούχου άλατος. 6. Να συμπληρώσετε τους κατάλληλους συντελεστές στις παρακάτω χημικές εξισώσεις: α. Αl + HCl AlCl 3 β. N 2 3 HN 2 γ. CaCl 2 + Na 3 Ca 3 ( + NaCl δ. Zn(H + FeCl 3 ZnCl 2 + Fe(H) 3

Χημεία Α Λυκείου Βήμα 4 ο Λύνουμε μόνοι μας 69. 7. Να συμπληρώσετε όσες από τις παρακάτω χημικές εξισώσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν: α. Νa + HCN β. Cu + H 3 γ. Ba + FeCl 3 δ. NaN 3 + K 2 C 3 ε. Na 2 + Ba(N 3 ζ. (NH 4 S 3 + HCl η. HCl 4 + Ca(H θ. NH 3 + H 3 ι. K 2 κ. S 3 + Ca 8. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω χημικές εξισώσεις: α. + PbS + HN 3 β. + NH 4 Br γ. + HCN Ba(CN + C 2 + δ. + NaH ε. + H 2 9. Να γράψετε τις χημικές εξισώσεις μίας αντίδρασης: α. Διπλής αντικατάστασης β. Απλής αντικατάστασης γ. Εξουδετέρωσης Σε όλες τις αντιδράσεις πρέπει να παράγεται ΜgS.

Οξέα - βάσεις - άλατα - οξείδια 70. Λύνουμε μόνοι μας Βήμα 4 ο 10. Να γράψετε τις χημικές εξισώσεις των αντιδράσεων που οδηγούν στην παρασκευή Κ 3 με αντιδρώντα: α. Οξύ και βάση. β. Οξύ και βασικό οξείδιο. γ. Όξινο οξείδιο και βάση. δ. Όξινο οξείδιο και βασικό οξείδιο. 11. Για τα μέταλλα Α, Β και Γ έχουμε τις παρακάτω πληροφορίες: Με HCl αντιδρούν τα Α και Γ. Το Γ αντιδρά με Η 2 Ο (l) και παράγεται βάση. Το Α αντιδρά με Η 2 Ο (g) και παράγεται οξείδιο. Με βάση τις παραπάνω πληροφορίες, να κατατάξετε τα μέταλλα σύμφωνα με τη δραστικότητά τους, αιτιολογώντας την απάντησή σας.

Χημεία Α Λυκείου Βήμα 5 ο Ελέγχουμε τη γνώση μας 71. Ελέγχουμε τη γνώση μας Θέμα 1 ο Α. Nα γράψετε τους μοριακούς τύπους: α. Ενός οξυγονούχου οξέος β. Ενός διπρωτικού οξέος γ. Μίας μονουδροξυλικής βάσης δ. Ενός οξειδίου ε. Ενός μη οξυγονούχου άλατος (Μονάδες 10) Β. Ένα διάλυμα υδροχλωρίου έχει pη = 3. Αν στο διάλυμα αυτό προσθέσουμε νερό, το ph μπορεί να γίνει: α. 1 β. 5 γ. 7 δ. 9 (Μονάδες 5) Γ. Ποια οξείδια χαρακτηρίζονται επαμφοτερίζοντα; Δώστε ένα παράδειγμα. (Μονάδες 5) Δ. Πως μπορούμε να διακρίνουμε αν ένα υδατικό διάλυμα περιέχει ΝaH ή ΗΝΟ 3 ; (Μονάδες 5)

Οξέα - βάσεις - άλατα - οξείδια 72. Ελέγχουμε τη γνώση μας Βήμα 5 ο Θέμα 2 ο Α. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. α. Όλα τα οξέα είναι υδρογονούχες ενώσεις. β. Το υδροξείδιο του ασβεστίου είναι δισόξινη βάση. γ. Η ένωση Cu 2 ονομάζεται οξείδιο του χαλκού ΙΙ. δ. Όλα τα μέταλλα αντιδρούν με τα οξέα. ε. Τα βασικά οξείδια αντιδρούν με βάσεις. (Μονάδες 10) Β. Να τοποθετήσετε συντελεστές στις παρακάτω χημικές εξισώσεις: α. Νa NaH β. Αl + ZnCl 2 AlCl 3 + Zn γ. Ba(H + H 3 Ba 3 ( δ. ΚCl 3 KCl + 2 ε. Ν 2 Ο 5 + Νa 2 NaN 3 (Μονάδες 10) Γ. Να βρείτε τους ανυδρίτες των: α. H 2 β. HN 3 γ. H 3 δ. KH (Μονάδες 5)

Χημεία Α Λυκείου Βήμα 5 ο Ελέγχουμε τη γνώση μας 73. Θέμα 3 ο Α. Να ονομαστούν οι παρακάτω ενώσεις: α. Αl 2 S 3 β. ΚCl γ. H 2 Cr 2 7 δ. HBr ε. CuH ζ. C 2 η. NH 4 I θ. NH 4 N 3 ι. ΝaCN κ. N 2 3 (Μονάδες 10) Β. Να γραφούν οι μοριακοί τύποι των παρακάτω ενώσεων: α. υδροξείδιο του σιδήρου ΙΙΙ β. τριοξείδιο του θείου γ. θειούχο κάλιο δ. υδρόθειο ε. ανθρακικό κάλιο ζ. νιτρικό οξύ η. οξείδιο του βαρίου θ. χλωρικό οξύ ι. κυανιούχο ασβέστιο κ. υπερμαγγανικός ψευδάργυρος (Μονάδες 15)

Οξέα - βάσεις - άλατα - οξείδια 74. Ελέγχουμε τη γνώση μας Βήμα 5 ο Θέμα 4 ο Α. Να συμπληρώσετε όσες από τις παρακάτω αντιδράσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν: α. Βa + ΗΒr β. Ag + HCl 4 γ. Νa + ΖnS 4 δ. Αl + FeCl 2 ε. Ca + H 2 ζ. H 2 + NaCl η. Κ 2 + NaBr θ. NH 4 Br + Ca(H ι. Ca(N 3 + K 2 C 3 κ. HCl 4 + Al(H) 3 λ. Ba + H 3 μ. NH 3 + HN 3 (Μονάδες 15) B. Nα γράψετε τις χημικές εξισώσεις μίας αντίδρασης: α. Απλής αντικατάστασης β. Διπλής αντικατάστασης γ. Εξουδετέρωσης που να έχουν ως προϊόν Βa. (Μονάδες 10)