9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος Ι ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΚΤΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΤΟ ΙΣΧΥΟΝ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Πεχλιβάνογλου Κ.Γ. Ειδικός Επιστήμονας, Ανεξάρτητη Αρχή «Συνήγορος του Πολίτη», Κύκλος «Ποιότητα Ζωής», ocea@hol.gr Περίληψη Η προστασία του παράκτιου περιβάλλοντος από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, (οικιστικές, βιομηχανικές, γεωργικές, συγκοινωνιακές κ.λπ) αποτελεί επί σειρά ετών βασικό αντικείμενο της δραστηριότητας της Ανεξάρτητης Αρχής Συνήγορος του Πολίτη. Συνοψίζεται το ισχύον Κοινοτικό και Εθνικό περιβαλλοντικό δίκαιο για την προστασία της παράκτιας ζώνης καθώς επίσης και των παράκτιων περιοχών που εντάσσονται σε καθεστώς ειδικής προστασίας (Ραμσάρ, Natura 2000, Εθνικά πάρκα, υγρότοποι κ.λπ). Τέλος, παρουσιάζονται ορισμένες περιπτώσεις διερεύνησης αναφορών πολιτών ή ΜΚΟ, οι οποίες αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα κακοδιοίκησης αλλά διαδικασίας παρέμβασης της Αρχής. Λέξεις κλειδιά: Αιγιαλός, παλαιός αιγιαλός, Natura, οικότοποι, υγρότοποι. PROTECTION OF THE COASTAL ENVIRONMENT, THE LEGISLATIVE FRAMEWORK AND THE REALITY IN GREECE Pehlivanoglou K. G. Senior scientist, The Greek Ombudsman, Independent Authority, Quality of Life Department, ocea@hol.gr 5 Abstract The protection of the physical environment against human activities, (e.g. residential, biological, industrial, agricultural, transport etc.), is the main topic of the The Greek Ombudsman. The EU and the national environmental legislative framework for the management and the protection of the coastal zone, as well as for the Special Protected Areas (SPA) and the Sites of Community Importance (SCI) (Natura 2000, National parks, wetlands etc.) summarized. Selected case studies investigated due to citizens and NGOs complaints, are presented, in order to demonstrate typical examples of misgovernment, administrative omissions as well as the modes of the Greek Ombudsman intervention. 1. Εισαγωγή Ως παράκτιο περιβάλλον κατά τη διοίκηση νοείται ο χερσαίος και ο συνεχόμενος του θαλάσσιος χώρος, ο οποίος εκτείνεται εκατέρωθεν της ακτογραμμής σε πλάτος έως 100 μ. επί της ξηράς και σε βάθος μέχρι λίγα μέτρα στη θάλασσα. Διοικητικά το οικοσύστημα ξηρά-θάλασσα υποδιαιρείται χωρικά προς την κατεύθυνση της ξηράς σε αιγιαλό και παραλία μέχρι συνολικού πλάτους 100 μέτρων, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να καθορίζεται και «παλαιός αιγιαλός», οπότε το πλάτος της ζώνης αυτής μπορεί να υπερβαίνει τα 100 μέτρα φθάνοντας έως 300 ή και 400 μέτρα. Αντίστοιχα προς την κατεύθυνση της θάλασσας υπάρχει η υποθαλάσσια παραλία που επηρεάζεται έντονα από την αλληλεπίδραση με την ξηρά και αμέσως μετά η αβαθής θάλασσα. Κατά την οδηγία 2000/60/ΕΚ 1 παράκτια ύδατα είναι «τα επιφανειακά ύδατα που βρίσκονται στην πλευρά της ξηράς μιας γραμμής, κάθε σημείο της οποίας βρίσκεται σε απόσταση ενός ναυτικού μιλίου προς τη θάλασσα από το πλησιέστερο σημείο της γραμμής βάσης από την οποία μετράται το εύρος των χωρικών υδάτων 1. Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000 για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων -293-
9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume Ι και τα οποία, κατά περίπτωση, εκτείνονται μέχρι του απώτερου ορίου των μεταβατικών υδάτων.» Υπό την προαναφερθείσα έννοια στο παράκτιο περιβάλλον μπορεί να περιλαμβάνονται οικιστικές ή βιομηχανικές ζώνες, υγρότοποι (δέλτα, παράκτια έλη ή λίμνες, λιμνοθάλασσες, τόποι ιδιαίτερου φυσικού κάλλους κ.λπ). Η επέκταση των οικιστικών και επαγγελματικών δραστηριοτήτων της σύγχρονης κοινωνίας, πλησιέστερα στο παράκτιο και στο θαλάσσιο περιβάλλον, η ανεξέλεγκτη χρήση του ως αποδέκτη των περισσότερων παραπροϊόντων των βιολογικών, οικιστικών ή βιομηχανικών δραστηριοτήτων στην ενδοχώρα, αλλά και η αδιαφορία της σύγχρονης κοινωνίας να προφυλάξει το ευαίσθητο οικοσύστημα, τελικά οδηγεί στην αύξηση της ρύπανσης στον περιορισμό της φέρουσας ικανότητάς του και στην υποβάθμισή του. Σωρεία ανθρωπίνων δραστηριοτήτων όπως αστικά και βιομηχανικά απόβλητα, γεωργικά υπολείμματα, οι διαρροές υγρών πρώτων υλών ή και παραγώγων τους κατά την άντληση τη μεταφορά και τη μεταποίηση, οι θαλάσσιες μεταφορές ειδικά των επικίνδυνων φορτίων αλλά και οι αέριοι ρύποι, οι υδατοκαλλιέργειες είναι ορισμένες μόνο δραστηριότητες που ρυπαίνουν άμεσα ή έμμεσα το παράκτιο περιβάλλον μολύνοντας ή και καταστρέφοντας τη θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα, προκαλώντας μη αναστρέψιμες βλάβες στη θαλάσσια ζωή. Ακόμη και φυσικά φαινόμενα όπως η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και οι κλιματικές αλλαγές συντελούν στην αλλοίωση και τελικά στην υποβάθμιση του παράκτιου περιβάλλοντος. Σκοπός της μελέτης είναι να παρουσιάσει συνοπτικά και να σχολιάσει το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο για τη διαχείριση αλλά και την προστασία του παράκτιου χώρου, είτε από χωροταξική είτε περιβαλλοντική άποψη, αλλά και να παρουσιάσει χαρακτηριστικές περιπτώσεις προβληματικής διαχείρισής του από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες. 2. ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Στο παράκτιο περιβάλλον συχνά περιλαμβάνονται οικοσυστήματα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αλλά και ιδιαίτερη περιβαλλοντική αξία. Αυτά είναι οι υγροβιότοποι και οι ζώνες διατήρησης της ορνιθοπανίδας, οι ζώνες ειδικής προστασίας, οι περιοχές της σύμβασης Ραμσάρ κ.λπ. Οι περιοχές αυτές παρουσιάζουν σημαντική ποικιλομορφία λόγω α) της βιοποικιλότητας της χλωρίδας και πανίδας, β) της υδατοπαροχής για ύδρευση, άρδευση, εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων, γ) της προστασίας της παράκτιας ζώνης από πλημμύρες, δ) τις παραγωγής αλιευμάτων, ή καταφυγής θηραμάτων, ε) των δυνατοτήτων της άθληση, αναψυχής, έρευνας, τουρισμού που παρέχουν (ΕΚΒΥ, 2008). Προκειμένου η Διεθνής Κοινότητα και η ελληνική πολιτεία να προστατεύσει την ποιότητα του χώρου αυτού, να αποτρέψει την εκδήλωση ακραίων μη αναστρέψιμων καταστάσεων ή να καταστείλει επιβαρυντικές ενέργειες, αλλά και να δώσει δυνατότητα κατά το δυνατόν ορθολογικής διαχείρισή του στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης, έχει εκδώσει κατά καιρούς διεθνείς συνθήκες, κοινοτικές οδηγίες, γενικούς ή και ειδικούς νόμους και Π.Δ., διαχειριστικά σχέδια, ειδικές προστατευτικές διατάξεις, κ.λπ. Βέβαια ένα σοβαρό ερώτημα που τίθεται είναι εάν μπορεί να υπάρχει ανάπτυξη (αειφόρος ή ευκαιριακή) και ταυτόχρονα πλήρης προστασία του περιβάλλοντος ή μήπως όλη αυτή η προσπάθεια είναι μια δικαιολογία για να ωραιοποιήσουμε και να νομιμοποιήσουμε τις ενέργειές μας; 2.1. ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Οι γενικοί περιβαλλοντικοί νόμοι για την προστασία του περιβάλλοντος λαμβάνουν μέριμνα και για τις παράκτιες περιοχές και τα οικοσυστήματα, τα οποία θεωρούν ιδιαίτερα ευαίσθητα ώστε να -294-
9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος Ι χρειάζονται προστασία 2,3. Οι νόμοι αυτοί ορίζουν τις βασικές κατευθύνσεις για την προστασία και του περιβάλλοντος και μαζί με τον εθνικό χωροταξικό σχεδιασμό αποτελούν το περιβαλλοντικό πλαίσιο για τη διαχείριση και την ανάπτυξη παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, μεταξύ των άλλων και στον παράκτιο χώρο. Στο πλαίσιο αυτό αλλά και της ορθολογικής ανάπτυξης των πόλεων 4,5 προβλέπεται ο χαρακτηρισμός θαλάσσιων ή παράκτιων εκτάσεων για την ανάπτυξη οικιστικών ή παραγωγικών δραστηριοτήτων, αλλά και ο χαρακτηρισμός εκτάσεων ως ειδικής προστασίας λόγω της περιβαλλοντικής αξίας τους. Αυτό το πλαίσιο εξειδικεύεται με το νόμο για τον αιγιαλό και την παραλία 6, ο οποίος σε συνδυασμό με το νόμο περί δημοσίων κτημάτων 7 και τους νόμους για την επέκταση πολεοδομικών σχεδίων και τις ΖΟΕ 8,9 καθορίζουν τις γενικές αρχές και τις διαδικασίες διαχείρισης, χρήσης, διαφύλαξης του κοινόχρηστου χαρακτήρα του παράκτιου χώρου, αλλά και των δυνατοτήτων ανάπτυξης. Οι νόμοι αυτοί εξειδικεύονται με ειδικά Π.Δ., Κ.Υ.Α. ή Υ.Α., που καθορίζουν διαδικασίες και τεχνικά κριτήρια για επιμέρους διαδικασίες όπως: α) για το ορισμό της ζώνης του αιγιαλού ή του παλαιού αιγιαλού 10, β) για την καταγραφή τυχόν αυθαίρετων κατασκευών 11, γ) για την προσωρινή παραχώρηση του αιγιαλού για προσωρινή αξιοποίηση και εξυπηρέτηση των λουομένων 12 δ) για την κατασκευή τεχνικών έργων 13,14,15 κ.λπ. Ειδική επίσης νομοθεσία καθορίζει τη διαχείριση και προστασία των αρχαιοτήτων στον παράκτιο και θαλάσσιο χώρο 16 αλλά και την ανάδειξη των παραδοσιακών παράκτιων οικισμών και φυσικών μνημείων 17. Τέλος υγειονομικές διατάξεις καθορίζουν την αποδεκτή ποιότητα των υδάτων κολύμβησης και τις παραμέτρους του θαλασσινού νερού που θα πρέπει να παρακολουθούνται για το σκοπό αυτό. Το ΣτΕ εξάλλου με σειρά αποφάσεων έχει συμβάλει καθοριστικά στην προστασία του παράκτιου και θαλάσσιου περιβάλλοντος, σε περιπτώσεις όπου διαπιστώθηκε απόκλιση στην εφαρμογή των προβλεπόμενων διαδικασιών της ισχύουσας νομοθεσίας, από τη διοίκηση, όπως: α) η ανάγκη επιστημονικής τεκμηρίωσης των διαδικασιών και τεχνικών εκθέσεων για τον καθορισμό του αιγιαλού και του παλαιού αιγιαλού 18, β) η προϋπόθεση τήρησης της διαδικασίας εκπόνησης ΕΠΜ πριν την απόφαση εκτέλεσης οποιουδήποτε έργου 19 (Αντωνόπουλος & Γκέρτσος, 2008), γ) η αποτροπή κατασκευής λιμενικών έργων δίχως επαρκή αποτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΣτΕ 1803/1995), δ) η κατασκευή έργων αξιοποίησης ακτών χωρίς κατάλληλη περιβαλλοντική αδειοδότηση κ.λπ. 2. Ν. 1650/86 (ΦΕΚ - 160 Α ) : «Για την προστασία του περιβάλλοντος» 3. Ν. 3010/02 (ΦΕΚ-91 Α ) «Εναρμόνιση του Ν. 1650/1986 με τις Οδηγίες 97/11 Ε.Ε. και 96/61 Ε.Ε.,» 4. Ν. 2742/99 (ΦΕΚ 207 Α ) «Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» 5. Ν. 2508/97 (ΦΕΚ-124) «Βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και οικισμών της χώρας και άλλες διατάξεις» 6. Ν. 2971/ 01 (ΦΕΚ 285 Α ) «Αιγιαλός, παραλία και άλλες διατάξεις» 7. Α. Ν. 1539/38 1938 «Περί προστασίας των δημοσίων κτημάτων» 8. Ν. 1337/83 (ΦΕΚ 33 Α ) «Επέκταση των πολεοδομικών σχεδίων, οικιστική ανάπτυξη και σχετικές ρυθμίσεις» 9. Ν. 2242/94 (ΦΕΚ-162 Α ) «Πολεοδόμηση περιοχών δεύτερης κατοικίας σε Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου, προστασία φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος και άλλες διατάξεις» 10. ΚΥΑ 1089532/8205/Β0010/05 (ΦΕΚ 595 Β ) «Στοιχεία καθορισμού αιγιαλού και παραλίας» 11. ΚΥΑ 1090652/6799/Β0010/05 (ΦΕΚ 1393 Β ) «Πρωτόκολλα κατεδάφισης κτισμάτων κατασκευών και έργων σε αιγιαλό παραλία και θαλάσσιο χώρο» 12. 1047427/4612/Β0010/02 «Παραχώρηση, με αντάλλαγμα, του δικαιώματος απλής χρήσης αιγιαλού και παραλίας, στους (Ο.Τ.Α.) Α Βαθμού» 13. ΚΥΑ 11014/703/Φ104/03 (ΦΕΚ 332 Β ) «Διαδικασία (Π.Π.Ε.Α.) & (Ε.Π.Ο.)» 14. ΚΥΑ 15393/2332/02 (ΦΕΚ 1022 Β ) «Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες σύμφωνα με το άρθρο 3 του Ν.1650/1986 όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 του Ν.3010/2002» 15. KYA 145799/05 (ΦΕΚ 1002 Β ) «Συμπλήρωση της υπ αριθμ. Η.Π. 15393/2332/2002 (ΦΕΚ 1022/Β/5.8.2002) κοινής υπουργικής απόφασης, Κατάταξη δημόσιων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες» 16. N 3028/02 (ΦΕΚ 153 Α ) «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς» 17. N. 3201/03 (ΦΕΚ 282 Α`) «Αποκατάσταση, προστασία και ανάδειξη του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος των νησιών που υπάγονται στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Αιγαίου.» 18. ΣτΕ τμ. Ε 751/2000, ΣτΕ 3143/1992, ΣτΕ Ε 1306/2000, ΣτΕ 1178/1994, ΣτΕ, Ε 1508/2003 19. ΣτΕ Ε 2213/06 επταμ. -295-
-296-9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume Ι 2.2. ΔΙΕΘΝΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Το θεμελιώδες σύμφωνο για την οριοθέτηση και ορθολογική διαχείριση των υγροτόπων διεθνούς σημασίας και τα καταφύγια των υδρόβιων πουλιών αποτελεί η συνθήκη Ραμσάρ 20. Αυτή επιβάλλει δέσμευση σύνταξης διαχειριστικών σχεδίων για τα παράκτια ή παρόχθια οικοσυστήματα που περιλαμβάνει, δίχως όμως να καθορίζει κυρωτικές διαδικασίες για τους παραβάτες. Η Σύμβασης της Βαρκελώνης και το Πρωτόκολλο προστασίας της Μεσογείου του 1980 21, η τροποποίηση τους το 2002 22 αλλά και Σύμβαση της Βέρνης 23 θέτουν μεταξύ άλλων περιορισμούς, διαδικασίες ελέγχου, προϋποθέσεις για τη διατήρηση των οικοτόπων, της άγριας χλωρίδας και πανίδας στην Ευρώπη, αλλά και υποχρέωση αυξημένης πληροφόρησης του κοινού για τις ρυπογόνες ή οχλούσες δραστηριότητες που χωροθετούνται μεταξύ άλλων και στην παράκτια περιοχή. Μέσω των οδηγιών 79/409/ΕΟΚ 24 και 92/43/ΕΟΚ 25, παρέχεται η δυνατότητα καθορισμού περιοχών και μέτρων ειδικής προστασίας για τη διατήρηση της άγριας πανίδας και των φυσικών οικοτόπων. Το σύνολο των περιοχών αυτών (χερσαίων και θαλάσσιων) που απολαμβάνουν ιδιαίτερου προστατευτικού καθεστώτος αποτελεί το δίκτυο NATURA 2000 26,27. Από τα κράτη τα οποία έχουν ενταχθεί στο δίκτυο οφείλουν να εκπονηθούν ειδικές μελέτες για κάθε περιοχή, που θα εξετάζουν τη διαχείρισή τους, τα προστευταία αντικείμενα καθώς και πιθανούς τρόπους ήπιας εκμετάλλευσης, χωρίς περιβαλλοντική επιβάρυνση. Η Ελλάδα στο πλαίσιο των προαναφερόμενων οδηγιών αλλά και του Ν. 1650/86, οφείλει για κάθε μια από τις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου να συντάξει ανάλογη μελέτη προστασίας, διαχείρισης και ελέγχου όλων των δραστηριοτήτων, σύμφωνα και με την ΚΥΑ 33318/3028/28-12-98 προκειμένου να αποφευχθούν δυσμενείς επιπτώσεις πριν από οποιαδήποτε επέμβαση στις περιοχές αυτές. Βάσει των οδηγιών 2000/60/ΕΚ και 2008/56/ΕΚ θεσπίζονται υποχρεωτικές διαδικασίες για την παρακολούθηση της ποιότητας του περιβάλλοντος στον παράκτιο χώρο και ενημερώνεται η ΕΕ για τα αποτελέσματα. Δυστυχώς η διαδικασία αυτή έχει προωθηθεί για λίγες περιοχές στον Ελληνικό χώρο και έχει ολοκληρωθεί για ελάχιστες ειδικά στην παράκτια ζώνη. 3. ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ Παρά το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο, τη νομολογία των δικαστηρίων και τα πορίσματα του Συνηγόρου του Πολίτη, είναι πολύ συχνό το φαινόμενο καταστρατήγησης των προβλεπόμενων διαδικασιών για την προστασία του παράκτιου περιβάλλοντος. Είτε κατά τη φάση χωροθέτησης των έργων στον παράκτιο χώρο, είτε κατά τη φάση αδειοδότησης, είτε τέλος στη φάση υλοποίησής των, παρατηρείται σωρεία παραλείψεων, παραβάσεων ή και υπερβάσεων της νομοθεσίας, των αποφάσεων ή και των αδειών, τόσο από τη διοίκηση όσο και από τους φορείς υλοποίησης των έργων. Από τον Οκτώβριο 1998 μέχρι τον Οκτώβριο 2005 είχαν υποβληθεί στην Ανεξάρτητη Αρχή Συνήγορος του Πολίτη προς διερεύνηση 137 αναφορές σχετικές με θέματα αιγιαλού, παραλίας και παλαιού 20. Ν. Δ. 191/74, (ΦΕΚ 350 Α). Περί κυρώσεως της εν Ραμσάιρ του Ιράν κατά την 2αν Φεβρ. 1971 υπογραφείσης Διεθνούς Συμφωνίας περί προστασίας των Διεθνούς ενδιαφέροντος υγροτόπων ιδία ως υγροβιοτόπων 21. Ν. 855/23-12-1978 (ΦΕΚ-235 Α ). Περί κυρώσεως της υπογραφείσης εις Βαρκελώνην το 1976 Διεθνούς Συμβάσεως «περί προστασίας της Μεσογείου Θαλάσσης εκ της ρυπάνσεως» μετά του συνημμένου εις αυτήν Παραρτήματος, ως και των πρωτοκόλλων αυτής «περί προσλήψεως ρυπάνσεως της Μεσογείου θαλάσσης εκ της απορρίψεως ουσιών εκ των πλοίων και αεροσκαφών», και «περί συνεργασίας δια την καταπολέμησιν ρυπάνσεως της Μεσογείου Θαλάσσης εκ πετρελαίου και άλλων επιβλαβών ουσιών» μετά των συνημμένων εις αυτά Παραρτημάτων 22. Ν. 3022/02 (ΦΕΚ Α 144/19-6-02): Κύρωση των τροποποιήσεων της Σύμβασης της Βαρκελώνης του 1976 «για την προστασία της Μεσογείου Θάλασσας από τη ρύπανση» και των τροποποιήσεων του Πρωτοκόλλου του 1980 «για την προστασία της Μεσογείου Θάλασσας από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές. 23. Ν. 1335/83 (ΦΕΚ-32 Α ): Κύρωση Διεθνούς Σύμβασης για την διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης 24. Οδηγία 72/409/ΕΟΚ «Για την προστασία των άγριων πουλιών» 25. Οδηγία 92/43ΕΟΚ «Για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων» 26. Δεδομένα ΥΠΕΧΩΔΕ έως Οκτώβριο 2007 27. Βλ. http://www.minenv.gr/1/12/121/12103/g1210300/g121030000000.html
9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος Ι Εικ. 1: Επιλεγμένες παράκτιες περιοχές στις οποίες διαπιστώθηκαν παραλείψεις, παραβάσεις ή υπερβάσεις της νομοθεσίας κατά τη διερεύνηση αναφορών στο Συνήγορο του Πολίτη, σχετικά με τη διαδικασία καθορισμού αιγιαλού ή παλαιού αιγιαλού, δημόσιων ή ιδιωτικών έργων στην παράκτια ζώνη και παραβίασης της νομοθεσίας προστατευόμενων περιοχών. αιγιαλού σε σύνολο 5790 αναφορών εντός αρμοδιότητας διερεύνησης (Πεχλιβάνογλου κ.ά. 2006), χωρίς να περιλαμβάνονται εκείνες οι υποθέσεις που σχετίζονται με τις προστατευόμενες περιοχές στην παράκτια ζώνη. Ήδη μέχρι σήμερα ο αριθμός των αναφορών που εκκρεμούν προς διερεύνηση έχει αυξηθεί σε 227. Ενδεικτικά αναφέρονται οι κατωτέρω περιπτώσεις αναφορών πολιτών: Α) Προσπάθεια αξιοποίησης έκτασης 2600 στρεμμάτων, μήκους περίπου 8 χιλ. και πλάτους 300-400 μέτρων, στην παράκτια ζώνη του Δήμου Ζαχάρως, (Εικ. 1, περίπτωση Α), η οποία περιλαμβάνει τη ζώνη παλαιού αιγιαλού και συγχρόνως ανήκει σε ειδικό καθεστώς προστασίας (δίκτυο NATURA 2000, GR 2330005 και GR 2330008), λόγω των πολλαπλών σχηματισμών αμμοθινών, αλλά και ως χώρος αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας (ΥΠΕΧΩΔΕ 2007). Παρά το ειδικό καθεστώς προστασίας, το νομοθετικό πλαίσιο που ορίζει τις επιτρεπόμενες χρήσεις στην περιοχή 28 αλλά και την αντίθεση των υπηρεσιών περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ και της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, η Κτηματική Εταιρεία Δημοσίου (ΚΕΔ) σε συνεργασία με το Δήμο Ζαχάρως, προσπάθησε να προωθήσει την τουριστική αξιοποίησή της, εκχωρώντας στο Δήμο Ζαχάρως τη χρήση της για 49 χρόνια τουλάχιστον, προκειμένου εκείνος να κατασκευάσει καντίνες δίκτυα υποδομών, τουριστικά καταλύματα δρόμους κλπ, χωρίς να μεριμνήσει για τη σύνταξη και έγκριση των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (Ε.Π.Μ.) που προαπαιτούνται ώστε να προσδιορισθούν τα προστατευταία είδη, οι πιθανές επιτρεπόμενες ήπιες δράσεις, οι επιτρεπόμενες κατασκευές κλπ. Ο Συνήγορος του Πολίτη, μετά από αναφορά περιβαλλοντικών οργανώσεων, με αλλεπάλληλα έγγραφα και επιτόπου συσκέψεις με τους εμπλεκόμενους φορείς, ζήτησε και πέτυχε την απαρέγκλιτη εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας, τη σύνταξη των απαραίτητων Ε.Π.Μ. πριν από την έγκριση οποιουδήποτε έργου, τόσο από την ΚΕΔ και τις περιφερειακές υπηρεσίες του Υπουργείου Οικονομίας & Οικονομικών, όσο και από το Δήμο Ζαχάρως. Β) Κατά τον καθορισμό αιγιαλού παραλίας παλαιού αιγιαλού σε δύο γειτονικές παραθαλάσσιες περιοχές στο Κρανίδι Αργολίδας, (Εικ. 1, περίπτωση Β), περιλήφθηκαν στη ζώνη παλαιού αιγιαλού και ιδιοκτησίες, για τις οποίες υπήρχαν στοιχεία πλήρους νομής και κατοχής με διαδοχικούς τίτλους ιδιοκτησίας τουλάχιστον μέχρι το έτος 1884. Η Κτηματική Υπηρεσία Αργολίδας στην οποία κατατέθηκαν τα στοιχεία, όφειλε να προβεί σε έρευνα ιδιοκτησιακού καθεστώτος να τις εξαιρέσει, εφόσον προέκυπτε αλληλουχία και εφαρμογή τίτλων στην επίμαχη περιοχή. Εν τούτοις εκείνη παρά τις συνεχείς επισημάνσεις των υποχρεώσεών της όσο και αυτών της αρμόδιας επιτροπής, από το 28. Π.Δ. από 3/20.9.1993 (ΦΕΚ 1161Δ ) -297-
9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume Ι Συνήγορο του Πολίτη, αλλά και από την αρμόδια Διεύθυνση του Υπ. Οικονομίας & Οικονομικών, μέχρι σήμερα δεν έχει προωθήσει τη διαδικασία, με αποτέλεσμα τη μακροχρόνια δέσμευση των ιδιοκτησιών. Ήδη με πρόταση του Συνηγόρου του Πολίτη έχουν επιληφθεί οι Κεντρικές Υπηρεσίες του Υπ. Οικονομίας & Οικονομικών και έχει διαταχθεί πειθαρχικός έλεγχος και καταλογισμός ευθυνών κατά των στελεχών της Κτηματικής Υπηρεσίας Αργολίδας. Γ) Κατά τη χωροθέτηση και περιβαλλοντική αδειοδότηση του νέου εμπορικού λιμένα νήσου Πάρου στο Μώλο Μαρμάρων, (Εικ. 1, περίπτωση Γ), η Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του ΥΠΕΧΩΔΕ δεν έλαβε υπόψη το ειδικό καθεστώς προστασίας της περιοχής (GR 4220025), λόγω ελλιπούς ενημέρωσής της για την ένταξή της στο δίκτυο NATURA 2000 και ενέκρινε τη χωροθέτηση ορισμένων έργων αρχικής φάσης του νέου λιμένα. Ορισμένα έργα του νέου λιμένα κατασκευάσθηκαν (φυλάκιο, οδός πρόσβασης). Με την παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη και την ενημέρωση της Διεύθυνσης Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού για το ειδικό καθεστώς προστασίας της, διακοπήκαν τα έργα και επανεξετάσθηκε σε νέα βάση η χωροθέτηση του λιμανιού, λαμβανομένου υπόψη και του καθεστώτος προστασίας. Δ) Ο Δήμος Ερινεού Αχαΐας και πολίτες αυθαιρέτως χωρίς άδεια είχαν επιχωματώσει τη ζώνη αιγιαλού στο Δ. Δ. Καμαρών και είχαν κατασκευάσει προστατευτικά κρηπιδώματα (Εικ. 1, περίπτωση Δ). Ο Συνήγορος του Πολίτη ζήτησε από την ΔΙΠΕΧΩ της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας να υλοποιήσει τα πρωτοκόλλα κατεδάφισης που είχε εκδώσει η Κτηματική Υπηρεσία Αχαΐας, όπως προέβλεπε ο ν. 2971/01 και οι εισηγήσεις της ως άνω υπηρεσίας, της Δ.Ο.Κ.Κ./ΥΠΕΧΩΔΕ και του Δικαστικού Γραφείου Πατρών. Η ΔΙΠΕΧΩ της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, με διάφορα προσχήματα παρέλειπε συστηματικά να προωθήσει την υλοποίηση των κατεδαφίσεων προφασιζόμενη την καθυστέρηση έκδοσης της Υπουργικών αποφάσεων, ενώ ταυτόχρονα ο Δήμος Ερινεού με μη νόμιμες αιτήσεις του, προσπάθησε να νομιμοποιήσει εκ των υστέρων τα παράνομα έργα, ζητώντας επανακαθορισμό των ορίων αιγιαλού. Με την παρέμβαση του Σ.τ.Π., απορρίφθηκαν τα μη νόμιμων αιτήματα του Δήμου από το Γ.Ε.Ν., επισπεύσθηκε η έκδοσης της ως άνω Υπουργικής απόφασης, αλλά ταυτόχρονα εκδόθηκε και τελεσίδικη απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Πατρών, στο οποίο αναρμοδίως προσέφυγε ο Δήμος Ερινεού για την ακύρωση των πρωτοκόλλων κατεδάφισης. Παρά ταύτα δεν προωθείτο η διαδικασία κατεδάφισης των παράνομων έργων και επιχωματώσεων, λόγω ελλείψεως πιστώσεων της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Με νέα παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη προς το Υπ.ΕΘ.Ο., τελικώς επιτεύχθηκε η εξεύρεση συμπληρωματικών πιστώσεων προς την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας και υλοποιήθηκαν τα πρωτόκολλα κατεδάφισης και η αποξήλωση των επιχωματώσεων και των κρηπιδωμάτων από την Δ.Ε.Σ.Ε./ Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. 4. Βιβλιογραφικές Αναφορές Αντωνόπουλος, Ε. & Γκέρτσος, Β., 2008. Δελτίο Νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας, Επιθ. Δημ.& Διοικ. Δικ. 3/52, σελ. 786. Καραβέλας, Δ.., Κατσαδωράκης, Γ., Μαραγκού, Π., Νάντσου, Θ. & Σβορώνου, Ε. 2003. Διαχείριση Προστατευόμενων Περιοχών: Οδηγός Ορθής Πρακτικής. ΥΠΕΧΩΔΕ, WWF EΛΛAΣ, 168 σελ. Αθήνα Εθνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων, (ΕΚΒΥ), http://www.ekby.gr/ekby/el/ekby_natura2000_el.html ημ. προσβ. 21-11-2008 Ministry of the Environment, Physical Planning and Public Works, 2006. Report of Greece on Coastal Zone Management. 92 pp. Αθήνα, Πεχλιβάνογλου, Π. & Πεχλιβάνογλου, Κ., (2007). Στατιστική ανάλυση των αναφορών του Κύκλου Ποιότητας Ζωής της Ανεξάρτητης Αρχής «Συνήγορος του Πολίτη» Επιθ. Διοικ. Επιστ.,13/2007, σελ. 71-130. Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας & Δημοσίων Έργων (ΥΠΕΧΩΔΕ). Το δίκτυο NATURA 2000 και προστατευόμενες περιοχές. http://www.minenv.gr/1/12/121/12103/g1210300/g121030000000.html ημ. προσβ. 21-11-2008-298-