1 ΣΥΝΘΕΣΗ 2 ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΠΟ ΤΟ HILTON ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ Ομιλία του αρχιτέκτονα Δημ.Κονταργύρη στο Τ.Ε.Ε. (23.9.09) ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Ξεκινώντας αυτή την παρουσίαση, θέλω να ευχαριστήσω θερμά, τόσο το Τεχνικό Επιμελητήριο που μου έκανε την τιμή να οργανώσει αυτή την εκδήλωση, όσο και σας, που με τιμάτε απόψε με την παρουσία σας. Θα ήθελα επίσης, να επικαλεσθώ την κατανόηση και την επιείκειά σας, αφ ενός για την ταραχή μου, που φοβάμαι πως δεν θα μπορέσω να κρύψω, αφ ετέρου για το θράσος μου να αποπειραθώ να παραβιάσω ξένα χωράφια, παριστάνοντας τώρα στα γεράματα τον πολεοδόμο, και δη τον συγκοινωνιολόγο. Θα παρακαλέσω, ως εκ τούτου, να εκληφθούν οι προτάσεις ανάπλασης που έπονται, σαν πολεοδομικές φαντασιώσεις ενός αρχιτέκτονα που επιμένει μια ζωή πεισματικά να βλέπει την Αθήνα πιο όμορφη απ ότι είναι (μέσα απ αυτές τις φαντασιώσεις). Η παρουσιαζόμενη πρόταση βασίζεται στην σύνθεση 2 αυτόνομων επί μέρους προτάσεων. Της πρότασης Α που επιχειρεί παρεμβάσεις στην ευρύτερη περιοχή από το Hilton μέχρι το Λύκειο του Αριστοτέλη (στην οδό Ρηγίλλης) και της Πρότασης Β που παρεμβαίνει στην περιοχή από το Λύκειο του Αριστοτέλη μέχρι το Στάδιο και τον Εθνικό κήπο. Η Πρόταση Α μας παρέχει, όπως θα δούμε, την δυνατότητα συγκρότησης ενός μεγάλου Πολιτιστικού Πάρκου.
2 Η Πρόταση Β επιχειρεί την λειτουργική σύνδεση του Εθνικού Κήπου με το ανωτέρω Πολιτιστικό Πάρκο μέσω μιας πεζοδρομημένης περιπατητικής διαδρομής. Η σύνθεση τέλος των 2 προτάσεων επιτρέπει, επί πλέον των ανωτέρω, την κατασκευή ενός ήρεμου Πολιτιστικού Περιπάτου, από την Εθνική Πινακοθήκη μέχρι το Παναθηναϊκό Στάδιο. Η Πρόταση Α υποβλήθηκε στο ΥΠΕΧΩΔΕ πριν από 20 μήνες και έτυχε μιας θετικής αξιολόγησης από τον Οργανισμό Ρ.Σ. Αθήνας. Πλην όμως συνέχεια δυστυχώς δεν υπήρξε. Η πρόταση Β δεν έχει υποβληθεί στο ΥΠΕΧΩΔΕ. Η σημερινή λοιπόν παρουσίαση σκοπό έχει μεταξύ άλλων να ξαναβγάλει την πρόταση Α στην επιφάνεια, με την ελπίδα ότι αυτή τη φορά μπορεί να υπάρξει συνέχεια στη διαδικασία προώθησής της.
3 ΠΡΟΤΑΣΗ Α ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ HILTON-ΛΥΚΕΙΟ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Α) ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ (Περιοχή Hilton-Ριζάρη) 1. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Η προς αναβάθμιση περιοχή Hilton-Ριζάρη ορίζεται από τις οδούς: Β. Σοφίας-Ριζάρη-Μιχαλακοπούλου και από το δυτικό όριο του συγκροτήματος του Hilton. Από πολεοδομική σκοπιά η περιοχή αυτή χαρακτηρίζεται από μια κραυγαλέα αντίφαση. Ενώ αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους ελεύθερους χώρους μέσα στην καρδιά της πρωτεύουσας, διασχίζεται βάναυσα από 2 μεγάλες, θορυβώδεις οδικές αρτηρίες (Βασ. Κωνσταντίνου και Βασ. Αλεξάνδρου) που κατατέμνουν την περιοχή και αναιρούν την αίσθηση του ενιαίου ελεύθερου χώρου. Η πρόταση που ακολουθεί έχει σκοπό να αποκαταστήσει την ενότητα αυτής της ευεργετικής «ανάσας» πρασίνου. Σήμερα η μόνη υφιστάμενη σημαντική έκταση ενιαίου πρασίνου (μέσα στα ανωτέρω όρια) είναι το πάρκο Ριζάρη εμβαδού 24.000 μ 2 περίπου. Η προτεινόμενη παρέμβαση προβλέπει την κατάργηση της λεωφ. Βασ. Κωνσταντίνου (από την Ριζάρη ως την Βασ. Σοφίας) και της λεωφ. Βασ. Αλεξάνδρου (από την Βασ. Σοφίας μέχρι την Μιχαλακοπούλου). Η αποξήλωση των οδοστρωμάτων ων καταργουμένων οδικών τμημάτων θα προσθέσει στην ανωτέρω περιοχή 13.000 μ 2 πρασίνου και θα επιτρέψει έτσι την ένωση όλων των διάσπαρτων εκτάσεων πρασίνου σε μια ενότητα εμβαδού περίπου 60.000 μ 2 (έκταση που ισοδυναμεί με το 40% του εμβαδού του Εθνικού Κήπου).
4 Όλες οι προτεινόμενες ανωτέρω παρεμβάσεις αφορούν σε επιφανειακές μόνον αναδιαρρυθμίσεις έτσι ώστε ο επιδιωκόμενος στόχος να μπορεί να επιτευχθεί με το μικρότερο δυνατό κόστος και στον συντομώτερο δυνατό χρόνο (βλ. κατωτέρω σχετικές εκτιμήσεις, κεφ. 4). 2. ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ Μετά την κατάργηση των ανωτέρω τμημάτων του οδικού δικτύου, οι δρόμοι που καλούνται να παραλάβουν τους κυκλοφοριακούς φόρτους των αντιστοίχων ροών, είναι προφανώς οι δρόμοι που περιβάλλουν την αναδιαρρυθμιζόμενη περιοχή, ήτοι ο ορθογωνικός δακτύλιος που αποτελείται από τις οδούς: Βασ. Σοφίας, Ριζάρη, Μιχαλακοπούλου και το ζεύγος των οδών Βεντήρη και Χατζηγιάννη Μέξη. Από την εφαρμογή αμφίδρομης κυκλοφοριακής ροής στον ανωτέρω δακτύλιο, θα προκύψουν συχνές διασταυρώσεις με πολλές ισχυρές αριστερόστροφες κινήσεις που περιορίζουν, την κυκλοφοριακή χωρητικότητα του κόμβου. Για τον λόγο αυτό η προτεινόμενη λύση προβλέπει την εφαρμογή ενός μονοδρομημένου δακτυλίου, ως εξής: - Βασ. Σοφίας : Μονοδρόμηση με κατεύθυνση από την Χατζηγιάννη Μέξη προς Ριζάρη. - Ριζάρη : Μονοδρόμηση με κατεύθυνση από την Βασ. Σοφίας προς Βασ. Κωνσταντίνου (και Μιχαλακοπούλου) - Μιχαλακοπούλου : Μονοδρόμηση με κατεύθυνση από την Βασ. Κωνσταντίνου (Ριζάρη) προς την Βεντήρη- Χατζηγιάννη Μέξη. - Ζεύγος Βεντήρη-Χατζηγιάννη Μέξη: Μονοδρόμηση και των 2 δρόμων με κατεύθυνση από την Μιχαλακοπούλου προς την Βασ. Σοφίας.
5 Το μοντέλο αυτό της μονοδρόμησης του δακτυλίου δεν αποτελεί προφανώς πρωτότυπη λύση. Είναι η επανάληψη (σε παραλλαγή) του μοντέλου που εφαρμόσθηκε ήδη με επιτυχία, τόσο στον κόμβο των Αμπελοκήπων όσο και στον κόμβο της Ομόνοιας. Η ρύθμιση αυτή καταργεί τις αριστερόστροφες κινήσεις στις διασταυρώσεις και αυξάνει -κατ επέκταση- τους διατιθέμενους χρόνους του πρασίνου στις φάσεις των φαναριών, αυξάνοντας έτσι την κυκλοφοριακή χωρητικότητα του συστήματος. Οι εκτροπές των βασικών κυκλοφοριακών ροών που θα προκύψουν από το προτεινόμενο μοντέλο δεν φαίνεται να είναι υπερβολικές Π.χ. Η καταργούμενη ροή ανόδου της Β. Κωνσταντίνου από την Ριζάρη μέχρι την Βεντήρη μήκους 600 μ. εκτρέπεται στις οδούς Μιχαλακοπούλου και εν συνεχεία στη Χατζηγιάννη Μέξη (συνολικό μήκος εκτροπής: 750 μ.) ήτοι αυξάνεται το μήκος της διαδρομής κατά 150 μ. ή κατά 25%. Σε κάθε περίπτωση τις δυνατότητες του μοντέλου θα τις αναδείξει προφανώς η σχετική κυκλοφοριακή μελέτη, από την οποία θα προκύψει και ο αριθμός των απαιτουμένων κυκλοφοριακών λωρίδων σε κάθε περιοχή καθώς και τα σημεία που θα εφαρμοσθεί η ρύθμιση της κυκλοφορίας με φανάρια. Η επιτυχία πάντως των 2 προαναφερθέντων σχετικών κυκλοφοριακών μοντέλων (Αμπελόκηποι, Ομόνοια) μας επιτρέπει να ελπίζουμε ότι μπορούμε να έχουμε, αν όχι μια βελτίωση της κυκλοφοριακής συμπεριφοράς της περιοχής, πάντως οπωσδήποτε όχι επιδείνωση. Αυτό προφανώς μας αρκεί αφού στόχος της παρέμβασης δεν είναι τόσο η κυκλοφοριακή όσο η περιβαλλοντική αναβάθμιση του χώρου, χάρις στην ενοποίηση των περιοχών του πρασίνου. Πριν προχωρήσω παρακάτω, θα ήθελα να επισημάνω ότι υπάρχουν δυο επί μέρους προβλήματα, τα οποία έχουν
6 αντιμετωπισθεί στα πλαίσια της πρότασης: Το ένα αφορά την ένταξη των συγκοινωνιακών γραμμών της περιοχής μέσα στο μοντέλο του δακτυλίου και το άλλο αφορά τον τρόπο προσπέλασης του Hilton και της Εθν. Πινακοθήκης, μετά την κατάργηση του τμήματος της Βασ. Κωνσταντίνου που τα εξυπηρετεί σήμερα. Για να μη σας κουράσω, δεν θα αναφερθώ απόψε στον τρόπο που αντιμετωπίσθηκαν, αλλά θα είμαι στη διάθεση οποιουδήποτε ενδιαφερθεί να λάβει γνώση των λύσεων που επελέγησαν. Ενδεικτικά μόνο αναφέρω κάτι που νομίζω πως είναι σημαντικό ότι δηλ. οι 2 υφιστάμενες λεωφορειολωρίδες της Βασ. Σοφίας διατηρούνται (η μια κανονικής και η άλλη αντίθετης ροής), δεδομένου ότι εξυπηρετούν τις 14 από τις 20 συγκοινωνιακές γραμμές που διέρχονται από την περιοχή. 3. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΥ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Για να υλοποιηθούν οι προτεινόμενες επιφανειακές παρεμβάσεις θα χρειαστεί να συνταχθούν οι εξής μελέτες: - Κυκλοφοριακή - Οδοποιίας - Αναδιαμόρφωσης περιοχών πρασίνου - Περιβαλλοντικών επιπτώσεων Λαμβάνοντας υπ όψιν το κόστος και τον χρόνο που θα απαιτήσουν οι μελέτες αυτές, εκτιμήθηκε ότι: - Τα έργα οδοποιίας θα κοστίσουν συνολικά (μελέτες και κατασκευή) περίπου 2.000.000 Ευρώ - Τα έργα διαμόρφωσης πρασίνου θα κοστίσουν συνολικά 4.000.000-4.500.000 Ευρώ. - Ήτοι το κόστος όλου του έργου εκτιμάται σε περίπου 6.000.000-6.500.000 Ευρώ. Αντίστοιχα ο χρόνος που θα απαιτηθεί είναι:
7 - Για τα έργα οδοποιίας: 2 περίπου χρόνια (συνολικά) - Για τα έργα περιβάλλοντος: 1 επί πλέον χρόνος - Ήτοι συνολικά : περίπου 3 χρόνια Β) ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ 5. ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ (από την οδό Ρηγίλλης μέχρι το Hilton) Σε επαφή με την προαναφερθείσα ενοποιημένη πλέον περιοχή πρασίνου (Α) βρίσκονται 2 άλλες ενδιαφέρουσες περιοχές. α) Η περιοχή πρασίνου (Β) του Βυζαντινού Μουσείου και του Ωδείου Αθηνών και β) Η περιοχή πρασίνου (Γ) του Εθν. Ιδρύματος Ερευνών. Είναι προφανές ότι είναι ευκταία η ενοποίηση των 3 αυτών περιοχών. Οι περιοχές Α, Β, Γ συναντώνται στον κυκλοφοριακό κόμβο των οδών Ριζάρη και Βασ. Κωνσταντίνου. Στην περιοχή λοιπόν αυτού του κόμβου επιδιώκεται η εξασφάλιση της ελεύθερης διακίνησης των πεζών μεταξύ των 3 πάρκων, χωρίς να διασταυρώνονται συνεπίπεδα με τη ροή των τροχοφόρων. Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται προφανώς με 2 τρόπους : (α) Είτε με υπογειοποίηση της ροής των τροχοφόρων, όπου οι πεζοί κινούνται ελεύθερα στο σημερινό επίπεδο του εδάφους. (β) Είτε με υπογειοποίηση της ροής των πεζών όπου τα τροχοφόρα κινούνται στο επίπεδο του σημερινού εδάφους. Οι πεζοί περνούν κάτω από τις οδικές αρτηρίες, με φαρδιές ράμπες μικρής κλίσης (π.χ. 5%) και μεγάλου φάρδους (10-12 μ.) έτσι ώστε να μη παραπέμπουν στην εικόνα ενός ορύγματος και μιας σήραγγας. Η λύση (α) είναι προφανώς προτιμητέα, γιατί εξασφαλίζει την απρόσκοπτη οπτική συνέχεια των 3 πάρκων και την
8 ευκολότερη και πιο ευχάριστη διακίνηση των πεζών. Είναι όμως συγχρόνως και η ακριβότερη (κόστος της τάξεως των 8,5-10.000.000 ). Έτσι η λύση αυτή μοιάζει να απομακρύνεται, εκτός εάν η προγραμματιζόμενη γραμμή 4 του Μετρό, προβλέπει στην περιοχή αυτή κάποια μεγάλη εκσκαφή, οπότε η επιθυμητή υπογειοποίηση θα προκύψει από μόνη της. Η λύση (β) είναι ασφαλώς η ευκολότερη και η φτηνότερη (κόστος γύρω στα 3.000.000 ). Εν πάση περιπτώσει, όταν με οποιονδήποτε από τους ανωτέρω τρόπους επιτευχθεί η ενοποίηση των 3 αυτών περιοχών πρασίνου, θα προκύψουν τα εξής εντυπωσιακά αποτελέσματα: α) Θα αποκτήσουμε μια ενοποιημένη έκταση πρασίνου της τάξεως των 140.000-150.000 μ 2. (Όση η έκταση του Εθνικού Κήπου χωρίς το Ζάππειο). β) Η περιοχή αυτή θα φιλοξενεί 4 μουσεία (Βυζαντινό, Σύγχρονης Τέχνης, Πολεμικό, Πινακοθήκη), 2 πνευματικά Ιδρύματα (Ωδείο Αθηνών, Εθν. Ίδρυμα Ερευνών) και τέλος τον Αρχαιολογικό χώρο του Λυκείου του Αριστοτέλη, αποτελώντας έτσι το ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ της Αθήνας. γ) Στην μελέτη του ελεύθερου χώρου πρασίνου μπορεί να διαμορφωθεί ένας Πολιτιστικός περίπατος (μήκους περίπου 600 μ.), που θα συνδέει την Εθν. Πινακοθήκη με το Λύκειο του Αριστοτέλη, παρέχοντας την δυνατότητα προσπέλασης και των λοιπών πνευματικών Ιδρυμάτων της περιοχής, μέσω της ενοποιημένης έκτασης του πρασίνου.
9 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ Η πιθανή εφαρμογή της Β φάσης της πρότασης (της ενοποίησης δηλ. των 3 μεγάλων χώρων πρασίνου) γίνεται εξαιρετικά επίκαιρη αν ληφθούν υπ όψιν οι εν εξελίξει 4 σημαντικές παρεμβάσεις ποιοτικής αναβάθμισης στην περιοχή, όπως: η επέκταση και ανακαίνιση της Εθνικής Πινακοθήκης, η ανάπλαση του πάρκου Ριζάρη, η διαμόρφωση του υπαίθριου χώρου του Βυζαντινού Μουσείου και τέλος η ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου του Λυκείου του Αριστοτέλη. Η ένταξη των παρεμβάσεων αυτών μέσα στο συνολικό πλαίσιο της Β φάσης της πρότασης αυτής θα προσδώσει ασφαλώς μια πρόσθετη δυναμική στην θετική ακτινοβολία όλης της περιοχής.
10 ΠΡΟΤΑΣΗ Β ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ (ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΚΗΠΟ) Η ευρύτερη περιοχή γύρω από το Προεδρικό Μέγαρο (από το Στάδιο μέχρι το Λύκειο του Αριστοτέλη) είναι η μόνη δομημένη έκταση που εμβολίζει και διχοτομεί την σημαντική λωρίδα πρασίνου που ξεκινάει από το Hilton και φτάνει μέχρι το Ζάππειο και το Ολυμπιείο. Είναι λοιπόν λογικό και νόμιμο αίτημα να βρεθεί ένας τρόπος να πετύχουμε μιαν απλή και σαφή λειτουργική σύνδεση των δυο κομματιών του διχοτομημένου πρασίνου, αφού είναι πρακτικά αδύνατη η ενοποίησή τους. Η περιοχή, στην οποία αναφερόμαστε, είναι μια ήρεμη, αμιγής περιοχή κατοικίας (δεν υπάρχουν καθόλου καταστήματα) που περιβάλει το Προεδρικό και το Πρωθυπουργικό μέγαρο. Η ηρεμία αυτή όμως «αναιρείται» καθημερινά -κατά κάποιο τρόπο- από το γεγονός ότι το δίπολο: «Παναθ. Στάδιο και προεδρική φρουρά» αποτελεί έναν τυπικό προορισμό αν όχι όλων τουλάχιστον των περισσοτέρων επισκεπτών της Αθήνας. Η έλξη αυτού του προορισμού θα ενισχυθεί δυναμικά, τα επόμενα χρόνια, όταν θα προστεθεί και ο εξαιρετικά σημαντικός τρίτος πόλος του αρχαιολογικού δηλ. χώρου του Λυκείου του Αριστοτέλη. Η προτεινόμενη λοιπόν παρέμβαση έχει 2 στόχους: α) Να συνδέσει λειτουργικά την περιοχή πρασίνου του Βυζαντινού Μουσείου με το πράσινο του Εθν. Κήπου και β) Να αναβαθμίσει ποιοτικά τη διαδρομή της αέναης (ημερήσιας) ροής των ευάριθμων επισκεπτών του ανωτέρω «τρίπολου» της περιοχής.
11 Όπως θα φανεί, αμέσως παρακάτω, προϋπόθεση για την εξυπηρέτηση αυτών των στόχων είναι η πεζοδρόμηση της οδού Ηρώδου Αττικού. Η πεζοδρόμηση αυτή είναι εφικτή (κυκλοφοριακά) αν η ροή των τροχοφόρων που διασχίζουν σήμερα την Ηρώδου Αττικού εκτραπεί, είτε με κατεύθυνση προς το Σύνταγμα, είτε εναλλακτικά με κατεύθυνση προς την οδό Ριζάρη, με κοινό όμως προορισμό τις οδούς Συγγρού ή Καλλιρρόης ή Βουλιαγμένης (όπως και σήμερα). Επισημαίνεται εδώ ότι οι εκτροπές αυτές λαμβάνουν χώρα καθημερινά και σήμερα, από τις 10 μ.μ. ως τις 6 π.μ., για λόγους ασφαλείας της περιοχής. Η εκτροπή μέσω της πλατείας Συντάγματος αυξάνει το μήκος της σημερινής διαδρομής (1.350 μ.) κατά 15% ή κατά 200 μ. Η κυκλοφοριακή επιβάρυνση των δρόμων που θα υποδεχθούν τις εκτροπές (προς το Σύνταγμα ή προς την οδό Ριζάρη) θα είναι συνολικά 350 οχήματα την ώρα ή 8-9 οχήματα σε κάθε φάση φαναριών (π.χ. 5 οχήματα προς το Σύνταγμα +3 οχήματα προς την οδό Ριζάρη). Άρα η επιμήκυνση των διαδρομών από τις εκτροπές αυτές καθώς και η κυκλοφοριακή επιβάρυνση των δρόμων που θα υποδεχθούν αυτές τις εκτροπές (π.χ. Βασ. Σοφίας, Σύνταγμα, Φιλελλήνων, Ριζάρη κλπ.), δεν φαίνεται να είναι απαγορευτικές, ιδίως αν αναλογισθούμε την κλίμακα των αντιστοίχων επιμηκύνσεων και επιβαρύνσεων που προκάλεσε η πεζοδρόμηση της Διονυσ. Αρεοπαγίτου, της Αποστόλου Παύλου και της Ερμού. Προτείνεται λοιπόν η πεζοδρόμηση της Ηρώδου Αττικού, από την οδό Μουρούζη μέχρι την λεωφ. Βασ. Κωνσταντίνου. Η πεζοδρόμηση αυτή συμπαρασύρει αυτομάτως και την πεζοδρόμηση της οδού Βασ. Γεωργίου Β (από την Ηρώδου Αττικού μέχρι την Βασ. Κωνσταντίνου) δεδομένου ότι η οδός αυτή
12 αχρηστεύεται σαν κυκλοφοριακός δίαυλος, όταν δεν κυκλοφορούν τροχοφόρα στην Ηρώδου Αττικού. Αποκτούμε λοιπόν 2 συνεχόμενους πεζόδρομους που συνδέουν το Στάδιο με τα φυλάκια της Προεδρικής Φρουράς και εν συνεχεία με το Λύκειο του Αριστοτέλη και το πάρκο του Βυζαντινού Μουσείου. Πετυχαίνουμε λοιπόν μέσω αυτών των πεζοδρόμων: α) Την επιδιωκόμενη σαφή και απλή λειτουργική σύνδεση του πάρκου του Εθν. Κήπου με το πάρκο του Βυζαντινού Μουσείου. β) Την εξασφάλιση ενός όμορφου και ήρεμου περιπάτου μήκους περίπου 700 μ. που συνδέει τους 3 πόλους του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος των επισκεπτών της περιοχής. Σε 2 σημεία αυτού του περιπάτου, η ροή των πεζών διασταυρώνεται ισόπεδα με την ροή των τροχοφόρων. Εξυπακούεται ότι θα επιδιωχθεί η ανισόπεδη ρύθμιση της συνάντησης αυτών των 2 ροών, με υπογειοποίηση είτε της ροής των τροχοφόρων, είτε της ροής των πεζών, όπως προτείνεται στην αντίστοιχη διευθέτηση του κόμβου Ριζάρη-Βασ. Κωνσταντίνου στην Πρόταση Α. Δεδομένου του κόστους που συνεπάγονται αυτές οι ανισόπεδες ρυθμίσεις μπορεί ενδεχομένως να αποτελέσουν αντικείμενο μελλοντικών παρεμβάσεων. Συγκεκριμένα το κόστος των προτεινομένων επιφανειακών παρεμβάσεων (πεζοδρομήσεις) εκτιμάται στο 1-1.500.000. Η διαμόρφωση των 2 ανισόπεδων διασταυρώσεων θα επιβαρύνει τον προϋπολογισμό κατά 3.000.000 περίπου για την υπογειοποίηση της ροής των πεζών, και κατά 4.000.000 περίπου για την υπογειοποίηση της ροής των τροχοφόρων.
13 ΠΡΟΤΑΣΗ Γ (Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ) Η πρόταση Γ είναι η σύνθεση των 2 προτάσεων Α και Β. Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν αθροιστικά τα όσα έχουμε αναφέρει μέχρι τώρα, διαπιστώνουμε ότι με τις προτεινόμενες παρεμβάσεις πετυχαίνουμε τα εξής: α) Αποκτούμε ένα Πολιτιστικό Πάρκο 150 στρεμμάτων β) Πετυχαίνουμε μια εύκολη και σαφή λειτουργική σύνδεση του Εθνικού Κήπου με το Πολιτιστικό Πάρκο. γ) Διαμορφώνουμε έναν όμορφο και ήρεμο Πολιτιστικό Περίπατο (χωρίς διασταυρώσεις με τροχοφόρα) μήκους περίπου 1.300 μ., από την Εθνική Πινακοθήκη μέχρι το Παναθηναϊκό Στάδιο. δ) Εντάσσουμε τις Αρχαιότητες του Λυκείου του Αριστοτέλη στη διαδρομή αυτού του Πολιτιστικού Περιπάτου. ε) Μπορούμε -επιτέλους- να διαμορφώσουμε έναν αξιοπρεπή χώρο υποδοχής των επίσημων ξένων επισκεπτών στη συμβολή των πεζοδρομημένων πλέον οδών Ηρώδου Αττικού και Βασ. Γεωργίου. Το συνολικό κόστος των επιφανειακών αναδιαρρυθμίσεων από την εφαρμογή και των 2 προτάσεων υπολογίζεται σε 8.000.000 περίπου. Το συνολικό κόστος της ανισόπεδης διαμόρφωσης των 3 κόμβων εκτιμάται σε 6.000.000 για τη λύση υπογειοποίησης της ροής των πεζών και σε 13.000.000 περίπου για την λύση υπογειοποίησης της ροής των τροχοφόρων. Άρα το αθροιστικό κόστος της συνολικής εφαρμογής και των 2 προτάσεων θα κυμαίνεται από 14.000.000 έως 21.000.000. Υπενθυμίζω εδώ ότι οι προτάσεις Α και Β είναι αυτόνομες και ως εκ τούτου μπορούν να εφαρμοσθούν ανεξάρτητα η μια από την άλλη. Είναι πάντως προφανές ότι η συνολική εφαρμογή τους
14 θα εξασφαλίσει τη μέγιστη δυνατή ποιοτική αναβάθμιση της περιοχής. Ειδικώτερα η συνδυασμένη εφαρμογή και των 2 προτάσεων είναι η μόνη που μας εξασφαλίζει την ολοκλήρωση του πολύ σημαντικού πολιτιστικού περιπάτου από το Hilton μέχρι το Στάδιο. Και λέω πολύ σημαντικού γιατί εάν υιοθετηθεί η πρόταση για αυτόν τον Πολιτιστικό περίπατο, δεν μένει παρά να φαντασθούμε κατ επέκταση την διερεύνηση των δυνατοτήτων εφαρμογής του δύσκολου όντως στόχου πεζοδρόμησης της Λεωφ. Όλγας, η οποία αν καταστεί δυνατή θα συνδέσει τον Πολιτιστικό αυτόν περίπατο με τον υφιστάμενο ήδη Αρχαιολογικό περίπατο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Ίσως, λοιπόν, να μην είναι πολύ μακριά η ώρα που αυτή η ταλαίπωρη πρωτεύουσα θα μπορέσει να προσφέρει στους κατοίκους και στους επισκέπτες της έναν υπέροχο αρχαιολογικό και πολιτιστικό περίπατο 4 χιλιομέτρων, που θα συνδέει τον Κεραμεικό με το Θησείο, την Ακρόπολη, το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, το Ολυμπίειο, το Στάδιο, το Λύκειο του Αριστοτέλη και τέλος με το Πολιτιστικό πάρκο των Μουσείων, καταλήγοντας στην Εθνική Πινακοθήκη. Δεν θα ήταν άσκοπο εδώ να επισημάνουμε ότι σε απόσταση 200-300 μ. από την διαδρομή αυτού του περιπάτου, συναντάμε και τους σημαντικότερους πυρήνες σχόλης και αναψυχής του κέντρου της Αθήνας: το Γκάζι, το Μοναστηράκι, το Θησείο, την Πλάκα, το Κολωνάκι και τέλος τη περιοχή μεταξύ Hilton και Κάραβελ. Έτσι ο περίπατος αυτός, εκτός από την πολιτιστική, αποκτά και την κοινωνική του διάσταση, στοιχείο που ασφαλώς προσθέτει στο πολεοδομικό του βάρος. Είναι προφανές, ότι μια τέτοια σημαντική πολεοδομική τομή ένα τέτοιο πολεοδομικό γεγονός μέσα στον κεντρικό ιστό της πόλης, θα ανεβάσει εντυπωσιακά την θέση της Αθήνας στην κλίμακα της ποιοτικής σύγκρισης με τους αντίστοιχους ανταγωνιστικούς μητροπολιτικούς πυρήνες που την περιβάλλουν.
15 Πάντως, κλείνοντας για να προσγειωθούμε πάλι ομαλά στην πραγματικότητα θα ήθελα να υπενθυμίσω για άλλη μια φορά ότι η παρουσίαση αυτή σκοπό κυρίως έχει να ξαναβγάλει στην επιφάνεια την πρόταση της περιβαλλοντικής αναβάθμισης της περιοχής Hilton Ριζάρη, που έχει ήδη αξιολογηθεί θετικά από τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας. Αξίζει να επικεντρωθεί το ενδιαφέρον, όσων έχουν την αρμοδιότητα και την ισχύ να παρέμβουν για την προώθηση αυτής της πρότασης γιατί, νομίζω, ότι παρέχει ορατά και σημαντικά οφέλη, που μπορούμε να τα αποκτήσουμε με λίγα λεφτά και σε λίγο χρόνο και γιατί από κάπου τέλος πάντων πρέπει πάλι να ξεκινήσουμε την επίπονη και επίμονη προσπάθεια να δώσουμε ξανά, σ αυτήν την κακοποιημένη και αγαπημένη πόλη, την χαμένη αξιοπρέπεια και αυτοπεποίθησή της.
16 ΣΥΝΘΕΣΗ 2 ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΠΟ ΤΟ HILTON ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ (Περίληψη της ομιλίας του αρχιτέκτονα Δημ. Κονταργύρη στο Τ.Ε.Ε. 23/9/2009) ΠΡΟΤΑΣΗ Α Φάση Α (Βλέπε σχέδια 1 μέχρι 10) Περιβαλλοντική και κυκλοφοριακή αναβάθμιση της περιοχής Hilton - Ριζάρη Περιοχή προς αναβάθμιση Προτεινόμενες παρεμβάσεις Αποτελέσματα Προϋπολογισμός Κόστους Η περιοχή ορίζεται από τις οδούς Βασ. Σοφίας -Ριζάρη- Μιχαλακοπούλου και το Hilton α) Κατάργηση του τμήματος της Βασ. Κωνσταντίνου από Ριζάρη έως Βασ. Σοφίας β) Κατάργηση του τμήματος της Βας. Αλεξάνδρου από Βασ. Σοφίας μέχρι την Μιχαλακοπούλου γ) Διαμόρφωση ενός μονοδρομημένου αριστερόστροφου κυκλοφοριακού δακτυλίου από τις οδούς: Βασ. Σοφίας-Ριζάρη- Μιχαλακοπούλου και το ζεύγος των οδών Βεντήρη και Χατζηγιάννη Μέξη, και εφαρμογή «πράσινου κύματος» στη ρύθμιση των φαναριών α) Αυξάνεται το εμβαδό πρασίνου της περιοχής κατά 13.000 μ 2 από την αποξήλωση των οδοστρωμάτων β) Αποκτούμε μια ενιαία επιφάνεια πρασίνου, εμβαδού 60.000 μ 2 γ) Αυξάνουμε την κυκλοφο-ριακή χωρητικότητα της περιοχής 6.500.000 έως 7.000.000
17 ΠΡΟΤΑΣΗ Α Φάση Β (Βλέπε σχέδιο 11) Αναβάθμιση της περιοχής από το Hilton μέχρι το Λύκειο του Αριστοτέλη Διαμόρφωση ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ Περιοχή προς αναβάθμιση Προτεινόμενες παρεμβάσεις Αποτελέσματα Προϋπολογισμός Κόστους Η περιοχή ορίζεται από τις οδούς Βασ. Σοφίας - Ριγίλλης - Βασ. Κωνσταντίνου - Μιχαλακοπούλου και το Hilton. Περιλαμβάνει το ενο-ποιημένο πάρκο Α της περιοχής Hilton- Ριζάρη, το πάρκο Β του Βυζαντινού Μουσείου και το πάρκο Γ του Εθν. Ιδρύματος Ερευνών Ανισόπεδη ρύθμιση στον κόμβο Ριζάρη- Βασ. Κωνσταντίνου με υπογειοποίηση είτε της ροής των τροχοφόρων είτε της ροής των πεζών. α) Αποκτούμε μια συνεχόμενη έκταση πρασίνου 140-150.000 μ 2 (όση η έκταση του Εθνικού Κήπου) που θα φιλοξενεί 4 μουσεία (Εθν. Πινακοθήκη, Βυζαντινό, Πολεμικό και προσωρινά Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης) 2 πνευματικά Ιδρύματα (Ωδείο Αθηνών, Εθν. Ίδρυμα Ερευνών) και τον Αρχαιολογικό χώρο του Λυκείου του Αριστοτέλη, αποτελώντας έτσι το ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ της Αθήνας. β) Διαμορφώνουμε έναν ήρεμο πολιτιστικό περίπατο μήκους 600 μ., από την Εθν. Πινακοθήκη μέχρι το Λύκειο του Αριστοτέλη. α) 3-4.000.000 για την υπογειοποίηση της ροής τω ν πεζών β) 9-10.000.000 για την υπογειοποίηση της ροής των τροχοφόρων
18 ΠΡΟΤΑΣΗ Β (Βλέπε σχέδια 12, 13, 14) Αναβάθμιση της περιοχής από το Λύκειο του Αριστοτέλη μέχρι το Στάδιο Λειτουργική σύνδεση του Πολιτιστικού Πάρκου με τον Εθνικό Κήπο Περιοχή προς αναβάθμιση Προτεινόμενες παρεμβάσεις Αποτελέσματα Προϋπολογισμός Κόστους Η περιοχή ορίζεται από τις οδούς Βασ. Σοφίας - Ηρώδου Αττικού - Βασ. Κωνσταντίνου - Ρηγίλλης. α) Εκτροπή της κυκλοφο-ριακής ροής της Ηρώδου Αττικού προς το Σύνταγμα ή προς την οδό Ριζάρη (Βλ. σχ. 13) β) Πεζοδρόμηση των οδών Ηρώδου Αττικού και Βασ. Γεωργίου Β (Βλ. σχ. 14) γ) Ανισόπεδες ρυθμίσεις στους κόμβους: - Ηρώδου Αττικού με Βασ. Κωνσταντίνου - Ρηγίλλης με Βασ. Γεωργίου Β, με υπογειοποίηση είτε της ροής των τροχοφόρων είτε της ροής των πεζών (Βλ. σχ. 14) α) Λειτουργική σύνδεση του Εθνικού Κήπου με το Πολιτιστικό Πάρκο (νυν πάρκο Βυζαντινού Μουσείου) μέσω των προτεινο-μένων πεζοδρομήσεων. β) Διαμόρφωση ενός ήσυχου περιπάτου μήκους 700 μ. που συνδέει τους 3 πόλους έλξης επισκεπτών της περιοχής, ήτοι το Στάδιο, τα φυλάκια της Προεδρικής φρουράς και το Λύκειο του Αριστοτέλη α) 1-1.500.000 για τις επιφανειακές παρεμβάσεις β) 3.000.000 για τις υπογειοποιήσεις της ροής των πεζών γ) 4.500.000 για τις υπογειοποιήσεις της ροής των τροχοφόρων
19 ΠΡΟΤΑΣΗ Γ (Βλέπε σχέδιο 15) Αναβάθμιση της περιοχής από το Ηilton μέχρι το Στάδιο Ο Μεγάλος Πολιτιστικός Περίπατος Περιοχή προς αναβάθμιση Προτεινόμενες παρεμβάσεις Αποτελέσματα Προϋπολογισμός Κόστους Η περιοχή ορίζεται από τις οδούς Βασ. Σοφίας - Ηρώδου Αττικού - Βασ. Κωνσταντίνου - Μιχαλακοπούλου και το Hilton Οι παρεμβάσεις των προτάσεων Α και Β α) Τα αποτελέσματα των προτάσεων Α και Β β) Η διαμόρφωση ενός συνολικού πολιτιστικού περίπατου μήκους 1300 μ. από την Εθνική Πινακοθήκη μέχρι το Στάδιο α) 8.000.000 για τις επιφανειακές παρεμβάσεις β) 6.000.000 για τις υπογειοποιήσεις της ροής των πεζών γ) 13.000.000 για τις υπογειοποιήσεις της ροής των τροχοφόρων δ) Συνολικό κόστος και των 2 προτάσεων: 14-21.000.000
20 ΕΠΙΛΟΓΟΣ Α (Βλέπε ένθετο σχέδιο της περιοχής από το Hilton μέχρι τον Κεραμεικό, σχ. 16) Οι προτάσεις Α και Β είναι αυτόνομες και ως εκ τούτου μπορούν να εφαρμοσθούν ανεξάρτητα η μια από την άλλη. Είναι πάντως προφανές ότι η συνολική εφαρμογή τους θα εξασφαλίσει τη μέγιστη δυνατή ποιοτική αναβάθμιση της περιοχής. Ειδικότερα η συνδυασμένη εφαρμογή και των 2 προτάσεων είναι η μόνη που μας εξασφαλίζει την ολοκλήρωση του πολύ σημαντικού πολιτιστικού περιπάτου από το Hilton (Εθνική Πινακοθήκη) μέχρι το Στάδιο. Και είναι πολύ σημαντικός γιατί εάν υιοθετηθεί η πρόταση για αυτόν τον Πολιτιστικό περίπατο, δεν μένει παρά να φαντασθούμε κατ επέκταση την διερεύνηση των δυνατοτήτων εφαρμογής του δύσκολου όντως στόχου πεζοδρόμησης της Λεωφ. Όλγας, η οποία αν καταστεί δυνατή θα συνδέσει τον Πολιτιστικό αυτόν περίπατο με τον υφιστάμενο ήδη Αρχαιολογικό περίπατο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Ίσως, λοιπόν, να μην είναι πολύ μακριά η ώρα που η Αθήνα θα μπορέσει να προσφέρει στους κατοίκους και στους επισκέπτες της έναν υπέροχο αρχαιολογικό και πολιτιστικό περίπατο μήκους 4 χιλιομέτρων, που θα συνδέει τον Κεραμεικό με το Θησείο, την Ακρόπολη, το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, το Ολυμπίειο, το Στάδιο, το Λύκειο του Αριστοτέλη και τέλος με το Πολιτιστικό πάρκο των Μουσείων, καταλήγοντας στην Εθνική Πινακοθήκη. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Β Ανεξάρτητα από τις φιλόδοξες προοπτικές που διαγράφονται από την πλήρη εφαρμογή και των 2 προτάσεων, επισημαίνεται ότι θα μπορούσε να γίνει μια αρχή από την διερεύνηση και εφαρμογή μόνον της πρώτης φάσης της πρότασης Α, της περιβαλλοντικής δηλαδή αναβάθμισης της περιοχής Hilton-Ριζάρη, που έχει ήδη αξιολογηθεί θετικά από τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (βλέπε συνημμένο φωτοαντίγραφο). Αξίζει να επικεντρωθεί το ενδιαφέρον, όσων έχουν την αρμοδιότητα και την ισχύ να παρέμβουν για την προώθηση αυτής της πρότασης γιατί, νομίζω, ότι παρέχει ορατά και σημαντικά οφέλη, που μπορούμε να τα αποκτήσουμε με λίγα λεφτά και σε λίγο χρόνο. Αθήνα Σεπτέμβριος 2009 Δημ. Κονταργύρης αρχιτέκτων