ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Ενότητα 6: Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΩΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΩΝ: ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Α.Ε.Α.Θ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΑΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Προσδιορίζεται η κύρια αιτία των αιρέσεων στην προσπάθεια των χριστιανών να διαλευκάνουν με τη χρήση του λόγου τη χριστιανική πίστη. Γίνεται αναφορά στα κύρια θέματα που οι αιρετικοί προσπάθησαν να απαντήσουν με αποτέλεσμα να αναπτύξουν λανθασμένες απόψεις για τον κόσμο και τη ζωή. 4
Περιεχόμενα ενότητας ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ 5
6.1 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Στην Ανατολή γεννήθηκαν οι περισσότερες αιρέσεις γιατί: Οι χριστιανοί ασχολούνταν με θεωρητικά θέματα, που εμπεριείχαν τον κίνδυνο της αίρεσης. Η αίρεση προϋποθέτει ελεύθερη και ανεμπόδιστη έρευνα κατά την ερμηνεία του δόγματος.
6.2 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Στην Ανατολή γεννήθηκαν οι περισσότερες αιρέσεις γιατί (συνέχεια): Οι χριστιανοί προσπάθησαν να διαλευκάνουν με τη χρήση του λόγου θεολογικά-δογματικά σημεία της χριστιανικής διδασκαλίας. Η υπερτίμηση της ανθρώπινης λογικής και της δυνατότητάς της να αποκαλύψει την αλήθεια είχε ως αποτέλεσμα ορισμένοι χριστιανοί να επιστρατεύουν τη φιλοσοφία για να εκλογικεύσουν και να κατανοήσουν τις αποκεκαλυμμένες αλήθειες.
6.3 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Παράδειγμα: ζήτησαν να εξηγήσουν την αρχή και την αιτία του κακού στον κόσμο: Ερώτημα που βασάνιζε πολύ και τους Έλληνες φιλοσόφους. Ο Αριστοτέλης αποφαίνεται ότι το κακό δεν έχει οντότητα, είναι μια στέρηση όπως το σκότος. Έτσι αυτό που λέμε κακό είναι η απουσία του καλού, του αγαθού και όχι θετική ύπαρξη.
6.4 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Παράδειγμα: ζήτησαν να εξηγήσουν την αρχή και την αιτία του κακού στον κόσμο (συνέχεια): Για τους Νεοπλατωνικούς αντίθετα είναι θετική ύπαρξη. Ταυτίζεται με την ύλη, η οποία αναγνωρίζεται ως μια διαλυμένη ενότητα, ως ένα ον που δεν επιδέχεται ενότητα. Λυτρώνεται κανείς από το κακό όταν αποστρέφεται την ύλη και στρέφεται προς το νοητό κόσμο.
6.5 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Παράδειγμα: ζήτησαν να εξηγήσουν την αρχή και την αιτία του κακού στον κόσμο (συνέχεια): Για τους Στωικούς αυτό που ονομάζουμε κακό, δεν έχει απόλυτη αλλά σχετική σημασία. Δηλαδή κάτι αναγνωρίζεται ως κακό σε σχέση με εμάς. Σε σχέση όμως με την αρμονική τάξη που κυβερνά το σύμπαν δεν είναι κακό αλλά ένα αναγκαίο στοιχείο της παγκόσμιας αρμονίας.
6.6 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Η αίρεση των γνωστικών, των Μανιχαίων: Η αίρεση αυτή αποτελεί την εκτροπή στην οποία οδήγησε η έρευνα του προβλήματος του κακού από τη χριστιανική σκέψη. Οι Μανιχαίοι, κάτω από την επίδραση ξένων θρησκευτικών δοξασιών, ιδίως Περσικών, διαμόρφωσαν τη θεωρία των δύο βασιλείων.
6.7 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Η αίρεση των γνωστικών, των Μανιχαίων (συνέχεια): Πρόκειται για το βασίλειο του φωτός και το βασίλειο του σκότους, που αντιμάχονται το ένα το άλλο. Αυτό σημαίνει ότι οι δύο αντίθετες και συγκρουόμενες πραγματικότητες (το καλό και το κακό) υπάρχουν από μόνες τους. Η μία εντοπίζεται στον υλικό ή καλύτερα αισθητό κόσμο και η άλλη στον νοητό, ιδεατό κόσμο. Μ αυτόν τον τρόπο οδηγούσαν τη σκέψη πάλι πίσω στον πολυθεϊσμό.
6.8 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Άλλο πρόβλημα: πώς εναρμονίζεται το δόγμα της μονοθεΐας με την ιδιάζουσα θέση του προσώπου του σωτήρος Χριστού: Για να διατηρήσουν το δόγμα της μονοθεΐας, άλλοι αρνήθηκαν τη θεότητα του Χριστού, και άλλοι την πραγματική Του εμφάνιση στη γη. Δεν μπορούσαν να συλλάβουν την αρμονική συνύπαρξη, την ασύγχυτο ένωση στο πρόσωπο του Χριστού των δύο φύσεων, της θείας και της ανθρώπινης. Ήταν μονοφυσίτες.
6.9 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Άλλο πρόβλημα: πώς εναρμονίζεται το δόγμα της μονοθεΐας με την ιδιάζουσα θέση του προσώπου του σωτήρος Χριστού (συνέχεια): Έβλεπαν την μονοθεΐα ποσοτικά, αριθμητικά και όχι ποιοτικά. Έτσι χρειάστηκαν οι Ορθόδοξοι όλη τη λεπτότητα της διαλεκτικής για να βαθύνουν, να πάρουν σωστή στάση απέναντι στο μυστήριο της ενανθρώπησης.
6.10 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Οι αιρέσεις είναι θέμα ερμηνείας: Δεν κατέληξαν οι αιρετικοί στις αιρέσεις τους από εχθρότητα προς τη χριστιανική διδασκαλία. Ήθελαν να την κατανοήσουν και πίστευαν ότι έτσι την κατανοούσαν και την ερμήνευαν. Όλη η πνευματική εργασία των χριστιανών συγγραφέων στο βάθος είναι μια ερμηνεία.
6.11 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Οι αιρέσεις είναι θέμα ερμηνείας (συνέχεια): Το χαρακτηριστικότερο θέμα της χριστιανικής φιλοσοφίας κατά τους πρώτους αιώνες είναι ερμηνευτικό: Οι Γραφές προσφέρουν τη διδασκαλία, περιέχουν την αποκάλυψη. Οι άνθρωποι, αφού την αποδέχτηκαν, πρέπει να εμβαθύνουν στο νόημά της, να την ερμηνεύσουν. Το έργο αυτό είναι ανεξάντλητο.
6.12 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Ποια είναι όμως η σχέση του ανθρώπου με τα πνευματικά έργα; Η σχέση του νου με τα πνευματικά έργα είναι ιδιότυπη. Δεν πρέπει να συγκρίνεται με τη σχέση που έχει ο νους με τα αντικείμενα των φυσικών επιστημών. Ο αλύγιστος ορθολογισμός είναι ανίκανος να κατανοήσει τις περιοχές των πνευματικών έργων. Τα φαινόμενα των φυσικών επιστημών έχουν την εξήγησή τους.
6.13 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Τέτοια εξήγηση δεν αποδέχεται μια πνευματική δημιουργία. Στα πνευματικά έργα δεν έχουμε εξήγηση, αλλά ερμηνεία. Είναι δυνατόν να έχουμε πολλές ερμηνείες του ίδιου πνευματικού έργου. Γι αυτό και κάθε πνευματικό έργο είναι ανεξάντλητη πηγή, με τον όρο κάθε νέα ερμηνεία να βλέπει στο έργο αυτό που είναι.
6.14 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Η χριστιανική σκέψη είναι: Μια ερμηνεία της χριστιανικής διδασκαλίας. Έργο ανεξάντλητο σε περιεχόμενο. Ανεξάντλητο έργο, υπό τον όρο να δούμε στη χριστιανική διδασκαλία αυτό που είναι. Αυτό το βαρύ έργο ανέλαβε η Ορθοδοξία: να διατυπώσει τα όρια που περιλαμβάνουν την χριστιανική διδασκαλία, μέσα στα οποία μπορεί ελεύθερα να κινηθεί η σκέψη του χριστιανού χωρίς να πάψει να είναι χριστιανική.
6.15 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Οι συγγραφείς των πρώτων αιώνων: Είχαν κατανοήσει ότι το έργο τους είναι ερμηνευτικό. Τα έργα τους πίστευαν ότι ήταν σχόλια και υπομνηματισμοί του θείου λόγου των Γραφών. Σκοπό τους είχαν να πετύχουν την κατανόηση της πίστης, το πέρασμα από την πίστη στη γνώση. Να δώσουν μια λογική οικοδομή σ αυτό που από τη φύση του ήταν ασύλληπτο. Μ αυτόν τον τρόπο οι Πατέρες δίνουν το μέτρο του πνευματικού.
6.16 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Για την προστασία και οριοθέτηση της χριστιανικής σκέψης από τις αιρετικές κακοδοξίες: Προβάλλεται ότι η πηγή της είναι μυστική (υπερβατική αλήθεια). Εἲδησις τῇς θείας οὐσίας εἶναι ἡ αἲσθησις τῆς ἀκαταληψίας της, λέει ο Μ. Βασίλειος. Αντίστοιχη θέση ανέπτυξε τον 15ο αιώνα ο Ιταλός φιλόσοφος και καρδινάλιος Nicolaus Cusanus (Νικόλαος Κουζανός), γνωστή ως docta ignorantia, δηλαδή ως σοφία της αγνωσίας.
6.17 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Για την προστασία και οριοθέτηση της χριστιανικής σκέψης από τις αιρετικές κακοδοξίες (συνέχεια): Στην ανάπτυξή της η χριστιανική σκέψη μπορεί να είναι λογική, διαλεκτική. Στην προσπάθεια για τη λογική οικοδομή της πίστης οι χριστιανοί συγγραφείς κατάλαβαν ότι χρέος τους ήταν να απομακρύνουν κάθε υποκειμενισμό, να περιγράψουν την αλήθεια με κάθε δυνατή αντικειμενικότητα. Γι αυτό προσέφυγαν στην ελληνική σκέψη, που διέθετε τις επιστημονικές μεθόδους και τα όπλα της λογικής.
6.18 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Το ignorantia docta του φιλόσοφου και καρδινάλιου Nicolaus Cusanus (1401-1464): Είναι μια φιλοσοφική πραγματεία. Ο όρος ignorantia docta απαντά για πρώτη φορά στον Αυγουστίνο σε μια επιστολή, όπου επιχειρώντας να απαντήσει στην Proba για το πώς πρέπει να ικετεύουμε τον Θεό, παραδέχεται ότι αυτό για το οποίο παρακαλούμε τον Θεό δεν είναι άλλο από την ευδαιμονία, που όλοι θέλουμε και που το πραγματικό της περιεχόμενο στο βάθος μας διαφεύγει. Ωστόσο, ο Nicolaus Cusanus περισσότερο δανείστηκε τον όρο για να του δώσει ένα νέο θεολογικό περιεχόμενο.
6.19 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Το ignorantia docta του φιλόσοφου και καρδινάλιου Nicolaus Cusanus (1401-1464) (συνέχεια): Η αφετηρία της σκέψης του είναι να προσδιοριστεί με ακρίβεια η φύση της γνώσης. Έχει ως πρότυπο τη μαθηματική γνώση. Η δυνατότητα γνώσης είναι η σχέση μεταξύ του αγνώστου και των γνωστών. Όταν κάτι δεν το γνωρίζουμε εξετάζουμε αν έχει αναλογικότητα, δηλαδή ομοιογένεια, μ αυτό που ξέρουμε.
6.20 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Το ignorantia docta του φιλόσοφου και καρδινάλιου Nicolaus Cusanus (1401-1464) (συνέχεια): Συνεπώς, όταν αυτό που ξέρουμε δεν έχει καμία αναλογία μ αυτό που έχουμε στη διάθεσή μας, εκεί πρέπει να κηρύξουμε την άγνοιά του. Αυτή η αναγνώριση της άγνοιας καλείται η σοφία της αγνωσίας.
6.21 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Για τον Nicolaus Cusanus: Ο Θεός είναι το υψηλότερο επίπεδο της ύπαρξης, η τελειότητα των πάντων. Ο Θεός είναι υπερβατικός και άπειρος. Μεταξύ του άπειρου Θεού και του πεπερασμένου ανθρώπου δε μπορεί να υπάρξει αναλογία. Σε διαδοχικές φάσεις της γνώσης προσπαθεί ο άνθρωπος να προσεγγίσει την αλήθεια, τα βήματα όμως αυτά είναι πάντοτε πεπερασμένα και η αλήθεια απείρως πέρα από το επίπεδό του.
6.22 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Για τον Nicolaus Cusanus (συνέχεια): Έτσι η αλήθεια θα ξεφεύγει πάντα αναγκαστικά από την ανθρώπινη προσπάθεια για την κατάληψή της. Υποστηρίζει ότι η απόλυτη αλήθεια είναι πάντοτε πέρα από τις γνώσεις, καθώς οι ανθρώπινες γνώσεις περιορίζονται από τις αναλογίες.
6.23 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Για τον Nicolaus Cusanus (συνέχεια): Η μη αναλογικότητα μεταξύ της θείας ύπαρξης και της ανθρώπινης γνώσης φανερώνει την υπερβατικότητα της ύπαρξης, η οποία παραμένει ένα ιδανικό, που δεν μπορεί να επιτευχθεί ούτε να κατακτηθεί από τους ανθρώπους. Η ασυμμετρία μεταξύ αλήθειας και ανθρώπινης γνώσης οδηγεί στην παραδοχή της άγνοιας της απόλυτης γνώσης.
6.24 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Συνεπώς ο Nicolaus Cusanus με την πραγματεία του Η σοφία της αγνωσίας: Τονίζει το πεπερασμένο της ανθρώπινης νόησης, η οποία δεν μπορεί να συλλάβει την αλήθεια των πραγμάτων. Η επίγνωση της αγνωσίας είναι μια προσέγγιση της αλήθειας, η οποία θα παραμένει για πάντα απρόσιτη.
6.25 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Συνεπώς ο Nicolaus Cusanus με την πραγματεία του Η σοφία της αγνωσίας (συνέχεια): Αποσαφηνίζει τη σχέση του πεπερασμένου (finitum) με το άπειρο (infinitum), που είναι ο Θεός ή η αλήθεια, προσφεύγοντας σε μια μαθηματική αναλογία. Λέει χαρακτηριστικά: Ο νους έχει προς την αλήθεια τη σχέση που έχει το πολύγωνο προς τον κύκλο ένα πολύγωνο με όσο περισσότερες γωνίες εγγράφεται σ έναν κύκλο τόσο πιο πολύ πλησιάζει το σχήμα του κύκλου, αλλά ποτέ δεν θα ταυτιστεί μ αυτόν όσο και αν πολλαπλασιάσουμε τις γωνίες του.
6.26 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Συνεπώς ο Nicolaus Cusanus με την πραγματεία του Η σοφία της αγνωσίας (συνέχεια): (συνέχεια).συνεπώς την απόλυτη αλήθεια δεν μπορούμε να τη γνωρίσουμε και αυτό που μας απομένει είναι να μαθαίνουμε δια της αγνωσίας.
6.27 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Συνεπώς ο Nicolaus Cusanus με την πραγματεία του Η σοφία της αγνωσίας (συνέχεια): Ξεκαθαρίζει ότι η docta ignorantia ανήκει στη σφαίρα των μεθοδολογικών προϋποθέσεων της γνώσης. Ως αρχή και μέθοδος της γνώσης περιβάλλεται από έναν μυστικιστικό μανδύα, καθώς ο Nicolaus Cusanus τονίζει ότι η ακριβής αλήθεια σκορπίζει με τρόπο ακατάληπτο φως στο σκότος της αγνωσίας μας και αυτή την εν επιγνώσει αγνωσία είναι αυτό που ερευνούμε.
6.28 Ο κίνδυνος των θεωρητικών ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων Για ποιο λόγο στην Ανατολή γεννήθηκαν οι περισσότερες αιρέσεις; Γατί προσπάθησαν να εξηγήσουν την αιτία του κακού και σε ποια αίρεση κατέληξαν; Η ποσοτική- αριθμητική αντίληψη του δόγματος της μονοθεΐας σε ποιες αιρετικές απόψεις οδήγησε; Πώς κατέληξαν οι αιρετικοί στις κακοδοξίες τους;
6.29 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): Ποιο είναι το πιο χαρακτηριστικό θέμα της χριστιανικής φιλοσοφίας κατά τους πρώτους αιώνες και γιατί; Ποια είναι η σχέση του ανθρώπου με τα πνευματικά έργα; Τι είχαν κατανοήσει οι συγγραφείς των πρώτων αιώνων; Με ποιο τρόπο μπορεί να προστατευτεί η χριστιανική σκέψη από τις αιρετικές κακοδοξίες;
6.30 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): Ποιος διατύπωσε το docta ignorantia και τι σημαίνει αυτός ο όρος; Με ποιον τρόπο ο Nicolaus Cusanus αποσαφηνίζει τη σχέση μεταξύ πεπερασμένου και απείρου και τι θέλει να μας δείξει μ αυτόν τον τρόπο;
6.31 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ: 1. Οι περισσότερες αιρέσεις γεννήθηκαν στην Ανατολή γιατί οι χριστιανοί ασχολούνταν με θεωρητικά θέματα, ερευνούσαν το δόγμα ελεύθερα και προσπαθούσαν με τη χρήση του λόγου να κατανοήσουν τις αποκεκαλυμμένες αλήθειες.
6.32 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 2. Προσπάθησαν να εξηγήσουν την αιτία του κακού στον κόσμο, καθώς η εξήγησή του απαντούσε σε ένα διαχρονικό φιλοσοφικό ερώτημα. Η εκτροπή στην οποία οδήγησε η έρευνα του προβλήματος του κακού από τη χριστιανική σκέψη ήταν η αίρεση των Μανιχαίων, η οποία υποστηρίζει ότι υπάρχουν δύο βασίλεια που αντιμάχονται το ένα το άλλο, το βασίλειο του φωτός και το βασίλειο του σκότους, που εκπροσωπούν αντίστοιχα το καλό και το κακό.
6.33 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 3. Η ποσοτική αντίληψη του δόγματος της μονοθεΐας οδήγησε στην απόρριψη της θεότητας του Χριστού ή στην άρνηση της εμφάνισής Του στη γη. 4. Οι αιρετικοί δεν κατέληξαν στις κακοδοξίες τους από εχθρότητα προς τη χριστιανική διδασκαλία, αλλά από την προσπάθεια κατανοήσεως και την ανάγκη ερμηνείας της.
6.34 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 5. Το πιο χαρακτηριστικό θέμα της χριστιανικής φιλοσοφίας κατά τους πρώτους αιώνες είναι ερμηνευτικό, καθώς οι άνθρωποι που αποδέχτηκαν τη διδασκαλία των Γραφών, η οποία περιέχει την αποκάλυψη του Θεού, έπρεπε να την ερμηνεύσουν.
6.35 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 6. Η σχέση του ανθρώπου με τα πνευματικά έργα είναι ιδιότυπη και εντελώς διαφορετική από εκείνη με τα αντικείμενα των φυσικών επιστημών. Τα φαινόμενα των φυσικών επιστημών εξηγούνται, ενώ τα πνευματικά έργα ερμηνεύονται, με την προϋπόθεση κάθε ερμηνεία να βλέπει στο έργο αυτό που είναι.
6.36 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 7. Οι συγγραφείς των πρώτων αιώνων είχαν κατανοήσει ότι το έργο τους είναι ερμηνευτικό. Λειτουργούσαν ως υπομνηματιστές του θείου λόγου των Γραφών. Ο σκοπός τους ήταν να πετύχουν την κατανόηση της πίστης και να διασφαλίσουν τα όρια της χριστιανικής διδασκαλίας, μέσα στα οποία μπορεί να συντελεστεί η ελεύθερη ανάπτυξή της χωρίς να διακινδυνεύει η ορθότητά της.
6.37 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 8. Η προστασία της χριστιανικής σκέψης από αιρετικές κακοδοξίες μπορεί να πραγματοποιηθεί όταν τονίζεται ότι η πηγή της είναι μυστική-υπερβατική και η θεία ουσία ακατάληπτη. Η χρήση της λογικής γίνεται για την ανάπτυξη της χριστιανικής σκέψης, η οποία προσπαθεί να περιγράψει την αλήθεια με κάθε δυνατή αντικειμενικότητα απομακρύνοντας κάθε υποκειμενισμό.
6.38 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 9. Το docta ignorantia το διατύπωσε τον 15ο αιώνα ο Nicolaus Cusanus και σημαίνει η σοφία της αγνωσίας. Ο όρος αυτός δηλώνει ότι η απόλυτη αλήθεια είναι πέρα από τις ανθρώπινες γνώσεις, οι οποίες περιορίζονται από τις αναλογίες. Μεταξύ απείρου Θεού και πεπερασμένου ανθρώπου δεν μπορεί να υπάρξει αναλογία. Η μη αναλογικότητα μεταξύ θείας ύπαρξης και ανθρώπινης γνώσης φανερώνει την υπερβατικότητα της ύπαρξης, η οποία δεν μπορεί ούτε να επιτευχθεί ούτε να κατακτηθεί από τους ανθρώπους.
6.39 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): αιρέσεων 1Ο. Nicolaus Cusanus για να αποσαφηνίσει τη σχέση μεταξύ πεπερασμένου και απείρου καταφεύγει σε μια μαθηματική αναλογία. Ο νους έχει προς την αλήθεια τη σχέση που έχει το πολύγωνο προς τον κύκλο ένα πολύγωνο με όσο περισσότερες γωνίες εγγράφεται σ έναν κύκλο τόσο πιο πολύ πλησιάζει το σχήμα του κύκλου, αλλά ποτέ δεν θα ταυτιστεί μ αυτόν όσο και αν πολλαπλασιάσουμε τις γωνίες του.
6.40 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των αιρέσεων ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 1Ο. (συνέχεια). Με το παράδειγμα αυτό θέλει να μας δείξει ότι δεν μπορούμε να γνωρίσουμε την απόλυτη αλήθεια, μπορούμε όμως να μαθαίνουμε δια της αγνωσίας.
6.41 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: αιρέσεων ΤΑΤΑΚΗΣ, Βασίλειος. Η ελληνική και πατερική Βυζαντινή Φιλοσοφία. 1η εκδ. Αθήνα: Αρμός, 2000. ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ, Νίκος. Ιστορία της Βυζαντινής Φιλοσοφίας. 1η εκδ. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 1994. ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ, Νίκος. Το πρόβλημα του κακού. 3η έκδ. Θεσσαλονίκη: Πουρναράς, 2009.
6.42 Ο κίνδυνος των θεωρητικών αναζητήσεων: το πρόβλημα των ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (συνέχεια): αιρέσεων ΑΥΓΕΛΗΣ, Νίκος. Nicolaus Cusanus. Η σοφία της αγνωσίας. Εισαγωγή- Επιμέλεια: Νίκος Αυγελής. Μετάφραση: Γεώργιος Δαρδιώτης. 1η εκδ. Θεσσαλονίκη: Αντ. Σταμούλη, 2013. http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/oehler_greekphyl osophy.html. http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/tatakis/index.htm.
Τέλος Ενότητας
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ. «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ». Έκδοση: 1.0. Θεσσαλονίκη 2012. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: URL. 49
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 50
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 51
Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων 1 Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: ΤΑΤΑΚΗΣ, Βασίλειος. Η ελληνική και πατερική Βυζαντινή Φιλοσοφία. 1η εκδ. Αθήνα: Αρμός, 2000. ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ, Νίκος. Ιστορία της Βυζαντινής Φιλοσοφίας. 1η εκδ. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 1994. ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ, Νίκος. Το πρόβλημα του κακού. 3η έκδ. Θεσσαλονίκη: Πουρναράς, 2009. 52
Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων 2 Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: ΑΥΓΕΛΗΣ, Νίκος. Nicolaus Cusanus. Η σοφία της αγνωσίας. Εισαγωγή- Επιμέλεια: Νίκος Αυγελής. Μετάφραση: Γεώργιος Δαρδιώτης. 1η εκδ. Θεσσαλονίκη: Αντ. Σταμούλη, 2013. 53