ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ... 5 1. Έννοια και περιεχόμενο... 5 2. Σκοποθεσία των Γεωργικών Εφαρμογών... 7 3. Σύνδεση των Γεωργικών Εφαρμογών με την έρευνα... 10 4. Οι Γεωργικές Εφαρμογές στα πλαίσια της γεωργικής πολιτικής... 14 4.1 Γεωργικές Εφαρμογές και λοιπά στοιχεία πολιτικής... 14 4.2 Η πολιτική των Γεωργικών Εφαρμογών... 16 5. Σχέση των Γεωργικών Εφαρμογών με λοιπές επιστήμες... 17 5.1 Γεωργικές Εφαρμογές και λοιποί κλάδοι της γεωπονικής επιστήμης... 17 5.2 Η συμβολή της κοινωνιολογίας στο έργο των Γεωργικών Εφαρμογών... 18 6. Οι Γεωργικές Εφαρμογές ως σύστημα εκπαίδευσης... 20 6.1 Γενικά... 20 6.2 Βασικά χαρακτηριστικά του προγράμματος Γεωργικών Εφαρμογών... 24 6.3 Σύγκριση μεταξύ σχολικής και εξωσχολικής εκπαίδευσης... 25 7. Συστήματα και προσανατολισμοί των Γεωργικών Εφαρμογών στον κόσμο... 27 7.1 Γενικά... 27 7.2 Συστήματα των Γεωργικών Εφαρμογών... 28 7.2.1 Παραδοσιακές Γεωργικές Εφαρμογές... 30 7.2.2 Σύστημα Εκπαιδεύσεων και Επισκέψεων... 31 7.2.3 Γεωργικές Εφαρμογές οργανωμένες από Γεωπονικά Πανεπιστήμια... 32 7.2.4 Σύστημα ανάπτυξης και προώθησης της παραγωγής γεωργικών προϊόντων... 33 7.2.5 Ολοκληρωμένα Προγράμματα Γεωργικής Ανάπτυξης... 34 7.2.6 Ολοκληρωμένα Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης... 35 7.3 Προσανατολισμοί των Γεωργικών Εφαρμογών... 36 7.3.1 Προσανατολισμός με βάση προδιαγεγραμμένο σχέδιο... 36 7.3.2 Προσανατολισμός στην παραγωγή ενός προϊόντος... 38 7.3.3 Προσανατολισμός στην τεχν(ολογ)ική αλλαγή... 39 7.3.4 Προσανατολισμός σε κατηγορίες γεωργών... 41 7.3.5 Προσανατολισμός σε λειτουργικές ομάδες... 42 7.3.6 Προσανατολισμός σε Γεωργικές Οργανώσεις... 45 xi

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΣΙΑΡΔΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ... 47 1. Εξέλιξη της γεωργικής εκπαίδευσης και των Γεωργικών Εφαρμογών στην Ελλάδα... 47 1.1 Ιστορική ανασκόπηση... 47 1.2 Η οργάνωση του συστήματος των Γεωργικών Εφαρμογών και της γεωργικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα... 57 1.2.1 Το οργανωτικό περίγραμμα της Υπηρεσίας Γεωργικών Εφαρμογών του Υπουργείου Γεωργίας... 57 1.2.2 Γεωργοεκπαιδευτικές δραστηριότητες... 67 1. Γεωργικές Εφαρμογές και εκπαίδευση αγροτών... 67 2. Δραστηριότητες της Αγροτικής Οικιακής Οικονομίας... 69 1.2.3 Η σημερινή οργάνωση του συστήματος των Γεωργικών Εφαρμογών και της γεωργικής εκπαίδευσης... 71 1.2.4 Προβλήματα και αδυναμίες... 75 2. Σύγχρονες τάσεις και προοπτικές στις Γεωργικές Εφαρμογές... 78 2.1 Η πρό(σ)κληση... 78 2.2 Επαναπροσδιορισμός του έργου της γεωργικής ενημέρωσης... 82 2.3 Ιδιωτικοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών των Γεωργικών Εφαρμογών... 85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ... 89 1. Γενικά... 89 2. Αντίληψη... 89 3. Παρακίνηση... 93 3.1 Έννοια, ορισμός, περιεχόμενο... 93 3.2 Ανάγκες... 95 4. Λήψη αποφάσεων... 101 5. Μάθηση... 103 5.1 Ορισμός και έννοια της μάθησης... 103 5.2 Εμπειρία μάθησης... 104 5.3 Η συμβολή της εκπαιδευτικής ψυχολογίας στη μάθηση... 105 5.4 Θεωρίες μάθησης... 106 5.4.1 Θεωρία της εξάρτησης... 107 5.4.2 Θεωρία της σύζευξης... 109 5.4.3 Λειτουργισμός... 111 5.4.4 Μορφική Θεωρία... 112 5.4.5 Θεωρία πεδίου... 114 5.4.6 Θεωρία της σκόπιμης συμπεριφοράς (Tolman)... 116 5.4.7 Θεωρία κοινωνικής μάθησης (Bandura)... 118 5.4.8 Θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών... 120 5.4.9 Θεωρία εμπειρικής μάθησης... 121 5.4.10 Εφαρμογή των θεωριών μάθησης στη γεωργική εκπαίδευση και τις Γεωργικές Εφαρμογές... 122 xii

ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 5.5 Διαδικασία της μάθησης... 124 5.6 Συνθήκες μάθησης... 128 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ... 133 1. Γενικά... 133 2. Διαπροσωπική επικοινωνία... 135 2.1 Ορισμός και έννοια... 135 2.2 Λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία... 136 2.3 Επικοινωνιακές μεταβλητές... 138 2.3.1 Αποστολέας... 138 2.3.2 Μήνυμα... 139 2.3.3 Κανάλια επικοινωνίας... 140 2.3.4 Αποδέκτης... 141 2.3.5 Επικοινωνιακό αποτέλεσμα... 142 2.4 Η επίδραση των ομάδων στη διαπροσωπική επικοινωνία... 144 2.4.1 Πρωτογενείς ομάδες... 146 2.4.2 Ομάδες συμφερόντων... 146 2.4.3 Ομάδες αναφοράς... 147 2.5 Στρατηγικές διαπροσωπικής επικοινωνίας... 147 3. Μαζική επικοινωνία... 149 3.1 Ορισμός και έννοια... 149 3.2 Αποτελεσματικότητα των μέσων μαζικής επικοινωνίας... 150 3.3 Αντίδραση των γεωργών στα μέσα μαζικής επικοινωνίας... 152 3.3.1 Αντίδραση των γεωργών ως εξατομικευμένων μονάδων... 152 3.3.2 Αντίδραση των γεωργών ως μελών κατηγορίας ατόμων... 153 3.3.3 Αντίδραση των γεωργών ως μελών κοινωνικής ομάδας... 154 3.4 Αντίδραση των γεωργών σε συγκεκριμένα μηνύματα... 155 3.5 Επιδράσεις των μέσων μαζικής επικοινωνίας... 155 3.6 Μοντέλα ροής της πληροφορίας... 156 3.6.1 Μοντέλο άμεσης επίδρασης... 156 3.6.2 Μοντέλο δισταδιακής ροής της πληροφορίας... 157 3.6.3 Μοντέλο μονοσταδιακής ροής της πληροφορίας... 159 3.6.4 Μοντέλο πολυσταδιακής ροής της πληροφορίας... 160 3.7 Στρατηγικές μαζικής επικοινωνίας... 160 3.7.1 Γενικές υποδείξεις... 161 3.7.2 Στρατηγικές παροχής πληροφοριών... 162 3.8 Η τεχνολογία της πληροφορικής στη μαζική επικοινωνία... 163 3.8.1 Γενικά... 163 3.8.2 Αναγκαιότητα της χρήσης των συστημάτων πληροφορικής στις Γεωργικές Εφαρμογές... 164 3.8.3 Το επικοινωνιακό περιεχόμενο της Βάσης Δεδομένων... 167 3.8.4 Συστήματα πληροφορικής... 168 1. Σύστημα τηλεοπτικογραφίας (Videotext)... 169 2. Σύστημα τηλεκειμενογραφίας (Teletext)... 172 xiii

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΣΙΑΡΔΟΣ xiv 3. Προσωπικοί μικροϋπολογιστές... 173 4. Δίκτυo υπολογιστών... 173 5. Διαδίκτυο... 173 3.8.5 Στρατηγικές ανάπτυξης συστημάτων πληροφορικής... 175 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ΜΕΘΟΔΟΙ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ... 179 1. Γενικά... 179 2. Διάκριση των μεθόδων... 180 2.1 Μέθοδοι μαζικών επαφών... 183 2.1.1 Έντυπα μέσα... 183 1. Εφημερίδες... 184 2. Περιοδικά... 185 3. Εφημερίδες τοίχου... 186 4. Δελτία, φυλλάδια, μπροσούρες... 187 5. Εγκύκλιες επιστολές... 187 2.1.2 Οπτικοακουστικά μέσα... 188 1. Ραδιόφωνο... 189 2. Κινηματογράφος... 191 3. Τηλεόραση... 193 4. Σταθερές διαφανείς εικόνες και ταινίες σταθερών διαφανών εικόνων... 196 5. Διαφάνειες... 198 2.1.3 Στατικά μέσα... 199 1. Αφίσες... 199 2. Πίνακες ανακοινώσεων... 200 3. Λοιποί πίνακες... 200 4. Απεικονίσεις, φωτογραφίες... 201 5. Εκθέσεις... 202 2.1.4 Σύγχρονα μέσα... 203 1. Σύστημα Videotext... 204 2. Σύστημα Teletext... 204 3. Προσωπικοί υπολογιστές... 204 4. Δίκτυο υπολογιστών... 204 5. Δορυφορικές επικοινωνίες... 205 6. Αεροφωτογραφίες, δορυφορικές απεικονίσεις... 206 7. Οπτικές ίνες... 207 2.1.5 Επιλογή του μέσου μαζικής επικοινωνίας... 207 2.2 Μέθοδοι ομαδικών επαφών... 209 2.2.1 Επιδείξεις... 210 1. Επιδείξεις μεθόδου... 210 2. Επιδείξεις αποτελέσματος... 212 3. Διαγωνιστικές επιδείξεις... 216 4. Εκπαιδευτικές εκδρομές... 216 5. Οργάνωση χώρων για εκπαιδευτικές επισκέψεις... 218

ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2.2.2 Συμβατικές μέθοδοι... 219 1. Άτυπες συζητήσεις σε μικρές ομάδες... 219 2. Διάλεξη-Ομιλία... 220 3. Συζήτηση με ομάδα ειδικών... 221 4. Επιχειρηματομαχία... 222 5. Σεμινάριο... 222 6. Συμπόσιο... 223 7. Δημόσια συζήτηση... 223 2.2.3 Μέθοδοι δυναμικής ομάδων... 224 1. Συζήτηση σε ομάδα εργασίας... 224 2. «Δημιουργική» συζήτηση... 224 3. Συζήτηση σε «βομβίζουσες» ομάδες... 225 4. Συζήτηση στα πλαίσια ενιαίας ομάδας... 225 5. Συζήτηση με τη συμμετοχή «ηγετικής» ομάδας... 226 6. Συζήτηση με τη συμμετοχή «ομάδας ακρόασης»... 226 7. Συζήτηση μετά από διάλογο... 227 8. Συζήτηση μετά από συνέντευξη... 227 2.2.4 Πλασματική αναπαραγωγή της πραγματικότητας... 228 1. Παίγνια προσομοίωσης... 229 2. Παίξιμο ρόλων... 229 3. Δραματοποίηση γεγονότων... 230 2.2.5 Επιλογή της μεθόδου ομαδικών επαφών... 230 2.3 Μέθοδοι ατομικών επαφών... 233 2.3.1 Άτυπες προσωπικές επαφές... 235 2.3.2 Προσωπικές επιστολές... 235 2.3.3 Επίσκεψη του γεωργού στο γραφείο του γεωργοεφαρμοστή... 235 2.3.4 Τηλεφωνικές συνδιαλέξεις... 236 2.3.5 Επισκέψεις του γεωργοεφαρμοστή στη γεωργική εκμετάλλευση ή στην κατοικία του γεωργού... 236 2.3.6 Αναγνώριση υποδειγματικών γεωργών... 238 3. Εκπαιδευτική εξόρμηση... 238 3.1 Γενικά... 238 3.2 Σχεδιασμός της εκπαιδευτικής εξόρμησης... 240 3.2.1 Ανάλυση... 240 3.2.2 Καθορισμός των αντικειμενικών σκοπών... 242 3.2.3 Κατάρτιση του σχεδίου... 242 3.3 Προπαρασκευή της εκπαιδευτικής εξόρμησης... 243 3.4 Πραγματοποίηση της εκπαιδευτικής εξόρμησης... 243 3.5 Αξιολόγηση της εκπαιδευτικής εξόρμησης... 243 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ... 245 1. Γενικά... 245 2. Αναγκαιότητα προγραμματισμού... 245 3. Συμμετοχή στο πρόγραμμα εκπροσώπων του αγροτικού πληθυσμού... 248 xv

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΣΙΑΡΔΟΣ 4. Διαδικασία ανάπτυξης του προγράμματος... 249 4.1 Ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης... 251 4.2 Αναγνώριση των αναγκών... 252 4.2.1 Σημασία και έννοια των αναγκών... 252 4.2.2 Διάκριση των αναγκών... 254 4.3 Καθορισμός των αντικειμενικών σκοπών... 256 4.4 Καταγραφή των διαθέσιμων πόρων... 257 4.5 Επιλογή των μεθόδων, τεχνικών και βοηθητικών μέσων... 258 4.6 Εκτέλεση του προγράμματος... 258 4.7 Αξιολόγηση της διαδικασίας και των αποτελεσμάτων... 259 4.7.1 Έννοια και ορισμός της αξιολόγησης... 259 4.7.2 Περιεχόμενο και σκοπός... 261 4.7.3 Αντικείμενο της αξιολόγησης και διαθεσιμότητα πόρων... 262 4.7.4 Σχεδιασμός της αξιολόγησης... 263 4.7.5 Μοντέλα αξιολόγησης... 264 1. Αξιολόγηση με βάση τους αντικειμενικούς σκοπούς... 264 2. Αξιολόγηση με βάση την πειραματική μέθοδο... 266 3. Κρίση με βάση αξιολογικές αντιθέσεις... 267 4. Αξιολόγηση επικεντρωμένη σε αποφάσεις... 268 5. Ανταποκριτική αξιολόγηση... 268 4.7.6 Συγκέντρωση πληροφοριών αναγκαίων για αξιολόγηση... 268 1. Παράγοντες που καθορίζουν τις αναγκαίες πληροφορίες... 269 2. Πηγές πληροφοριών... 269 3. Μέθοδοι συγκέντρωσης πληροφοριών... 270 4. Επεξεργασία πληροφοριών... 273 4.7.7 Ερμηνεία των αποτελεσμάτων... 274 4.7.8 Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης... 274 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ ΔΙΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ... 277 1. Γενικά... 277 2. Διάδοση γεωργικών βελτιώσεων... 278 2.1 Η έννοια της διάδοσης... 278 2.2 Ορισμός και χαρακτηριστικά της διάδοσης... 279 2.2.1 Γεωργική βελτίωση... 280 2.2.2 Κανάλια επικοινωνίας... 283 2.2.3 Χρονική διάρκεια... 284 3. Εφαρμογή γεωργικών βελτιώσεων... 285 3.1 Διαδικασία εξατομικευμένης λήψης αποφάσεων... 286 3.1.1 Διαδικασία «εφαρμογής γεωργικών βελτιώσεων»... 286 3.1.2 Διαδικασία «απόφασης για τη γεωργική βελτίωση»... 289 3.2 Εφαρμογή γεωργικών βελτιώσεων σε ένα κοινωνικό σύστημα... 295 3.2.1 Κοινωνικό σύστημα και χαρακτηριστικά... 295 3.2.2 Συλλογικές αποφάσεις... 296 xvi

ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 3.2.3 Κλιμάκωση των γεωργών ως προς το χρόνο εφαρμογής γεωργικών βελτιώσεων... 298 1. Καινοτομία, νεωτεριστής, νεωτερικότητα... 299 2. Μέτρηση νεωτερικότητας... 303 3.2.4 Έκταση εφαρμογής γεωργικής βελτίωσης... 320 4. Παράγοντες που επηρεάζουν τη διάδοση και εφαρμογή γεωργικών βελτιώσεων... 323 4.1 Χαρακτηριστικά των γεωργών... 326 4.1.1 Ατομικά και οικογενειακά χαρακτηριστικά των γεωργών και χαρακτηριστικά της γεωργικής εκμετάλλευσης... 326 4.1.2 Κοινωνικά χαρακτηριστικά των γεωργών... 327 4.1.3 Ψυχολογικά χαρακτηριστικά των γεωργών... 328 4.2 Οι πηγές πληροφοριών στη διάδοση και εφαρμογή γεωργικών βελτιώσεων... 329 4.3 Κοινωνικές ομάδες... 331 4.4 Ειδικές κατηγορίες γεωργών... 332 4.5 Ηγεσία και δομές κοινωνικής εξουσίας... 337 4.5.1 Γενικά... 337 4.5.2 Η έννοια της κοινωνικής εξουσίας... 338 4.5.3 Αναγνώριση των ατόμων που ασκούν εξουσία στην κοινότητα. 339 4.5.4 Ηγεσία της κοινότητας... 341 5. Συνέπειες των γεωργικών βελτιώσεων... 342 5.1 Ορισμός και έννοια... 342 5.2 Διάκριση των συνεπειών... 343 5.3 Κατευθύνσεις των συνεπειών... 345 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ... 349 1. Γενικά... 349 2. Καθορισμός αντικειμενικών σκοπών για την επίτευξη στόχων γεωργικής ανάπτυξης... 350 2.1 Γεωργική πολιτική και στόχοι ανάπτυξης... 350 2.2 Διαθεσιμότητα συστημάτων υποστήριξης... 352 2.3 Μορφές γεωργικής τεχνολογίας... 352 3. Τρόποι προσέγγισης των γεωργών... 353 3.1 Η κατοχή της γνώσης και των πληροφοριών... 353 3.2 Προσφορά και ζήτηση πληροφόρησης... 354 4. Μετασχηματιστική της γνώσης και χρησιμοποίησή της από τους γεωργούς. 356 4.1 Η θέση των Γεωργικών Εφαρμογών στην πληροφόρηση... 356 4.1.1 Μοντέλο «έρευνας συστημάτων γεωργικών εκμεταλλεύσεων».. 358 1. Ανάλυση των αγροτικών συνθηκών και των γεωργικών εκμεταλλεύσεων... 359 2. Σύνδεση των Γεωργικών Εφαρμογών με λοιπές πηγές παροχής μέσων και υπηρεσιών... 365 3. Έλεγχος προσαρμοστικότητας της παρεχόμενης γνώσης... 368 xvii

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΣΙΑΡΔΟΣ 4. Ανάπτυξη μηνυμάτων... 369 5. Προώθηση χρησιμοποίησης της γνώσης... 370 6. Αξιολόγηση της επίδρασης των Γεωργικών Εφαρμογών... 370 4.1.2 Το «κυκλικό» μοντέλο της μετασχηματιστικής της γνώσης... 371 5. Συστήματα γεωργικής γνώσης και πληροφόρησης... 374 5.1 Μοντέλο Nagel... 376 5.2 Mοντέλο INTERPAKS... 378 5.3 Οργάνωση συστήματος γεωργικής γνώσης και πληροφόρησης... 379 5.3.1 Η τεχνολογία ως δυναμικό αγαθό... 380 5.3.2 Το συνεχές της επιστήμης και της πρακτικής και η διασύνδεση της έρευνας... 381 5.3.3 Ο ρόλος της τεχνολογίας της πληροφορικής... 382 5.3.4 Η πολιτική στα πλαίσια του συστήματος γνώσης και πληροφόρησης... 383 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 385 xviii