Η ιάσκεψη του Βάνζεε Ύστερα από πρόσκληση του Αρχηγού της Αστυνοµίας ασφαλείας και της της SD, Reinhard Heydrich, το µεσηµέρι της 20ης Ιανουαρίου 1942 20 στην τραπεζαρία του ξενώνα έλαβε χώρα µια συζήτηση διάρκειας περίπου 90 λεπτών όπου συµµετείχαν εκπρόσωποι των SS, του ναζιστικού κόµµατος NSDAP και διαφόρων υπουργείων του Ράιχ. Θέµα ήταν η «Τελική λύση του εβραϊκού ζητήµατος». Ο Heydrich στόχευε στην αναγνώριση του ηγετικού του ρόλου κατά τις εκτοπίσεις και τη συνδροµή σηµαντικών υπουργείων και υπηρεσιών του κόµµατος στις προκαταρκτικές διαδικασίες της δολοφονίας των Εβραίων της Ευρώπης. Παράλληλα έπρεπε να δοθεί ένα τέλος στη διαµάχη µεταξύ των πολιτικών κατοχικών διοικήσεων στην Πολωνία και την Ανατολική περιοχή [Ostland] και των εκεί αξιωµατούχων των SS. Η ιάσκεψη επικύρωσε την αρµοδιότητα των SS όσον αφορά τη «λύση του εβραϊκού ζητήµατος», µια διαµάχη που διήρκησε όλο το 1941. Οι συµµετέχοντες κατέθεσαν προτάσεις και προέβαλαν ενστάσεις προς όφελος των οργάνων στα οποία ανήκαν, αλλά παρ όλ αυτά δήλωσαν γενικά προθυµία για συνεργασία. Με αυτόν τον τρόπο οι ηγέτες του γερµανικού κρατικού µηχανισµού έγιναν γνώστες και συνεργοί. Φορείς που συµµετείχαν στη ιάσκεψη Ήδη από τον Ιανουάριο του 1939, ο Reichsmarschall Χέρµαν Γκαίρινγκ [Hermann Göring] είχε αναθέσει στον Ράινχαρντ Χάιντριχ [Reinhard Heydrich], αρχηγό της Αστυνοµίας Ασφαλείας και της SD, την οργάνωση της υποχρεωτικής µετανάστευσης των Εβραίων της Γερµανίας και της Αυστρίας. Μετά την επίθεση στη Σοβιετική Ένωση ο Heydrich έλαβε από τον Göring εντολή να προετοιµάσει µια «Ολοκληρωτική λύση για το εβραϊκό ζήτηµα στην γερµανική ζώνη επιρροής στην Ευρώπη.» Στις 29 Νοεµβρίου 1941 ο Reinhard Heydrich προσκάλεσε µια οµάδα υψηλόβαθµων υπαλλήλων και λειτουργών του κόµµατος σε µια συζήτηση σχετικά µε την «Τελική Λύση του Εβραϊκού Ζητήµατος», η οποία ήταν προγραµµατισµένη για τις 9 εκεµβρίου 1941. Ο Heydrich, ο οποίος ως αρχηγός της Κύριας Υπηρεσίας Ασφαλείας του Ράιχ (RSHA) ήταν στην κορυφή του τροµοκρατικού µηχανισµού και του µηχανισµού δίωξης και ο ανώτερος του, ο Reichsführer SS Heinrich Himmler, εφάρµοσαν εξαιρετικά ριζοσπαστικές τακτικές σε αυτόν τον κύριο τοµέα εθνικοσοσιαλιστικής πολιτικής. Στις προσκλήσεις που απέστειλε στις 29 Νοεµβρίου 1941 ο Heydrich επισύναψε την επιστολή εξουσιοδότησης που είχε στείλει ο Göring στις 31 Ιουλίου 1941. Η αναβολή της ιάσκεψης Ο Heydrich κάλεσε στην συνάντηση εκπροσώπους διαφόρων γερµανικών φορέων, που ασχολούνταν µε ορισµένους τοµείς της πολιτικής εναντίον των Εβραίων της Γερµανίας και της Ευρώπης γενικότερα. Επρόκειτο για υφυπουργούς, γραµµατείς ή προϊσταµένους, δηλαδή για κρατικούς λειτουργούς ανώτερου επιπέδου, οι οποίοι συνεργάζονταν στενά µε τον αντίστοιχο Υπουργό ή επικεφαλή της υπηρεσίας τους. εν επρόκειτο για µια συνεδρίαση όπου η πολιτική ηγεσία θα λάµβανε κάποια σηµαντική απόφαση, αλλά ούτε και για µια απλή συνάντηση εργασίας εξειδικευµένων πραγµατογνωµόνων για τις τεχνικές λεπτοµέρειες της διεξαγωγής. Σκοπός της συνάντησης ήταν ο συντονισµός για την εφαρµογή του πολιτικού στόχου και ο καθορισµός της γενικής κατεύθυνσης που έπρεπε να πάρουν τα µέτρα που επρόκειτο να ληφθούν. 1
Λόγω της έκβασης του πολέµου, την εβδοµάδα πριν την προκαθορισµένη ηµεροµηνία της συνάντησης έγιναν δραστικές αλλαγές. Ενώ την πρώτη βδοµάδα του εκεµβρίου ο Κόκκινος Στρατός περνούσε στην αντεπίθεση, ο ιαπωνικός στρατός 7. εξαπόλυσε επίθεση εναντίον του στόλου του Ειρηνικού των Η.Π.Α. στις 7 εκεµβρίου 1941 στο Περλ Χάρµπορ. Με την επίθεση αυτή ο πόλεµος έγινε παγκόσµος. Ο Χίτλερ ήθελε να ανακοινώσει την κήρυξη πολέµου του Γερµανικού Ράιχ προς τις Η.Π.Α. σε µια συνεδρίαση του Ράιχσταγκ που είχε οριστεί για τις 9 Νοεµβρίου. Ο οικοδεσπότης Heydrich και κάποια άλλα µέλη από τον κύκλο των προσκεκληµένων ήταν µέλη του Ράιχσταγκ και έπρεπε να είναι παρόντες στη συνεδρίαση. Για αυτό το λόγο ο Heydrich ανέβαλλε τη συζήτηση για την «Τελική λύση του εβραϊκού ζητήµατος» χωρίς να ορίσει αρχικά νέα ηµεροµηνία. Αλλά και η συνεδρίαση του Ράιχσταγκ αναβλήθηκε τελικά και έλαβε χώρα στις 11 εκεµβρίου του 1941. Η πρόσκληση για τη νέα ηµεροµηνία, 20 Ιανουαρίου 1942, εστάλη µε ηµεροµηνία 8 Ιανουαρίου. Οι Ιστορικοί δεν έχουν καταφέρει µέχρι σήµερα να διευκρινίσουν ούτε τους ακριβείς λόγους, για τους οποίους ο Heydrich ήθελε οπωσδήποτε να γίνει η συζήτηση για το "εβραϊκό ζήτηµα" τέλη Νοέµβρη ούτε το γιατί προσκάλεσε ορισµένους συµµετέχοντες. Παρ όλ αυτά η δοµή της εθνικοσοσιαλιστικής κυριαρχίας και πολιτικής και οι τρέχουσες συγκρούσεις και τα προβλήµατα που προέκυπταν από την εφαρµογή της δίωξης των Εβραίων είναι σηµαντικά στοιχεία βάσει των οποίων µπορεί κανείς να κατανοήσει πως προέκυψε η ιάσκεψη του Βάνζεε. Το πρωτόκολλο της συζήτησης Ο αρχηγός της Επιτροπής Εβραίων της Γκεστάπο, Adolf Eichmann, συνέταξε ένα πρωτόκολλο όπου περιλαµβάνονταν τα αποτελέσµατα της συζήτησης. Βάσει αυτού, ο Heydrich αποκάλυψε στους συµµετέχοντες, ότι βάσει µιας «πρότερης άδειας του Χίτλερ» η εκτόπιση όλων των Εβραίων της Ευρώπης θα γινόταν στο εξής προς την ανατολική Ευρώπη. Τόνισε ότι η εποπτεία της επεξεργασίας της τελικής λύσης του Εβραϊκού ζητήµατος θα ανήκε, ασχέτως γεωγραφικής δικαιοδοσίας, αποκλειστικά σε αυτόν. Αυτό που δεν ήταν ξεκάθαρο ήταν το κατά πόσον έπρεπε να συµπεριληφθούν οι κατά το ήµισυ Εβραίοι [Mischlinge] (δηλαδή άτοµα µε γονείς ή παππούδες χριστιανικής και εβραϊκής καταγωγής) καθώς και οι Εβραίοι σύζυγοι σε περιπτώσεις µεικτών γάµων στις εκτοπίσεις. Η ξαφνική απαίτηση του Heydrich, να συµπεριληφθεί αυτή η κατηγορία ατόµων στις εκτοπίσεις ήταν καταπάτηση της δικαιοδοσίας του Υπουργείου Εσωτερικών, το οποίο στη ιάσκεψη εκπροσώπευε ο Υφυπουργός Wilhelm Stuckart. Επειδή ο Heydrich δε µπόρεσε να εξασφαλίσει τη συναίνεση των υπολοίπων, και ανέβαλλε τη διευκρίνιση αυτού του ζητήµατος για µελλοντικές διασκέψεις, ο Eichmann αναγκάστηκε να αφιερώσει δυσανάλογα πολύ χώρο σε αυτές τις προτάσεις: Τέσσερεις σελίδες του πρωτοκόλλου είναι αφιερωµένες σε αυτές τις προτάσεις σχετικά µε την εκτόπιση των κατά το ήµισυ Εβραίων [Mischlinge] και των Εβραίων συζύγων, ενώ το συνολικό πρωτόκολλο των αποτελεσµάτων της ιάσκεψης- συµπεριλαµβανοµένης και της µιάµισης σελίδας όπου αναφέρονται οι συµµετέχοντες και µιας σελίδας µε στατιστική καταγραφή- δεν ξεπερνάει τις 15 δακτυλογραφηµένες σελίδες. Αυτές οι ριζοσπαστικές προτάσεις παρέµειναν στην ατζέντα αναµένοντας τη µελλοντική εφαρµογή τους. Εφόσον επρόκειτο για ένα πρωτόκολλο αποτελεσµάτων και όχι για ένα πρωτόκολλο επί λέξει, τα πραγµατικά γεγονότα και την ατµόσφαιρα της ιάσκεψης τα πληροφορούµαστε ακροθιγώς µονάχα. Ο Adolf Eichmann υποβλήθηκε σε λεπτοµερή ανάκριση σχετικά µε τη ιάσκεψη του Βάνζεε κατά τη διάρκεια της δίκης του στην 2
ερουσαλήµ το 1960/61. Τόνισε, ότι και οι εκπρόσωποι της υπουργικής γραφειοκρατίας µίλησαν ανοιχτά και εν πλήρη συναινέση για τη θανάτωση των Εβραίων. Έπρεπε να γράψει το πρωτόκολλο πολλές φορές, µέχρι να το εγκρίνει ο Heydrich. Το κείµενο έπρεπε να µην είναι πολύ παραστατικό αλλά συνάµα να «καρφώνει» τους υφυπουργούς - δηλαδή να τους καθιστά νώστες και συνεργούς. Ο Eichmann ανέφερε ότι ότι έπρεπε επίσης να προσθέσει την εισαγωγή που έκανε ο Heydrich. Το ίδιο ίσχυε και για τον πίνακα που παρέθετε τον αριθµό και την κατανοµή των Εβραίων στην Ευρώπη, των «περίπου 11 εκατοµµυρίων Εβραίων» που πάρθηκαν υπ όψιν στα πλαίσια της Τελικής Λύσης του εβραϊκού ζητήµατος (σελίδα 6 του Πρωτοκόλλου). Η Αντιπροσωπεία των Εβραίων στη Γερµανία (RV) έλαβε τον Αύγουστο του 1941 διαταγή να καταρτίσει ένα συγκεντρωτικό πίνακα µε τον αριθµό των Εβραίων, σε απόλυτους αριθµούς και σε σχέση µε τον συνολικό πληθυσµό της εκάστοτε χώρας, µε οδηγίες για τον καθορισµό του όρου «Εβραίος» και πληροφορίες για τη νοµική υπόσταση των Εβραίων. Η άµεση απάντηση της RV στηρίχθηκε σε διάφορα δηµοσιεύµατα, περιοδικά και ποκόµµατα εφηµερίδων και συνοδευόταν από τις παρακάτω επεξηγήσεις: «Οι αριθµοί πηγάζουν από επίσηµα έγγραφα, όπου αυτό ήταν δυνατόν, ειδάλλως προέκυψαν από εκτιµήσεις, κατά κανόνα αναφέρονται σε πιστούς Εβραίους και άντικατοπτρίζουν ελάχιστο αριθµό. Σε σχέση µε τον πίνακα που συνέταξε ο Eichmann βασιζόµενος στα στοιχεία αυτά, διακρίνουµε ορισµένες διαφωτιστικές αποκλίσεις. Για την περιοχή της Γενικής ιοίκησης [Generalgouvernement] και τη Ρουµανία, ο Eichmann προσάρµοσε τους αριθµούς αυξάνοντας τους ανάλογα µε την επέκταση των εδαφών που έγινε το καλοκαίρι του 1941 δηλαδή µε την περιοχή της Γαλικίας και της Βεσσαραβίας. Τα στοιχεία της RV, όπου στην ΕΣΣ αναφέρονται 3,02 εκ. ο Eichmann (όπου αυτό ήταν δυνατό για λόγους προπαγάνδας) τα αύξησε σηµαντικά, ανεβάζοντας τον αριθµό των Εβραίων στα 5 εκατοµµύρια. Όσον αφορά την Ολλανδία, ο Eichmann διόρθωσε τον αριθµό 135.000 που παρέθεσε η RV µε τον εξαιρετικά ακριβή ριθµό160.800. Αν και δεν υπήρχαν στοιχεία για την περίπτωση της Εσθονίας στον πίνακα του Eichmann αναφέρεται ότι «δεν υπάρχουν πλέον Εβραίοι». Όλοι οι Εβραίοι της Εσθονίας, οι οποίοι δεν κατάφεραν να ξεφύγουν, είχαν ήδη πέσει θύµατα των δολοφονικών επιδροµών των τακτικών µονάδων δράσης Α [Einsatzgruppen] Όσον αφορά τη Γαλλία ο Eichmann προφανώς παρέθεσε και τους Εβραίους στις γαλλικές αποικίες της βορείου Αφρικής. Αυτός ο πίνακας στο πρωτόκολλο της Συνθήκης του Βάνζεε περιλαµβάνει λοιπόν την απειλή εξόντωσης των Εβραίων της Ευρώπης. Η πραγµατική απειλή κατά των Εβραίων της Ευρώπης διαφαίνεται στο χάρτη της 20 ης Ιανουαρίου 1942, όπου παρουσιάζεται η εξέλιξη του µετώπου και οι συµµετέχοντες στον πόλεµο. Αυτός ο χάρτης καταρτίστηκε µε τη βοήθεια της στρατιωτικής- ιστορικής υπηρεσίας ερευνών [Militärhistorischen Forschungsamt] του Πότσνταµ βάσει των χαρτών του Γενικού Επιτελείου Στρατού των ανώτερων αξιωµατικών της Βέρµαχτ. Εκεί παρουσιάζονται τα κέντρα της εβραϊκής ζωής στην ανατολική και τη νοτιοανατολική Ευρώπη που ήταν υπό γερµανική κατοχή ή διοικούνταν από συµµάχους του Χίτλερ. Ο Eichmann διαχώρισε στον πίνακα του τους Εβραίους των χωρών που βρίσκονταν υπό την κατοχή της Βέρµαχτ και τις σύµµαχες ή υδέτερες χώρες, που έπρεπε να τεθούν υπό την κυριαρχία της Γερµανίας.Στον πίνακα του Eichmann διαφαίνεται ότι η εθνικοσοσιαλιστική ηγεσία παρά την αποτυχία της εισβολής στην Αγγλία το 1940 και την αλλαγής του πολέµου το χειµώνα του 1941/42 µετά την αποτυχία της στρατηγικής των πολέµων-αστραπή [Blitzkrieg] στην Ρωσία, θεωρούσε δεδοµένη την κατάκτηση όλης της Ευρώπης στο εγγύς µέλλον. 3
Εξουσιοδότηση του Heydrich Από το πρωτόκολλο της ιάσκεψης συµπεραίνουµε ότι πριν από τη ιάσκεψη είχε ήδη προαποφασιστεί από τα ανώτερα στελέχη η µετατροπή των µαζικών δολοφονιών που λάµβαναν χώρα ήδη από τον Ιούνιο του 1941, σε συστηµατική γενοκτονία όλων των Εβραίων της Ευρώπης, Από την επίθεση στη Σοβιετική Ένωση στις 22 Ιουνίου του 1941, οι δυνάµεις εφαρµογής της Κεντρικής Υπηρεσίας Ασφαλείας του Ράιχ (RSHA) δολοφονούσαν τον εβραϊκό πληθυσµό της περιοχής. Γιαυτό το λόγο και για τα µελλοντικά σχέδια ο Heydrich επιζητούσε γραπτή άδεια που θα νοµιµοποιούσε τις ενέργειες του, η οποία να έχει βαρύτερη ισχύ από την εντολή που του είχε δώσει ο Reichsführer των SS Heinrich Himmler. Το βράδυ της 31 ης Ιουλίου 1941 υπέβαλλε στον Hermann Göring ένα έγγραφο που είχε συντάξει η RSHA προς υπογραφή. Ο τελευταίος είχε διορίσει τον Heydrich ήδη από τον Ιανουάριο του 1939 επικεφαλή της αναγκαστικής µετανάστευσης. Ο Αδόλφος Χίτλερ είχε ήδη εκχωρήσει στον Göring, ο οποίος ήταν δεύτερος στην ιεραρχία των ναζί, ευρύτατες εξουσίες. Σε αυτές συµπεριλαµβανόταν και ο συντονισµός όλων των αντιεβραϊκών µέτρων. Με την υπογραφή του Göring ο Heydrich εξουσιοδοτήθηκε να προχωρήσει στη προετοιµασία µιας «ολοκληρωτικής λύσης» του εβραϊκού ζητήµατος στη γερµανική ζώνη επιρροής στην Ευρώπη ανάλογη της υφιστάµενης «χρονικής συγκυρίας». Ο Heydrich χρησιµοποίησε αυτήν την εξουσιοδότηση µισό χρόνο αργότερα, όταν ο όρος "Ολοκληρωτική λύση του εβραϊκού ζητήµατος" είχε κλιµακωθεί σαφέστατα υπό την έννοια της γενοκτονίας. Ο Heydrich χρησιµοποίησε αυτό το έγγραφο και για την εδραίωση και νοµιµοποίηση του έναντι άλλων φορέων καθώς και εντός των SS παγιώνοντας έτσι τον ηγετικό του ρόλο κατά την «Τελική λύση του εβραϊκού ζητήµατος». Όλοι οι προσκεκληµένοι που έλαβαν τη σχετική αλληλογραφία την 29 η Νοεµβρίου του 1941 έλαβαν επίσης ένα αντίγραφο αυτής της εξουσιοδότησης. Πέντε µέρες µετά τη διάσκεψη του Βάνζεε, ο Heydrich έστειλε αντίγραφα και στην Τοπική ιοίκηση της Αστυνοµίας Ασφαλείας (Sipo), την Υπηρεσία Ασφαλείας των SS (SD), τις µονάδες εφαρµογής [Einsatzgruppen] και την κύρια υπηρεσία προσωπικού των SS. Κλείνοντας το συνοδευτικό κείµενο, αναφέρθηκε εµµέσως στη ιάσκεψη του Βάνζεε λέγοντας ότι «Έχουν ήδη ξεκινήσει οι προκαταρκτικές εργασίες».τέλη Ιανουαρίου του 1942 ο Adolf Eichmann έστειλε επείγουσα επιστολή προς όλες τις εµπλεκόµενες υπηρεσίες του γερµανικού Ράιχ, όπου διέτασσε την συνέχιση της εκτόπισης των Εβραίων, που είχε αρχίσει ήδη από τον Οκτώβριο του 1941. Αναφέρθηκε ρητά στην "έναρξη της Τελικής Λύσης". Ο Eichmann απαριθµούσε λεπτοµερώς τις οµάδες ατόµων που έπρεπε να εκτοπιστούν και κατονόµασε τα πρόσωπα που έπρεπε να εκτοπιστούν πρώτα - βάσει της πρώτης διάταξης του Αστικού Νόµου του Ράιχ του 1935. Ο Heydrich δεν µπόρεσε δηλαδή στη συγκεκριµένη χρονική στιγµή να επιβάλλει την διεύρυνση της οµάδας των εκτοπιζόµενων που επεδίωκε. Με την επιστολή αυτήν του Eichmann, η οποία αναφερόταν στο αποτέλεσµα της ιάσκεψης του Βάνζεε ξεκίνησαν οι προκαταρκτικές εργασίες για τη συστηµατική εκτόπιση όλων των Εβραίων της Ευρώπης. Σε δύο διασκέψεις που ακολούθησαν στις 6 Μαρτίου 1942 και στις 27 Οκτωβρίου 1942 υπό την ηγεσία του Eichmann οι «υπεύθυνοι εβραϊκών θεµάτων» των Υπουργείων επεξεργάστηκαν «λύσεις για το ζήτηµα των κατά το ήµισυ Εβραίων [Mischlinge], είτε µέσω στείρωσης είτε µε νοµικές αποφάσεις οι οποίες θα υπαγόρευαν την αναγκαστική διάλυση των "µεικτών γάµων". Επειδή ο Χίτλερ µέχρι τη λήξη του πολέµου δεν είχε λάβει κάποια ουσιαστική απόφαση, αρχικά τα προγραµµατισµένα εξαιρετικά δραστικά µέσα δεν τέθηκαν σε εφαρµογή στην περιοχή του Ράιχ. Αυτή η απροθυµία λόγω των µη εβραίων συγγενών δεν έπαιξε κανένα ρόλο στις κατεχόµενες χώρες. Ο ίδιος ο Himmler απαγόρεψε προσωπικά οποιονδήποτε περιορισµό του όρου «Εβραίος» σε αυτές τις περιοχές. Άλλωστε στα τέλη του πολέµου τελικά εκτοπίστηκαν και οι σύζυγοι µεικτών γάµων. 4
Οι συµµετέχοντες στη ιάσκεψη Στο οργανόγραµµα που υπάρχει στον ιστορικό χώρο της ιάσκεψης µπορεί κανείς να διαβάσει τους φορείς στους οποίους ανήκαν οι συµµετέχοντες καθώς και τη θέση τους στην ιεραρχία. Ως εκ τούτου, ένα έγγραφο που συντάχθηκε µετά τη ιάσκεψη, και περιγράφει τη ιάσκεψη ως «Συνάντηση Υφυπουργών» ήταν απολύτως εύστοχο. Οι Υφυπουργοί έθεσαν σε εφαρµογή αυτά που είχαν αποφασιστεί προηγουµένως σε υψηλότερο πολιτικό επίπεδο. Έτσι, είναι λανθασµένο αυτό που λέγεται, ότι δηλαδή στη ιάσκεψη του Βάνζεε αποφασίστηκε η δολοφονία των Εβραίων της Ευρώπης. Μολαταύτα η ιάσκεψη είναι µεγάλης ιστορικής σηµασίας, γιατί οδήγησε στον απαραίτητο συντονισµό για την επέκταση της γενοκτονίας σχεδόν σε όλη την Ευρώπη. Σε αυτήν συγκεντρώθηκε όλος ο γερµανικός κρατικός µηχανισµός για να οργανώσει την γενοκτονία. Οι 15 συµµετέχοντες της ιάσκεψης ανήκαν στη εκτελεστική ελίτ του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος. Από τα βιογραφικά τους βλέπουµε, ότι πολλοί κατείχαν πανεπιστηµιακή µόρφωση και είχαν λαµπρή καριέρα. Οχτώ από αυτούς ήταν κάτοχοι διδακτορικού τίτλου. Οι περισσότεροι ήταν «αστικής καταγωγής». Κάποιοι ήταν πεπεισµένοι εθνικοσοσιαλιστές άλλοι µπήκαν στο κόµµα καθαρά οπορτουνιστικά. Ο µέσος όρος ηλικίας ήταν αρκετά χαµηλός φτάνοντας τα 43 χρόνια. Συχνά τίθεται το ερώτηµα τι συνέβη στους συµµετέχοντας µετά τον πόλεµο: Το εν τρίτο είχε πεθάνει πριν τη λήξη του πολέµου ή λίγο αργότερα. Ο Reinhard Heydrich πέθανε λίγους µήνες µετά την ιάσκεψη από τις επιπλοκές που παρουσίασε µετά από µια απόπειρα δολοφονίας του από τσέχους αντάρτες. Ο Rudolf Lange και ο Alfred Meyer αυτοκτόνησαν τον Φεβρουάριο και τον Μάιο του 1945 αντίστοιχα. Ο Roland Freisler σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια µιας αεροπορικής επιδροµής τον Φεβρουάριο του 1945 ενώ βρισκόταν στο υπόγειο του Λαϊκού ικαστηρίου [Volksgerichtshof] το οποίο διηύθυνε ο ίδιος. Ο Martin Luther του Υπουργείου Εξωτερικών έπεσε σε δυσµένεια λόγω µιας συνοµωσίας εναντίον του Υπουργού Εξωτερικών το 1943 και µεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Sachsenhausen εν αναµονή της δίκης του. Πέθανε αρχές του 1945 σε ένα νοσοκοµείο του Βερολίνου από τις επιπτώσεις της κράτησης του. Κατά πάσα πιθανότητα οφείλουµε αποκλειστικά σε αυτό το γεγονός το 16 ο αντίγραφο του πρωτοκόλλου από τα 30 που έγιναν συνολικά. Κατά την προετοιµασία της δίκης του συγκεντρωθήκαν τα έγγραφα που βρέθηκαν στο γραφείο του στο Υπουργείο Εξωτερικών στο κέντρο του Βερολίνου. Αργότερα τοποθετήθηκαν σε ένα συγκρότηµα κτηρίων στα προάστια της περιοχής του Βερολίνου Berlin-Lichterfelde και γλύτωσαν από την συστηµατική καταστροφή των εγγράφων κατά τη λήξη του πολέµου. Το 1947 η οµάδα του Αµερικανού εισαγγελέα βρήκε και τα δύο ντοκουµέντα µε τίτλο «Τελική Λύση του Εβραϊκού ζητήµατος» που προέρχονταν από το γραφείο του Luther, κατά την προετοιµασία της ίκης της Νυρεµβέργης εναντίον των ανώτερων υπουργικών υπαλλήλων. Το δεύτερο τρίτο των συµµετεχόντων πέθανε τα πρώτα µεταπολεµικά χρόνια: Ο Wilhelm Kritzinger πέθανε το 1947, λίγο αργότερα µετά την αποφυλάκιση του από τους Συµµάχους λόγω ασθένειας. Κατά την προετοιµασία της δίκης της Wilhelmstraße στη Νυρεµβέργη ρωτήθηκε σχετικά µε τη συµµετοχή του στη ιάσκεψη του Βάνζεε βάσει του πρωτοκόλλου που είχε µόλις βρεθεί. Πιστοποίησε όπως αργότερα και ο Eichmann- την αυθεντικότητα του πρωτοκόλλου και τη συµµετοχή του στη ιάσκεψη. Χαρακτήρισε τη δολοφονία των Εβραίων ως έγκληµα, για το οποίο λυπόταν. Αρχές του 1948 πέθανε και ο Erich Neumann. Ο Eberhard Schöngarth καταδικάστηκε σε εκτέλεση το 1946 από ένα βρετανικό στρατοδικείο - όχι λόγω της συµµετοχής του στη δολοφονία των Εβραίων της Γαλικίας, αλλά επειδή διέταξε προσωπικά την εκτέλεση ενός αιχµαλώτου πολέµου. Ο Josef Bühler καταδικάστηκε σε θάνατο το 1948 στην Κρακοβία. Και ο Adolf Eichmann εκτελέστηκε - το 1962 στην Ιερουσαλήµ. Το άλλο τρίτο των συµµετεχόντων στη ιάσκεψη µπόρεσε να στήσει µια αστική µεταπολεµική ζωή µερικοί µάλιστα ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1940. Ο Gerhard Klopfer και ο Georg Leibbrandt αφέθηκαν ελεύθεροι το 1949. 5
Το 1962 διακόπηκε η ανακριτική διαδικασία κατά του Klopfer για τη συµµετοχή του στη ιάσκεψη του Βάνζεε ενώ η προκαταρκτική έρευνα κατά του Leibbrandt για το ίδιο θέµα είχε σταµατήσει ήδη από το 1950. Η γερµανική δικαιοσύνη θεώρησε ότι δεν ήταν σε θέση να αποδείξει την προσωπική ευθύνη τους. Έτσι έµειναν ατιµώρητοιόπως και τόσοι άλλοι ηθικοί αυτουργοί. Ο Klopfer έζησε ανενόχλητος µέχρι το1987, ο Leibbrandt µέχρι το 1982. Και οι δύο πέθαναν πάνω από 80 χρονών. Ο Otto Hofmann καταδικάστηκε κατά τη ίκη της Νυρεµβέργης κατά της Υπηρεσίας φυλετικών εκκαθαρίσεων των SS [SS-Rasse- und Siedlungshauptamt] σε 25 χρόνια φυλάκιση. Αλλά όπως πολλοί άλλοι του αποδόθηκε χάρη και το 1954 αποφυλακίστηκε από την αµερικάνικη φυλακή εγκληµατιών πολέµου του Landsberg am Lech. Ο Hofmann έζησε ως εµπορικός υπάλληλος στην πόλη Württemberg έως το 1982 και πέθανε σε ηλικία 84 ετών. Ο Wilhelm Stuckart βγήκε από τη φυλακή 1949 µετά τη δίκη της Wilhelmstraßen, καθώς η ποινή τριών ετών και 10 µηνών που του επιβλήθηκε συµψηφίστηκε µε την πρότερη κράτηση του. Σκοτώθηκε το 1953 σε ηλικία 51 ετών σε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχηµα. Άγνωστο είναι τι απέγινε ο αρχηγός της Γκεστάπο Heinrich Müller. Αφότου βοµβαρδίστηκε το Prinz-Albrecht-Palais, µετέφερε το Αρχηγείο του προσωρινά στη βίλα του Βάνζεε, και εθεάθη στο αρχηγείο του Φύρερ τέλη Απρίλη του 1945. Αγνοείται από τις πρώτες µέρες του Μαΐου 1945. Οι φήµες που ήθελαν να έχει αποδράσει στη Νότια Αµερική ή τις Η.Π.Α. δεν έχουν επιβεβαιωθεί. 6