ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Έκθεση Εκπαιδευτικής Πολιτικής Σταμάτης Παλαιοκρασάς Επίτιμος Σύμβουλος Απρίλιος 2008 Η μελέτη αυτή έγινε στο πλαίσιο του Β ΕΠΕΑΕΚ (Μέτρο 2.4 «Επαγγελματικός Προσανατολισμός και Σύνδεση με την Αγορά Εργασίας», Ενέργεια 2.4.1 «Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός», Κατηγορία Πράξεων 2.4.1.β «Παρατηρητήριο Παρακολούθησης Αποφοίτων ευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης και Εκπαίδευσης»), και σε εκτέλεση της Πράξης «Ανάπτυξη Παρατηρητηρίου Μετάβασης Αποφοίτων ευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης στην Αγορά Εργασίας», η οποία συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.
- 2 - Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ...3 1. Εισαγωγή...5 2. Το πιλοτικό Μητρώο Συντελεστών Αγοράς Εργασίας...8 3. Οι απαντήσεις των Συντελεστών Αγοράς Εργασίας...9 4. Το μέλλον της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης... 22 5. Τι γίνεται σε άλλες χώρες... 24 6. Το μέλλον του Μητρώου Συντελεστών Εργασίας... 27 7. Προτάσεις πολιτικής... 32 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 36 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ A... 41 Επίδοση μαθητών και ανεργία αποφοίτων ΤΕΕ... 41 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ B... 43 εξιότητες Μηχανολογικού Τομέα... 43 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ... 46 Εργαστήριο δικτύων και υπολογιστών... 46 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 53 Ωρολόγιο πρόγραμμα ΕΠΑ.Λ. Γενικά Μαθήματα... 53
- 3 - ΠΡΟΛΟΓΟΣ Είναι διεθνώς αποδεκτό ότι το σημαντικότερο ζήτημα για την αποτελεσματικότητα της σχολικής επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι η σύνδεσή-της με την αγορά εργασίας. Αν αυτή η σύνδεση είναι χαλαρή ή απουσιάζει, είναι προφανές ότι η προσφορά επαγγελματικών προσόντων δεν θα ανταποκρίνεται ποιοτικά στην πραγματική ζήτηση της αγοράς, με συνέπεια τη μειωμένη απορροφητικότητα των αποφοίτων ή την αυξημένη ετεροαπασχόλησή-τους. Αυτό το αρνητικό φαινόμενο τεκμηριώθηκε με τη μελέτη αποφοίτων του Τεχνικού Λυκείου, που διενεργήθηκε από εμένα και τους συνεργάτες μου, στο πλαίσιο του «Παρατηρητηρίου Μετάβασης» του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, πριν περίπου μια δεκαετία. Το άσχημο αυτό αποτέλεσμα, σχετικά με την απόδοση της σχολικής επαγγελματικής εκπαίδευσης στη χώρα μας, επαναλαμβάνεται (με κάποια μικρή βελτίωση) και για τους απόφοιτους του Τεχνικού-Επαγγελματικού Εκπαιδευτηρίου. Τα σχετικά αποτελέσματα της νέας μελέτης από το «Παρατηρητήριο Μετάβασης» αναμένεται να δημοσιευτούν λίαν συντόμως. Με έναυσμα την παραπάνω πραγματικότητα, όταν σχεδιάζαμε με τους συνεργάτες μου στο «Παρατηρητήριο Μετάβασης» τις νέες μελέτες που θα προγραμματίζονταν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος ΕΠΕΑΕΚ, τέθηκε το ερώτημα με ποιο τρόπο το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο θα μπορούσε να βελτιώσει σημαντικά τη σύνδεση των προγραμμάτων σπουδών της σχολικής επαγγελματικής εκπαίδευσης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Μία απάντηση στο ερώτημα αυτό μας έδωσε το γνωστό Γερμανικό ερευνητικό κέντρο BIBB (στη Βόννη), το οποίο έχει εγκαταστήσει στην αγορά εργασίας ένα δίκτυο ανταποκριτών, κατά τομέα οικονομικής δραστηριότητας, με σκοπό να αντλεί περιοδικά κρίσιμες πληροφορίες που αφορούν αλλαγές στα περιεχόμενα εργασίας, και με αυτό τον τρόπο να ενημερώνονται τα σχετικά προγράμματα σπουδών. Με βάση το μοντέλο του ΒΙΒΒ σχεδιάστηκε μία έρευνα για να καλύψει κατ αρχάς το έλλειμμα επαγγελματικής εμπειρίας των Συμβούλων και Παρέδρων του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, που έχουν την ευθύνη σύνταξης των προγραμμάτων σπουδών, καθ ότι η νομοθεσία για τον διορισμό-τους απαιτεί κυρίως επιστημονικά προσόντα. Προφανώς όμως, η έρευνα θα διερευνούσε τον τρόπο με τον οποίο θα επιλέγονταν οι κατάλληλοι ανταποκριτές για τη δημιουργία ενός Μητρώου, από το οποίο τα στελέχη του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου θα επιλέγουν έμπειρους και έγκυρους συνεργάτες, σε ατομικό επίπεδο ή σε Ad Hoc ομάδες εργασίας, ώστε τα σχεδιαζόμενα προγράμματα σπουδών να επικυρώνονται άτυπα από εκπροσώπους της αγοράς εργασίας, πριν την οριστικοποίησή-τους.
- 4 - Η επόμενη ενέργεια, η οποία προβλέφτηκε κατά τον αρχικό σχεδιασμό της έρευνας, είναι η σύνταξη έκθεσης πολιτικής (policy paper), που θα ερμηνεύσει και θα μεταφράσει τα ευρήματα και τα συμπεράσματα της έρευνας αυτής σε πρόταση εκπαιδευτικής πολιτικής. Από τα σχόλια των συντελεστών αγοράς εργασίας φαίνεται πόσο αναγκαία είναι αυτή η επικοινωνία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, ώστε να προσγειωθούν επιτέλους τα προγράμματα σπουδών από τον αιθέρα της θεωρίας στην πραγματικότητα των χώρων εργασίας! Επιβεβαιώνεται η σκοπιμότητα της διερεύνησης αυτού του τρόπου σύνδεσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου με την παραγωγή. Επομένως σε αυτή τη φάση δεν μας ενδιαφέρει τόσο να αναδείξουμε τα ελλείμματα των προγραμμάτων σπουδών, όσο να επισημάνουμε ότι το μοντέλο αυτό θα μπορούσε να ανταποκριθεί σε βαθμό που να κλείσει λίγο το χάσμα! Ως Επίτιμος Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου δράττομαι αυτής της ευκαιρίας να ευχαριστήσω για άψογη πολυετή παραγωγική συνεργασία τους πρώην συνεργάτες μου στο «Παρατηρητήριο Μετάβασης», κ. Βάσω Βρετάκου και κ. Παναγιώτη Ρουσέα, που πλέον διαχειρίζονται επιστημονικά τις έρευνες του Παρατηρητηρίου, υπό την εποπτεία του Αναπληρωτή Προέδρου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, κ. Σωτήρη Γκλαβά, καθώς και τον φίλο και κατά διαστήματα συνεργάτη, Γιώργο Ψαχαρόπουλο που συνέταξε τη σύνθεση των ευρημάτων της σχετικής έρευνας. Σταμάτης Παλαιοκρασάς Επίτιμος Σύμβουλος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Απρίλιος 2008
- 5-1. Εισαγωγή Κατά τη διάρκεια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και έως το τέλος του Γυμνασίου, όλοι οι μαθητές ακολουθούν ένα κοινό πρόγραμμα σπουδών με έμφαση στις γενικές γνώσεις. Μετά το Γυμνάσιο οι διαδρομές των αποφοίτων αρχίζουν να διαφοροποιούνται. Πολλοί θα συνεχίσουν σε κάποια μορφή εκπαίδευσης, ενώ μερικοί θα εγκαταλείψουν το σχολείο για πάντα. Από αυτούς που θα συνεχίσουν τις σπουδές τους, οι περισσότεροι θα εγγραφούν στο Γενικό Λύκειο με απώτερο σκοπό την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ άλλοι θα ακολουθήσουν την τεχνικήεπαγγελματική εκπαίδευση (ΤΕΕ) με σκοπό την ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Ένας από τους στόχους της εκπαιδευτικής πολιτικής είναι να βοηθήσει αυτούς που επιλέγουν, ή ενδεχόμενα αναγκάζονται λόγω χαμηλών επιδόσεων, να εγγραφούν στον επαγγελματικό-τεχνικό κλάδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, να τελειώσουν τις σπουδές τους και να βρουν δουλειά μετά την αποφοίτησή τους. Παρά τις συνεχείς μεταρρυθμίσεις του κλάδου της ΤΕΕ παρατηρήθηκαν πολλά προβλήματα σχετικά με αυτούς τους στόχους. Μαθητική διαρροή. Έρευνα του Παρατηρητηρίου Μετάβασης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου κατέγραψε μεγάλη διαρροή στην ΤΕΕ. Από τους μαθητές της σχολικής χρονιάς 2000-01, που γράφτηκαν κανονικά στην Α τάξη του Τεχνικού Επαγγελματικού Εκπαιδευτηρίου, ένας στους πέντε διέρρευσαν (δηλαδή δεν ολοκλήρωσαν τον Α κύκλο). Η αντίστοιχη διαρροή στο Ενιαίο Λύκειο ήταν μόνο 3,3%. (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 2006, Πίνακες Γ3.3 και Γ5.1). Σχήμα 1. Μαθητική διαρροή στο Ενιαίο Λύκειο και τα ΤΕΕ 25 20 ιαρροή (%) 15 10 5 0 Ενιαίο Λύκειο ΤΕΕ Πηγή: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 2006, Πίνακας Γ5.1
- 6 - Ελλιπής μάθηση. Η έρευνα PISA του ΟΟΣΑ (OECD 2004) κατέγραψε την επίδοση μαθητών ηλικίας 15 ετών στο γνωστικό αντικείμενο του σχολείου κατά είδος σχολείου (Πίνακας Α-1 στο Παράρτημα Α ). Η επίδοση των μαθητών τεχνικής-επαγγελματικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα ήταν η κατώτερη μεταξύ των άλλων χωρών, ακόμα κατώτερη αυτής της Τουρκίας και του Μεξικού (Σχήμα 2). Σχήμα 2. Η επίδοση των μαθητών ΤΕΕ στο διαγωνισμό PISA 2003 Επίδοση PISA 550 530 510 490 470 450 430 410 390 370 350 SW CZ LU JP AU ND SL PT KR BL HG RU IT TR MX GR Πηγή: Πίνακας Α-1. Ανεργία. Υπό έκδοση έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου σχετικά με τη μετάβαση των αποφοίτων ΤΕΕ έδειξε ότι από τη φουρνιά των μαθητών 2000-01, έξη χρόνια μετά την αποφοίτηση, μόνο το 65% βρίσκονται σε πλήρη απασχόληση ενώ το 12% είναι άνεργοι. (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 2008, Πίνακας Γ2.20). Από αυτούς που βρήκαν δουλειά, τους πήρε περίπου δύο χρόνια μέχρι να τη βρουν (Πίνακας Γ2.19). Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΥΕ (2008), ο μέσος όρος ανεργίας των αποφοίτων TEE στο εργατικό δυναμικό της χώρας αγγίζει το 40% και είναι ανώτερος από όλα τα άλλα είδη δευτεροβάθμιας μετα-γυμνασιακής εκπαίδευσης (Πίνακας Α-2).
- 7 - Σχήμα 3. Ανεργία αποφοίτων ανώτερου κύκλου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Ανεργία (%) 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Πηγή: ΕΣΥΕ (2008). Ετεροαπασχόληση. Ίσως πιο σοβαρό πρόβλημα είναι ότι 6 χρόνια μετά την αποφοίτησή τους, μόνο ένας στους τέσσερις αποφοίτους ΤΕΕ απασχολούνται σε ειδικότητα σχετική με αυτήν που απέκτησαν στα ΤΕΕ. (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 2008, Πίνακας Γ2.20). Παλαιότερες έρευνες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου είχαν δείξει ότι το ποσοστό ετεροαπασχόλησης στην ΤΕΕ ανήρχετο σε 85% για τα ΤΕΛ, 68% για τις ΤΕΣ και 68% για το ΕΠΛ. Σχήμα 4. Ετεροαπασχόληση αποφοίτων τεχνικήςεπαγγελματικής εκπαίδευσης 90 80 Ετεροαπασχόληση (%) 70 60 50 40 30 20 10 0 ΤΕΣ ΤΕΛ ΤΕΕ Πηγή: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2005).
- 8-2. Το πιλοτικό Μητρώο Συντελεστών Αγοράς Εργασίας Η αναζήτηση των λόγων για την αποτυχία της ΤΕΕ να εκπληρώσει τους στόχους της, οδήγησε στο ερώτημα σε ποιο βαθμό τα προγράμματα σπουδών των ΤΕΕ ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. Το ερώτημα αυτό είναι έγκυρο δεδομένου του τρόπου κατάρτισης αυτών των προγραμμάτων. Όπως όλα τα προγράμματα σπουδών στην εκπαίδευση, αυτά καταρτίζονται από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο απαρτίζεται από εκπαιδευτικούς με κυρίως θεωρητική μόρφωση, π.χ. φιλολόγους, μαθηματικούς, φυσικούς, μηχανικούς, οικονομολόγους κτλ.. Πολύ λίγοι από αυτούς έχουν άμεση εμπειρία με την αγορά εργασίας, επειδή διορίζονται κυρίως με βάση τα επιστημονικά τους προσόντα. Είναι λοιπόν εύλογο, τα προγράμματα σπουδών που καταρτίζουν να κυριαρχούνται από θεωρητικές γνώσεις και όχι από πρακτικές εφαρμογές που απαιτεί η αγορά εργασίας. Επίσης γεννάται το ερώτημα κατά πόσον αυτοί που καταρτίζουν τα προγράμματα στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο είναι δυνατόν να παρακολουθούν εξελίξεις στην αγορά εργασίας, ώστε να αναθεωρούν τα προγράμματα σε τακτά διαστήματα. Για το σκοπό αυτό η σχετική έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου αποφάσισε να συμβουλευτεί πιλοτικά την αγορά, με τη δημιουργία ενός Μητρώου Συντελεστών Αγοράς Εργασίας (ΜΣΑΕ). Η πιλοτική εφαρμογή αξιοποίησης αυτού του Μητρώου έγινε στην περίοδο 2006-2007 και τα αποτελέσματα περιγράφονται σε χωριστή έκθεση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (Ψαχαρόπουλος 2008α). Στην παρούσα έκθεση συνοψίζονται τα ευρήματα της πιλοτικής εφαρμογής του ΜΣΑΕ και γίνονται προτάσεις για την καλύτερη σύνδεση των προγραμμάτων σπουδών των τεχνικών-επαγγελματικών εκπαιδευτηρίων (ΤΕΕ)* με την αγορά εργασίας. Επίσης γίνονται προτάσεις για μια διεύρυνση και μόνιμη αξιοποίηση του ΜΣΑΕ. Το ΜΣΑΕ συγκροτήθηκε κατά τομέα επαγγελματικής δραστηριότητας και κατά τομέα επαγγελματικής εκπαίδευσης των ΤΕΕ. Η επιλογή των εκπροσώπων της αγοράς εργασίας κατά τομέα οικονομικής δραστηριότητας έγινε με βάση ορισμένα κριτήρια, όπως η χωροταξική διασπορά, και η κατανομή του προσωπικού κατά επίπεδο εκπαίδευσης. Από της επιχειρήσεις που επελέγησαν αντλήθηκαν οι κατάλληλοι επαγγελματίες για το Μητρώο. Στους επιλεγέντες επαγγελματίες του ΜΣΑΕ απεστάλη ένα ερωτηματολόγιο για την αξιολόγηση των προγραμμάτων σπουδών ΤΕΕ που τους αφορούσαν. Οι απαντήσεις των ΣΑΕ αποδελτιώθηκαν από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και συντάχθηκαν συνοπτικές εκθέσεις αναφοράς ανά επαγγελματικό τομέα. Στο πλαίσιο υλοποίησης της δράσης προσκλήθηκαν να συμμετάσχουν οι ιευθύνσεις Β βάθμιας εκπ/σης/ Τμήμα ΤΕΕ και /ση ΣΕΠΕ ) του Υπουργείου Παιδείας, το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, τα οικονομικά επιμελητήρια, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, ο ΣΕΒ καθώς και πολλές επαγγελματικές ομοσπονδίες. *Τα ΤΕΕ αντικαταστάθηκαν πέρυσι από τα ΕΠΑΛ και τις ΕΠΑΣ
- 9 - Κατά τη συγκρότηση του Μητρώου έγινε μέριμνα για την προέλευση των μελών, ώστε να καλύπτονται μεγάλες και μεσαίες επιχειρήσεις ιδιωτικού τομέα, ο δημόσιος τομέας και ΕΚΟ, και μικρές επιχειρήσεις και αυτοαπασχολούμενοι. Ως βασικά κριτήρια ένταξης προσώπων στο Μητρώο χρησιμοποιήθηκαν οι σπουδές, η επαγγελματική εμπειρία, η επιμόρφωση και συμμετοχή σε προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και ενδεχόμενη εμπειρία στην παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού. Ο Πίνακας 2 δείχνει τους τομείς και ειδικότητες που τελικά επιλέχθηκαν Πίνακας 2. Τομείς προγραμμάτων ΤΕΕ 1 Μηχανολογικός 2 Ηλεκτρολογίας 3 Ηλεκτρονικής 4 ομικών έργων 5 Υγείας & Πρόνοιας 6 Κλωστοϋφαντουργίας & Ένδυσης 7 Γεωπονίας, Τροφίμων & Περιβάλλοντος 8 Οικονομίας & ιοίκησης 9 Ναυτικός και Ναυτιλιακός 10 Πληροφορικής ικτύων Η/Υ 11 Χημικών και Εργαστηριακών Εφαρμογών 12 Εφαρμοσμένων Τεχνών (13) (Κομμωτικής) Στους συντελεστές του μητρώου που επελέγησαν στάλθηκαν δύο ερωτηματολόγια κλειστών και ανοιχτών απαντήσεων, καθώς και οδηγίες για τη συμπλήρωση και σύνταξη τελικής έκθεσης αναφοράς και προτάσεων του κάθε ΣΑΕ. 3. Οι απαντήσεις των Συντελεστών Αγοράς Εργασίας Η ανταπόκριση στο ερωτηματολόγιο δεν ήταν συμμετρική σε όλους τους τομείς. Έτσι ο μηχανολογικός τομέας καλύφτηκε πλήρως από κυρίως μεγάλες επιχειρήσεις, όπως το Αλουμίνιο της Ελλάδος και την ΕΡΤ, ενώ οι απαντήσεις σε άλλους τομείς δεν ήταν επαρκείς. Λόγω της ανομοιομορφίας της συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου στην πιλοτική εφαρμογή του ΜΣΑΕ από τους ΣΑΕ, τα συμπεράσματα δεν μπορούν θα θεωρηθούν απόλυτα αξιόπιστα και να γενικευθούν. Παρόλα αυτά, πολλές από τις απαντήσεις
- 10 - των ΣΑΕ περιέχουν στοιχεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα για την έστω και μερική αναθεώρηση των προγραμμάτων των ΤΕΕ. Επίσης η εμπειρία από την πιλοτική εφαρμογή οδηγεί σε προτάσεις επανάληψης παρόμοιας έρευνας στο μέλλον. Α. Γενικές απαντήσεις. Στο ερώτημα αν το πρόγραμμα σπουδών εγείρει το ενδιαφέρον των μαθητών, οι επαναλαμβανόμενες απαντήσεις σε πολλούς τομείς ήταν: «Πολύ περιορισμένα» «Μάλλον όχι» «Έλλειψη πρακτικής άσκησης» «Ελλιπής αναφορά σε νέες τεχνολογίες και εφαρμογές» «Η κατάκτηση της «νέας γνώσης» στην ΤΕΕ μπορεί να συντελεστεί μόνον σε εργαστηριακούς χώρους ή χώρους εργασίας». Στο ερώτημα αν το πρόγραμμα σπουδών προάγει την ενεργητικότητα, τη συνεργατικότητα, τη δημιουργικότητα, την πρωτοβουλία και αξιοποιεί τη φαντασία του μαθητή, οι απαντήσεις ήταν: «Ίσως» «Πολύ περιορισμένα» Στο ερώτημα αν προωθεί την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και αναπτύσσει την ικανότητα του μαθητή να παίρνει αποφάσεις με κατάλληλες ερωτήσεις, εργασίες, εφαρμογές, δραστηριότητες και ασκήσεις: «Ανεπιτυχώς» «Πιθανόν μια από τις αιτίες είναι το γενικότερο κλίμα /μέθοδοι επιλογής των νέων που παρακολουθούν τα ΤΕΕ» Στο ερώτημα αν το πρόγραμμα σπουδών προβλέπει δραστηριότητες οι οποίες θα αναπτύξουν τις γενικές δεξιότητες που απαιτεί σήμερα η νέα οργάνωση της εργασίας: «Πολύ περιορισμένα» «Ανεπιτυχώς»
- 11 - «Το πλαίσιο σπουδών απέχει παρασάγγες από το σύγχρονο πλαίσιο (όχι μόνον τεχνολογικά, αλλά και οργανωτικά κλπ..)... εργασίας...στη βιομηχανία» Στο ερώτημα αν οι ειδικές γνώσεις και δεξιότητες ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας: «Ανεπαρκείς» Στο ερώτημα μήπως κρίνεται απόλυτα αναγκαία η συμπλήρωση των προγραμμάτων σπουδών με ένα τετράμηνο μαθητείας σε ανάλογες επιχειρήσεις: Θα βοηθούσε αρκετά ένας σεβαστός χρόνος μαθητείας σε επιχειρήσεις ώστε να γίνει η ορατή στους μαθητές η σύγκλιση και η απόκλιση μεταξύ θεωρίας και πράξης. Οι μαθητές θα έπρεπε να είναι περισσότερο δουλεμένοι στην πραγματικότητα της αγοράς εργασίας και αυτό θα μπορούσε να γίνει εφικτό αν οι μαθητές είχαν την δυνατότητα «μαθητείας» και εργασιακής εμπειρίας σε ανάλογες επιχειρήσεις. Έτσι η σύνδεση της σχολικής γνώσης με το εργασιακό γίγνεσθαι θα βοηθούσε τους μαθητές να αναπτύξουν τις δικές τους πρωτοβουλίες και να αντιληφθούν με σαφήνεια τις απαιτήσεις της μελλοντικής τους εργασία Η εμπλοκή των μαθητών σε πραγματικά έργα (projects) σε συνεργασία με τις επιχειρήσεις θα βοηθούσε αρκετά προς αυτή την κατεύθυνση και θα αναβάθμιζε το επίπεδο συνεργασίας μεταξύ το. O μαθητής να αποκτήσει ένα κίνητρο για νέα γνώση,... όταν βρίσκεται σε πραγματικό χώρο εργασίας και έτσι θα μπορέσει να συμμετάσχει στη διαδικασία λήψης αποφάσεων πολύ γρηγορότερα και αποτελεσματικότερα Στο ερώτημα αν το πρόγραμμα σπουδών προβλέπει δραστηριότητες σύνδεσης της σχολικής γνώσης με το εργασιακό γίγνεσθαι: «Ανεπαρκέστατες» υστυχώς το πρόγραμμα σπουδών δεν μπορεί να ανταποκριθεί άμεσα στην εργασιακή πραγματικότητα Ίσως θα έπρεπε να υπάρξει μια ένταξη των Εκπαιδευτικών για εύλογο χρονικό διάστημα σε χώρους εργασίας αντίστοιχους με αυτούς που θα απορροφηθούν οι μαθητές, ώστε να γίνουν αντιληπτοί οι τομείς που πρέπει να εστιάζουν και να εμβαθύνουν κατευθύνοντας έτσι τους μαθητές σε γνώσεις άμεσα εφαρμοζόμενες στο επάγγελμα που θα ακολουθήσουν.
- 12 - Στο ερώτημα αν το πρόγραμμα σπουδών βοηθά τους μαθητές να αναπτύξουν τις δικές τους πρωτοβουλίες για τη μάθηση και να μάθουν πώς να μαθαίνουν. «Ίσως στο επίπεδο του σχολείου Όχι όμως σε εργασιακό επίπεδο Στο ερώτημα αν οι ειδικές γνώσεις και δεξιότητες ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. «Ανεπαρκείς» Στο ερώτημα αν προβλέπει δραστηριότητες σύνδεσης της σχολικής γνώσης με το εργασιακό γίγνεσθαι «Ανεπαρκείς ή ανεπιτυχής εφαρμογή» Στο ερώτημα αν το πρόγραμμα σπουδών βοηθά τους μαθητές να αναπτύξουν τις δικές τους πρωτοβουλίες για τη μάθηση και να μάθουν πώς να μαθαίνουν: «Ίσως στο επίπεδο του σχολείου! όχι όμως σε εργασιακό επίπεδο» «Πολύ δύσκολα. Η συνεργασία με μια επιχείρηση όπου εκεί θα αναγκαστεί ο μαθητής να βρεθεί μπροστά σε πραγματικά προβλήματα, ίσως να είναι το κίνητρο για να κατευθυνθεί προς ανακάλυψη νέων πηγών γνώσης και ανάληψη πρωτοβουλιών για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της εργασίας» «Η έλλειψη πρακτικής άσκησης των θεωρητικών γνώσεων και η ελλιπής αναφορά σε νέες τεχνολογίες και εφαρμογές, καταχτά πολύ δύσκολη την κατεύθυνση των μαθητών σε νέα γνώση με πρωτοβουλία δικιά τους» «Η εμπλοκή των μαθητών σε πραγματικά έργα (projects) σε συνεργασία με τις επιχειρήσεις θα βοηθούσε αρκετά προς αυτή την κατεύθυνση και θα αναβάθμιζε το επίπεδο συνεργασίας μεταξύ τους» «Θα βοηθούσε αρκετά ένας σεβαστός χρόνος μαθητείας σε επιχειρήσεις ώστε να γίνει η ορατή στους μαθητές η σύγκλιση και η απόκλιση μεταξύ θεωρίας και πράξη». «Λόγω της αλματώδους αύξησης της τεχνολογίας και της εμφάνισης στην αγορά νέων υλικών πρέπει να υπάρξουν επισκέψεις σε κλαδικές εκθέσεις προϊόντων» «Ενημέρωση και προετοιμασία του μαθητή να μπορεί να λειτουργεί στο μελλοντικό εργαστηριακό του περιβάλλοντος σύμφωνα με τις αρχές,
- 13 - οδηγίες, κανονισμούς των διεθνώς αποδεκτών προτύπων λειτουργίας» «Οι μαθητές θα έπρεπε να είναι περισσότερο δουλεμένοι στην πραγματικότητα της αγοράς εργασίας και αυτό θα μπορούσε να γίνει εφικτό αν οι μαθητές είχαν την δυνατότητα «μαθητείας» και εργασιακής εμπειρίας σε ανάλογες επιχειρήσεις. Έτσι η σύνδεση της σχολικής γνώσης με το εργασιακό γίγνεσθαι θα βοηθούσε τους μαθητές να αναπτύξουν τις δικές τους πρωτοβουλίες και να αντιληφθούν με σαφήνεια τις απαιτήσεις της μελλοντικής τους εργασίας» «Οι μαθητές θα πρέπει πάνω από όλα να μάθουν τα βασικά στοιχεία, που θα τους επιτρέψουν να εργαστούν με ασφάλεια στο επάγγελμα (..από την απλή μεταφορά ενός εξοπλισμού, μέχρι την σύνθετη λειτουργία και επισκευή μηχανημάτων που βρίσκονται υπό ηλεκτρική τάση και πίεση ρευστών)» Στο ερώτημα για τους σκοπούς που θα έπρεπε οπωσδήποτε να προστεθούν το πρόγραμμα σπουδών οι απαντήσεις ήταν: «Όσοι προσδίδουν δυνατότητα μεγαλύτερου χρόνου πρακτικής εξάσκησης και περιορισμού της θεωρητικής γνώσης» «Επιβάλλεται η πρακτική άσκηση πριν την συμμετοχή στην αγορά. Η πρακτική δεν μπορεί να είναι κάτω των 2 ετών λόγω της ηλικίας των αποφοίτων» «Το πρόγραμμα, δεν αντιστοιχεί σε μια σύγχρονη προδιαγραφή επαγγελματικού περιγράμματος στο συγκεκριμένο επαγγελματικό επίπεδο» «Πρακτική άσκηση σαν μέρος του προγράμματος σπουδών» «Απλούστευση μορφής ύλης» «Αγγλικά» «Ευχέρεια στην χρήση Υ/Η» «Θέματα ποιοτικού ελέγχου για ελαχιστοποίηση των εκτός ανοχής παραγομένων τεμαχίων» «ιαρκής ενημέρωση νέων τεχνολογικών εργαλείων, δομικών στοιχείων,... και νέων συγχρόνων χρησιμοποιουμένων υλικών» «Οι μαθητές θα πρέπει πάνω από όλα να μάθουν τα βασικά στοιχεία, που θα τους επιτρέψουν να εργαστούν με ασφάλεια στο επάγγελμα» «Με παραδείγματα από σύγχρονες τεχνικές εταιρείες»
- 14 - «Με ανάλυση συγκεκριμένων έργων από την σχεδίαση μέχρι την υλοποίηση» «Λόγω της αλματώδους αύξησης της τεχνολογίας και της εμφάνισης στην αγορά νέων υλικών πρέπει να υπάρξουν επισκέψεις σε κλαδικές εκθέσεις προϊόντων» «Οπωσδήποτε πρακτική άσκηση σε τεχνικές εταιρείες και συνεργασία με μελλοντικούς συναδέλφους και πελάτες». «Να υπάρχουν συνεργασίες με ειδικούς στον χώρο των κατασκευών σε όλα τα στάδια» Β. Απαντήσεις ανά τομέα σπουδών T1. Μηχανολογικός τομέας. Η συνολική εικόνα του προγράμματος σπουδών είναι αρνητική, δηλ. δεν κινητοποιεί τον μαθητή για δημιουργική εργασία, δεν αναπτύσσει το διερευνητικό πνεύμα δεν ωθεί σε αυτενέργεια, δεν καλλιεργεί την συνεργατικότητα, τη δημιουργικότητα, τη πρωτοβουλία και δεν αξιοποιεί τη φαντασία του μαθητή, δεν προωθεί την ανάπτυξη κριτικής σκέψης και δεν αναπτύσσει την ικανότητα του μαθητή να παίρνει αποφάσεις. Για την καλλιέργεια των παραπάνω ικανοτήτων προτείνει την εμπλοκή των μαθητών σε πραγματικά έργα (projects) σε συνεργασία και με μαθητεία στις επιχειρήσεις. Επίσης προτείνεται εργασιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα μαθήματα ειδικότητας. Προτείνεται να προστεθούν γνώσεις για την ασφάλεια στους χώρους εργασίας, δραστηριότητες ανάπτυξης της αναλυτικής σκέψης και προσαρμογή στις νέες τεχνολογίες. Επειδή η σχετική τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία, θα πρέπει να γίνεται ανανέωση του προγράμματος σπουδών κάθε πέντε χρόνια. Η κατάκτηση της νέας γνώσης μπορεί να συντελεστεί μόνο σε εργασιακούς χώρους. Το προφίλ, στόχευση, μεθοδολογία και προγράμματα δεν αντιστοιχούν σε μια σύγχρονη προδιαγραφή επαγγελματικού περιγράμματος, δηλαδή επαγγελματικών δραστηριοτήτων, συνακόλουθων ικανοτήτων, στο συγκεκριμένο επαγγελματικό/ ιεραρχικό επίπεδο. Προτείνεται να προστεθεί στο αναλυτικό πρόγραμμα το ζήτημα του ποιοτικού ελέγχου καθώς και η διαρκής ενημέρωση για την εξέλιξη της τεχνολογίας στην ειδικότητα αυτή. εν θεωρείται δεδομένο ότι ο μαθητής αφού έχει αποφοιτήσει από τη σχολή έχει κατακτήσει την απαιτούμενη γνώση και πολύ περισσότερο τις αντίστοιχες δεξιότητες. Επιβάλλεται η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Οι απόφοιτοι της ειδικότητας πρέπει να είναι επιδεκτικοί στην παραπέρα εκπαίδευσή τους. Οι θεωρητικές γνώσεις πρέπει να συνοδεύονται από εργαστηριακή υποστήριξη. Σημαντικό ζήτημα η ικανότητα επικοινωνίας. Πρέπει να διδάσκονται στα σχολεία ζητήματα υγιεινής και ασφάλειας.
- 15 - Ο απόφοιτος της ειδικότητας πρέπει να μπορεί να διαβάζει ηλεκτρολογικό σχέδιο καθώς και σχέδιο σύνθετων ψυκτικών κυκλωμάτων. Επίσης να γνωρίζει Αγγλικά, αυτοματισμούς, χρήση Η/Υ και να έχει ανεπτυγμένη υπευθυνότητα. Για την επίλυση των ανωτέρω προβλημάτων προτείνεται η μαθητεία και η εργασιακή εμπειρία, ώστε να συνδεθεί η σχολική γνώση με το εργασιακό γίγνεσθαι. Προτείνεται λιγότερη θεωρητική εμβάθυνση και περισσότερη πρακτική άσκηση. Θεωρεί ότι το πρόγραμμα δεν δίδει δυνατότητες ανάπτυξης των γενικών δεξιοτήτων. Προτείνεται εφαρμογή μαθητείας ένα 3μηνο κάθε έτος σπουδών και για τους εκπαιδευτικούς τακτική υποχρεωτική ενδοεπιχειρησιακή επιμόρφωση, τουλάχιστον ένα 4μηνο κάθε 5 χρόνια. Η μεθοδολογία της μαθητείας παρουσιάζει ουσιαστικά πλεονεκτήματα για την ανταπόκριση του προγράμματος στους προαναφερόμενους στόχους, μια και η δια-θέση σύγχρονων εργαστηρίων με συστηματική ανανέωση του εξοπλισμού και επανεπιμόρφωση των εκπαιδευτών εμφαίνεται τουλάχιστον δύσκολη. Το Παράρτημα Β περιέχει μια λεπτομερέστερη περιγραφή των δεξιοτήτων που πρέπει να έχει ο απόφοιτος του μηχανολογικού τομέα. Τ2. Ηλεκτρολογικός τομέας. Χρειάζεται εκσυγχρονισμός των προγραμμάτων σπουδών σχετικά με τις εξελίξεις της τελευταίας πενταετίας, ιδιαίτερα στον Πρώτο Κύκλο σπουδών, όπου κατά βάση καλύπτονται μόνον συμβατικά ηλεκτρικά συστήματα. Αυτό είναι γνωστό στον Τομέα, αλλά δεν είναι δυνατόν ένα σύστημα Τεχνικής Εκπαίδευσης να καλύψει πλήρως στόχους που αφορούν την Επαγγελματική Κατάρτιση. Προτείνεται η συμπερίληψη στα προγράμματα σπουδών στοιχείων γύρω από το ζήτημα των green buildings, στο πλαίσιο της ανάπτυξης περιβαλλοντικής συνείδησης και εξοικονόμησης ενέργειας, ζητήματα που είναι πολύ σημαντικά για την εποχή μας και που θα πρέπει να ληφθεί πρόνοια ώστε στα προγράμματα σπουδών των ΕΠΑΛ και ΕΠΑΣ να αναπτύσσονται τέτοιες έννοιες και να καλλιεργείται στους μαθητές η σχετική ευαισθησία, ώστε ως επαγγελματίες να λειτουργούν με την απαραίτητη μέριμνα για τα ζητήματα αυτά. Στα κυκλώματα ασθενών ρευμάτων ( θυροτηλέφωνα, θυροτηλεόραση, τηλέφωνα, κουδούνια, οπτικοακουστικά μέσα,) να προστεθούν και δίκτυα Η/Υ. Στη γείωση ηλεκτρικής εγκατάστασης και Ισοδυναμιών συνδέσεων να προστεθεί κατασκευή θεμελιακής γείωσης, αντί-ηλεκτρομαγνητικά πλέγματα και επιλογή χώρου εγκατάστασης της γείωσης, αν και μόνο αν το έργο βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο και δεν έχει κατασκευασθεί θεμελιακή γείωση.
- 16 - Στα ηλεκτρολογικά σχέδια της εγκατάστασης με όλες τις διαδρομές των γραμμών και τις θέσεις των κουτιών διακλάδωσης να προστεθεί μονογραμμικό σχέδιο επί κατόψεως διότι κατά την πράξη έχουν ζητηθεί από πελάτες που ερμηνεύουν κατά γράμμα τα κείμενα, να συνταχθούν σχέδια με όψεις και συντεταγμένες γραμμών και κουτιών. Στον 1 ο και το 2 ο Κύκλο σπουδών θα πρέπει να περιλαμβάνονται και τα δίκτυα Η/Υ και να διδάσκονται και στους δύο κύκλους, έτσι ώστε να δημιουργηθεί μεγαλύτερη οικειότητα σε αυτό το είδος και ο απόφοιτος του Α κύκλου να έχει τουλάχιστο ελάχιστη γνώση του αντικειμένου. Θα πρέπει να αναφερόμαστε και να προσαρμόσουμε εκπαιδευτικό υλικό, όχι μόνο σε Ε.Η.Ε κατοικιών, αλλά και σε Ε.Η.Ε καταστημάτων επαγγελματικών χώρων (π.χ. γραφεία, κλπ). Να απαλειφθεί από όλα τα κείμενα ο όρος Κ.Ε.Η.Ε. διότι έχει καταργηθεί δια Νόμου και να αντικατασταθεί από το Πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384. ιακόπτες Pacco, αμαχαίρωτοι διακόπτες και λοιπό υλικό που δεν υπάρχει πια στο εμπόριο, να παραμείνουν ως απλή ιστορική αναφορά ώστε ο χρόνος διδασκαλίας να μετατεθεί προς τις Νέες τεχνολογίες. Η διδαχή αποκλειστικά και μόνο του συστήματος ΕΙΒ / ΚΟΝΝΕΧ αποτελεί ευθεία προώθηση του κλάδου προς συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα, αφού αποκλείονται ανοιχτά πρωτόκολλα όπως το Χ10. Θεωρείται επιβεβλημένη την πρακτική εξάσκηση των μαθητευομένων, είτε σαν ενιαία επιδοτούμενη πρακτική εξάσκηση (οχ εξαμήνου) κατά τα πρότυπα των Σχολών Ο.Α.Ε. και Τ.Ε.Ι, ώστε να πάρουν το πτυχίο τους ή σε μία ποιο εξελιγμένη μορφή να προστεθούν στην πρακτική τους άσκηση κάποιες ώρες παρουσίας τους σε πραγματικά έργα, ως ασκούμενοι. Τ3. Ηλεκτρονικός τομέας. Το πρόγραμμα των γενικών και ειδικών ηλεκτρονικών μαθημάτων περιλαμβάνει μια ικανοποιητική θεωρητική βάση αλλά θα πρέπει να ενισχυθεί με περισσότερα μαθήματα που αφορούν την παραγωγή, μετάδοση και αποθήκευση των σημάτων ήχου και εικόνας. Θεωρεί ότι οι γνώσεις που αφορούν τον ήχο και την εικόνα δίδονται με αποσπασματικό τρόπου ως κεφάλαια ή ακόμη και ως υποενότητες άλλων μαθημάτων, δηλαδή το πρόγραμμα σπουδών κινείται εκτεταμένα στο χώρο των παραδοσιακών ηλεκτρονικών με μια περιληπτική εκπαίδευση στο χώρο των οπτικοακουστικών τεχνολογιών. Απουσιάζουν επίσης μαθήματα σχετικά με τη χρήση της πληροφορικής για οπτικοακουστική παραγωγή. Τα περί ήχου και εικόνας δεν πρέπει να διδάσκονται ως ένα μάθημα αλλά ως ξεχωριστά μαθήματα και προτείνει τα μαθήματα που ακολουθούν να συμπεριληφθούν στο πρόγραμμα σπουδών όσων πρόκειται να εργασθούν σε τομείς όπου εφαρμόζεται η οπτικοακουστική τεχνολογία.
- 17 - Υπάρχει ανάγκη αναμόρφωσης της διδακτικής μεθοδολογίας και την αντικατάσταση της παραδοσιακής διδασκαλίας με διδασκαλία σεμιναριακού και εργαστηριακού τύπου. Η ΕΡΤ έχει άμεση ανάγκη από απόφοιτους Τεχνικών Σχολών με πρακτικές γνώσεις για τη χρήση της υπάρχουσας τεχνολογίας που σχετίζεται με τον οπτικο-ακουστικό χώρο. Γενικότερες γνώσεις ηλεκτρονικής με έμφαση στην διάγνωση ή επισκευή κυκλωμάτων και συσκευών δεν απαιτούνται πλέον από ένα σύγχρονο τηλεοπτικό σταθμό και δεν καλύπτουν τη σύγχρονη παραγωγή. Πάντως ο ρόλος της ευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να περιορισθεί στην παροχή σύγχρονων βασικών γνώσεων ηλεκτρονικής και επομένως το πρόγραμμα σπουδών να περιορίζεται στα βασικά μαθήματα ειδικότητας όπως για παράδειγμα Ηλεκτροτεχνία, Αναλογικά και ψηφιακά ηλεκτρονικά, τηλεπικοινωνίες, βασικά στοιχεία προγραμματισμού. Τ4. Τομέας δομικών έργων. Προτείνεται το πρόγραμμα σπουδών να δώσει βάρος κυρίως στα κομμάτια που απαρτίζει μια οικοδομική άδεια και μια μελέτη εφαρμογής (χωρίς εύστοχα να εμβαθύνει σε αντίστοιχες περιπτώσεις δημοσίων έργων) αλλά όχι στην σχεδιαστική ικανότητα του επαγγελματία σχεδιαστή να παρουσιάσει το σχέδιο με περισσότερους σύγχρονους τρόπους απεικόνισης. Για το επίπεδο αυτό (μαθητές 15-18 ετών) γίνεται προσπάθεια να τους αναπτυχθούν κάποιες γνώσεις και ικανότητες που θα τους προσφέρουν απασχόληση στην αγορά εργασίας. Επειδή δε το συντριπτικό ποσοστό των μηχανικών ασχολείται με άδειες και μελέτες, γίνεται προσπάθεια να αναπτυχθούν οι σχετικές γνώσεις και ικανότητες ώστε να μπορούν να απασχοληθούν αμέσως ως βοηθοί. Οι περισσότερο σύγχρονοι τρόποι απεικόνισης θα μαθευτούν on the job training κατόπιν με καθοδήγηση των αποφοίτων από τους υπεύθυνους πολιτικούς, αρχιτέκτονες, και τοπογράφους μηχανικούς. Τ5. Τομέας Υγείας και πρόνοιας. Θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στα εργαστήρια και στην πρακτική άσκηση στο Νοσοκομείο. Εξάμηνη τουλάχιστον πρακτική εξάσκηση σε Κρατικά Νοσοκομειακά Εργαστήρια πριν το πτυχίο και λειτουργία των εργαστηρίων της ΤΕΕ με την ευθύνη Ιατρού Βιοπαθολόγου. Απαιτείται πιο στενή παρακολούθηση και ενημέρωση των προγραμμάτων σχετικά με την εξέλιξη των μοντέρνων τεχνολογιών. Προτείνεται επιπλέον επισκέψεις των μαθητών σε νοσοκομεία και φυσικοθεραπευτήρια, καθώς και πρακτική άσκηση των μαθητών προκειμένου να μπορούν να αντιμετωπίζουν τις πραγματικές συνθήκες του επαγγέλματος.
- 18 - Είναι σκόπιμο να δοθεί περισσότερη έμφαση σε εργαστήρια και πρακτική άσκηση. Τα προγράμματα σπουδών επιβάλλεται να αναμορφώνονται και να προσαρμόζονται στις εξελίξεις της τεχνολογίας. Τ6. Τομέας κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μεγάλες ανακατανομές στο χώρο της Κλωστοϋφαντουργίας τόσο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς. Η παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και ενδυμάτων έχει μετακινηθεί από την Ελλάδα και την Ευρώπη των 10, σε χώρες της Ανατολής αλλά και στους νέους εταίρους της διευρυμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σήμερα ένα μεγάλο μέρος των ελληνικών επιχειρήσεων έχουν μετατραπεί σε εταιρείες παροχής υπηρεσιών και σε εμπορικές εταιρίες. Έτσι, υπάρχει πολύ μεγάλη ανάγκη σε άτομα που θα στελεχώσουν το δημιουργικό και το εμπορικό τμήμα και προς αυτές τις κατευθύνσεις θα πρέπει να δοθεί έμφαση στα προγράμματα σπουδών. Θα πρέπει να συντονισθούν και οι προσπάθειες των επόμενων ετών, ώστε να προσαρμοστούν οι συνθήκες της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στον Κλάδο της Κλωστοϋφαντουργίας και Ένδυσης στα σύγχρονα δεδομένα. Τ7. Τομέας Γεωπονίας, Τροφίμων και Περιβάλλοντος. Χρειάζεται περιορισμός των θεωρητικών μερών, κυρίως των μαθημάτων που αφορούν τον πρωτογενή τομέα (φυτική και ζωική παραγωγή), ενώ θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην πρακτική άσκηση. Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται και μαθήματα γενικότερου γεωπονικού ενδιαφέροντος, τα οποία δεν έχουν θέση στο γνωστικό αντικείμενο του απόφοιτου ΤΕΕ της ειδικότητας των τροφίμων, ενώ λείπουν βασικές πρακτικές γνώσεις όπως Αγγλικά και γνώση Η/Υ. Πρόσφορο έδαφος στην αγορά εργασίας για το επίπεδο του αποφοίτου της ΤΕΕ, θα υπάρξει εάν το Πρόγραμμα Σπουδών προσαρμοστεί στις πραγματικές ανάγκες του επαγγελματικού προφίλ της ειδικότητας. Το πρόγραμμα σπουδών είναι υπερβολικά θεωρητικό για την επιδιωκόμενη επαγγελματική ικανότητα του αποφοίτου. Επίσης περιλαμβάνει εκτεταμένη θεωρητική γνώση η οποία δεν συμβάλλει στην αύξηση της εν λόγω ικανότητας, τουναντίον του αφαιρεί χρόνο από την αναγκαία πρακτική εκπαίδευσή του, η οποία θα συμβάλλει αποτελεσματικότερα στην επαγγελματική του αποκατάσταση. Η διδακτική θα πρέπει να εμπλουτισθεί με απλουστευμένα εικονογραφημένα κείμενα, παρουσιάσεις, άσκησης επιλογής σε εικονικό περιβάλλον, ασκήσεις πολλαπλών επιλογών με ελαχιστοποίηση του θεωρητικού μέρους.
- 19 - Προτείνεται αφαίρεση μαθημάτων που δεν έχουν σχέση με τον επαγγελματικό στόχο του αποφοίτου ΤΕΕ κατεύθυνσης Τεχνολογίας Τροφίμων, περιορισμό της θεωρητικής γνώσης, αύξηση του χρόνου της πρακτικής εξάσκησης του αποφοίτου. Κρίνεται σκόπιμο να εμπλουτισθούν τα περιεχόμενα σε μερικά μαθήματα, προκειμένου να καλυφθούν γνωστικά κενά. Απαραίτητη είναι η πρακτική άσκηση. Θα πρέπει να πραγματοποιούνται επισκέψεις ξεναγήσεις σε υπάρχουσες αγροτουριστικές μονάδες και να γίνεται συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων με τους υπευθύνους των μονάδων αυτών. Επίσης θα πρέπει οι μαθητές να επισκέπτονται ιστοσελίδες άλλων αγροτουριστικών μονάδων ευρωπαϊκών χωρών όπως η Ιταλία και να παρατηρούν: τον τρόπο προβολής τους, τις προσφερόμενες υπηρεσίες, τις καινοτομίες και γενικά τη δομή και τη λειτουργία των μονάδων αυτών. Θα βοηθήσει πολύ τους απόφοιτους η πρακτική εξοικείωση με το αντικείμενο μέσω της καθιέρωσης πρακτικής άσκησης σε ήδη λειτουργούσες μονάδες. Ακόμη και ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα π.χ. ενός μηνός θα τους ήταν αρκετά χρήσιμο και ενδιαφέρον. Θα πρέπει επίσης να εμπλουτισθεί το περιεχόμενο μερικών μαθημάτων, π.χ. στο μάθημα «Ιδιοπαραγώμενα Αγροτικά Προϊόντα», επιπλέον των γνωστών παραδοσιακών ή μη καλλιεργειών, να προστεθούν νέες καλλιέργειες όπως είναι η καλλιέργεια αρωματικών φυτών για την παραλαβή των αιθέριων ελαίων, όπως είναι η ρίγανη για τη χρήση της ως μπαχαρικό αλλά και του ριγανέλαιου, το μαστιχόδενδρο της Χίου, ο κρόκος της Κοζάνης και άλλα, όπως και οι βασικές αρχές παραλαβής αιθέριων ελαίων. Η γνώση χειρισμού ηλεκτρονικού υπολογιστή και ιδιαίτερα Ιντερνετ, κατασκευή ιστοσελίδας και ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, θα πρέπει να προστεθούν. Τ8. Τομέας Οικονομίας και ιοίκησης. Βασικά χαρακτηριστικά των αποφοίτων των ΤΕΕ, είναι η έλλειψη πρακτικής εξάσκησης, που κατά την άποψή του, μπορεί να αποκτηθεί με την συνέχιση της φοίτησής τους στα ΙΕΚ ή στα ΤΕΙ, και η κακή χρήση του γραπτού και προφορικού λόγου που οφείλεται εν μέρει και στην δυσνόητη γλώσσα των εκπαιδευτικών βοηθημάτων. Η γλώσσα και η εμφάνιση των βιβλίων του μαθητή θα πρέπει να βελτιωθεί ώστε να γίνουν πιο ελκυστικά και εύχρηστα. Υπάρχει ανάγκη σύνδεσης των Προγραμμάτων Σπουδών με την Ευρωπαϊκή πρακτική, τις προϋποθέσεις δημιουργίας «ανοιχτών» αλλά σαφώς οροθετημένων επαγγελμάτων και την άρση των αιτίων της ετεροαπασχόλησης που χαρακτηρίζει τον κλάδο. Επισημαίνεται ακόμη η ανάγκη πιστοποίησης των γνώσεων Η/Υ και της ξένης γλώσσας, ιδιαίτερα της Αγγλικής, μαζί με το πτυχίο του Β κύκλου σπουδών των ΤΕΕ/ΕΠΑΛ, καθώς και την τεκμηριωμένη ικανότητα χρήσης
- 20 - των λογισμικών πακέτων από τους μαθητές. Στα νέα Ωρολόγια Προγράμματα θα πρέπει να ενταχθούν τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα καθώς και ο επικαιροποιημένος Κώδικας Βιβλίων και Στοιχείων (ΚΒΣ). Τ9. Ναυτικός Τομέας. Τα προγράμματα σπουδών πρέπει να συνοδεύονται από τα κατάλληλα βιβλία και τα απαραίτητα σύγχρονα εργαστήρια και να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στις Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών, καθώς και στην ευρεία χρήση εκπαιδευτικών λογισμικών. Επισημαίνεται η ανάγκη για κατάλληλα βιβλία και σύγχρονα εργαστήρια. Τ10. Τομέας Πληροφορικής και ικτύων. Η ανταπόκριση των ΣΑΕ στην ειδικότητα πληροφορικής και ήταν εξαιρετικά λεπτομερής και παραδειγματική πως θα έπρεπε να απαντήσουν και οι υπόλοιποι. Ο λόγος είναι ότι γίνεται αναφορά στα διδακτικά βιβλία των ΤΕΕ. Η απάντηση περιέχεται αυτούσια στο Παράρτημα Γ σαν οδηγός για την άμεση αναθεώρηση των σχετικών εγχειριδίων. Τ11. Τομέας Χημικών και Εργαστηριακών Εφαρμογών. Τα εργαστήρια των σχολικών μονάδων που υποστηρίζουν την ειδικότητα δεν είναι δυνατόν να διαθέσουν επαγγελματικό εξοπλισμό, διότι το κόστος θα ήταν τεράστιο, εξυπηρετούν όμως ικανοποιητικά τους διδακτικούς σκοπούς του προγράμματος σπουδών. Τα πρόγραμμα σπουδών μπορεί να παρέχουν τα στοιχεία για περαιτέρω έρευνα και αναζήτηση αλλά δυστυχώς σπάνια οι μαθητές στρέφονται, αφ εαυτού τους, προς την έρευνα και αναζήτηση που απαιτούν οι σύγχρονες ανάγκες των εργασιακών συνθηκών αλλά και των προγραμμάτων σπουδών. Απαιτούνται απλές πρακτικές γνώσεις με έμφαση στην κατανόηση των αναγκών για ασφάλεια τροφίμων, υγιεινή κατά την Παρασκευή τους, καθαρισμοί, αναλύσεις, κ.ά. Οι γνώσεις πρέπει να αντληθούν από πρακτικό επίπεδο και λιγότερο από θεωρητικό. Συνιστάται η συμβολή στελεχών της αγοράς για την συγγραφή των βιβλίων. Το πρόγραμμα πρέπει να περιλαμβάνει χρόνο μαθητείας υποχρεωτικά, και να υπάρχει επαρκής εκπαίδευση και εξοικείωση με Υ/Η. Ο τρόπος διδασκαλίας και μαθητείας παράθεσης τους να στηρίζεται περισσότερο στην εικόνα και το παράδειγμα και λιγότερο στην θεωρητική