ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΗΣΗΚΖ. Θέκα Πηπρηαθήο εξγαζίαο:

ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΗΣΗΚΖ Θέκα Πηπρηαθήο εξγαζίαο: ΜΔΣΑΝΑΣΔ ΚΑΗ ΤΓΔΗΑ, ΠΧ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΕΟΝΣΑΗ ΟΗ ΜΔΣΑΝΑΣΔ ΣΟΝ ΣΟΜΔΑ ΣΖ ΤΓΔΗΑ Τπνβιεζείζα ζηελ Καζεγήηξηα Πεξζεθφλε Πνιπρξνλίδνπ απφ ηνλ ζπνπδαζηή Κσλζηαληίλν Κνινθνηξψλε-Βάγηα 8625 (13122 Ίιηνλ Αηηηθήο) θαη ηνλ ζπνπδαζηή Λάκπξν Καληεξέ 8065 (13122 Ίιηνλ Αηηηθήο) Έλαξμε: 15.3.2010 Παξάδνζε: 30.7.2010 Καβάια 2010

Πεξηερφκελα Πξφινγνο Δηζαγσγή... ζει.8.......ζει.9 1. Μεηαλάζηεπζε ζηελ Διιάδα.ζει.10 1.1 Οξηζκνί θαη θαηεγνξίεο...ζει.10 1.2 Αλαδξνκή ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο Μεηαλάζηεπζεο.. ζει.12 1.3 Καηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ ζχκθσλα κε ην θχιιν θαη ηελ ειηθία...ζει.14 1.4 Καηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ ζχκθσλα κε ην θχιιν, ηελ ειηθία θαη ηνλ ηφπν εγθαηάζηαζεο....ζει.15 1.5 Μεηαλαζηεπηηθά Κχκαηα..ζει.16 1.6 Σν Πξνθίι ησλ Μεηαλαζηψλ...ζει.18 1.6.1 Οηθνγελεηαθή Καηάζηαζε ησλ κεηαλαζηψλ ζηε ρψξα καο.ζει.19 16.2 Μνξθσηηθφ Δπίπεδν ησλ κεηαλαζηψλ ζηε ρψξα καο ζει.20 1.7 Σα αίηηα ηεο Μεηαλάζηεπζεο ζει.31 1.8 Πξνβιήκαηα ζηελ Καζεκεξηλφηεηα ησλ Μεηαλαζηψλ ζει.38 1.9 Μεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή.ζει.42 2. Αληηκεηψπηζε ησλ Μεηαλαζηψλ απφ ην ειιεληθφ ζχζηεκα πγείαο.....ζει.47 2.1 Παξνρέο ηνπ ειιεληθνχ ζπζηήκαηνο πγείαο ζηνπο Μεηαλάζηεο...ζει.48 2

2.2 ρέζε Ηαηξνχ-Αζζελνχο.. ζει.59 2.3 Γηαθνξέο κε άιια ζπζηήκαηα πγείαο....ζει.71 3. Δκπεηξηθή έξεπλα.ζει.83 3.1 Γνκή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ......ζει.83 3.2 πιινγή Γείγκαηνο.......ζει.84 3.3 Απνηειέζκαηα ζει.85 3.3.1 Γεκνγξαθηθά ηνηρεία Γείγκαηνο...ζει.85 3.3.2 Γεκφζηνο ηνκέαο Τγείαο θαη Μεηαλάζηεο..ζει.93 3.3.3 Ηδησηηθφο ηνκέαο Τγείαο θαη Μεηαλάζηεο.ζει.102 4. πκπεξάζκαηα...ζει.112 5. Βηβιηνγξαθία.. ζει.113 3

ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΤΝΣΜΖΔΧΝ Α.Γ.Δ.Γ.Τ. Αλψηαηε Γηνίθεζε Δλψζεσλ Γεκνζίσλ Τπαιιήισλ Α.Δ.Η. Γ..Δ.Δ. Δ.Δ. Δ.Κ.Κ.Δ. Δ..Τ. Η.Κ.Α. Η.Ν.Δ. Σ.Δ.Η. Σ.Δ.Λ. Σ.Δ.. ΤΠ.Δ.ΓΓ.Α. Αλψηαην Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα Γεληθή πλνκνζπνλδία Δξγαηψλ Διιάδνο Δπξσπατθή Έλσζε Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ Δζληθφ χζηεκα Τγείαο Ίδξπκα Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ Ηλζηηηνχην Δξγαζίαο Σερλνινγηθφ Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα Σερληθά Δπαγγεικαηηθά Λχθεηα Σερληθέο Δπαγγεικαηηθέο ρνιέο Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο 4

ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΑ / ΓΡΑΦΖΜΑΣΑ 1. Ππξακίδα ειηθηψλ..ζει.14 2. Αλαινγία θαηά θχιν, νκάδεο ειηθηψλ θαη πεξηνρή εγθαηάζηαζεο.......ζει.16 3. Πνζνζηηαία ζπκκεηνρή κεηαλαζηψλ θαηά ηάμε κεγέζνπο... ζει.17 4. Πνζνζηηαία ζπκκεηνρή ησλ θπξηφηεξσλ ρσξψλ πξνέιεπζεο κεηαλαζηψλ πιελ Αιβαλίαο... ζει.18 5. Μεηαλάζηεο θαηά θχιν θαη νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε.. ζει.20 6. Γηαθνξά ηνπ πνζνζηνχ ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ απφ ην κέζν.ζει.22 7. Αλαινγία γπλαηθψλ...ζει.22 8. Λφγνη εγθαηάζηαζεο κεηαλαζηψλ αλά θχιν.ζει.33 9. Αλαινγία θχισλ σο πξνο ηνπο ιφγνπο εγθαηάζηαζεο..ζει.33 10 Τπεθνφηεηα θαηά ιφγν εγθαηάζηαζεο θαη ηάμε κεγέζνπο ρψξαο...ζει.35 11. Λφγνη εγθαηάζηαζεο κεηαλαζηψλ αλά ππεθνφηεηα θαη ηάμε κεγέζνπο ρψξαο......ζει37 12. Φχιν ηνπ δείγκαηνο..ζει.85 13. Καηαγσγή δείγκαηνο. ζει.86 14. Υξφληα παξακνλήο ζηελ Διιάδα (έηε)...ζει.86 15. Υξφληα παξακνλήο ζηελ Διιάδα (πνζνζηά) ζει.87 16. Δπίπεδα απαζρφιεζεο...ζει.88 17. Αζθάιηζε κεηαλαζηψλ.ζει.89 18. Δηζνδήκαηα κεηαλαζηψλ. ζει.90 5

19. Δηζνδήκαηα βάζε θχινπ..... ζει.91 20. Πνζνζηά επίζθεςεο δεκφζηνπ λνζνθνκείνπ...ζει.93 21. πρλφηεηα επίζθεςεο δεκφζηνπ λνζνθνκείνπ.ζει.94 22. Αλαγθαηφηεηα λνζειείαο.. ζει.96 23. Κιηληθέο πνπ επηζθέπηνληαη ζε δεκφζην λνζνθνκείν..ζει.97 24. Αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησ.ζει.97 25. Κάιπςε δαπαλψλ ζε λνζνθνκείν...ζει.98 26. Βαζκφο ηθαλνπνίεζεο απφ δεκφζηα λνζνθνκεία....ζει.99 27. Αμηνιφγεζε εκπεηξίαο ζε δεκφζην λνζνθνκείν...ζει.99 28. Πξνβιήκαηα απφ δεκφζηα λνζνθνκεία...ζει.100 29. Δπίζθεςε ζε ηδηψηε γηαηξφ...ζει.102 30. νβαξφηεηα επίζθεςεο ζε ηδηψηε γηαηξφ....ζει.104 31. Δηδηθφηεηεο ηδησηηθψλ γηαηξψλ......ζει.104 32. Αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ θαηά ηελ επίζθεςε ζε ηδηψηε γηαηξφ ζει.105 33. Δκπεηξία ηδηψηε γηαηξνχ. ζει.106 34. ρφιηα γηα ηδηψηεο γηαηξνχο..ζει.107 35. Κάιπςε εμφδσλ ηδηψηε γηαηξνχ ζει.107 36. Βαζκφο ηθαλνπνίεζεο απφ ηδηψηε γηαηξφ...ζει.108 6

ΣΑΣΗΣΗΚΟΗ ΠΗΝΑΚΔ 1. Κιάδνη απαζρφιεζεο απαζρνινχκελσλ κεηαλαζηψλ θαηά θχιν ζει.24 2. Δξγαζία Αιβαλψλ ζηελ Διιάδα. ζει.25 3. Δξγαζία ησλ παιιηλνζηνχλησλ ζηελ Διιάδα ζει.27 4. Δξγαζηαθφο ηνκέαο.. ζει.88 5. Φχιν * Δξγαζηαθφο ηνκέαο Crosstabulation....ζει.89 6. Φχιν * Αζθαιηζηηθφο ηνκέαο Crosstabulation...ζει.90 7. Μεληαίεο απνδνρέο * Αζθαιηζηηθφο ηνκέαο Crosstabulation...ζει.91 8. Μεληαίεο απνδνρέο * Φχιν Crosstabulation....ζει.92 9. Αζθαιηζηηθφο ηνκέαο * Δπηζθέςεηο ζε δεκφζην λνζνθνκείν Crosstabulation...ζει.94 10. Correlations 1....ζει.95 11. Correlations 2... ζει.101 12. Φχιν * Δπίζθεςε ζε ηδηψηε γηαηξφ Crosstabulation.. ζει.102 13. Φνξέο επίζθεςεο ζε ηδηψηε γηαηξφ.......ζει.103 14. Correlations 3... ζει.109-110 7

Πξφινγνο Μεηά απφ έξεπλεο έρεη δηαπηζησζεί πσο ελψ ε Διιάδα ηελ δεθαεηία ηνπ 50 ήηαλ κηα ρψξα πξνέιεπζεο ησλ κεηαλαζηψλ, ηα ηειεπηαία 20 ρξφληα, φπνπ ηα κεηαλαζηεπηηθά θχκαηα απμήζεθαλ απφηνκα θαη ξαγδαία, έρεη γίλεη πεξηζζφηεξν κηα ρψξα ε νπνία δέρεηαη κεηαλάζηεο. ηελ παξνχζα πηπρηαθή εξγαζία αλαθέξνληαη θαη αλαιχνληαη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ κεηαλάζηεπζε πξνο ηελ Διιάδα ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη εηδηθφηεξα ε αληηκεηψπηζε ησλ κεηαλαζηψλ ζηνλ ρψξν ηεο πγείαο ζηε ρψξα καο. Σέινο, ε εξγαζία απνηειεί κέξνο κηαο επξχηεξεο κειέηεο ε νπνία απνζθνπεί ζηελ θαηαγξαθή ησλ εμειίμεσλ ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο κεηαλάζηεπζεο ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηελ Διιάδα. 8

Δηζαγσγή ηελ πηπρηαθή εξγαζία πνπ αθνινπζεί ζα αλαιχζνπκε ην θαηλφκελν ηεο κεηαλάζηεπζεο αιιά θαη ηελ ελζσκάησζε ησλ κεηαλαζηψλ φζνλ αθνξά ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο ζηελ Διιάδα. ην πξψην θεθάιαην ζα αλαιχζνπκε ην θαηλφκελν ηεο κεηαλάζηεπζεο δίλνληαο ηνλ νξηζκφ ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη θάλνληαο κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή ηνπ θαηλνκέλνπ. ηε ζπλέρεηα ηνπ θεθαιαίνπ αλαθέξνπκε πνην είλαη ην πξνθίι ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ ρψξα καο αλ είλαη άληξεο νη πεξηζζφηεξνη ή γπλαίθεο, ζε πνηεο πεξηνρέο εγθαζίζηαληαη αγξνηηθέο ή αζηηθέο, απφ πνηα θνηλσληθή ηάμε θαη ρψξα πξνέξρνληαη θαη πνηα είλαη ε νηθνγελεηαθή ηνπο θαηάζηαζε. ην ηέινο ηνπ πξψηνπ θεθαιαίνπ αλαθεξφκαζηε ζηα θχξηα αίηηα ηεο κεηαλάζηεπζεο πξνο ηελ ρψξα καο θαη πνηα είλαη ηα θχξηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη κεηαλάζηεο εδψ. ην δεχηεξν θεθάιαην ηεο εξγαζίαο καο αλαιχνπκε ηελ αληηκεηψπηζε ησλ κεηαλαζηψλ απφ ην Διιεληθφ ζχζηεκα πγείαο, πνηα πξνβιήκαηα αληηκεησπίδνπλ ζην ηνκέα απηφ πνηα είλαη ε ζρέζε ηαηξνχ-αζζελνχο θαη πφζν δηαθέξεη ην ειιεληθφ ζχζηεκα πγείαο κε ηα επξσπατθά. Σέινο ζην ηξίην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην ηεο εξγαζίαο καο παξαηίζεηαη θαη κηα ζρεηηθή πνιχ ελδηαθέξνπζα έξεπλα πνπ έρνπκε θάλεη ζρεηηθά κε ηνπο κεηαλάζηεο θαη ηνλ ειιεληθφ δεκφζην αιιά θαη ηδησηηθφ ηνκέα πγείαο θαη αλαιχνπκε ηα ζπκπεξάζκαηα καο. 9

Κεθάιαην 1 Μεηαλάζηεπζε ζηελ Διιάδα Ζ κεηαλάζηεπζε, φπσο γλσξίδνπκε, δελ απνηειεί θαηλνχξην θνηλσληθφ θαηλφκελν γηα ηελ ειιεληθή θνηλσλία. Ζ Διιάδα έρεη καθξφρξνλε παξάδνζε ζηε κεηαθίλεζε ηνπ πιεζπζκνχ θαη ζην εζσηεξηθφ, αιιά θπξίσο ζην εμσηεξηθφ. Σα ηειεπηαία 15-20 ρξφληα ε Διιάδα έρεη κεηαηξαπεί απφ κηα ρψξα απνζηνιήο κεηαλαζηψλ ζε κηα ρψξα ππνδνρήο κεηαλαζηψλ. Δπνκέλσο κπνξεί λα ππνζηεξηρζεί φηη νη Έιιελεο έρνπλ κηα δηπιή εκπεηξία ηεο κεηαλάζηεπζεο: απφ ηε κία θαη σο κεηαλάζηεο νη ίδηνη, ή θάπνηνη ζπγγελείο ηνπο ζε θάπνηα ρψξα ππνδνρήο, θαη απφ ηελ άιιε σο θάηνηθνη κηαο ρψξαο ππνδνρήο νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ (Reicher & Hopkins, 2001). 1.1 Οξηζκνί θαη θαηεγνξίεο Με ηνλ φξν «κεηαλάζηεπζε» ελλννχκε ηελ θάζε κεηαθίλεζε αηφκνπ, πνπ γίλεηαη απφ κηα πεξηνρή ή ρψξα, φπνπ βξίζθεηαη ή θαηνηθία ηνπ, ζε κηα άιιε, κε ζθνπφ ηελ πξνζσξηλή ή κφληκε εγθαηάζηαζε ηνπ ζ' απηή. Ζ κεηαλάζηεπζε δηαθξίλεηαη ζε εμσηεξηθή θαη εζσηεξηθή, ζε ειεχζεξε θαη αλαγθαζηηθή θαη ηέινο ζε κφληκε θαη πξνζσξηλή. Ζ εμσηεξηθή κεηαλάζηεπζε αλαθέξεηαη ζηε κεηαθίλεζε αηφκσλ έμσ απφ ηα ζχλνξα κηαο ρψξαο, ελψ ε εζσηεξηθή κεηαλάζηεπζε αλαθέξεηαη ζηε κεηαθίλεζε πνπ γίλεηαη κέζα ζηε ρψξα. Διεχζεξε κεηαλάζηεπζε έρνπκε φηαλ ε κεηαθίλεζε γίλεηαη κε πξσηνβνπιία ηνπ κεηαλάζηε, ελψ αλαγθαζηηθή φηαλ ν κεηαλάζηεο αλαγθάδεηαη βίαηα λα αιιάμεη ηφπν εγθαηάζηαζεο θαη λα εγθαηαζηαζεί ζε εηδηθά ζηξαηφπεδα ή άιινπο πεξηνξηζκέλνπο ρψξνπο. χκθσλα κε ην Γηεζλέο Γξαθείν Δξγαζίαο, κφληκε κεηαλάζηεπζε έρνπκε, φηαλ ν κεηαλάζηεο πνπ κεηαθηλείηαη απφ κηα ρψξα ζε κηα άιιε, αλεμάξηεηα απφ ην ιφγν κεηαλάζηεπζεο ηνπ, παξακέλεη ζηε δεχηεξε γηα ρξνληθφ δηάζηεκα ην ιηγφηεξν ελφο έηνπο (Ενιψηαο, 1966). 10

Πξνζσξηλή κεηαλάζηεπζε έρνπκε φηαλ ν κεηαλάζηεο, ν νπνίνο κεηαβαίλεη ζε κηα άιιε ρψξα, ζπλήζσο γηα ιφγνπο επαγγεικαηηθνχο, παξακέλεη ζ' απηή γηα ρξνληθφ δηάζηεκα κεγαιχηεξν ηνπ κήλα θαη κηθξφηεξν ηνπ έηνπο. ηελ Διιάδα, ν λνκηθφο φξνο «αιινδαπφο» αλαθέξεηαη ζε φινπο φζνη δελ έρνπλ ειιεληθή ππεθνφηεηα, αιιά νπζηαζηηθά ρξεζηκνπνηείηαη κφλν γηα ηνπο ππεθφνπο ηξίησλ ρσξψλ (εμαηξψληαο π.ρ. ηνπο ππεθφνπο ηεο Δ.Δ.). ε απηφλ πεξηιακβάλνληαη νη παξαθάησ θαηεγνξίεο: - Ξέλνη ππήθννη πνπ δνπλ θαη εξγάδνληαη ζηελ Διιάδα θαη έρνπλ άδεηα παξακνλήο θαη εξγαζίαο (Μεηαλάζηεο κε ηα απαξαίηεηα έγγξαθα). - Ξέλνη ππήθννη πνπ δνπλ θαη εξγάδνληαη ζηελ Διιάδα παξάλνκα, ρσξίο άδεηα παξακνλήο ή εξγαζίαο ζε ηζρχ, νη νπνίνη αλαθέξνληαη θαη σο κεηαλάζηεο «ρσξίο ηα απαξαίηεηα έγγξαθα» ή «παξάηππνη» κεηαλάζηεο. ηελ θαηεγνξία απηή πεξηιακβάλνληαη άλζξσπνη πνπ βξίζθνληαη ζηελ Διιάδα πνιιά ρξφληα θαη δελ έρνπλ θαηνξζψζεη λα εθδψζνπλ ή λα αλαλεψζνπλ ηελ άδεηα παξακνλήο ηνπο. Άλζξσπνη πνπ επηδηψθνπλ λα κεηαβνχλ ζε άιιεο Δπξσπατθέο ρψξεο θαη βξίζθνληαη ζηελ Διιάδα πξνζσξηλά. Καη φζνη απφ ηνπο αηηνχληεο άζπιν απνξξίθηεθαλ αιιά δελ εγθαηέιεηςαλ ηε ρψξα, παξ' φιν πνπ είλαη λνκηθά ππνρξεσκέλνη λα ην πξάμνπλ. - Αηηνχληεο άζπιν θαη άκεζα εμαξηψκελα κέιε πνπ έρνπλ θάλεη ή έρνπλ εηζέιζεη ζηελ Διιάδα κε ηελ πξφζεζε λα θάλνπλ αίηεζε αζχινπ. - Πξφζθπγεο πνπ δνπλ θαη εξγάδνληαη ζηελ Διιάδα έρνληαο απνθηήζεη ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα απφ ηηο αξκφδηεο αξρέο ή άηνκα ζηα νπνία έρεη ρνξεγεζεί άζπιν γηα αλζξσπηζηηθνχο ιφγνπο. ηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο πξνζηίζεληαη νη Έιιελεο κεηαλάζηεο ή κεηαλάζηεο ειιεληθήο θαηαγσγήο: - Παιηλλνζηνχληεο νκνγελείο, ειιεληθήο θαηαγσγήο, νη νπνίνη ήηαλ ή θαη είλαη ππήθννη ησλ λέσλ αλεμάξηεησλ θξαηψλ ηεο πξψελ νβηεηηθήο Έλσζεο, θαη κπνξνχλ λα απνθηήζνπλ ηελ ειιεληθή ππεθνφηεηα, εθφζνλ ην επηζπκνχλ. Ο αξηζκφο ησλ παιηλλνζηνχλησλ νκνγελψλ απφ ηελ πξψελ νβηεηηθή Έλσζε πνπ εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ Διιάδα ηε δεθαεηία ηνπ 1990 μεπεξλάεη ηηο 150.000 (Νηθνιφπνπινπ, 1973). 11

- Οκνγελείο, νη νπνίνη έρνπλ αιβαληθή ππεθνφηεηα, είλαη ειιεληθήο θαηαγσγήο θαη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα εηδηθήο άδεηαο παξακνλήο θαη εξγαζίαο ηξίρξνλεο δηάξθεηαο. Ζ εθηίκεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ νκνγελψλ κε αιβαληθή ππεθνφηεηα παξνπζηάδεη πνιχ κεγάιε δηαθχκαλζε (60.000-400.000 άηνκα). Σέινο, εηδηθή αλαθνξά ζα πξέπεη λα γίλεη ζηελ θαηεγνξία ησλ αζπλφδεπησλ αλειίθσλ κεηαλαζηψλ νη νπνίνη θζάλνπλ ζηελ Διιάδα ρσξίο ηε ζπλνδεία θάπνηνπ ελήιηθα ππεχζπλνπ γηα ηε θξνληίδα ηνπο. Δθηηκήζεηο αλαθέξνπλ φηη νη αζπλφδεπηνη αλήιηθνη πνπ εηζήιζαλ ζηελ Διιάδα ην 2008 κφλν αλέξρνληαη ζε 1.000, ελψ ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ αζπλφδεπησλ αλειίθσλ πνπ βξίζθνληαη ζηελ Διιάδα δελ είλαη γλσζηφο. Οη αζπλφδεπηνη αλήιηθνη είλαη ηδηαίηεξα επάισηνη ζηελ εθκεηάιιεπζε, ηελ θαθνπνίεζε θαη ηε βία, φπσο θαηαγξάθεη θαη κε ηηο καξηπξίεο πνπ παξαζέηεη πξφζθαηε έξεπλα ηεο Human Rights Watch. Γπζηπρψο γηα ηνπο αλειίθνπο απηνχο ζηελ πξάμε δελ ππάξρεη θακία νπζηαζηηθή κέξηκλα - «ν ζεζκφο ηνπ επηηξφπνπ γηα ηα αζπλφδεπηα αλήιηθα παξακέλεη αλελεξγφο».έηζη, νη αλήιηθνη ζηελ πξάμε αληηκεησπίδνληαη φπσο νη ελήιηθνη κεηαλάζηεο «ρσξίο ηα απαηηνχκελα» έγγξαθα ή νη ελήιηθνη αηηνχληεο άζπιν (Νηθνιφπνπινπ, 1973). ηε παξνχζα εξγαζία, ν φξνο «κεηαλάζηεο» ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλά σο γεληθφο φξνο γηα λα θαιχςεη θάπνηεο ή φιεο ηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο. 1.2 Αλαδξνκή ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο Μεηαλάζηεπζεο Όπσο θαη ζηελ ππφινηπε Νφηηα Δπξψπε, ε εκπεηξία ηεο κεηαλάζηεπζεο πξνο ηελ Διιάδα είλαη ζρεηηθά πξφζθαην θαηλφκελν. Ζ κεηαλάζηεπζε εληείλεηαη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, κε εθηεηακέλεο «παξάλνκεο» αθίμεηο, θπξίσο απφ ηε γεηηνληθή Αιβαλία. Ζ κεγάιε πιεηνλφηεηα ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα παξέκεηλε ρσξίο ραξηηά έσο ηελ πξψηε δηαδηθαζία λνκηκνπνίεζεο ηνπ 1997-1998. Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 1990, θαη ηδηαίηεξα έσο ην 1997, ην θαηλφκελν ηεο κεηαλάζηεπζεο ζηελ Διιάδα ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ θπθιηθή κεηαλάζηεπζε, απφ ηηο γεηηνληθέο ρψξεο ηεο Βαιθαληθήο θαη θπξίσο απφ ηελ Αιβαλία. Κχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο κεηαλάζηεπζεο ηελ πεξίνδν εθείλε είλαη ν άηππνο ραξαθηήξαο, ε «πξνζσξηλφηεηα», ε απαζρφιεζε ζηελ «αλεπίζεκε» 12

νηθνλνκία, θαη νη καδηθέο απειάζεηο. Ζ εηζξνή κεηαλαζηψλ ζπλερίδεηαη θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 2000, ελψ θαζίζηαηαη ζαθέο θαη απφ ηελ παξαηεξνχκελε ηάζε γηα νηθνγελεηαθή επαλέλσζε, φηη πνιινί κεηαλάζηεο πξνηίζεληαη λα παξακείλνπλ καθξνρξφληα ζηελ Διιάδα (Baldwin-Edwards, 2006). Ζ απνγξαθή ηνπ 2001 παξακέλεη ε πιένλ πνιχηηκε πεγή δεδνκέλσλ γηα ην κεηαλαζηεπηηθφ πιεζπζκφ ζηελ Διιάδα, παξφιν πνπ δελ θαηέζηε δπλαηφ λα θαηαγξαθεί ην ζχλνιν ησλ κεηαλαζηψλ «ρσξίο ηα απαηηνχκελα έγγξαθα». Ζ απνγξαθή ηνπ 2001 θαηέγξαςε πεξίπνπ 800.000 μέλνπο ππεθφνπο ζηελ Διιάδα, πνπ αλέξρνληαη ζε πνζνζηφ 7,3 % ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ. Οη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο κηζνχο πξνέξρνληαη απφ ηελ Αιβαλία, ελψ έλα επηπιένλ 16,2% απφ ηελ Κεληξηθή θαη Αλαηνιηθή Δπξψπε θαη ηελ πξψελ νβηεηηθή Έλσζε. Τπνινγίδνληαο θαη εθηηκήζεηο γηα ηνλ αξηζκφ ησλ κεηαλαζηψλ «ρσξίο ηα απαηηνχκελα έγγξαθα» ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ κεηαλαζηψλ, ηελ ίδηα πεξίνδν, εθηηκάηαη ζην έλα εθαηνκκχξην. Ζ Διιάδα, ζπλεπψο, μερσξίδεη σο ε ρψξα κε ην κεγαιχηεξν αλαινγηθά αξηζκφ κεηαλαζηψλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη πηζαλψο κε ην κεγαιχηεξν αξηζκφ κεηαλαζηψλ «ρσξίο ηα απαηηνχκελα έγγξαθα» (Baldwin-Edwards, 2004). Μεηά απφ αξθεηά ρξφληα καδηθήο παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο πνπ ζπλνδεχηεθε απφ παξάλνκέο απειάζεηο, θπξίσο Αιβαλψλ, Βνπιγάξσλ θαη Ρνπκάλσλ, ε Διιάδα έζεζε απξφζπκα ζε εθαξκνγή, ην 1997, ην πξψην πξφγξακκα λνκηκνπνίεζεο ησλ παξάλνκσλ κεηαλαζηψλ. Ζ Λεπθή Κάξηα, δηάξθεηαο 6 κελψλ, δφζεθε ζε φινπο ζρεδφλ ηνπο 327.000 ππνςεθίνπο θαη πξνζέθεξε εθείλε ηε ρξνληθή ζηηγκή ηα κφλα αμηφπηζηα ζηνηρεία γηα ηνπο κεηαλάζηεο. Σν πξφγξακκα πνπ αθνινχζεζε, ε Πξάζηλε Κάξηα, κε δηάξθεηα 1-3 έηε, έζεηε πνιιά εκπφδηα ζε φζνπο επηζπκνχζαλ λα θάλνπλ αίηεζε. πλεπψο ν αξηζκφο ησλ αηηήζεσλ ήηαλ 228.000 θαη ε δηαδηθαζία ζεκαδεχηεθε απφ ζεκαληηθέο γξαθεηνθξαηηθέο θαζπζηεξήζεηο (Έκθε-Πνπινπνχινπ, 2007). 13

1.3 Καηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ ζχκθσλα κε ην θχιιν θαη ηελ ειηθία χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο απνγξαθήο ηνπ 2001, ζηελ ρψξα καο βξίζθνληαλ 762.191 κεηαλάζηεο, 415.552 άλδξεο θαη 346.639 γπλαίθεο, (54,5% άλδξεο θαη 45,5% γπλαίθεο). Ο αξηζκφο ησλ κεηαλαζηψλ αληηζηνηρνχζε ζην 7,0% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο, ελψ ε αλαινγία ζηελ θαηά θχιν εμέηαζε ήηαλ κεγαιχηεξε ζηνπο άλδξεο έλαληη ησλ γπλαηθψλ (7,7% έλαληη 6,3%). Ο θχξηνο φγθνο ησλ κεηαλαζηψλ, πεξίπνπ 80%, βξηζθφηαλ ζηηο παξαγσγηθέο ειηθίεο 15-64 εηψλ, πεξίπνπ 17% απηψλ είλαη ειηθίαο 0-14 εηψλ θαη ην 3,5% είλαη γεξνληηθφο πιεζπζκφο (>= 65 εηψλ). Οη κεηαλάζηεο δε νη νπνίνη αλήθαλ ζηνλ παξαγσγηθφ πιεζπζκφ, ειηθίαο απφ 20 κέρξη 44 εηψλ, απνηεινχζαλ πάλσ απφ ην ήκηζπ ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ απηψλ ζε άλδξεο θαη γπλαίθεο (Baldwin-Edwards, 2004). Γηάγξακκα 1 ΠΤΡΑΜΙΓΑ ΗΛΙΚΙΧΝ >=100 95-99 ΓΤΝΑΙΚΔ 90-94 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 ΑΝΓΡΔ ΔΛΛΖΝΔ ΑΛΛΟΓΑΠΟΗ Πηγή: ΕΣΥΕ, Απογραφή πληθυςμοφ 2001, πίνακασ dk_smy5_p. Πραγματικόσ Πληθυςμόσ κατά ομάδεσ ηλικιών, φφλο και οικογενειακή κατάςταςη. Αλλοδαποί κατά φφλο, οικογενειακή κατάςταςη και 5ετείσ ομάδεσ ηλικιών. Επεξεργαςία: ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ (Γ. Κρητικίδησ). 14

Απνηέιεζκα ησλ παξαπάλσ αλαινγηψλ είλαη ε ζπκκεηνρή ησλ κεηαλαζηψλ ζηνλ ζπλνιηθφ πιεζπζκφ λα είλαη απμεκέλε ζηνλ λεαληθφ θαη παξαγσγηθφ πιεζπζκφ έλαληη ηνπ γεξνληηθνχ πιεζπζκνχ (7,6%, 8,1% θαη 1,5% αληίζηνηρα). Οη αληίζηνηρεο αλαινγίεο ζηελ θαηά θχιν εμέηαζε είλαη κεγαιχηεξεο γηα ηνπο άλδξεο κεηαλάζηεο έλαληη ησλ γπλαηθψλ κεηαλαζηξηψλ. Δπηπξφζζεηα, αθφκε κεγαιχηεξε είλαη ε ζπκκεηνρή ησλ κεηαλαζηψλ ειηθίαο απφ 20 κέρξη 44 εηψλ, νη νπνίνη αλήθνπλ ζηνλ παξαγσγηθφ πιεζπζκφ, ζηνλ αληίζηνηρν ζπλνιηθφ πιεζπζκφ (10,9%), ζε άλδξεο (11,9%) θαη ζε γπλαίθεο (9,4%). 1.4 Καηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ ζχκθσλα κε ην θχιιν, ηελ ειηθία θαη ηνλ ηφπν εγθαηάζηαζεο Οη αζηηθέο πεξηνρέο απνηεινχλ θπξίσο ηνλ ηφπν εγθαηάζηαζεο ησλ κεηαλαζηψλ, θαζψο πάλσ απφ 80% απηψλ επηιέγνπλ λα εγθαηαζηαζνχλ ζηηο ελ ιφγσ πεξηνρέο, ελψ ην ππφινηπν ζε αγξνηηθέο πεξηνρέο (18,6%), δηάγξακκα 2. ηνπο άλδξεο ε αλαινγία αζηηθψλ/αγξνηηθψλ πεξηνρψλ είλαη ιίγν κηθξφηεξε (79/21) ελψ ζηηο γπλαίθεο πςειφηεξε (84/16), κε απνηέιεζκα ε αλαινγία ησλ γπλαηθψλ λα είλαη κεγαιχηεξε ζηηο αζηηθέο έλαληη ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ (48-39), ελψ ησλ αλδξψλ ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο (52-61). Οη παξαπάλσ αλαινγίεο δηαθνξνπνηνχληαη ζηελ εμέηαζε θαηά θχιν θαη ειηθηαθέο νκάδεο, θαζψο νη άλδξεο πνπ δελ αλήθνπλ ζηνλ παξαγσγηθφ πιεζπζκφ είλαη εγθαηαζηεκέλνη ζε κεγαιχηεξν βαζκφ έλαληη ηνπ ζπλφινπ ησλ αλδξψλ ζε αζηηθέο πεξηνρέο, ελψ ζηηο γπλαίθεο ν γεξνληηθφο πιεζπζκφο είλαη εγθαηαζηεκέλνο ζε κεγαιχηεξν βαζκφ απφ απηφλ ηνπ ζπλφινπ ησλ γπλαηθψλ ζε αζηηθέο πεξηνρέο θαη ν λεαληθφο γπλαηθείνο πιεζπζκφο είλαη εγθαηαζηεκέλνο ζε κεγαιχηεξν βαζκφ έλαληη ηνπ ζπλφινπ ησλ γπλαηθψλ ζε αγξνηηθέο πεξηνρέο. 15

Γηάγξακκα 2 Αναλογία καηά θύλο, ομάδερ ηλικιών και πεπιοσή εγκαηάζηαζηρ και ηα δύο θύλα Άνδρες Γσναίκες ΑΓΡΟΣΗΚΔ ΑΣΗΚΔ ΑΓΡΟΣΗΚΔ ΑΣΗΚΔ ΑΓΡΟΣΗΚΔ ΑΣΗΚΔ 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% ΤΝΟΛΟ 0-14 15-64 >=65 Πηγή: ΕΣΥΕ, Απογραφή πληθυςμοφ 2001, πίνακασ dk_smy5_p. Πραγματικόσ Πληθυςμόσ κατά ομάδεσ ηλικιών, φφλο και οικογενειακή κατάςταςη. Αλλοδαποί κατά φφλο, οικογενειακή κατάςταςη και 5ετείσ ομάδεσ ηλικιών. Επεξεργαςία: ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ (Γ. Κρητικίδησ). Πην ζπγθεθξηκέλα ε κεγαιχηεξε ζπγθέληξσζε κεηαλαζηεπηηθνχ πιεζπζκνχ ζε απφιπηνπο αξηζκνχο θαη σο πνζνζηφ ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ παξαηεξείηαη ζην λνκφ ηεο Αηηηθήο. Μεγάιεο ζπγθεληξψζεηο ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ πιεζπζκνχ παξαηεξνχληαη επίζεο ζηα λεζηά ηνπ Ννηίνπ Αηγαίνπ, ην Ηφλην, ηελ Κξήηε θαη ηελ Πεινπφλλεζν (Baldwin-Edwards, 2006). 1.5 Μεηαλαζηεπηηθά θχκαηα ηελ Διιάδα ε ρψξα πξνέιεπζεο ησλ κεηαλαζηψλ πνηθίιεη, ηα ηειεπηαία ρξφληα έξρνληαη κεηαλάζηεο απφ ηελ Αιβαλία, ηελ Βνπιγαξία θαη άιιεο ρψξεο. ηε ζπλέρεηα ηεο εξγαζίαο καο ζα αλαιχζνπκε απηή ηελ πνηθηινκνξθία. Ο αξηζκφο ησλ ρσξψλ πξνέιεπζεο/απνζηνιήο (ππεθνφηεηα κεηαλαζηψλ) αλέξρεηαη ζε 215 ρψξεο, ελψ πξνζηίζεληαη αθφκε 4 θαηεγνξίεο κε κεηαλάζηεο ησλ νπνίσλ ε ππεθνφηεηα είλαη αδηεπθξίληζηε, ρσξίο ππεθνφηεηα, πεξηνρέο κε νξηδφκελεο θαη κε νξηδφκελεο αιινχ (Μπάγθαβνο, Παπαδνπνχινπ, 2003). Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ κεηαλαζηψλ πξνέξρεηαη απφ ηελ Αιβαλία 57,5% (438.036 άηνκα), πάλσ απφ ην 1/4 ησλ κεηαλαζηψλ πξνέξρεηαη απφ 11 16

ρψξεο, ησλ νπνίσλ ν αξηζκφο ησλ κεηαλαζηψλ αλά ρψξα ππεξβαίλεη ηα 10.000 άηνκα, ελψ πάλσ απφ 10,0% πξνέξρεηαη απφ 12 αθφκε ρψξεο ησλ νπνίσλ ην κέγεζνο θπκαίλεηαη κεηαμχ 5.000 θαη 10.000 αηφκσλ. Καηά ζπλέπεηα ην κεγαιχηεξν κέξνο (93,8%) ηνπ πιεζπζκνχ ησλ κεηαλαζηψλ πξνέξρεηαη απφ 24 ρψξεο, ελψ απφ ηηο ππφινηπεο 195 ρψξεο ην ππφινηπν 6,2%, γξάθεκα 3. Απφ ηηο 24 θπξηφηεξεο ρψξεο πξνέιεπζεο/απνζηνιήο νη 20 είλαη απφ ηελ Δπξψπε θαη ηελ Αζία, απφ 10 ρψξεο, 2 απφ ηελ Βφξεηα Ακεξηθή θαη απφ κία ρψξα ε Απζηξαιία θαη ε Αθξηθή. Σα 3/4 ησλ κεηαλαζηψλ πξνέξρνληαη απφ ηελ Δπξψπε, (57,5% Αιβαλία θαη 17,0% νη ππφινηπεο 9 ρψξεο), έλα 14,0% απφ ηηο ρψξεο ηηο Αζίαο, απφ ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο θαη ηνλ Καλαδά ην 3,2%, απφ ηελ Απζηξαιία ην 1,2%, ηελ Αθξηθή ην 1,0% θαη ην ππφινηπν 6,2% απφ ηηο ππφινηπεο ρψξεο, γξάθεκα 4 (Μπάγθαβνο, Παπαδνπνχινπ, 2003). Γξάθεκα 3 ΠΟΟΣΙΑΙΑ ΤΜΜΔΣΟΥΗ ΜΔΣΑΝΑΣΧΝ καηά ηάξη μεγέθοςρ 10,6% 1,3% 3,4% 1,2% 0,3% 8,2% 17,5% 57,5% Αλβανία 17000 & άνω (6 Υώρες) 10001-15000 (5 Υώρες) 5001-10000 (12 Υώρες) 1001-5000 (13 Υώρες) 501-1000 (13 Υώρες) 101-500 (42 Υώρες) =<100 (127 Υώρες) Πηγή: ΕΣΥΕ, Απογραφή πληθυςμοφ 2001, πίνακασ dk_smy5_p. Πραγματικόσ Πληθυςμόσ κατά ομάδεσ ηλικιών, φφλο και οικογενειακή κατάςταςη. (Γ. Κρητικίδησ). 17

Ζ ζπκκεηνρή ησλ 15 ρσξψλ κειψλ ηεο Δ.Δ. αλέξρεηαη ζην 6,1% ησλ κεηαλαζηψλ, νη δέθα πξνο έληαμε ρψξεο ζηελ Δ.Δ. ην 2004 αλαινγνχλ ζην 4,2%, ελψ νη πξνο έληαμε ην 2007 δχν ρψξεο (Βνπιγαξία θαη Ρνπκαλία) αλαινγνχλ ζην 7,5% ηνπ πιεζπζκνχ ησλ κεηαλαζηψλ. Γξάθεκα 4 ΠΟΟΣΙΑΙΑ ΤΜΜΔΣΟΥΗ ΣΧΝ ΚΤΡΙΟΣΔΡΧΝ ΥΧΡΧΝ ΠΡΟΔΛΔΤΗ ΜΔΣΑΝΑΣΧΝ, πλην Αλβανίαρ Ροσμανία 2,9% Πολωνία 1,7% Μολδαβία 0,7% ΤΠΟΛΟΗΠΔ 195 ΥΧΡΔ 6,2% Ζνωμένες Πολιηείες 2,4% Καναδάς 0,8% Ασζηραλία 1,2% Αίγσπηος 1,0% Ρωζική Ομοζπονδία 2,3% Γεωργία 3,0% Οσκρανία 1,8% Βοσλγαρία 4,6% Κύπρος 2,3% Γαλλία 0,7% Ηηαλία 0,8% Γερμανία 1,5% Ζνωμένο Βαζίλειο 1,7% Ηνδία Φιλιππίνες Σοσρκία 0,9% 0,8% 1,0% Πακιζηάν 1,5% σρία 0,7% Ηράκ 0,9% Αρμενία 1,0% Πηγή: ΕΣΥΕ, Απογραφή πληθυςμοφ 2001, πίνακασ 9. Αλλοδαποί κατά φφλο, οικογενειακή κατάςταςη και 5ετείσ ομάδεσ ηλικιών. Επεξεργαςία: ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ (Γ. Κρητικίδησ). 1.6 Σν πξνθίι ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα Δλ φςεη επαλαζρεδηαζκνχ ηεο πνιηηηθήο ηεο ρψξαο γηα ηε κεηαλάζηεπζε, ην Ηλζηηηνχην Μεηαλαζηεπηηθήο Πνιηηηθήο, πνπ νπζηαζηηθά απνηειεί ηνλ «ηερληθφ ζχκβνπιν» ηεο θπβέξλεζεο, βξίζθεηαη ζην ηειηθφ ζηάδην κηαο πιήξνπο θαηαγξαθήο φισλ ησλ πνηνηηθψλ θαη πνζνηηθψλ παξακέηξσλ ηνπ πξνβιήκαηνο, κέζα απφ ηε δηεμαγσγή πέληε ζεκαληηθψλ εξεπλψλ απφ ηζάξηζκα Παλεπηζηεκηαθά θαη Δξεπλεηηθά Ηδξχκαηα. 18

Σα ζηνηρεία πνπ πξνθχπηνπλ, φπσο ζεκεηψλεη ν πξφεδξνο ηνπ Iλζηηηνχηνπ, θ. Aιέμαλδξνο Zαβφο, εληππσζηάδνπλ, θαζψο 15 ρξφληα κεηά ηελ εκθάληζε ηνπ θαηλνκέλνπ, ν πεξίπνπ κηζφο κεηαλαζηεπηηθφο πιεζπζκφο εξγάδεηαη θαη δηακέλεη παξάλνκα ζηε ρψξα κε πνιιαπιέο ζπλέπεηεο, θαη παξά ην γεγνλφο φηη νη ξπζκνί αχμεζήο ηνπο παξακέλνπλ πςεινί, ηφζν πνπ ππάξρνπλ πεξηνρέο ηεο ρψξαο φπνπ ην 1/4 ηνπ πιεζπζκνχ είλαη κεηαλάζηεο. (Παηνλίδεο, 1995). Έηζη, έλαο 40ρξνλνο, νηθνγελεηάξρεο, ελεξγφο επαγγεικαηηθά, κεζαίνπ έσο ρακεινχ εθπαηδεπηηθνχ επηπέδνπ, πξνεξρφκελνο θπξίσο απφ ηελ Αιβαλία θαη δεπηεξεπφλησο απφ πξψελ αλαηνιηθέο ρψξεο, ν νπνίνο δεη θπξίσο ζηα αζηηθά θέληξα, πνπ απνηειεί ηνλ κέζν ηχπν κεηαλάζηε ζηελ Διιάδα, θηλδπλεχεη λα πεξηζσξηνπνηεζεί, αλ άκεζα δελ ιεθζνχλ κέηξα. Καθνπιεξσκέλνη θαη παξάλνκνη. πλεπείο ζηηο ππνρξεψζεηο ηνπο ζηα αζθαιηζηηθά ηακεία, αιιά κειινληηθνί ρακεινζπληαμηνχρνη. Σνπο βξίζθεη θαλείο σο εξγαδφκελνπο ζε νηθνδνκέο, μελνδνρεία, εζηηαηφξηα θαη έρνπλ «θαηαιάβεη» ην ρψξν ησλ νηθηαθψλ εξγαζηψλ. ηελ πιεηνςεθία ηνπο είλαη λένη, κε κέζν φξν ειηθίαο θάησ ησλ 40 ρξφλσλ, κε ρακειφ επίπεδν ζπνπδψλ θαη νη πεξηζζφηεξνη δηάγνπλ έγγακν βίν (Kanavaki, Nikolaou, Karampela, Papavasiliou, Skroumpelou, Varonou, Papageorgiou, Kontos, Anagnostou, Raftopoulou, Koumantakis, Tamvakis, 2005). Σα παηδηά ηνπο θνηηνχλ ζηα ειιεληθά ζρνιεία, ππφ εκηπαξάλνκν θαζεζηψο, αιιά δελ έρνπλ θακία δπλαηφηεηα λα γλσξηζηνχλ κε ηε γιψζζα θαη ηελ θνπιηνχξα ηεο ρψξαο θαηαγσγήο ηνπο, θαζψο δελ πξνβιέπεηαη ε ιεηηνπξγία δηθψλ ηνπο ζρνιείσλ. Απνιακβάλνπλ ησλ ππεξεζηψλ ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Τγείαο, αιιά δηαηξέρνπλ ηνλ θίλδπλν αλ ν γηαηξφο δελ δηαζέηεη ηδηαίηεξεο επαηζζεζίεο λα βξεζνχλ ζε θάπνην θξαηεηήξην πξνο απέιαζε. 1.6.1 Οηθνγελεηαθή Καηάζηαζε ησλ κεηαλαζηψλ ζηε ρψξα καο Πεξίπνπ ην ήκηζπ ησλ κεηαλαζηψλ ήηαλ έγγακνη (48,2%), ην 44,3% άγακνη, ρήξνη ην 3,3%, δηαδεπγκέλνη ην 3,0% θαη ζε δηάζηαζε ην 1,2% απηψλ. Ζ θαηαλνκή ησλ κεηαλαζηψλ αλαιφγσο ηεο νηθνγελεηαθήο θαηάζηαζεο δηαθέξεη ζηελ θαηά θχιν εμέηαζε, θαζψο ζηνπο άλδξεο ην 51% είλαη άγακνη, ην 45% 19

έγγακνη, ελψ νη ππφινηπεο θαηεγνξίεο έρνπλ κηθξφηεξα πνζνζηά έλαληη ηνπ ζπλφινπ ησλ κεηαλαζηψλ. ηηο γπλαίθεο ην 52% είλαη έγγακεο, ην 36,4% άγακεο, ρήξεο ην 5,6% θαη δηαδεπγκέλεο ην 4,6% απηψλ. 800.000 Γηάγξακκα 5 Μεηανάζηερ καηά θύλο και οικογενειακή καηάζηαζη 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 και ηα δύο θύλα Άνδρες Γσναίκες Άγαμοι Έγγαμοι Υήροι Γιαδεσγμένοι ε διάζηαζε Στο διάγραμμα 5 δίνεται η δομή του πληθυςμοφ των μεταναςτών ςφμφωνα με το φφλλο και την οικογενειακή κατάςταςη. Πηγή: ΕΣΥΕ, Απογραφή πληθυςμοφ 2001, πίνακασ 9. Αλλοδαποί κατά φφλο, οικογενειακή κατάςταςη και 5ετείσ ομάδεσ ηλικιών. Επεξεργαςία: ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ (Γ. Κρητικίδησ). Οη δηαθνξεηηθέο αλαινγίεο αλαιφγσο ηελ νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε ζηελ θαηά θχιν εμέηαζε ησλ κεηαλαζηψλ, έρνπλ σο απνηέιεζκα θαη ηελ δηαθνξνπνίεζε απφ ηε κέζε αλαινγία αλδξψλ/γπλαηθψλ απηψλ ζηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο. Όπσο δηαπηζηψλνπκε απφ ην δηάγξακκα 5, κηθξφηεξε απφ ηελ κέζε αλαινγία ησλ γπλαηθψλ έρεη κφλν ε θαηεγνξία ησλ αγάκσλ φπνπ αληηζηνηρνχλ 37 γπλαίθεο έλαληη 45 ηνπ ζπλφινπ ησλ γπλαηθψλ. Όζνλ αθνξά ηηο άιιεο θαηεγνξίεο, πεξίπνπ ην ήκηζπ ησλ εγγάκσλ είλαη γπλαίθεο (49%), ην 60% ησλ ελ δηαζηάζεη, ην 70% ησλ δηαδεπγκέλσλ θαη ην 77% ησλ ρήξσλ είλαη γπλαίθεο (Μπάγθαβνο, Παπαδνπνχινπ, 2003). 1.6.2 Μνξθσηηθφ Δπίπεδν ησλ κεηαλαζηψλ ζηε ρψξα καο Σν κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ κεηαλαζηψλ είλαη θπξίσο απφθνηηνη κέζεο εθπαίδεπζεο 28,0%, ελψ καδί κε ηνπο απνθνίηνπο ηνπ δεκνηηθνχ (23,3%) 20

ππεξβαίλνπλ ην ήκηζπ απηψλ. εκαληηθφ κέξνο απηψλ είλαη απφθνηηνη γπκλαζίνπ (17,9%) ελψ έλα 8,3% έρεη πηπρίν ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο είηε είλαη θάηνρνο δηδαθηνξηθνχ ή Μάζηεξ. Οη πηπρηνχρνη ΣΔΛ θαη ΣΔ αλαινγνχλ ζην 3,1% απηψλ, παξαπιήζην είλαη ην πνζνζηφ ησλ πηπρηνχρσλ κεηαδεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (2,9%), νη πηπρηνχρνη ΣΔΗ ή άιιεο αλψηεξεο εθπαίδεπζεο απνηεινχλ ην 2,2%, έλα 7,9% θνηηά ζην Γεκνηηθφ, 2,9% έρεη εγθαηαιείςεη ην δεκνηηθφ θαη ηέινο ην 3,2% δελ γλσξίδεη γξαθή θαη αλάγλσζε. Οη άλδξεο έρνπλ κεγαιχηεξα πνζνζηά ζηηο εθπαηδεπηηθέο βαζκίδεο ησλ πηπρηνχρσλ ΣΔΛ θαη ΣΔ, ησλ απνθνίησλ γπκλαζίνπ, ζηνπο απνθνίηνπο δεκνηηθνχ θαζψο θαη φζσλ έρνπλ εγθαηαιείςεη ην ζρνιείν είηε δελ γλσξίδνπλ γξαθή θαη αλάγλσζε. Καηά ζπλέπεηα νη κεηαλάζηξηεο γπλαίθεο έρνπλ πςειφηεξν κνξθσηηθφ επίπεδν, θαζψο δηαζέηνπλ κεγαιχηεξα πνζνζηά ζηηο ππφινηπεο εθπαηδεπηηθέο βαζκίδεο, δειαδή κεηαμχ ησλ απνθνίησλ κέζεο εθπαίδεπζεο έσο ησλ πηπρηνχρσλ αλσηάησλ ζρνιψλ. Οη αλαινγίεο ζηα δχν θχια ζηνπο θαηφρνπο δηδαθηνξηθνχ ή Μάζηεξ δελ δηαθνξνπνηνχληαη, δηάγξακκα 7. Δπηπξφζζεηα, νη γπλαίθεο αλαινγνχλ ζην ήκηζπ ζρεδφλ ησλ κεηαλαζηψλ πνπ είλαη απφθνηηνη κέζεο εθπαίδεπζεο (49,2%), ελψ ζηηο αλψηεξεο βαζκίδεο ε αλαινγία θπκαίλεηαη κεηαμχ 56,0% θαη 59,0%, δηάγξακκα 6. ην ζχλνιν ηεο ρψξαο ην 30,5% ηνπ πιεζπζκνχ είλαη απφθνηηνη δεκνηηθνχ, ην 22,3% απφθνηηνη κέζεο εθπαίδεπζεο, ην 9,0% έρεη πηπρίν ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο είηε είλαη θάηνρνο δηδαθηνξηθνχ ή Μάζηεξ, ην 3,9% είλαη πηπρηνχρνη ΣΔΛ θαη ΣΔ, 11,3% είλαη απφθνηηνη γπκλαζίνπ, 2,5% είλαη πηπρηνχρνη κεηαδεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, έλα 6,4% θνηηά ζην Γεκνηηθφ, ην 6,3% έρεη εγθαηαιείςεη ην δεκνηηθφ θαη ηέινο ην 3,6% δελ γλσξίδεη γξαθή θαη αλάγλσζε. ηηο γπλαίθεο, ζην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ, πςειφηεξα πνζνζηά ζπλαληψληαη ζηηο εθπαηδεπηηθέο βαζκίδεο ησλ απνθνίησλ κέζεο εθπαίδεπζεο, ησλ πηπρηνχρσλ κεηαδεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, ησλ απνθνίησλ δεκνηηθνχ θαη ησλ ηειεπηαίσλ δχν βαζκίδσλ, δηάγξακκα 6, ελψ ζηνπο άλδξεο ζπλαληψληαη πςειφηεξα πνζνζηά ζηηο ππφινηπεο εθπαηδεπηηθέο βαζκίδεο. Οη γπλαίθεο αλαινγνχλ πάλσ απφ ην ήκηζπ, (κεηαμχ 51,3% θαη 56,0%), ζηηο βαζκίδεο φπνπ ζπλαληψληαη ζε απηέο θαη ηα πςειφηεξα πνζνζηά, ελψ ζηηο δχν 21

ηειεπηαίεο βαζκίδεο ε αλαινγία ηνπο είλαη πνιχ κεγάιε, (62,0% θαη ην 73,2% αληίζηνηρα), δηάγξακκα 7 (Μπάγθαβνο, Παπαδνπνχινπ, 2003). Γηάγξακκα 6 Γιαθοπά ηος ποζοζηού ζςμμεηοσήρ ηων Γςναικών απο ηο μέζο 1 2 3 4 Δπίπεδο Δκπαίδεςζηρ 5 6 7 8 9 10 11 12 13-3 -2-1 0 1 2 3 ΤΝΟΛΟ ΓΤΝΑΗΚΧΝ ΜΔΣΑΝΑΣΡΗΔ Γηάγξακκα 7 Αναλογία Γςναικών 1 2 3 4 Δπίπεδο εκπαίδεςζηρ 5 6 7 8 9 10 11 12 13 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% ΤΝΟΛΟ ΓΤΝΑΗΚΧΝ ΜΔΣΑΝΑΣΡΗΔ Πεγή: ΔΤΔ, Απνγξαθή πιεζπζκνχ 2001, πίλαθεο 7. Αιινδαπνί θαηά ππεθνφηεηα, θχιν θαη επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη πίλαθαο 3. Πιεζπζκφο ειηθίαο 6 εηψλ θαη άλσ θαηά θχιν, νκάδεο ειηθηψλ θαη επίπεδν εθπαίδεπζεο. Δπεμεξγαζία: ΗΝΔ/ΓΔΔ-ΑΓΔΓΤ (Γ. Κξεηηθίδεο).Δπεμεγήζεηο: 1. Κάηνρνη Γηδαθηνξηθνχ ηίηινπ, 2. Κάηνρνη Μάζηεξ, 3. Πηπρηνχρνη Αλσηάησλ ρνιψλ, 4.Πηπρηνχρνη ΣΔΗ (ΚΑΣΔ, ΚΑΣΔΔ), Δθθιεζηαζηηθήο εθπαίδεπζεο, 5. Πηπρηνχρνη κεηαδεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, 6. Απφθνηηνη Μέζεο εθπαίδεπζεο, 7. Πηπρηνχρνη ΣΔΛ, 8, Πηπρηνχρνη ΣΔ, 9. Απφθνηηνη 3ηάμηνπ Γπκλαζίνπ, 10. Απφθνηηνη Γεκνηηθνχ, 11. Φνηηνχλ ζην Γεκνηηθφ, 12. Δγθαηέιεηςαλ ην Γεκνηηθφ αιιά γλσξίδνπλ γξαθή θαη αλάγλσζε, 13. Γελ γλσξίδνπλ γξαθή θαη αλάγλσζε. 22

Απφ ηα παξαπάλσ δηαπηζηψλεηαη φηη ν κεηαλαζηεπηηθφο πιεζπζκφο πνπ βξίζθεηαη ζηελ ρψξα καο, δηαζέηεη έλα κέζν εθπαηδεπηηθφ επίπεδν παξφκνην κε απηφ ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ. Ζ ζπκκεηνρή ησλ κεηαλαζηψλ έλαληη ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ είλαη κεγαιχηεξε ζηηο εθπαηδεπηηθέο βαζκίδεο ησλ απνθνίησλ κέζεο εθπαίδεπζεο, ηνπ γπκλαζίνπ, φζσλ θνηηνχλ ζην δεκνηηθφ θαζψο θαη φζσλ δελ γλσξίδνπλ γξαθή θαη αλάγλσζε, (θπξίσο ζηνπο άλδξεο). ηηο ελ ιφγσ εθπαηδεπηηθέο βαζκίδεο νη κεηαλάζηεο αλαινγνχλ ζε πνζνζηφ πνπ θπκαίλεηαη κεηαμχ 8,6% θαη 11,1% σο πξνο ηνλ πιεζπζκφ ησλ αληίζηνηρσλ βαζκίδσλ, πνζνζηφ κεγαιχηεξν απφ ηελ κέζε αλαινγία ησλ κεηαλαζηψλ ζηνλ πιεζπζκφ (7,0%), ελψ ζηνπο άλδξεο νη αλαινγίεο είλαη απμεκέλεο έλαληη ησλ γπλαηθψλ. ηηο γπλαίθεο κεηαλάζηξηεο, κε εμαίξεζε φζσλ δελ γλσξίδνπλ γξαθή θαη αλάγλσζε, εθηφο απφ ηηο παξαπάλσ βαζκίδεο αλαινγνχλ ζε κεγαιχηεξε απφ ηε κέζε αλαινγία ζηνπο πηπρηνχρνπο ΣΔΛ θαη ΣΔ θαζψο θαη ζηελ αλψηαηε εθπαίδεπζε. (Μπάγθαβνο, Παπαδνπνχινπ, 2003). πκκεηνρή ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο Οη κεηαλάζηεο απνηεινχλ έλα ζεκαληηθφ ηκήκα ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο θαη ε ζπκκεηνρή ηνπ αιινδαπνχ πιεζπζκνχ (εθηφο ησλ ρσξψλ ηεο Δ.Δ) ζηελ απαζρφιεζε θαίλεηαη λα είλαη πςειφηεξε ζηελ Διιάδα απφ ην κέζν Δπξσπατθφ φξν (ζηνηρεία γηα ην 2002). Έηζη ε Διιάδα απνηεινχζε εμαίξεζε κε ηα πνζνζηά απαζρφιεζεο λα είλαη πςειφηεξα γηα ηνπο αιινδαπνχο ζε ζχγθξηζε κε ηνπο Έιιελεο θαη ηνπο πνιίηεο ρσξψλ ηεο Δ.Δ. πνπ δνπλ ζηελ Διιάδα, ελψ θαη ηα πνζνζηά αλεξγίαο ησλ κεηαλαζηψλ θαίλεηαη λα είλαη ρακειφηεξα απφ απηά ηνπ γεγελνχο πιεζπζκνχ. Ζ εηθφλα απηή εμεγείηαη απφ ηε λεαξή ειηθηαθή θαηαλνκή ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ πιεζπζκνχ ζηελ Διιάδα αιιά θαη απφ ηε ζπγθέληξσζε ησλ κεηαλαζηψλ ζε ζέζεηο εξγαζίαο ρακειήο εηδίθεπζεο. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο απνγξαθήο ηνπ 2001 ην 40% ησλ αιινδαπψλ απαζρνινχληαλ ζε αλεηδίθεπηεο ζέζεηο εξγαζίαο. Ζ πιεηνλφηεηα ησλ κεηαλαζηψλ εξγάδεηαη ζηηο θαηαζθεπέο, ηε γεσξγία, ηε κεηαπνίεζε θαη πνηθίιεο ρακειήο εηδίθεπζεο ππεξεζίεο (ηνπξηζκφο, ζίηηζε, νηθηαθέο ππεξεζίεο, θιπ.). Λφγσ ηνπ πεξηνξηζηηθνχ λνκηθνχ πιαηζίνπ, ελ κέξεη, 23

αιιά θαη εμαηηίαο ησλ δνκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ειιεληθήο αγνξάο εξγαζίαο, ε κεγάιε κάδα ηεο κεηαλαζηεπηηθήο εξγαζίαο απνξξνθήζεθε απφ ηελ αλεπίζεκε νηθνλνκία, ελψ ε αλεπίζεκε απαζρφιεζε παξακέλεη εθηεηακέλε γηα κεγάιν κέξνο ησλ κεηαλαζηψλ εξγαηψλ, αθφκε θαη κεηά ηελ εμαζθάιηζε λφκηκνπ θαζεζηψηνο παξακνλήο (Έκθε-Πνπινπνχινπ, 2007). Πίλαθαο 1 Κιάδνη απαζρφιεζεο απαζρνινχκελσλ κεηαλαζηψλ θαηά θχιν Κλάδος % % Σύνολο Σύνολο Γσναίκες Άντρες % Γεωπγία, κηηνοηποθία, θήπα, δαζοκομία, 19.8 12.4 68,682 17.5 αλιεία Οπςσεία, λαηομεία 0.2 0.0 648 0.2 Μεηαποιηηικέρ βιομησανίερ 13.7 7.9 46,553 11.9 Παποσή ηλεκηπικού πεύμαηορ, θςζικού 0.2 0.0 569 0.1 αεπίος, νεπού Καηαζκεςέρ 35.1 0.9 96,003 24.5 Εμπόπιο, επιζκεςέρ, ξενοδοσεία & 13.8 19.9 61,497 15.7 εζηιαηόπια Μεηαθοπέρ, αποθήκεςζη, επικοινωνίερ 3.2 1.7 10,721 2.7 Ενδιάμεζοι σπημαηοπιζηωηικοί οπγανιζμοί 0.3 0.6 1,506 0.4 Λοιπέρ ςπηπεζίερ 6.6 51.8 80,488 20.5 Δήλωζαν αζαθώρ ή δε δήλωζαν 7.1 4.8 25,007 6.4 Σύνολο 270,771 120,903 391,674 100.0 Πηγή: ΕΣΥΕ, Απογραφή 2001: Πίνακασ 4. Απαςχολοφμενοι αλλοδαποί κατά υπηκοότητα, φφλο και ομάδεσ κλάδων οικονομικήσ δραςτηριότητασ Πην ζπγθεθξηκέλα παξαθάησ ζα κειεηήζνπκε ζε πνηνπο ηνκείο βξίζθνπλ εξγαζία θάπνηεο ζπγθεθξηκέλεο εζληθφηεηεο κεηαλαζηψλ. Αιβαλνί κεηαλάζηεο Όπσο πξναλαθέξζεθε νη Αιβαλνί πνιίηεο εθπξνζσπνχλ πεξηζζφηεξν απφ ην 50% ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ πιεζπζκνχ. Οη Λακπξηαλίδεο θαη Λπκπεξάθε 24

(2001) δείρλνπλ ζηελ έξεπλα πνπ δηεμήγαγαλ ζηε Θεζζαινλίθε φηη ζηαδηαθά κεηά ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 νη Αιβαλνί κεηαλάζηεο βειηίσζαλ ηελ θνηλσληθν-νηθνλνκηθή ηνπο ζέζε. Μεηαθηλήζεθαλ απφ ηελ αλεηδίθεπηε εξγαζία ζε νηθνδνκέο θαη ζηελ χπαηζξν ζηελ απαζρφιεζε ζε κηθξέο εηαηξείεο θαη απαζρφιεζε κέηξηαο εμεηδίθεπζεο ζε ππεξεζίεο θαη κεηαθνξέο. ηελ αλνδηθή ηνπο πνξεία ζπλέβαιιε ε βειηίσζε ησλ γισζζηθψλ ηνπο ηθαλνηήησλ, θαζψο θαη ε θαιχηεξε γλψζε ηεο ειιεληθήο αγνξάο εξγαζίαο θαη νηθνλνκίαο πνπ απέθηεζαλ κε ηα ρξφληα. Δπίζεο απμήζεθε δξακαηηθά ν αξηζκφο ησλ κεηαλαζηψλ εξγαδνκέλσλ πνπ είρε ζηαζεξή εξγαζία (82%) θαη ν αξηζκφο εθείλσλ πνπ είραλ αζθάιηζε (57%). Δπίζεο παξαηεξήζεθε ε αζηηθνπνίεζε ησλ νηθνγελεηψλ θαζψο νξηζκέλεο γπλαίθεο ζηακάηεζαλ ηελ εξγαζία γηα λα γίλνπλ λνηθνθπξέο (Μπάγθαβνο, Παπαδνπνχινπ, 2003). Πίλαθαο 2 Δξγαζία Αιβαλψλ ζηελ Διιάδα Κιάδνη απαζρφιεζεο Αξηζκφο απαζρνινπκέλσλ Γεσξγία, θηελνηξνθία, ζήξα, δαζνθνκία, αιηεία 47.059 Οξπρεία, ιαηνκεία 441 Μεηαπνηεηηθέο βηνκεραλίεο 25.202 Παξνρή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο, θπζηθνχ αεξίνπ, λεξνχ 273 Οηθνδνκέο 72.657 Δκπφξην, εζηηαηφξηα, μελνδνρεία 30.550 Μεηαθνξέο, απνζήθεπζε, επηθνηλσλίεο 4.282 Δλδηάκεζνη ρξεκαην-πηζησηηθνί νξγαληζκνί 265 Λνηπέο ππεξεζίεο 33.762 Γήισζαλ αζαθψο ή δε δήισζαλ θιάδν δξαζηεξηφηεηαο 11.810 χλνιν 226.301 Πηγή: ΕΣΥΕ, Απογραφή 2001 25

Παιηλλνζηνχληεο απφ ηελ πξψελ νβηεηηθή Έλσζε χκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Παιηλλνζηνχλησλ Οκνγελψλ ηνπ 2000, ν πιεζπζκφο ησλ παιηλλνζηνχλησλ αλέξρεηαη ζε 155.319 άηνκα. Ζ παιηλλφζηεζε ζηελ Διιάδα μεθίλεζε νπζηαζηηθά ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, θνξπθψζεθε ιίγν πξηλ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 ελψ σο ην ηέινο ηεο ίδηαο δεθαεηίαο ην θαηλφκελν αηφλεζε αηζζεηά. Οη παιηλλνζηνχληεο απφ ηελ πξψελ νβηεηηθή Έλσζε, αλεμάξηεηα απφ ην γεγνλφο φηη έρνπλ ηελ Διιεληθή ππεθνφηεηα θαη απφ ην φηη ην εθπαηδεπηηθφ ηνπο επίπεδν είλαη ςειφηεξν απ' απηφ ησλ Διιήλσλ, αληηκεησπίδνπλ ζνβαξά πξνβιήκαηα ζηνλ επαγγεικαηηθφ ηνκέα, θπξίσο ιφγσ ηεο αλεπαξθνχο γλψζεο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο αιιά θαη ηεο κε αλαγλψξηζεο ησλ πηπρίσλ ηνπο. Έηζη ηα πνζνζηά αλεξγίαο ζηνπο παιηλλνζηνχληεο είλαη πνιχ πςειά ελψ πνιχ ζπρλφ είλαη θαη ην θαηλφκελν ηεο εηεξναπαζρφιεζεο (Μπάγθαβνο, Παπαδνπνχινπ, 2003). Όπσο αλαθέξζεθε θαη πξνεγνπκέλσο ην εθπαηδεπηηθφ επίπεδν ησλ παιηλλνζηνχλησλ είλαη αξθεηά πςειφ, φκσο ε αλεπάξθεηα γλψζεο ηεο Διιεληθήο γιψζζαο ζε ζπλδπαζκφ κε ηε κε αλαγλψξηζε ησλ πηπρίσλ ηνπο, ηνπο ζηεξεί ηηο πξνζδνθψκελεο επαγγεικαηηθέο πξννπηηθέο. πγθεθξηκέλα πεξίπνπ ην 50% ησλ παιηλλνζηνχλησλ δειψλνπλ φηη ε γλψζε ειιεληθψλ ηνπο είλαη κέηξηα έσο αλχπαξθηε. χκθσλα ινηπφλ κε ηελ απνγξαθή ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Παιηλλνζηνχλησλ Οκνγελψλ ην 2000, ην 48% ησλ παιηλλνζηνχλησλ κεηαμχ 17 θαη 64 εηψλ δελ εξγάδνληαλ θαη απηφο είλαη πξνθαλψο ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν ζεσξνχλ πσο ην ζεκαληηθφηεξφ ηνπο πξφβιεκα είλαη ε αλεξγία θαη θπξηφηεξφ ηνπο αίηεκα είλαη ε εχξεζε εξγαζίαο. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ παιηλλνζηνχλησλ εξγάδνληαη σο εξγάηεο. Σν ακέζσο πνην ζπρλφ επάγγεικα είλαη απηφ ηνπ νηθνδφκνπ θαη αθνινπζνχλ ην επάγγεικα ηεο θαζαξίζηξηαο θαη ηεο νηθηαθήο βνεζνχ. Δλδεηθηηθφ ηνπ πξνβιήκαηνο εηεξναπαζρφιεζεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη παιηλλνζηνχληεο είλαη φηη, ελψ πεξηζζφηεξνη απφ ην 60% έρνπλ απνθνηηήζεη απφ ΑΔΗ, ΣΔΗ, ηερληθή ζρνιή ή ιχθεην, ε εξγαζία ηνπ 73% δελ απαηηεί θαλ απνιπηήξην ιπθείνπ (Μπάγθαβνο, Παπαδνπνχινπ, 2003). 26

Δπίζεο ζε εξψηεζε ζρεηηθά κε ηελ εξγαζία πνπ ζα ήζειαλ λα θάλνπλ ζηελ Διιάδα ην 60% ησλ παιηλλνζηνχλησλ απάληεζαλ «επηρείξεζε ζηνλ θιάδν πνπ ζπνχδαζαλ ή εξγάζηεθαλ». Πίλαθαο 3 Δξγαζία ησλ Παιηλλνζηνχλησλ ζηελ Διιάδα Δπάγγεικα Πνζνζηφ απαζρφιεζεο Δξγάηεο 43% Οηθνδφκνο 11% Καζαξίζηξηα 9% Οηθηαθή Βνεζφο 4% Τπάιιεινο 4% Οδεγφο 3% Γεσξγφο 2% εξβηηφξνο 1% Πσιεηήο 1% Άιια Δπαγγέικαηα 22% Πηγή: ΕΣΥΕ, Απογραφή 2001 Βνχιγαξνη Μεηαλάζηεο Ο κεγαιχηεξνο φγθνο Βνχιγαξσλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα είλαη γπλαίθεο θαη ε πην ζπλεζηζκέλε εξγαζία γηα απηέο θαηά ην πξψην δηάζηεκα ζηε ρψξα ήηαλ «εζσηεξηθέο» νηθηαθέο βνεζνί. Γηα ηνπο άλδξεο ην πην ζπλεζηζκέλν πξψην επάγγεικα ήηαλ απηφ ηνπ αλεηδίθεπηνπ εξγάηε, ζπλήζσο ζε νηθνδνκέο. 27

Ζ εξγαζία ηνπο ήηαλ αξρηθά ζπλήζσο αλαζθάιηζηε θαη ε ακνηβή ηνπο ρακειή θαη ε εμήγεζε γηα απηφ είλαη φηη, σο ην 1998, νπφηε έγηλε ε πξψηε λνκηκνπνίεζε κεηαλαζηψλ, κεγάινο αξηζκφο απφ ηνπο Βνχιγαξνπο κεηαλάζηεο θαηνηθνχζαλ παξάλνκα ζηελ Διιάδα είηε πεξλψληαο παξάλνκα ηα ζχλνξα, είηε παξαβηάδνληαο ηελ ηνπξηζηηθή ηνπο βίδα. Μεηά ηε λνκηκνπνίεζε ηνπ 1998, έλαο κηθξφο αξηζκφο Βνχιγαξσλ κεηαλαζηψλ βειηίσζε ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ ζέζε, φκσο έλα κεγάιν φθεινο γηα φινπο φζνπο λνκηκνπνηήζεθαλ ήηαλ ε θάιπςε θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ηνληζηεί φηη αθφκα θαη κεηά ηελ λνκηκνπνίεζή ηνπο, αξθεηνί αδπλαηνχζαλ λα αλαλεψζνπλ ηελ άδεηα παξακνλήο ηνπο επεηδή νη εξγνδφηεο ηνπο δήισλαλ πψο ηνπο απαζρνινχζαλ ιηγφηεξεο ψξεο, γεγνλφο πνπ ηνπο δεκηνπξγνχζε πξφβιεκα κε ηα αζθαιηζηηθά ηακεία (Μπάγθαβνο, Παπαδνπνχινπ, 2003). χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο απνγξαθήο ηνπ 2001, νη Βνχιγαξνη πνπ θαηνηθνχζαλ ζηελ Διιάδα ήηαλ 35.104 θαη ην 60% απηνχ ηνπ αξηζκνχ ήηαλ γπλαίθεο ελψ ην 79% ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ Βνχιγαξσλ κεηαλαζηψλ είραλ έξζεη ζηελ Διιάδα γηα λα εξγαζηνχλ. χκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ ππνπξγείνπ Γεκνζίαο Σάμεο πνπ έρεη ζπγθεληξψζεη ε ΔΤΔ γηα ην 2004 νη Βνχιγαξνη πνπ θαηνηθνχζαλ ζηελ Διιάδα ηε ρξνληά εθείλε ήηαλ 33.638, ν αξηζκφο απηφο φκσο βαζίδεηαη θαηά πάζα πηζαλφηεηα ζηηο έγθπξεο άδεηεο παξακνλήο. Σελ ίδηα ρξνληά 12.668 κφλν Βνχιγαξνη ήηαλ αζθαιηζκέλνη ζην ΗΚΑ θαη θαηά ην 2005 ν αξηζκφο ηνπο κεηψζεθε ζε 12.212. Σν κέζν εκεξνκίζζην ελφο Βνχιγαξνπ είλαη αξθεηά ρακειφηεξν απφ ην αληίζηνηρν γηα ηνπο Έιιελεο (24,82 έλαληη 46,01 επξψ) φκσο ζηηο νηθνδνκηθέο εξγαζίεο ε δηαθνξά απηή είλαη ζαθψο κηθξφηεξε (46,48 έλαληη 49,61). Αζηάηεο Μεηαλάζηεο Ζ εηζξνή ησλ Αζηαηψλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα άξρηζε πξηλ ηξεηο πεξίπνπ δεθαεηίεο κε ηελ εκθάληζε αξρηθά Παθηζηαλψλ θαη Φηιηππηλέδσλ πνπ αθνινπζήζεθαλ απφ Ηλδνχο, Κηλέδνπο θαη Μπαλγθιαληέζηνπο. Μεηά ην 2003 ππήξμε κηα ζεκαληηθή αχμεζε ησλ εηζξνψλ κεηαλαζηψλ απφ ηελ Αζία θαη 28

δεκηνπξγήζεθαλ λέεο θνηλφηεηεο. Ο αξηζκφο ησλ Αζηαηψλ πνπ δνπλ ζήκεξα ζηελ Διιάδα εθηηκάηαη πσο μεπεξλά ηηο 130.000 θαη ζηελ πιεηνςεθία ηνπο θαηαιακβάλνπλ ζέζεηο εξγαζίαο πνπ δελ απαηηνχλ κεγάιε εμεηδίθεπζε θαη είλαη ρακειά ακεηβφκελεο. Μεγάιν πνζνζηφ ησλ Αζηαηψλ κεηαλαζηψλ πνπ δηέκελαλ ζηελ Διιάδα ην 2004 εκθαλίδνληαη λα είλαη αζθαιηζκέλνη ηνπ ΗΚΑ. Απηφ φκσο ελδέρεηαη λα είλαη παξαπιαλεηηθφ αθνχ ηα ζηνηρεία πνπ δίλεη ε ΔΤΔ γηα ην 2004 είλαη ζηνηρεία ηνπ ππνπξγείνπ Γεκνζίαο Σάμεο θαη πηζαλφηαηα πεξηιακβάλνπλ κφλν φζνπο έρνπλ έγθπξε άδεηα παξακνλήο (Μπάγθαβνο, Παπαδνπνχινπ, 2003). Παθηζηαλνί Μεηαλάζηεο Ζ εηζξνή κεηαλαζηψλ απφ ην Παθηζηάλ μεθίλεζε ζηε δεθαεηία ηνπ 1970, έπεηηα απφ δηαθξαηηθή ζπκθσλία κεηαμχ Διιάδαο θαη Παθηζηάλ, γηα λα εξγαζηνχλ αξρηθά ζηα λαππεγεία θαξακαγθά, ν πιεζπζκφο ηνπο φκσο απμήζεθε ζεκαληηθά θαηά ηελ πεξίνδν 1991-2003. χκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηεο ΔΤΔ ην 2001 ε παθηζηαληθή θνηλφηεηα ζηελ Διιάδα αξηζκνχζε 11.130 άηνκα απφ ηα νπνία ηα 10.317 ήξζαλ ζηελ Διιάδα γηα λα εξγαζηνχλ. Σν 96% ησλ Παθηζηαλψλ ζηελ Διιάδα, ζχκθσλα κε ηελ ίδηα απνγξαθή είλαη άλδξεο νη νπνίνη εξγάδνληαη θπξίσο ζε κεηαπνηεηηθέο βηνκεραλίεο αιιά θαη ζηνπο ηνκείο ησλ θαηαζθεπψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ. Με βάζε ζηνηρεία ηεο ΔΤΔ πνπ έρνπλ ιεθζεί απφ ην ππνπξγείν Γεκφζηαο Σάμεο, ην 2004 ζηελ Διιάδα θαηνηθνχζαλ 11.229 Παθηζηαλνί απφ ηνπο νπνίνπο νη 9.741,δειαδή ην 86%, ήηαλ ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ ΗΚΑ αζθαιηζκέλνη. χκθσλα κε πην πξφζθαηα ζηνηρεία ηνπ ΗΚΑ γηα ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2005 8.266 Παθηζηαλνί ήηαλ αζθαιηζκέλνη σο εξγαδφκελνη ζε επηρεηξήζεηο θαη 999 ζε νηθνδνκέο. Σν κέζν εκεξνκίζζην γηα έλα Παθηζηαλφ εξγαδφκελν ζε νηθνδνκή είλαη 45,23 επξψ θαη ζε άιιεο επηρεηξήζεηο είλαη 30,90 επξψ ελψ νη αληίζηνηρεο απνιαβέο ελφο έιιελα εξγαδνκέλνπ είλαη 56,65 θαη 51,64 επξψ (Μπάγθαβνο, Παπαδνπνχινπ, 2003). 29

Μπαλγθιαληέζηνη Μεηαλάζηεο Οη Μπαλγθιαληέζηνη απνηεινχλ κηα πην λέα κεηαλαζηεπηηθή θνηλφηεηα αθνχ ην ξεχκα εηζξνήο ηνπο ζηελ Διιάδα εκθαλίζηεθε θαηά ηελ πεξίνδν κεηά ην 1991. Με βάζε ηα ζηνηρεία ηεο ηειεπηαίαο απνγξαθήο ηεο ΔΤΔ ην 94% ησλ 4.854 κεηαλαζηψλ απφ ην Μπαλγθιαληέο πνπ θαηνηθνχζαλ ζηελ Διιάδα ην 2001 είραλ σο ζθνπφ ηελ εξγαζία θαη εξγάδνληαη θπξίσο ζε κηθξά εκπνξηθά θαηαζηήκαηα θαη εζηηαηφξηα. Όζνλ αθνξά ην θχιν, ην 97% ησλ Μπαλγθιαληεζίσλ πνπ δνπλ ζηελ Διιάδα είλαη άλδξεο. Με βάζε ζηνηρεία ηεο ΔΤΔ πνπ έρνπλ ιεθζεί απφ ην ππνπξγείν Γεκφζηαο Σάμεο ην 2004 νη Μπαλγθιαληέζηνη κεηαλάζηεο πνπ δνχζαλ ζηελ Διιάδα ήηαλ 4.270 θαη ην 72% απφ απηνχο ήηαλ αζθαιηζκέλνη ζην ΗΚΑ. χκθσλα κε ηα ηειεπηαία αλαιπηηθά ζηνηρεία ηνπ ΗΚΑ 3012 Μπαλγθιαληέζηνη ήηαλ αζθαιηζκέλνη ην Γεθέκβξην ηνπ 2005 ελψ ην κέζν κεξνθάκαηφ ηνπο είλαη ζρεδφλ ην κηζφ ελφο Έιιελα εξγαδνκέλνπ, ζπγθεθξηκέλα 26,94 επξψ έλαληη 51,64 επξψ (Μπάγθαβνο, Παπαδνπνχινπ, 2003). Φηιηππηλέδνη Μεηαλάζηεο Γπλαίθεο απφ ηηο Φηιηππίλεο άξρηζαλ λα έξρνληαη ζηελ Διιάδα ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 γηα λα απαζρνιεζνχλ ζε μελνδνρεία, λνζνθνκεία θαη θαηνηθίεο. Μεηά ην 1991 παξαηεξείηαη αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο θαη ην ζπλεζέζηεξν επάγγεικα είλαη απηφ ηεο νηθηαθήο βνεζνχ. χκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ 2001 ν αξηζκφο ησλ κεηαλαζηψλ απφ ηηο Φηιηππίλεο ήηαλ 6.478 απφ ηνπο νπνίνπο ην 76% ήηαλ γπλαίθεο. Σν 80% ησλ Φηιηππηλέδσλ βξίζθνληαη ζηελ Διιάδα γηα λα εξγαζηνχλ. Έλα αθφκα ζηνηρείν πνπ παξνπζηάδεη ελδηαθέξνλ είλαη φηη απφ ηνπο 4.063 Φηιηππηλέδνπο πνπ βξίζθνληαλ ζηελ Διιάδα κε ζθνπφ λα εξγαζηνχλ, ην 77% δνχζε ζηελ Διιάδα πεξηζζφηεξα απφ πέληε ρξφληα. χκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ ππνπξγείνπ Γεκφζηαο Σάμεο πνπ έρεη ζπγθεληξψζεη ε ΔΤΔ, ην 2004 ν αξηζκφο ησλ Φηιηππηλέδσλ ήηαλ 4.184 θαη απφ απηνχο ηελ ίδηα ρξνληά 3.085 ήηαλ αζθαιηζκέλνη ζην ΗΚΑ. Ο αξηζκφο αζθαιηζκέλσλ ηνπ ΗΚΑ γηα ην 2005 ήηαλ 3.381 ελψ ην κέζν εκεξνκίζζην ελφο 30

Φηιηππηλέδνπ εξγαδφκελνπ είλαη 19,20 επξψ δειαδή ιηγφηεξν απφ ην κηζφ εκεξνκίζζην ελφο Έιιελα εξγαδνκέλνπ (46,1 επξψ) (Μπάγθαβνο, Παπαδνπνχινπ, 2003). Ηλδνί Μεηαλάζηεο Μηθξφο αξηζκφο Ηλδψλ θαηνηθνχζε ζηελ Διιάδα θαη πξηλ ην 1991 φκσο ν πιεζπζκφο ηνπο απμήζεθε κεηά ην 1991. Ζ πιεηνλφηεηα ηνπο απαζρνιείηαη ζε γεσξγηθέο θαη θηελνηξνθηθέο εξγαζίεο, θαζψο επίζεο θαη ζε ηρζπνθαιιηέξγεηεο. Σν 92% ησλ 7.216 Ηλδψλ πνπ θαηνηθνχζαλ ζηελ Διιάδα ην 2001 είραλ, ζχκθσλα κε ηελ ΔΤΔ, σο ζθνπφ ηελ εξγαζία θαη ην 93% ηνπ ζπλνιηθνχ ηνπο αξηζκνχ ήηαλ άλδξεο. Με βάζε ζηνηρεία ηεο ΔΤΔ πνπ έρνπλ ιεθζεί απφ ην ππνπξγείν Γεκφζηαο Σάμεο, ην 2004 θαηνηθνχζαλ ζηελ Διιάδα 6.832 Ηλδνί απφ ηνπο νπνίνπο 4.415 ήηαλ αζθαιηζκέλνη ζην ΗΚΑ. Αληίζηνηρα, ην 2005 4.159 Ηλδνί ήηαλ αζθαιηζκέλνη ηνπ ΗΚΑ θαη ην κέζν εκεξνκίζζην ηνπ ήηαλ 31,43 επξψ (Μπάγθαβνο, Παπαδνπνχινπ, 2003). 1.7 Σα αίηηα ηεο κεηαλάζηεπζεο Οη ιφγνη πνπ σζνχλ ηνπο αλζξψπνπο ζηε κεηαλάζηεπζε είλαη πνιινί θαη δηαθνξεηηθνί θάπνηνη απφ απηνχο είλαη: α) νη βίαηεο ζπγθξνχζεηο θαη νη πφιεκνη, β) νη θπζηθέο θαηαζηξνθέο, γ) ε θνηλσληθή θαη πνιηηηθή θαηαπίεζε, δ) ε θαηαπάηεζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ε) ε επηζπκία γηα νηθνγελεηαθή επαλέλσζε, ζη) ε θηψρεηα θαη ε αλαδήηεζε κηαο θαιχηεξεο δσήο γηα ηνπο ίδηνπο θαη ηηο νηθνγέλεηεο ηνπο. Ζ δηεζλήο κεηαλάζηεπζε είλαη ην απνηέιεζκα ησλ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ αληζνηήησλ αλάκεζα ζε θησρέο θαη πινχζηεο ρψξεο. Οη Πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ αλαπηχζζνληαη απφ ηηο δπηηθέο θνηλσλίεο, φπσο επίζεο θαη ε αδξάλεηα ηνπο, έρνπλ δεκηνπξγήζεη ζεκαληηθά πξνβιήκαηα. 31

Ζ εθκεηάιιεπζε, νη κε δίθαηεο εκπνξηθέο ζρέζεηο θαη ε απνπζία επελδχζεσλ, απνηεινχλ κεξηθέο απφ ηηο γελεζηνπξγέο αηηίεο ηεο κεηαλάζηεπζεο. Δπηπιένλ, παξάγνληεο εληφο ησλ ρσξψλ, φπσο ε άληζε θαηαλνκή ηνπ εζληθνχ πινχηνπ, ε δηαθζνξά ζηε δεκφζηα δηνίθεζε, ε χπαξμε δηαθξίζεσλ θαζψο θαη ε θαηάρξεζε ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο, ζπρλά θαζηζηνχλ ηε κεηαλάζηεπζε αλαπφθεπθηε. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ηφζν ε εκπεηξία ησλ θνηλσληθψλ κε θπβεξλεηηθψλ νξγαλψζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην πεδίν, φζν θαη ε αθαδεκατθή έξεπλα, θαηαδεηθλχνπλ φηη ε κεηαλάζηεπζε - ε νπνία πάληα ζπλδέεηαη κε ζπλαηζζεκαηηθφ ή/θαη άιιν θφζηνο γηα φζνπο κεηαλαζηεχνπλ - ζπάληα θηλεηνπνηείηαη κφλν απφ ηελ επηζπκία γηα νηθνλνκηθή πξφνδν. Αληίζεηα ζε πνιινχο αλζξψπνπο παξνπζηάδεηαη σο ε κνλαδηθή δηέμνδνο απφδξαζεο απφ ηε θηψρεηα, ηηο έλνπιεο ζπγθξνχζεηο ή / θαη ηελ παξαβίαζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ηνπο (Μαξβάθεο, Παξζαλφγινπ, Παχινπ, 2001). Απφ ηνπο ιφγνπο εγθαηάζηαζεο, φπσο απηνί δειψζεθαλ απφ ηνπο κεηαλάζηεο, πάλσ απφ ην ήκηζπ δήισζε φηη ήξζε γηα εξγαζία (54,2%), ελψ έλα ζεκαληηθφ κέξνο ην νπνίν μεπεξλά ην 1/5 απηψλ δήισζε άιιν ιφγν (εθηφο ησλ θπξίσλ θαηεγνξηψλ ηεο απνγξαθήο 21,5%). Σελ επαλέλσζε νηθνγέλεηαο σο ιφγν εγθαηάζηαζεο δήισζε ην 13%, γηα επαλαπαηξηζκφ ή παιηλλφζηεζε πεξίπνπ ην 7%, ηελ αλαδήηεζε αζχινπ ή σο πξφζθπγεο 1,3% θαη 0,3% αληίζηνηρα, ελψ γηα ζπνπδέο έρεη εηζέιζεη ην 2,7% ησλ κεηαλαζηψλ, δηάγξακκα 8. ηνπο άλδξεο κεηαλάζηεο, κεγαιχηεξν είλαη ην πνζνζηφ πνπ δήισζε σο ιφγν εγθαηάζηαζεο ηελ εξγαζία 58,9%, ίζν φζσλ εγθαηαζηάζεθαλ σο πξφζθπγεο ελψ κηθξφηεξα είλαη ηα πνζνζηά ζηνπο ππφινηπνπο ιφγνπο εγθαηάζηαζεο. Αληίζηνηρα νη γπλαίθεο έρνπλ κηθξφηεξν πνζνζηφ πνπ δήισζε σο ιφγν εγθαηάζηαζεο ηελ εξγαζία 48,6%, ίζν φζσλ εγθαηαζηάζεθαλ σο πξφζθπγεο, ελψ κεγαιχηεξα είλαη ηα πνζνζηά ζηνπο ππφινηπνπο ιφγνπο εγθαηάζηαζεο. 32

Γηάγξακκα 8 Λόγοι εγκαηάζηαζηρ μεηαναζηών ανά θύλο 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% και ηα δύο θύλα Άνδρες Γσναίκες Δργαζία Δπαναπαηριζμός/Παλινόζηεζε Δπανένωζε οικογενείας ποσδές Αναδήηεζε αζύλοσ Πρόζθσγας Άλλος λόγος Πηγή: ΕΣΥΕ, Απογραφή πληθυςμοφ 2001, πίνακασ 3. Αλλοδαποί κατά υπηκοότητα, φφλο και κφριο λόγο εγκατάςταςησ ςτην Ελλάδα. Επεξεργαςία: ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ (Γ. Κρητικίδησ). Οη παξαπάλσ δηαθνξνπνηήζεηο κεηαμχ ησλ θχισλ σο πξνο ηνπο ιφγνπο εγθαηάζηαζεο έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ δηαθνξνπνίεζε ηεο αλαινγίαο κεηαμχ ησλ θχισλ (αλδξψλ/γπλαηθψλ) ζε θάζε ιφγν, δηάγξακκα 9. Γηάγξακκα 9 Αναλογία θύλων ωρ ππορ ηοςρ λόγοςρ εγκαηάζηαζηρ 50% ύνολο Δργαζία Δπαναπαηριζμός Παλινόζηεζε Δπανένωζε οικογενείας ποσδές Αναδήηεζε αζύλοσ Πρόζθσγας Άλλος λόγος Άνδρες Γσναίκες Πηγή: ΕΣΥΕ, Απογραφή πληθυςμοφ 2001, πίνακασ 3. Αλλοδαποί κατά υπηκοότητα, φφλο και κφριο λόγο εγκατάςταςησ ςτην Ελλάδα. Επεξεργαςία: ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ (Γ. Κρητικίδησ). 33

Ζ αλαινγία ησλ θχισλ θζάλεη ην 59,2% γηα ηνπο άλδξεο ζηελ αλαδήηεζε εξγαζίαο έλαληη 40,8% ησλ γπλαηθψλ, μεπεξλά ην ήκηζπ ζηνπο ιφγνπο εγθαηάζηαζεο «πνπδέο», «Αλαδήηεζε αζχινπ» θαη «Πξφζθπγεο», (50,1%,51,5% θαη 52,4% αληίζηνηρα), αληηζηνηρνχλ πεξίπνπ ζην ήκηζπ ζηνπο «Άιινη ιφγνη» (49,8%), ελψ ππνιείπνληαη ησλ γπλαηθψλ ζηνπο ιφγνπο "Δπαλαπαηξηζκφο - Παιηλλφζηεζε" θαη "Δπαλέλσζε νηθνγέλεηαο" (47,7% θαη 47,9% αληίζηνηρα) (Μαξβάθεο, Παξζαλφγινπ, Παχινπ, 2001). Οη σο άλσ αλαινγίεο ηφζν σο πξνο ηνπο ιφγνπο εγθαηάζηαζεο φζν θαη νη αλαινγίεο κεηαμχ αλδξψλ/γπλαηθψλ δηαθνξνπνηνχληαη ζηελ αλάιπζε αλά ππεθνφηεηα, δηάγξακκα 10. Οη κεηαλάζηεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ Αιβαλία, νη νπνίνη απνηεινχλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ κεηαλαζηψλ πάλσ απφ ην ήκηζπ ν ιφγνο εγθαηάζηαζεο είλαη ε εξγαζία (55%), πεξίπνπ ην 1/4 δήισζε άιινη ιφγνη (24,3%) θαη έλα 16% ηελ επαλέλσζε νηθνγέλεηαο. ηηο ρψξεο ηεο Δ.Δ. 15 ην κεγαιχηεξν κέξνο, πεξίπνπ ην 40% απηψλ, ν ιφγνο εγθαηάζηαζεο είλαη νη άιινη ιφγνη, πάλσ απφ ην 1/3 γηα εξγαζία (35,7%), ην 13,5% ηελ επαλέλσζε νηθνγέλεηαο θαη έλα 9,5% γηα επαλαπαηξηζκφ - παιηλλφζηεζε. Απφ ηηο 10 ρψξεο κε ηηο νπνίεο ζα δηεπξπλζεί ε Δ.Δ., ε εξγαζία σο ιφγνο εγθαηάζηαζεο έρεη ην κεγαιχηεξν κεξίδην 43,2%, δεχηεξνο θαηά ζεηξά ιφγνο είλαη νη ζπνπδέο 21,8%, νη άιινη ιφγνη αληηζηνηρνχλ ζην 17,2% θαη ην 7,8% ηελ επαλέλσζε νηθνγέλεηαο. Χο πξνο ηηο δχν αθφκα ρψξεο κε ηηο νπνίεο ζα δηεπξπλζεί ε Δ.Δ. (Βνπιγαξία, Ρνπκαλία), ην 78,5% σο ιφγν εγθαηάζηαζεο δήισζε ηελ εξγαζία, ην 8,6% άιινπο ιφγνπο θαη ην 7,1% ηελ επαλέλσζε νηθνγέλεηαο. Απφ ηηο 15 ρψξεο φπνπ νη κεηαλάζηεο μεπεξλνχλ ηηο 5.000 θαη δελ αλήθνπλ ζηηο παξαπάλσ ππεθνφηεηεο, ιίγν κεγαιχηεξν απφ ην ήκηζπ σο ιφγν εγθαηάζηαζεο δήισζε ηελ εξγαζία (51,3%), ην 1/5 ηνλ επαλαπαηξηζκφ - παιηλλφζηεζε, ην 14,2% άιινπο ιφγνπο θαη ην 9,3% ηελ επαλέλσζε νηθνγέλεηαο. 34

Σέινο απφ ηηο ππφινηπεο ρψξεο πάλσ απφ ην ήκηζπ δήισζε ηελ εξγαζία σο θχξην ιφγν εγθαηάζηαζεο ελψ ην 1/5 άιινπο ιφγνπο, (53% θαη 20% αληίζηνηρα). Οη θαηεγνξίεο επαλέλσζε νηθνγέλεηαο θαη επαλαπαηξηζκφο - παιηλλφζηεζε αζξνηζηηθά αληηζηνηρεί ην 16% απηψλ, γηα ζπνπδέο ην 5,5%, γηα αλαδήηεζε αζχινπ ην 3,8% θαη ην ππφινηπν 1% σο πξφζθπγεο. (θνχξηνπ, Βξαηζάιεο, Γθφβαξεο, 2004) Γηάγξακκα 10 Τπηκοόηηηα καηά Λόγο Δγκαηάζηαζηρ και ηάξη μεγέθοςρ σώπαρ 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Αλβανία ΔΔ -15 10 Υώρες διεύρσνζες ΔΔ Βοσλγαρία Ροσμανία 15 Υώρες >5.000 Τπόλοιπες Υώρες Δργαζία Δπαναπαηριζμός- Παλινόζηεζε Δπανένωζε οικογενείας ποσδές Αναδήηεζε αζύλοσ Πρόζθσγας Άλλος λόγος Πηγή: ΕΣΥΕ, Απογραφή πληθυςμοφ 2001, πίνακασ 3. Αλλοδαποί κατά υπηκοότητα, φφλο και κφριο λόγο εγκατάςταςησ ςτην Ελλάδα. Επεξεργαςία: ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ (Γ. Κρητικίδησ). Υαξαθηεξηζηηθφ ησλ ππεθφσλ ησλ ρσξψλ ηεο Δ.Δ. 15 θαζψο θαη φισλ ησλ ρσξψλ κε ηηο νπνίεο κειινληηθά απηή ζα δηεπξπλζεί, κεγαιχηεξε είλαη ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ έλαληη ησλ αλδξψλ ζε φινπο ηνπο ιφγνπο εγθαηάζηαζεο, ζε αληίζεζε κε ηηο ζπλνιηθέο αλαινγίεο κεηαμχ ησλ δχν θχισλ ζηνπο κεηαλάζηεο. 35

Όζνλ αθνξά ζηνπο ιφγνπο εγθαηάζηαζεο αλά ππεθνφηεηα, δηάγξακκα 11, νη κεηαλάζηεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ Αιβαλία ππεξέρνπλ έλαληη ησλ ππνινίπσλ ζηνπο ιφγνπο εγθαηάζηαζεο "εξγαζία", "επαλέλσζε νηθνγέλεηαο" θαη "άιινη ιφγνη", νη κεηαλάζηεο νη νπνίνη πξνέξρνληαη απφ ηηο 15 θπξηφηεξεο ρψξεο ζηνπο ιφγνπο "επαλαπαηξηζκφ-παιηλλφζηεζε", αλαδήηεζε αζχινπ" θαη "πξφζθπγεο" ελψ απφ ηηο 10 ρψξεο κε ηηο νπνίεο ζα δηεπξπλζεί ε Δ.Δ. ζηελ θαηεγνξία ησλ ζπνπδψλ. Απφ ηνπο 413.200 κεηαλάζηεο πνπ δήισζαλ ηελ εξγαζία σο ιφγνο εγθαηάζηαζεο, ην 58,2% απηψλ πξνέξρνληαη απφ ηελ Αιβαλία, ιηγφηεξν απφ ην 1/5 απφ ηηο 15 θπξηφηεξεο ρψξεο πξνέιεπζεο, ελψ κε 11% ζπκκεηέρνπλ νη δχν πξνο δηεχξπλζε ρψξεο ζηελ Δ.Δ.-15 Βνπιγαξία θαη Ρνπκαλία. Απφ ηνπο 51.700 κεηαλάζηεο πνπ δήισζαλ σο ιφγν "Δπαλαπαηξηζκφ- Παιηλλφζηεζε" πεξίπνπ ην 60% πξνέξρνληαη απφ ηηο 15 θπξηφηεξεο ρψξεο πξνέιεπζεο (59,6%), θπξίσο απφ Ζ.Π.Α., Καλαδά, Απζηξαιία, Ρσζηθή Οκνζπνλδία, Γεσξγία, Αξκελία θαη Σνπξθία, πεξί ην 1/4 απφ ηελ Αιβαλία (23%) θαη 8,6% απφ ηελ Δ.Δ.-15 (θνχξηνπ, Βξαηζάιεο, Γθφβαξεο, 2004). Απφ ηνπο 100.000 κεηαλάζηεο πνπ δήισζαλ σο ιφγν ηελ "Δπαλέλσζε νηθνγέλεηαο" ην 70% πξνέξρεηαη απφ ηελ Αιβαλία, 14% απφ ηηο 15 θπξηφηεξεο ρψξεο πξνέιεπζεο, θπξίσο απφ Ζ.Π.Α., Απζηξαιία, Ρσζηθή Οκνζπνλδία, Γεσξγία, Αξκελία θαη Οπθξαλία, απφ ηελ Δ.Δ.-15 ην 6,2% θαη 4,1% απφ ηελ Βνπιγαξία θαη Ρνπκαλία. Απφ ηνπο 21.000 κεηαλάζηεο πνπ δήισζαλ ηηο "πνπδέο" σο ιφγν, ην 40% πξνέξρεηαη απφ ηελ Αιβαλία, ην 1/3 απφ ηηο 10 ρψξεο ηεο δηεχξπλζεο ηεο Δ.Δ. θαη ιηγφηεξν απφ 10% απφ ηηο 15 θπξηφηεξεο ρψξεο πξνέιεπζεο. Απφ ηνπο 10.000 κεηαλάζηεο πνπ δήισζαλ σο ιφγν ηελ "Αλαδήηεζε αζχινπ" ην 42% πξνέξρεηαη απφ ηηο 15 θπξηφηεξεο ρψξεο πξνέιεπζεο (θπξίσο Σνπξθία θαη Ηξάθ), 20% απφ ηηο 10 ρψξεο ηεο δηεχξπλζεο ηεο Δ.Δ. έλα 15% απφ ηελ Βνπιγαξία θαη ηελ Ρνπκαλία. 36

Απφ ηνπο 2.400 Πξφζθπγεο, ην 64,2% πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ηηο 15 θπξηφηεξεο ρψξεο πξνέιεπζεο (θπξίσο Σνπξθία, Ηξάθ θαη Ηξάλ), ελψ έλα 18% απφ ηελ Βνπιγαξία θαη ηελ Ρνπκαλία. Γηάγξακκα 11 100% Λόγοι εγκαηάζηαζηρ μεηαναζηών ανά ςπηκοόηηηα και ηάξη μεγέθοςρ σώπαρ 75% 50% 25% 0% Δργαζία Δπαναπαηρι ζμός- Παλινόζηεζε Δπανένωζε οικογενείας ποσδές Αναδήηεζε αζύλοσ Πρόζθσγας Άλλος λόγος Αλβανία ΔΔ -15 10 Υώρες διεύρσνζες ΔΔ Βοσλγαρία - Ροσμανία 15 Υώρες >5.000 Τπόλοιπες Υώρες Πηγή: ΕΣΥΕ, Απογραφή πληθυςμοφ 2001, πίνακασ 3. Αλλοδαποί κατά υπηκοότητα, φφλο και κφριο λόγο εγκατάςταςησ ςτην Ελλάδα. Επεξεργαςία: ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ (Γ. Κρητικίδησ). Απφ ηνπο 164.000 κεηαλάζηεο πνπ δήισζαλ "Άιιν ιφγν" πεξίπνπ ηα 2/3 πξνέξρεηαη απφ ηελ Αιβαλία (64,8%), 14% απφ ηηο 15 θπξηφηεξεο ρψξεο πξνέιεπζεο, ελψ απφ ηελ Δ.Δ.-15 ην 11,4% (θνχξηνπ, Βξαηζάιεο, Γθφβαξεο, 2004). 37