Ημερομηνία: 06/04/15 Διάρκεια διαγωνίσματος: 120 Εξεταζόμενο μάθημα: Έκθεση Β Λυκείου Υπεύθυνος καθηγητής: Χάλτσιος Άγγελος KEIMENO Υπάρχουν ήδη ορισμένες αξιόλογες μελέτες και εμπειρικές έρευνες που ασχολούνται με το θέμα της παρουσίασης των ξένων μεταναστών από τα μέσα πληροφόρησης στην Ελλάδα και προσφέρουν σημαντικό υλικό για την ανάλυση του ρόλου τους στη νομιμοποίηση και αναπαραγωγή του ρατσισμού σε βάρος των ξένων μεταναστών στη χώρα μας. Συγκεκριμένα, από τις σχετικές μελέτες και έρευνες που έχουν διεξαχθεί, αναδύεται μια αρνητική ή τουλάχιστον προβληματική εικόνα τους, που προβάλλεται με τα εξής κυρίως στοιχεία ή τρόπους: Κατ αρχάς, οι ξένοι μετανάστες παρουσιάζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να ταυτίζονται με την απειλή. Είναι δηλαδή οι κύριοι πρωταγωνιστές της έξαρσης της εγκληματικότητας στη χώρα μας. Είναι αυτοί που «μάς» απειλούν με τη βία, με κλοπές, με ληστείες, με βιασμούς, με ανθρωποκτονίες και με τη διακίνηση ναρκωτικών. Θεωρείται περίπου φυσικό κάθε ανεξιχνίαστο έγκλημα να έχει διαπραχθεί από συγκεκριμένες εθνικότητες μεταναστών, σαν να αποτελεί η εγκληματικότητα μια εθνική ιδιαιτερότητα των πολιτών που προέρχονται από τις χώρες αυτές. Ακόμη, οι ξένοι μετανάστες πάντα έρχονται στη χώρα μας, για να ζήσουν και να εργαστούν «σε βάρος μας». Καταλαμβάνουν θέσεις εργασίας, τις οποίες στερούν από τους Έλληνες ανέργους, ενώ ευθύνονται και για την πτώση των μισθών των Ελλήνων εργαζομένων, γιατί δέχονται να εργαστούν με πολύ λιγότερα χρήματα. Στα ζητήματα αυτά είναι φανερή η έλλειψη μιας επαρκούς εξειδικευμένης δημοσιογραφικής πληροφόρησης, που θα ξέρει να εντοπίζει και να εκλαϊκεύει για το μη ειδικευμένο κοινό τα πλεονεκτήματα της απασχόλησης αλλοδαπού εργατικού δυναμικού για την ελληνική οικονομία, χωρίς να αποσιωπά βέβαια και τα τυχόν μειονεκτήματα, στις πραγματικές τους όμως διαστάσεις. Επιπλέον, σπανίως γίνεται αναφορά στις «κανονικές» όψεις της καθημερινής ζωής των ξένων μεταναστών, τουλάχιστον εκείνων που έχουν ενταχθεί ως έναν βαθμό (ή και πλήρως) στην ελληνική κοινωνία, έχουν μόνιμο επάγγελμα, αναπτύσσουν κοινωνικές σχέσεις και ζουν μια συνηθισμένη οικογενειακή ζωή. Οι μετανάστες αποτελούν αντικείμενο δημοσιογραφικού ενδιαφέροντος κατά κανόνα μόνο σε θέματα σχετικά με τη μετανάστευση και τα προβλήματα που αυτή δημιουργεί. Θα μπορούσε εδώ κανείς να μιλήσει για έναν «συμβολικό εκμηδενισμό» των ειρηνικών καθημερινών δραστηριοτήτων
των μεταναστών, ο οποίος ευνοεί τον υπερτονισμό της εγκληματικής ή αποκλίνουσας συμπεριφοράς τους. Εξάλλου, στα ελληνικά μέσα πληροφόρησης η πολιτισμική «διαφορετικότητα» των ξένων μεταναστών παρουσιάζεται με αναφορές κυρίως σε κάποια ιδιαίτερα προσωπικά χαρακτηριστικά τους, τα οποία θεωρούνται και διακριτικά τους γνωρίσματα: το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, η βιαιότητα, η επιθετικότητά και η ανεντιμότητά τους. Όλα αυτά αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό μια προκατασκευασμένη και υποτιμητική εικόνα για τη χώρα προέλευσής τους. Έτσι, παραγνωρίζεται το γεγονός ότι τουλάχιστον ένα μέρος των ξένων μεταναστών διαθέτει υψηλό μορφωτικό επίπεδο, το οποίο τους καθιστά ικανούς να απασχοληθούν και σε άλλες εργασίες, εκτός από εκείνες που αποφεύγουν οι Έλληνες. Τέλος, το ρατσιστικό χιούμορ, εκείνο δηλαδή το είδος χιούμορ που ειρωνεύεται ή γελοιοποιεί μια κοινωνική ομάδα ή τα μέλη της εξαιτίας κάποιων πραγματικών ή υποτιθέμενων χαρακτηριστικών τους. Ακόμη και αν δεν περιέχει υβριστικά στοιχεία, είναι σχεδόν πάντοτε προσβλητικό και ανυπόφορο για τα πρόσωπα στα οποία αναφέρεται, επειδή τα ειρωνεύεται ή τα γελοιοποιεί όχι γι' αυτό που κάνουν ή έκαναν, αλλά γι αυτό που είναι ή υποτίθεται ότι είναι. Και εκτός αυτού, εκφράζει και διαχέει μηνύματα ανωτερότητας, ιεραρχίας, αποκλεισμού ή ακόμη και εθνικού ή φυλετικού μίσους. Πρόκειται για ένα είδος χιούμορ ξένο προς την αυθεντική έννοια της ελευθερίας της σάτιρας. Μπ. Ανθόπουλος (1998). Πληροφόρηση και ρατσισμός, περ. Θέσεις, τ. 63 (διασκευή). ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (80-100 λέξεις). Μονάδες 25 Β1. Γιατί, κατά τον αρθρογράφο, η εικόνα των ξένων μεταναστών, όπως προβάλλεται από τα Μ.Μ.Ε., είναι εκτός των άλλων και απειλητική; (60-80 λέξεις). Μονάδες 10 Β2. α)να βρείτε τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου του κειμένου β) Να γράψετε τον τρόπο ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου Μονάδες 10 Β3. Να βάλετε έναν τίτλο με σχόλιο και έναν χωρίς σχόλιο για το κείμενο που σας δόθηκε. Μονάδες 5 Β4. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο του κειμένου; Μονάδες 5 Β5. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : αναδύεται, αποσιωπά, όψεις, αντανακλούν, αυθεντική Μονάδες 5
Γ. Με αφορμή το παραπάνω κείμενο γίνεται μια συζήτηση στο σχολείο σας για το σοβαρό πρόβλημα της ρατσιστικής αντιμετώπισης των οικονομικών μεταναστών. Σε ένα άρθρο για την εφημερίδα του σχολείου σας να διατυπώσετε τις απόψεις σας σχετικά με τα αίτια που προκαλούν τέτοιου είδους συμπεριφορές, καθώς και πώς θα μπορούσαν να καταπολεμηθούν αυτά τα φαινόμενα. (500 λέξεις) Μονάδες 40
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Το άρθρο θίγει το πολυσυζητημένο θέμα της ρατσιστικής προβολής των ξένων μεταναστών από τα ελληνικά Μ.Μ.Ε. Αρχικά, υπερτονίζει την αύξηση της εγκληματικότητας, ως αιτία απειλής της χώρας μας από τις διάφορες μειονότητες. Στη συνέχεια, επισημαίνεται η ευθύνη των μεταναστών για την ανεργία των Ελλήνων, καθώς και η συμβολή τους στην οικονομική κρίση. Συγχρόνως, ο συγγραφέας αντιπαραθέτει τον ειρηνικό τρόπο διαβίωσης των αλλοδαπών με τη βίαιη συμπεριφορά τους. Έπειτα, αποτιμά την άνιση στάση των ελληνικών μέσων σε βάρος των μεταναστών. Ο αρθρογράφος συνοψίζει καυτηριάζοντας το ρατσιστικό χιούμορ, το οποίο διαφοροποιείται από την ελεύθερη σάτιρα. Β1. Σύμφωνα με τον αρθρογράφο οι μετανάστες ευθύνονται για τα νοσηρά φαινόμενα βίας και εγκληματικότητας στην Ελλάδα. Ειδικότερα, πρωταγωνιστούν σε βιασμούς, ληστείες, αλλά και σε ανθρωποκτονίες απειλώντας και τρομοκρατώντας κάθε ανυποψίαστο θύμα που θα βρουν στο πέρασμά τους. Συχνό κρούσμα αποτελεί και η διακίνηση των ναρκωτικών, η οποία έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις στην εποχή μας. Επιπλέον, κινδυνεύουμε να βρεθούμε χωρίς εργασία και με χαμηλότερους μισθούς. Η διάπραξη λοιπόν τέτοιου είδους ενεργειών καθίσταται άκρως απειλητική για όλους μας και χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση για την πάταξή τους. Β2. α) Θεματική περίοδος: Ακόμη βάρος μας Λεπτομέρειες: Καταλαμβάνουν διαστάσεις. Κατακλείδα: - β) Η παράγραφος αναπτύσσεται με την μέθοδο της αιτιολόγησης. Στη θεματική περίοδο διατυπώνεται η άποψη ότι οι ξένοι μετανάστες ταυτίζονται με την απειλή. Στα σχόλια αιτιολογείται η παραπάνω άποψη με ειδικότερες αναφορές στους τρόπους με τους οποίους συμβαίνει αυτό. Επίσης Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραδείγματα (κλοπές, με ληστείες, με βιασμούς, με ανθρωποκτονίες και με τη διακίνηση ναρκωτικών) Β3. Τίτλος χωρίς σχόλιο: Μέσα Ενημέρωσης και ρατσισμός Τίτλος με σχόλιο: Ο ρατσισμός μέσα από τον «ξενοφοβικό καθρέπτη» των Μέσων Ενημέρωσης
Β4. Η συνοχή ανάμεσα στην πρώτη και δεύτερη παράγραφο επιτυγχάνεται με τη χρήση των διαρθρωτικών λέξεων. Ξεκινά την απαρίθμηση των επιχειρημάτων του με τις μεταβατικές λέξεις Κατ' αρχάς που υποδηλώνει χρονική σχέση και δηλαδή επεξηγώντας τις απόψεις του μέσα από τις μελέτες για το ρατσισμό. Β5. αναδύεται: εμφανίζεται αποσιωπά: αποκρύπτει όψεις: πλευρές αντανακλούν: αντικατοπτρίζουν αυθεντική: γνήσια Γ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: Άνθρωποι Απάνθρωποι ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Αφόρμηση από ένα θέμα της επικαιρότητας Αποτελέσματα ερευνών αναφορικά με τη συμπεριφορά πολιτών που μαρτυρούν ανησυχητική έξαρση των περιστατικών ρατσιστικής βίας στα αστικά κέντρα Α ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: ΑΙΤΙΑ Η περιορισμένη γνώση εμποδίζει τη σωστή αξιολογική κρίση για τους άλλους. Η έλλειψη ουσιαστικής αλλά κυρίως ανθρωπιστικής παιδείας επιτρέπει τον ετεροκαθορισμό ομάδων από επιτήδειους και την καλλιέργεια, αντί ισότητας, φανατισμού και ρατσισμού" σε βάρος άλλων. Η έλλειψη αρχών και αξιών οδήγησε το σύγχρονο άνθρωπο στην εξαχρείωση. Ο οικονομικός ανταγωνισμός μεταξύ κοινωνικών ομάδων στη διεκδίκηση περιορισμένων θέσεων εργασίας, οικονομικού οφέλους και αγαθών Φιλόδοξοι ηγέτες, προκειμένου να ικανοποιήσουν τα σχέδια τους, μαζοποιούν και παρασύρουν το λαό σε επικίνδυνες ρατσιστικές αντιλήψεις. Ο ρατσισμός χρησιμοποιείται ως άλλοθι, για να αποπροσανατολιστεί ο λαός από σοβαρά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Β ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ Παροχή κατάλληλης παιδείας για: ανάπτυξη αισθημάτων αλληλοσεβασμού, με την ανθρωπιστική παιδεία, ανάπτυξη κριτικής σκέψης, ώστε ο άνθρωπος να
διαμορφώνει προσωπική γνώμη και να μην ετεροκαθορίζεται, την αποδοχή του δικαιώματος στη διαφορά, απομάκρυνση από τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις, άμβλυνση των διαφορών με την ανάπτυξη διαλόγου. Ειδικότερα: Η οικογένεια: να διαμορφώνει κατάλληλο κλίμα, αφήνοντας στα παιδιά περιθώρια προσωπικών κρίσεων και πρωτοβουλιών, να καλλιεργεί το διάλογο, οι γονείς να αποφεύγουν την επιβολή των απόψεων τους και τον πειθαναγκασμό. Η Παιδεία να: έχει ανθρωπιστικό περιεχόμενο, για την ανάπτυξη σεβασμού προς τον άνθρωπο ως οντότητα και αξία, καλλιεργεί την κριτική σκέψη και τον ορθολογισμό, τη δυνατότητα διαμόρφωσης προσωπικής γνώμης, διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες του ανθρώπου. Ενεργοποίηση των πνευματικών ανθρώπων για την καλλιέργεια του ανθρωπιστικού πνεύματος και της ιδέας της ισότητας των λαών. Εφαρμογή των δημοκρατικών θεσμών και σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Πολιτιστική προσέγγιση των λαών, με ανταλλαγή εκδηλώσεων τέχνης και αθλητισμού. Οι διεθνείς οργανισμοί να: μεριμνούν για την εφαρμογή των ανθρώπινων δικαιωμάτων, επιβάλλουν αυστηρές ποινές σε όσους τα παραβιάζουν, διαδίδουν με κάθε τρόπο το σεβασμό στον άνθρωπο και τις αξίες του. Παροχή κάθε είδους υλικής βοήθειας προς τους λαούς που καταπιέζονται από τον ρατσισμό. ΕΠΙΛΟΓΟΣ: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ - ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ Οι επιπτώσεις του φαινομένου είναι πολύ σοβαρές και καθιστούν αναγκαία την άμεση κινητοποίηση όλων των φορέων αγωγής ώστε να επέλθουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Εξάλλου χτυπώντας γροθιές στο τραπέζι, καταστρέφοντας και λεηλατώντας, δεν είναι δυνατόν να έχουμε επιθυμητές αλλαγές. Δεν είναι η βία που μεταβάλλει την ιστορία, αλλά η νοημοσύνη, η λογική, η διαλεκτική, με μια λέξη, η πνευματική καλλιέργεια και μερικές φορές, η φαντασία. Βλ. κι αντίστοιχη Θεματική Ενότητα Οι απαντήσεις στα ερωτήματα της έκθεσης είναι ενδεικτικές και δεν αποκλείονται διαφορετικές τεκμηριωμένες προσεγγίσεις των ερωτημάτων