ΕΚΑ Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Αθήνας ] Ηµερίδα ΤΕΕ «Επιτυχία σηµαίνει κανένα ατύχηµα» Χαιρετισµός του Προέδρου του ΕΚΑ Γρηγόρη Φελώνη Παρασκευή, 2 Νοεµβρίου 2001 1
Το ζήτηµα των συνθηκών εργασίας αποτελεί αναπόσπαστο κοµµάτι του ενδιαφέροντος του συνδικαλιστικού κινήµατος αφού είναι εκείνο που προσδιορίζει καθοριστικά την ποιότητα και την ασφάλεια της εργασίας και άπτεται πρωτίστως της κατάστασης του εργατικού δυναµικού χωρίς να παραβλέπεται η συσχέτισή του µε την κοινωνία και την οικονοµία. Αν και τα προβλήµατα σε σχέση µε τις συνθήκες εργασίας έχουν εγερθεί πάρα πολύ νωρίς από το Εργατικό κίνηµα, αυτό ήταν άλλωστε φυσικό αφού αυτά τα προβλήµατα ήταν και είναι συνυφασµένα µε την ίδια την υπόσταση του εργαζοµένου, εν τούτοις µέχρι σήµερα δεν έχουν πάρει θέση ανάλογη της βαρύτητας των επιπτώσεών τους. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες εκ των οποίων οι πιο διακριτοί είναι οι οικονοµικοί, αλλά και εκείνοι που αφορούν στην νοοτροπία µε την οποία αντιµετωπίζονται τα ζητήµατα της ασφάλειας στη χώρα µας. Αν και δεν πρόκειται µόνο για ελληνικό φαινόµενο, η κατάσταση διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα. Χαρακτηριστικό της κατάστασης που επικρατεί είναι το γεγονός ότι σε επίπεδο Ε.Ε. και στα 150 εκατοµµύρια εργαζόµενους που αριθµεί, οι συνθήκες κάθε άλλο από καλές µπορούν να χαρακτηρισθούν, αφού σύµφωνα µε επίσηµα στοιχεία, 10 εκατοµµύρια εργαζόµενοι πέφτουν ετησίως θύµατα εργατικών ατυχηµάτων και επαγγελµατικών ασθενειών. Από αυτά τα 8000 είναι θανατηφόρα, ενώ περίπου 20 δισ. EΥΡΩ, (6,8 τρισ.δραχµές), καταβάλλονται ετησίως ως αποζηµιώσεις (άµεσο κόστος). Σε πρόσφατη έρευνα για τις συνθήκες εργασίας την οποία διεξήγαγε το Ιδρυµα για την Βελτίωση των Συνθηκών ιαβίωσης και Εργασίας ( ουβλίνου) στα 15 κράτη µέλη, η δεύτερη φάση της οποίας ολοκληρώθηκε µέσα στο 2000, η κατάσταση των συνθηκών εργασίας χειροτερεύει ενώ και νέα προβλήµατα έρχονται να προστεθούν στα ήδη υπάρχοντα, καθώς αλλάζουν οι µορφές και τα δεδοµένα της εργασίας αλλά και οι συνθήκες διαβίωσης. Στη χώρα µας σταθµό για τα δρώµενα στο χώρο της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία απετέλεσε η ψήφιση του Ν1568/85. Μέχρι τότε η νοµοθεσία η σχετική µε την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία είχε ως χαρακτηριστικό την ανυπαρξία κανόνων για την έρευνα των παραµέτρων που διαµορφώνουν τις συνθήκες εργασίας και την ασάφεια των διατάξεων που προσδιορίζουν το πλαίσιο της ασφάλειας για τους εργαζόµενους και το εργασιακό περιβάλλον. 2
Απόρροια αυτού του γεγονότος ήταν ένα εργασιακό περιβάλλον χαµηλών προδιαγραφών µε αυξηµένο επαγγελµατικό κίνδυνο, χαµηλή παραγωγικότητα και τεράστιο οικονοµικό και κοινωνικό κόστος. Σήµερα, 17 χρόνια µετά και µε το θεσµικό πλαίσιο πλήρως εναρµονισµένο µε την ευρωπαϊκή νοµοθεσία, πολλά πρέπει να γίνουν σε όλα τα επίπεδα και σε σχέση µε όλους τους εµπλεκοµένους. Τα στοιχεία του 1997 που αφορούν στους ασφαλισµένους του ΙΚΑ, δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά αφού, κάθε 15 λεπτά της ώρας συµβαίνει ένα εργατικό ατύχηµα, κάθε τρεις µέρες συµβαίνει ένα θανατηφόρο ατύχηµα ενώ το ετήσιο κόστος των εργατικών ατυχηµάτων για την Εθνική Οικονοµία σύµφωνα µε στοιχεία του ΙΚΑ κοστίζουν 80 δις δρχ. ετησίως. Το κόστος για τις επαγγελµατικές ασθένειες δεν µπορεί να υπολογισθεί δεδοµένου ότι στη χώρα µας δεν υπάρχει ακόµη αντίστοιχο σύστηµα για την καταγραφή τους. Είναι όµως διεθνώς αναγνωρισµένο ότι το κόστος των επαγγελµατικών ασθενειών (από πρόωρη συνταξιοδότηση ή από επιβάρυνση του νοσηλευτικού συστήµατος) είναι πολλαπλάσιο έως και επταπλάσιο του κόστους των εργατικών ατυχηµάτων. Ας σηµειωθεί δε ότι κάθε χρόνο 11.000 περίπου εργαζόµενοι ασφαλισµένοι στο ΙΚΑ οδηγούνται σε πρόωρη συνταξιοδότηση για λόγους υγείας, µε τον χαρακτηρισµό κοινή νόσος. Τα συνδικάτα θεωρούν ότι η δραστική µείωση των εργατικών ατυχηµάτων και των επαγγελµατικών ασθενειών πρέπει να αποτελέσει έναν από τους κεντρικούς στόχους της ελληνικής κοινωνίας για το επόµενο διάστηµα και τούτο διότι αν και κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει σηµειωθεί πρόοδος στα ζητήµατα της Υ&Α της εργασίας, ως αποτέλεσµα και των διεκδικήσεων των, οι συνθήκες εργασίας στη χώρα µας δεν είναι ικανοποιητικές και πολλές φορές αποβαίνουν επικίνδυνες για την ζωή και την αρτιµέλεια των εργαζοµένων, κυρίως σε χώρους όπου υπάρχει αυξηµένη επικινδυνότητα. Το πρόσφατο παράδειγµα του τραγικού εργατικού ατυχήµατος στην ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη µε τον θάνατο πέντε εργαζοµένων, έρχεται να επιβεβαιώσει µε τραγικό τρόπο την ανάγκη επίσπευσης των ενεργειών εκείνων που θα αντιµετωπίσουν αποτελεσµατικά τον επαγγελµατικό κίνδυνο, παράλληλα µε την εξυγίανση των δοµών εκείνων που υπεισέρχονται στην άσκηση των πολιτικών για την εργασιακή ασφάλεια και υγεία και οι οποίες δεν λειτουργούν όπως πρέπει, συµβάλλοντας στην υπονόµευση των συνθηκών εργασίας και εκθέτοντας σε κίνδυνο τους εργαζοµένους. 3
Σήµερα, έχουν ωριµάσει οι συνθήκες για την διαµόρφωση µιας εθνικής πολιτικής πρόληψης, η οποία θα αντιµετωπίσει τα προβλήµατα. Καθοριστικό στοιχείο µιας τέτοιας πολιτικής πρόληψης είναι η συνέργια βασικών παραγόντων της κοινωνικής πολιτικής όπως: 1. Το θεσµικό πλαίσιο για την υγεία και ασφάλεια. Είναι κοινά αποδεκτό ότι ως χώρα διαθέτουµε ένα σύγχρονο και πλήρες νοµοθετικό πλαίσιο για την θέσπιση του οποίου τα συνδικάτα έχουν συµβάλει τα µέγιστα διαχρονικά, δεν αρκεί όµως µόνο αυτό. 2. Η αποτελεσµατική λειτουργία των µηχανισµών ελέγχου σ ότι αφορά στην πρόληψη και στον έλεγχο. Εδώ η πολιτεία πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της και να αποδείξει ότι δεν υπάρχουν «τυχεροί» και «άτυχοι» νόµοι, οι δεύτεροι είναι αυτοί που δεν τηρούνται. 3. Το εκπαιδευτικό σύστηµα παραγωγής γιατρών εργασίας και τεχνικών ασφαλείας αλλά και ο εµπλουτισµός των προγραµµάτων σπουδών σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης µε τα ζητήµατα υγείας και ασφάλειας της εργασίας για την διαµόρφωση της αναγκαίας «κουλτούρας» στους µελλοντικούς εργαζόµενους και εργοδότες. 4. Η κατάρτιση εργαζοµένων και εργοδοτών. 5. Το ασφαλιστικό σύστηµα και η ασφαλιστική κάλυψη του επαγγελµατικού κινδύνου, ως κίνητρο βελτίωσης των συνθηκών εργασίας από τις επιχειρήσεις και αντίστοιχα αντικίνητρο στην αδιαφορία τους για το πρόβληµα. 6. Το Εθνικό Σύστηµα Υγείας και η ένταξη της εργασιακής υγείας σ αυτό, αφού η εργασιακή υγεία αποτελεί αναπόσπαστο κοµµάτι της δηµόσιας υγείας, ενώ οι συνθήκες εργασίας αποτελούν καθοριστικό παράγοντα υγείας και αντιστοίχως ασθένειας. Η προαγωγή της εργασιακής υγείας έχει θετικά αποτελέσµατα στη µείωση των κινδύνων, την βελτίωση των οικονοµικών και παραγωγικών παραγόντων, την µείωση του κόστους αποκατάστασης της υγείας σε περίπτωση βλάβης κ.ά. 7. Το σύστηµα των εργασιακών σχέσεων που πρέπει να συµπεριλάβει κατά προτεραιότητα την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία στην οργάνωση της εργασίας, την τεχνολογία, την καινοτοµία. 8. Η δικαιοσύνη ως θεµατοφύλακας της τήρησης των νόµων. 4
εν θα πρέπει να λησµονείται το γεγονός ότι το οποιοδήποτε κόστος µιας πολιτικής καλών συνθηκών εργασίας, αντισταθµίζεται από τα οφέλη σε κοινωνικό και οικονοµικό επίπεδο. Στη χώρα µας υπάρχει ωστόσο έλλειψη ευαισθητοποίησης και αυτό εξηγεί τις καθυστερήσεις που παρατηρούνται. Για να βελτιωθεί η κατάσταση απαιτείται η συνειδητοποίηση από όλους τους εµπλεκοµένους ότι έχουν προσωπικό συµφέρον από την εύρυθµη και αποτελεσµατική λειτουργία των θεσµών. Εν κατακλείδι, η προστασία των εργαζοµένων από τα εργατικά ατυχήµατα και τις επαγγελµατικές ασθένειες παραµένει η πλέον επείγουσα πλευρά για την βελτίωση των συνθηκών εργασίας και του εργασιακού περιβάλλοντος. Τα συνδικάτα ζητούν να υπάρξουν πλέον ολοκληρωµένες προσεγγίσεις οι οποίες να υλοποιούνται ως συστατικό στοιχείο της διαδικασίας παραγωγής, ή παροχής υπηρεσιών. Ο κόσµος της εργασίας γίνεται διαρκώς πιο σύνθετος και ο αποσπασµατικός τρόπος αντιµετώπισης επιµέρους προβληµάτων του εργασιακού περιβάλλοντος δεν αρκεί. Είναι αναγκαίο να περάσουµε ως κοινωνία στην ενεργό πρόληψη και την διασφάλιση της συνέργιας ανάµεσα στα σε όλους τους παράγοντες του συστήµατος κοινωνικής πολιτικής που περιλαµβάνει την εργασία, την υγεία, την κοινωνική ασφάλιση, το ΕΣΥ, τις εργασιακές σχέσεις για να έχουµε αποτελεσµατική αντιµετώπιση του επαγγελµατικού κινδύνου και προστασία της υγείας και ασφάλειας των εργαζοµένων. 5