Τ.Ε.Ι.: ΛΑΡΙΣΑΣ Σ.ΤΕ.Γ. ΤΜΗΜΑ: Γεωργικών Μηχανών & Αρδεύσεων ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2, 3, 4 & 5 : Περιγραφή, δυνατότητες κατασκευής των εργαλειοµηχανών. ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ ΚΑΙ ΚΕ- ΝΤΡΑΡΙΣΜΑ ΚΟΠΤΙΚΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΤΟΡΝΟΥ 1 η Εργαλειοµηχανή: Τόρνος ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 1 η ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΟΥ 2 ο ΜΑΘΗΜΑ: Μηχανολογικό Εργαστήριο ΙΙ ΕΠΙΣΤ. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ Στανιός Βλάσης Σκοπός : Α) Απόκτηση της ικανότητας χειρισµού της βασικής εργαλειοµηχανής ( Τόρνος ) Β) Απόκτηση της ικανότητας να συγκρατείτε σωστά τα κοπτικά εργαλεία στον εργαλειοδέτη. Γ) Απόκτηση της ικανότητας να κεντράρετε σωστά το κοπτικό εργαλείο. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Τα κοπτικά εργαλεία δένονται στον εργαλειοδέτη του τόρνου, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις. Σε ορισµένους εργαλειοδέτες δένεται ένα κοπτικό εργαλείο, ενώ σε µερικούς άλλους δένονται πολλά κοπτικά εργαλεία µαζί. Τότε ο εργαλειοδέτης λέγεται Μύλος. Ακόµη, τα κοπτικά εργαλεία δένονται είτε κατευθείαν πάνω στον εργαλειοδέτη είτε σε ειδικές µανέλες, οι οποίες έχουν διάφορα σχήµατα, και κατόπιν στον εργαλειοδέτη. Η σταθερή συγκράτηση του εργαλείου ή της µανέλας πετυχαίνεται µε την βοήθεια κοχλιών που βρίσκονται στο πάνω µέρος του εργαλειοδέτη. Το εργαλείο ή και η µανέλα δεν πρέπει να εξέχουν πολύ από τον εργαλειοδέτη, γιατί κινδυνεύουν να σπάσουν και έχουν κραδασµούς (ταλαντώσεις) κατά την κοπή. Το ύψος της κοπτικής ακµής του εργαλείου πρέπει να συµπίπτει µε τον νοητό άξονα του τόρνου. Αν το εργαλείο είναι ψηλότερα, τότε το µέτωπό του τρίβεται στο κοµµάτι και δηµιουργεί κραδασµούς. Αν το εργαλείο στέκει χαµηλά, τότε το κοµµάτι µε το γύρισµα παρασύρει το εργαλείο προς τα κάτω και το λυγίζει. Το κανονικό ύψος του εργαλείου το κανονίζουµε µε την πόντα του κεντροφορέα. ηλαδή φέρουµε το εργαλειοφορείο κοντά στον κεντροφορέα και κανονίζουµε µε προσθήκες (ελάσµατα χαλύβδινα) το ύψος του κοπτικού εργαλείου. ίδονται: Υλικά Μέσα Βοηθήµατα. Τόρνος οριζόντιος του εργαστηρίου της Σ.ΤΕ.Φ., Εργαλειοδέτης (Μύλος) ή Εργαλειοδέτης (απλός), Κοπτικό εργαλείο πάσου από ταχυχάλυβα ή καρβίδιο, Μανέλες εργαλείων, Κλειδί ALLEN Εργαλειοδέτη, Προσθήκες µεταλλικές. Οι σηµειώσεις της θεωρίας και πληροφορίες κατά την διάλεξη του µαθήµατος. «ΜΗΧΑΝΟΥΡΓΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΙ», Ε.. Παπαδανιήλ & Μ. Μ. Σφαντζικόπουλου, Α έκδοση 1994 ΕΥΓΕΝΙ ΙΟΥ Ι ΡΥΜΑΤΟΣ, ISBN 960-337-004-5. Γ. Μ. & Α. Εργαστήριο 2, 3, 4 & 5 - φύλλο έργου 2 τόρνου 1. - 1 - από 6
ΠΟΡΕΙΑ- ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ: 1) Τοποθετήστε το κοπτικό εργαλείο στον εργαλειοδέτη. Πλησιάστε το εργαλειοφορείο στο κέντρο του κεντροφορέα και ελέγξατε τη θέση του. Αν το εργαλείο είναι χαµηλότερα από το κέντρο, τότε τοποθετήστε κάτω από το εργαλείο προσθήκες, µέχρι να συµπέσει η αιχµή του εργαλείου µε το κέντρο του νοητού άξονα. Ύστερα σφίξατε τις βίδες συγκρατήσεως του κοπτικού εργαλείου για ασφαλισµένη συγκράτηση. 2) Εάν το κοπτικό εργαλείο δένεται σε µανέλα, τότε πριν από το κεντράρισµα, τοποθετήστε το εργαλείο στη µανέλα που έχετε διαλέξει και σφίξτε καλά. Το εργαλείο να µη προεξέχει υπερβολικά γιατί καταπονείται. 3) Συγκρατήστε τη µανέλα στον εργαλειοδέτη. Κεντράρετε όπως αναφέραµε πιο πάνω το εργαλείο και σφίξτε το. Για την αύξηση ή µείωση του ύψους, κάτω από τη µανέλα τοποθετήστε προσθήκες ( λαµάκια ). Αυτές είναι µέσα στο κασελάκι µε τα εργαλεία του τόρνου και µεταβάλλουν το ύψος του κοπτικού εργαλείο ανάλογα µε το πάχος τους. Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΑΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΣΥΣΠΟΥ ΑΣΤΩΝ ΣΑΣ. Μπορεί να σας στοιχίσει τον τραυµατισµό ή και την ΖΩΗ σας 1. Μη πειράζετε Μοχλούς, ιακόπτες, Χειροστροφεία και γενικά κάθε τι που δεν γνωρίζετε επακριβώς την λειτουργία τους. 2. Όταν εργάζεστε στην εργαλειοµηχανή να έχετε το νου σας ε- κεί και να µην αστειεύεστε µε τους άλλους που είναι γύρο σας. 3. Μόνο αυτός που εργάζεται στην εργαλειοµηχανή επιτρέπεται να πειράζει µοχλούς και διακόπτες και όχι αυτοί που παρακολουθούν. 4. Όταν εργάζεστε στην εργαλειοµηχανή και κάνετε µετρήσεις, ρυθµίσεις, υπολογισµούς και γενικά δεν χρειάζεται να κινούνται οι µηχανισµοί της εργαλειοµηχανής ΝΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΙ- ΖΕΤΕ ΠΑΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΟΜΒΙΟ STOP. 5. Να φοράτε πάντα τα γυαλιά ( µατογυάλια) προστασίας από τα απόβλητα (γρέζια) κατά την κοπή. 6. Να προσέχετε πολύ όταν πιάνετε µε τα χέρια σας τα εργαλεία κοπής γιατί κόβουν σα νυστέρια, δηλαδή να τα πιάνετε απαλά και όχι από την αιχµή κοπής. Γ. Μ. & Α. Εργαστήριο 2, 3, 4 & 5 - φύλλο έργου 2 τόρνου 1. - 2 - από 6
Τ.Ε.Ι.: ΛΑΡΙΣΑΣ Σ.ΤΕ.Γ. ΤΜΗΜΑ: Γεωργικών Μηχανών & Αρδεύσεων ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2, 3, 4 & 5 : Περιγραφή, δυνατότητες κατασκευής των εργαλειοµηχανών. ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ ΚΑΙ ΚΕ- ΝΤΡΑΡΙΣΜΑ ΚΟΠΤΙΚΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΤΟΡΝΟΥ 1 η Εργαλειοµηχανή: Τόρνος ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 1 η ΜΑΘΗΜΑ: Μηχανολογικό Εργαστήριο ΙΙ ΕΠΙΣΤ. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ Στανιός Βλάσης ΦΥΛΛΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ 2 Π1 Ε Γ Ζ Π2 Π3 Β Στ. Α Α 10 B 10 A 10 Γ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΡΝΟΥ Α. Βάσεις. Β. Κορµός ή σώµα. Γ. Πρισµατοδηγοί ή γλισιέρες.. Κεφαλή. Ε. Συγκρατητής κοµµατιών ( Τσοκ ). Στ. Εργαλειοφορείο. Ζ. Κεντροφορέας ( κουκουβάγια ). Π1. Πίνακας επιλογής στροφών του κοµµατιού δηλαδή του τσοκ. Π2. Πίνακας επιλογής προώσεων του εργαλείου κοπής. Π3. Πίνακας επιλογής σπειρωµάτων. 1. Κύριος διακόπτης ( ΚΛΕΙ Ι ΕΚΚΙΝΗΣΕΩΣ ). 2. Κοµβίο εκκινήσεως( START ). Γ. Μ. & Α. Εργαστήριο 2, 3, 4 & 5 - φύλλο έργου 2 τόρνου 1. - 3 - από 6
3. Κοµβίο διακοπής λειτουργίας εκτάκτου ανάγκης και ασφαλείας ( STOP). 4. Μοχλοί επιλογής στροφών. 5. Μοχλοί επιλογής προώσεων και βηµάτων σύµφωνα µε τους πίνακες 2 & 3 αντιστοίχως. 6. Μοχλός αλλαγής φοράς διευθύνσεως της προώσεως. 7. Μοχλός εµπλοκής για την κατασκευή σπειρωµάτων. 8. Μοχλός εµπλοκής προώσεως ( Παράλληλη & Κάθετη). 9. Μοχλός εκκινήσεως και αλλαγής φοράς περιστροφής του συγκρατητή 10. Σύνδεσµος εµπλοκής του ατέρµονα κοχλία σπειρωµάτων 10 A. Άτρακτος σπειρωµάτων ( ΑΤΕΡΜΟΝΑΣ ΚΟΧΛΙΑΣ ). 10 B. Άτρακτος προώσεων. 10 Γ. Άτρακτος µεταφοράς της κινήσεως του µοχλού εκκινήσεως (9) στον κεντρικό διακόπτη (2 & 3), για την αλλαγή της φοράς περιστροφής του συγκρατητή. 11. Ο εργαλειοδέτης και ο µοχλός συσφίξεως του. 12. Χειροστροφείο παράλληλης µετατοπίσεως του εργαλειοφορείου. 13. Χειροστροφείο κάθετης µετατοπίσεως του εργαλειοφορείου. 14. Χειροστροφείο µικρού εργαλειοφορείου και για την κωνική τόρνευση. 15. Χειροστροφείο µετατόπισης της πόντας ή του τρυπανιού. 16. Μοχλός αναίρεσης ή εξασφάλισης της µετατόπισης της πόντας ή του τρυπανιού. 17. Μοχλός αναίρεσης ή εξασφάλισης της µετατόπισης ολοκλήρου του κεντροφορέα, πάνω στους πρισµατοδηγούς. 18. Κοχλίας µετατόπισης του κεντροφορέα για κωνική τόρνευση. 19. Κοχλίας εξασφάλισης της θέσεως του κεντροφορέα επί του νοητού άξονα τόρνου ή της θέσεως αυτού για κωνική τόρνευση. 20. Ρυθµιστικός κοχλίας διακένου για το εργαλειοφορείο για την παράλληλη µετατόπιση. 21. Ρυθµιστικός κοχλίας διακένου για το εργαλειοφορείο για την κάθετη µετατόπιση. 22. Ρυθµιστικός κοχλίας διακένου για το µικρό εργαλειοφορείο. ΣΗΜΕΙΑ ΛΙΠΑΝΣΕΩΣ Ανταλλακτικοί οδοντωτοί τροχοί µετάδοσης ( π.χ.: 40-127-80 ), από το κιβώτιο σχέσεων των στροφών στο κιβώτιο σχέσεων των προώσεων. Γ. Μ. & Α. Εργαστήριο 2, 3, 4 & 5 - φύλλο έργου 2 τόρνου 1. - 4 - από 6
ΙΑΚΡΙΣΗ ΤΟΡΝΩΝ ΑΠΟ ΑΠΟΨΗ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Οι τόρνοι είναι εργαλειοµηχανές που κατεργάζονται, τις περισσότερες φορές, κυλινδρικά µεταλλικά κοµµάτια. εν είναι όµως και λίγες οι περιπτώσεις, όπου οι τόρνοι κατεργάζονται και κοµµάτια που δεν είναι κυλινδρικά. Για να γίνει η τόρνευση (τόρνευση λέµε την κατεργασία που κάνουµε στον τόρνο) πρέπει να υπάρχουν ταυτόχρονα δύο κινήσεις. Μία περιστροφική και µία ευθύγραµµη. Την περιστροφική εκτελεί το κοµµάτι που κατεργαζόµαστε, ενώ την ευθύγραµµη κίνηση ( παράλληλη ή κάθετη ) κάνει το κοπτικό εργαλείο του τόρνου. Σήµερα στη Βιοµηχανία χρησιµοποιούνται διάφοροι τύποι τόρνων ανάλογα µε την εργασία που εκτελούν. Ο τορνευτής πρέπει να ξέρει τα είδη αυτά και να είναι εξοικειωµένος µαζί τους. Ο δε µηχανικός θα πρέπει να γνωρίζει τις δυνατότητές τους (χωρίς να είναι ιδιαιτέρως χειριστής) και να ενηµερώνετε για τις εξελίξεις τους, από τους καταλόγους των εταιριών και τα περιοδικά. ΑΥΤΑ ΕΙΝΑΙ Α. Αναλόγως του βάρους (µεγέθους) τους : 1. Τόρνοι ελαφρύς 2. Τόρνοι µέσου τύπου 3. Τόρνοι βαρέως τύπου Συνήθως οι τόρνοι ελαφρού τύπου είναι επιτραπέζιοι. Κι αυτό γιατί έχουν µικρές διαστάσεις και κάνουν δύσκολο το χειρισµό. Οι τόρνοι αυτοί κατεργάζονται εξαρτήµατα µικρών διαστάσεων και εκτελούν εργασίες µεγάλης ακριβείας. Οι τόρνοι «Μέσου τύπου» πακτώνωνται στο δάπεδο του εργαστηρίου. Έχουν µεγαλύτερες διαστάσεις από τους ελαφρούς τόρνους και εκτελούν εργασία σε εξαρτήµατα και µηχανισµούς που δεν έχουν µεγάλες σχετικά διαστάσεις. Οι τόρνοι «Βαρέως τύπου» έχουν µεγάλο όγκο και βάρος. Χρησιµοποιούνται για την κατασκευή πολύ µεγάλων εξαρτηµάτων. Η συγκράτηση των κοµµατιών, πολλές φορές, γίνεται µε την βοήθεια βαρούλκου. Όλοι οι τόρνοι και των τριών τύπων έχουν σχεδόν τα ίδια εξαρτήµατα και τους ίδιους περίπου µηχανισµούς. Β. Τόρνους γενικής χρήσεως. Χρησιµοποιούνται για την κατεργασία ποικίλων ειδών βιοµηχανικών εξαρτηµάτων. Οι πλέον συνηθέστεροι τύποι τόρνων αυτής της κατηγορίας είναι : Γ. Μ. & Α. Εργαστήριο 2, 3, 4 & 5 - φύλλο έργου 2 τόρνου 1. - 5 - από 6
1. Κεντροφόροι παράλληλοι (UNIVERSAL) εφοδιασµένοι µε άξονα προώσεων και κοχλία σπειρωµάτων. 2. Κεντροφόροι παράλληλοι παραγωγικοί όµοιοι µε του παραπάνω, αλλά εφοδιασµένοι µόνο µε άξονα προώσεων (οι πλέον απλοί). 3. Παράλληλοι ( πολυµάχαιροι ) περιστροφικοί (REVOLVER). 4. Τόρνοι κατακόρυφοι. Γ. Τόρνους ειδικούς. 1. Χρησιµοποιούµενοι αποκλειστικά σε ειδικές κατεργασίες, π.χ. τόρνοι κοπής σπειρωµάτων, κ.τ.λ. 2. Για ορισµένες και µόνον βιοµηχανίες, π.χ. τόρνοι κατεργασίας στροφαλοφόρων αξόνων ή τόρνοι εσωτερικής κατεργασίας (BORING). Τα BORING είναι τόρνοι κατεργασίας εσωτερικών επιφανειών κυλίνδρων. 3. Ή συνδυασµός εργαλειοµηχανών π.χ. Φρεζότορνος, φρεζοδράπανο, κέντρα κατεργασίας κ.λ.π. Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΑΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΣΥΣΠΟΥ ΑΣΤΩΝ ΣΑΣ Μπορεί να σας στοιχίσει τον τραυµατισµό ή και την ΖΩΗ σας 7) Να ρωτάτε πάντα τους εκπαιδευτικούς του εργαστηρίου και όχι τους συσπουδαστές σας. 8) Όταν κάνετε µετρήσεις των διαστάσεων και γενικώς δεν χρειάζεται να περιστρέφεται το τσοκ (συγκρατητής) ΝΑ ΠΑΤΑΤΕ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΟΜΒΙΟ STOP. 9) ΝΑ ΜΗΝ ΑΦΗΝΕΤΕ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΤΣΟΚ ΤΟ ΚΛΕΙ Ι ΤΟΥ. Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η Να µελετήσετε τις µονάδες µέτρησης και υπολογισµού, µήκους, εµβαδού, βάρους, όγκου κ.λ.π. Να µελετήσετε τα σπειρώµατα και γενικά «Στοιχεία Μηχανών». Να µελετήσετε τα συστήµατα τυποποίησης. Γ. Μ. & Α. Εργαστήριο 2, 3, 4 & 5 - φύλλο έργου 2 τόρνου 1. - 6 - από 6