ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, 07.11.2002 COM(2002) 598 τελικό ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΜΗ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ EK

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. H ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ... 4 1.1. Εισαγωγή... 4 1.2. Ορισµοί... 5 1.3. Πρακτικές κατά µέσο και κατά περιφέρεια... 7 1.3.1. Ανθρωπιστική βοήθεια... 7 1.3.2. Θεµατικές γραµµές του προϋπολογισµού... 9 1.3.3. Γεωγραφικά µέσα... 13 2. ΟΙ ΠΡΟΣ ΟΚΙΕΣ ΤΗΣ ΕΚ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΜΚΦ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΊΑ... 17 2.1. Οι ΜΚΦ στην αναπτυξιακή πολιτική της ΕΚ, συµπεριλαµβανοµένου του εµπορίου... 17 2.2. ιάλογος, διαβούλευση και άλλες µορφές συµµετοχής... 19 2.3. Τύποι παρεµβάσεων ΜΚΦ... 19 3. ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ... 20 3.1. Αντίστοιχοι ρόλοι των Αντιπροσωπειών και των κεντρικών γραφείων της Επιτροπής... 20 3.2. Αντίστοιχοι ρόλοι των ΜΚΦ του Βορρά και του Νότου... 21 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ... 22 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 25 2

Γλωσσάριο ΑΚΕ ΑΛΑ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΝ ΕΩΝ ASEM CARDS ΟΚΒ ΕΕΣ ΕΚ ECHO ΕΤΑ ΕΠΑΑ ΕΠ Α (EIDHR) (EPAs) ΣΠΕΣ ΕΑ ΟΕ MEDA MERCOSUR ΠΕΠ ΜΚΟ ΜΚΦ ΣΕΣΣ ΕΠΣ ΜΤΑ ΟΜΑ Α ΣΑΝ ΧΟΣΕ ΟΚΕ TACIS ΣΕΑΣ ΑΠΗΕ (UNDP) UNICEF ΠΟΥ ΠΟΕ Αφρική, Καραϊβική και Ειρηνικός Ασία και Λατινική Αµερική Βενεζουέλα, Βολιβία, Εκουαδόρ, Κολοµβία, Περού ιάσκεψη Ασίας-Ευρώπης Πρόγραµµα Βοήθειας της ΕΚ για τα υτικά Βαλκάνια Οργάνωση Κοινοτικής Βάσης Έγγραφο Εθνικής Στρατηγικής Ευρωπαϊκή Κοινότητα Υπηρεσία Ανθρωπιστικής Βοήθειας της ΕΚ Ευρωπαϊκό Ταµείο Ανάπτυξης Ευρωπαϊκό Πρόγραµµα Ανοικοδόµησης και Ανάπτυξης (Νότια Αφρική) Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τη ηµοκρατία και τα Ανθρώπινα ικαιώµατα Συµφωνία Οικονοµικής Συνεργασίας Συµφωνία εταιρικής σχέσης Επικεφαλής Αντιπροσωπείας ιεθνής Οργάνωση Εργασίας Πρόγραµµα Βοήθειας της ΕΚ για το Μαρόκο, την Αλγερία, την Τυνησία (Μαγκρέµπ), την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Ιορδανία, την Παλαιστινιακή Αρχή, τον Λίβανο, τη Συρία (Μασρέκ), την Τουρκία, την Κύπρο και τη Μάλτα. Η Λιβύη έχει επί του παρόντος θέση παρατηρητή. Αργεντινή, Βραζιλία, Παραγουάη, Ουρουγουάη Πολυετή Ενδεικτικά Προγράµµατα (Νότια Αφρική) Μη Κυβερνητική Οργάνωση Μη Κρατικός Φορέας Συµφωνία Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας Έγγραφο Περιφερειακής Στρατηγικής Μηχανισµός Ταχείας Αντίδρασης Γουατεµάλα, Ελ Σαλβαδόρ, Κόστα Ρίκα, Νικαράγουα, Ονδούρα, Παναµάς Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή Πρόγραµµα βοήθειας της ΕΚ για το Αζερµπαϊτζάν, την Αρµενία, τη Γεωργία, το Καζακστάν, την Κιργισία, τη Λευκορωσία, τη Μογγολία, τη Μολδαβία, το Ουζµπεκιστάν, την Ουκρανία, τη Ρωσία, το Τατζικιστάν και το Τουρκµενιστάν Συµφωνία Εµπορίου και Αναπτυξιακής Συνεργασίας (Νότια Αφρική) Αναπτυξιακό Πρόγραµµα των Ηνωµένων Εθνών Ταµείο των Ηνωµένων Εθνών για τα Παιδιά Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας Παγκόσµιος Οργανισµός Εµπορίου 3

1. H ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 1.1. Εισαγωγή Η κοινή ήλωση Πολιτικής του Συµβουλίου και της Επιτροπής σχετικά µε την αναπτυξιακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (20.11.2000) βασίζεται στην αναγνώριση ότι η ιδιοκτησία των στρατηγικών από τις χώρες εταίρους είναι το κλειδί για την επιτυχία των αναπτυξιακών πολιτικών. Πρέπει να ενθαρρυνθεί η ευρύτερη δυνατή συµµετοχή όλων των τµηµάτων της κοινωνίας. Η εταιρική σχέση, η ιδιοκτησία των αναπτυξιακών διαδικασιών από τον πληθυσµό, η συµµετοχή των οικονοµικών και κοινωνικών εταίρων και η εκπροσώπηση της κοινωνίας των πολιτών είναι όλες τους αρχές τις οποίες συµµερίζονται οι δωρητές. Προς αυτή την κατεύθυνση οδεύει η Κοινότητα. Η εφαρµογή της Συµφωνίας της Κοτονού οδηγεί στην προοδευτική συµµετοχή των Μη Κρατικών Φορέων (ΜΚΦ) των ΑΚΕ σε όλη την αναπτυξιακή διαδικασία. Στη Λατινική Αµερική, ο πολιτικός διάλογος σε περιφερειακό, σε υποπεριφερειακό, ενίοτε και σε τοπικό επίπεδο περιλαµβάνει και έναν παράλληλο διάλογο µε τους ΜΚΦ. Οι πολιτικές Σύνοδοι Κορυφής, οι συστάσεις και οι συµφωνίες συµπεριλαµβάνουν όχι µόνο στήριξη για ΜΚΦ, αλλά και διευρυνόµενες διαβουλεύσεις µαζί τους. Η υλοποίηση των προγραµµάτων σε διάφορους τοµείς διενεργείται κατά µεγάλο µέρος από την κοινωνία των πολιτών. Στο πρόγραµµα MEDA, οι ΜΚΦ λαµβάνουν στήριξη για να βελτιώσουν τη δοµή τους και να ενισχύσουν τις ενέργειές τους και οι κυβερνήσεις ενθαρρύνονται να αναπτύξουν διάλογο µε την κοινωνία των πολιτών. Επιπροσθέτως, στις χώρες MEDA, η υλοποίηση τοπικών αναπτυξιακών έργων στο πλαίσιο των κοινωνικών ταµείων σε ορισµένες περιπτώσεις ανατίθεται σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Η συµµετοχική προσέγγιση πρέπει να εφαρµόζεται µε σεβασµό τόσο της ιδιαίτερης κατάστασης κάθε χώρας εταίρου όσο και του κεντρικού ρόλου της κυβέρνησης, που συµπληρώνεται µε τις αποκεντρωµένες τοπικές αρχές, τον επιχειρηµατικό τοµέα και τους άλλους ΜΚΦ. Στο πλαίσιο αυτό, η πολιτική της ΕΚ αποσκοπεί στην περαιτέρω ενίσχυση και συµµετοχή των ΜΚΦ στην αναπτυξιακή διαδικασία. Έχει ήδη αρχίσει µια εκτενέστερη αποκέντρωση της διαχείρισης των έργων προς τις Αντιπροσωπείες της Επιτροπής. Ο εν εξελίξει εξορθολογισµός των χρηµατοδοτικών µέσων της αναπτυξιακής βοήθειας, ο οποίος αποσκοπεί στη διευκόλυνση της ορθής διαχείρισης και της συνοχής των αναπτυξιακών προγραµµάτων, παρέχει επίσης την ευκαιρία να διασαφηνιστεί η προσέγγιση της ΕΚ όσον αφορά τη συνεργασία της µε τους ΜΚΦ. Η ανακοίνωση αυτή σχετικά µε την προσέγγιση της ΕΚ όσον αφορά τον διάλογο και την υλοποίηση προγραµµάτων µε τη συµµετοχή των ΜΚΦ έχει σκοπό να συµβάλει στη γενική συζήτηση για τις πολιτικές µε όλους τους ενδιαφεροµένους. Στόχος της είναι να διασαφηνίσει τις προσδοκίες και να τροφοδοτήσει τη συζήτηση µε τις χώρες εταίρους. Το παρόν έγγραφο επικεντρώνεται στην ενίσχυση των οργανώσεων των ΜΚΦ στις αναπτυσσόµενες χώρες και δεν αναφέρεται σε άλλα επίπεδα διαλόγου (Πόρτο Αλέγκρε, Γιοχάνεσµπουργκ κλπ.). Το παρόν έγγραφο συµφωνεί και συµπληρώνει τις αρχές που παρουσιάζονται στη Λευκή Βίβλο για την Ευρωπαϊκή ιακυβέρνηση 1, η οποία αναφέρει ότι "Οι οργανώσεις που 1 Ευρωπαϊκή ιακυβέρνηση Μια Λευκή Βίβλος, COM(2001) 428 τελικό 4

συνθέτουν την κοινωνία των πολιτών, κινητοποιούν τον κόσµο και υποστηρίζουν, παραδείγµατος χάρη, όσους πλήττονται από κοινωνικό αποκλεισµό ή διακρίσεις...οι µη κυβερνητικές οργανώσεις παίζουν σηµαντικό ρόλο σε παγκόσµιο επίπεδο στην αναπτυξιακή πολιτική. Συχνά λειτουργούν σαν ένα σύστηµα έγκαιρου συναγερµού για την κατεύθυνση της πολιτικής συζήτησης... Η Επιτροπή θα βελτιώσει τον διάλογο µε κυβερνητικούς και µη κυβερνητικούς φορείς σε τρίτες χώρες κατά την ανάπτυξη προτάσεων πολιτικής µε διεθνή διάσταση". 1.2. Ορισµοί Ο ορισµός των βασικών εννοιών µε πρακτικό περισσότερο παρά µε θεωρητικό τρόπο θα βοηθήσει να διασαφηνιστούν τόσο η έννοια της συµµετοχικής προσέγγισης όσο και τα περιεχόµενα του παρόντος εγγράφου. Κρατικοί φορείς Οι φορείς της αναπτυξιακής διαδικασίας που αποτελούν τµήµα της δηµόσιας διοίκησης και συνδέονται άµεσα µαζί της (περιφερειακές, εθνικές και τοπικές αρχές), καθώς και τα Κοινοβούλια, που είναι οι νόµιµοι εκπρόσωποι των κοινωνιών. Μη κρατικοί φορείς Ο όρος ΜΚΦ χρησιµοποιείται για να περιγράψει ένα φάσµα οργανώσεων που συγκεντρώνει τις κυριότερες, υπάρχουσες ή νεοεµφανιζόµενες, διαρθρώσεις της κοινωνίας εκτός της κυβέρνησης και της δηµόσιας διοίκησης. Οι ΜΚΦ δηµιουργούνται εθελοντικά από τους πολίτες και αποσκοπούν στην προαγωγή ενός γενικού ή ειδικού θέµατος ή συµφέροντος. Είναι ανεξάρτητοι από το κράτος και µπορούν να είναι κερδοσκοπικοί ή µη κερδοσκοπικοί. Παραδείγµατα ΜΚΦ είναι: οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις/Οργανώσεις Κοινοτικής Βάσης (ΜΚΟ/ΟΚΒ) και οι αντιπροσωπευτικές τους ενώσεις σε διάφορους τοµείς, οι κοινωνικοί εταίροι (εργατικά συνδικάτα, ενώσεις εργοδοτών), οι ενώσεις του ιδιωτικού τοµέα και οι οργανώσεις επιχειρηµατιών, οι ενώσεις εκκλησιών και τα θρησκευτικά κινήµατα, τα πανεπιστήµια, οι πολιτιστικοί σύλλογοι και τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης. Κερδοσκοπικοί/Μη κερδοσκοπικοί ΜΚΦ Oι ΜΚΦ όπως ορίζονται ανωτέρω διαδραµατίζουν εξίσου σηµαντικό ρόλο στην αναπτυξιακή διαδικασία. H παρούσα ανακοίνωση, αφορά µόνο τη στήριξη για την ενίσχυση των ικανοτήτων των ΜΚΦ από την άποψη της εσωτερικής τους διάρθρωσης και οργάνωσης, την αύξηση του πεδίου δράσης τους µέσω της διεύρυνσης των δικτύων, την ανάπτυξη ηγετικών ικανοτήτων, και δεξιοτήτων ανάλυσης και υπεράσπισης, βιώσιµων µηχανισµών άντλησης πόρων κλπ. Στο πλαίσιο αυτό, οι ΜΚΦ είναι µη κερδοσκοπικοί οργανισµοί. Ο τοµέας των επιχειρήσεων, που λειτουργεί κερδοσκοπικά, καλύπτεται από την παρούσα ανακοίνωση µόνο όσον αφορά τη συµµετοχή του στον αναπτυξιακό διάλογο και στην εφαρµογή των αναπτυξιακών πολιτικών. Χρηµατοδοτική στήριξη στον τοµέα των επιχειρήσεων που δρα κερδοσκοπικά παρέχεται από διάφορα ειδικά µέσα.. Οι ρόλοι των ΜΚΦ Οι ΜΚΦ έχουν είτε επιχειρησιακό είτε συµβουλευτικό χαρακτήρα. Η µέχρι στιγµής παράδοση στη συνεργασία της ΕΚ µε τους ΜΚΦ είναι να τους στηρίζουν όταν αυτοί παρέχουν υπηρεσίες σε ευαίσθητους τοµείς και να υλοποιούν έργα για την κάλυψη των βασικών αναγκών ευάλωτων οµάδων του πληθυσµού που ζουν σε κοινωνικά ή γεωγραφικά αποµονωµένες περιοχές. Στις περισσότερες αναπτυσσόµενες χώρες, οι ΜΚΦ λειτουργούν επίσης όλο και περισσότερο ως εκπρόσωποι, λαµβάνοντας µέρος στις διαδικασίες διαβούλευσης µε εξωτερικούς χορηγούς βοήθειας και στις συζητήσεις για τις πολιτικές και 5

συµβάλλοντας στον προσδιορισµό της στρατηγικής της χώρας τους, προάγοντας έτσι όχι µόνο την εµβάθυνση της δηµοκρατίας, αλλά και την ιδιοκτησία της αναπτυξιακής διαδικασίας και αυξάνοντας την υπευθυνότητα τόσο του κρατικού όσο και του επιχειρησιακού τοµέα. Οι ΜΚΦ είναι συχνά ένα καταλυτικό στοιχείο για την λειτουργία των δηµόσιων- ιδιωτικών εταιρικών σχέσεων συµπεριλαµβανοµένων και των δηµόσιων ιδιωτικών εταιρικών σχέσεων που αφορούν την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη. Οι ΜΚΦ ως φορείς διεκπεραίωσης της ανθρωπιστικής βοήθειας ή ως αναπτυξιακοί εταίροι Μια άλλη διάκριση µεταξύ των ΜΚΦ απορρέει από τη διαφορετική φύση των δράσεών τους, οι οποίες µπορούν να εµπίπτουν είτε στο πεδίο της ανθρωπιστικής βοήθειας (στήριξη των θυµάτων φυσικών καταστροφών για την αντιµετώπιση των αναγκών που προκύπτουν από αυτές τις καταστάσεις) είτε στο πεδίο της ανάπτυξης (πιο µακροπρόθεσµη στήριξη για την αντιµετώπιση διαρθρωτικών αναγκών). Η διάκριση αυτή συνεπάγεται βασικές διαφορές στον ρόλο που αναµένεται από τους ΜΚΦ. Σύµφωνα µε την ανακοίνωση της Επιτροπής για τη σύνδεση αρωγής, αποκατάστασης και ανάπτυξης 2, ο συστηµατικότερος συντονισµός όλων των φορέων, συµπεριλαµβανοµένων των διεθνών και των τοπικών ΜΚΟ και άλλων οµάδων της κοινωνίας των πολιτών, θα βοηθήσει να βελτιωθεί η διεθνής αντίδραση στις καταστάσεις κρίσεων και στα προβλήµατα που τις ακολουθούν. Η διαδικασία αναπτυξιακής συνεργασίας από τη σκοπιά των ΜΚΦ Σύµφωνα µε τους προσανατολισµούς της ΕΚ για την ανάπτυξη οι ΜΚΦ πρέπει να συµµετέχουν µόνιµα και συστηµατικά σε όλες τις φάσεις της διαµόρφωσης των εθνικών στρατηγικών και της διαδικασίας προγραµµατισµού. Αναµένεται από τις αρµόδιες αρχές να λάβουν την πρωτοβουλία να διασφαλίσουν τη συµµετοχή των ΜΚΦ στην προετοιµασία της Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής ή της Στρατηγικής Μείωσης της Φτώχειας, όπου είναι σκόπιµο. Οι αρµόδιες αρχές και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίσουν τη συµµετοχή των ΜΚΦ στην προετοιµασία της στρατηγικής ανταπόκρισης της ΕΚ, η οποία βασίζεται τόσο στους στόχους της συνεργασίας της ΕΚ όσο και στην Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική. Οι ΜΚΦ θα πρέπει να ενθαρρύνονται να συµµετάσχουν στις διαβουλεύσεις για τις τοµεακές στρατηγικές, αφού συµφωνηθούν οι κατά προτεραιότητα τοµείς επικέντρωσης. Οι ΜΚΦ θα πρέπει να συµµετέχουν στην εφαρµογή προγραµµάτων συνεργασίας µέσω διάφορων µηχανισµών. Οι ΜΚΦ πρέπει να προσκαλούνται να συµµετάσχουν σε αναθεωρήσεις της συνεργασίας της ΕΚ. Έγγραφα Εθνικής Στρατηγικής Το µοντέλο προγραµµατισµού που εφαρµόζεται σήµερα σε όλες τις γεωγραφικές περιφέρειες βασίζεται στα Έγγραφα Εθνικής 2 COM(2001) 153 της 23ης Απριλίου 2001 6

Στρατηγικής (ΕΕΣ), τα οποία αποτελούν το µέσο για τον προσανατολισµό, τη διαχείριση και την αναθεώρηση των προγραµµάτων βοήθειας της Επιτροπής. Ο στόχος των ΕΕΣ είναι να παρέχουν ένα πλαίσιο για τα προγράµµατα βοήθειας της ΕΕ µε βάση τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το πρόγραµµα πολιτικής της κυβέρνησης της χώρας εταίρου, µια ανάλυση της κατάστασης της χώρας εταίρου και τις δραστηριότητες άλλων σηµαντικών χορηγών βοήθειας. Το ΕΕΣ επισηµαίνει προς τα πού θα κατευθυνθεί η στήριξη της ΕΚ και πώς συνδυαστεί µε τις δράσεις των άλλων χορηγών. Τα ΕΕΣ συµβάλλουν έτσι στον καλύτερο σχεδιασµό των δραστηριοτήτων συνεργασίας, στη βελτίωση της συµπληρωµατικότητας και του συντονισµού µεταξύ των χορηγών βοήθειας και στη µεγαλύτερη γενική συνοχή της πολιτικής της εξωτερικής ενίσχυσης µε τις άλλες πολιτικές της ΕΕ. Μορφή των παρεµβάσεων µε τους ΜΚΦ Οι ΜΚΦ µπορούν είτε να εκτελούν έργα που έχουν σαφή στόχο την εφαρµογή των ΕΕΣ ή/και εµπίπτουν στις τοµεακές και γεωγραφικές προτεραιότητες που έχει καθορίσει η Επιτροπή («εκτελεστικοί εταίροι»), είτε να παρουσιάζουν πρωτοβουλίες/ προτάσεις προς χρηµατοδότηση («ιδίας πρωτοβουλίας των ΜΚΦ»). Τοµείς παρέµβασης Έργα και προγράµµατα στα οποία συµµετέχουν ΜΚΦ υλοποιούνται σε ποικιλία τοµέων, οι οποίοι εκτείνονται από τη γεωργία και την ανάπτυξη της υπαίθρου, τα ανθρώπινα δικαιώµατα και τη διακυβέρνηση µέχρι τις µικροπιστώσεις, την ισότητα των φύλων, την υγεία, την εκπαίδευση, τον πολιτισµό, την έρευνα και την ανάπτυξη των ικανοτήτων σε επιστηµονικά θέµατα, το περιβάλλον και τη δηµιουργία απασχόλησης. Ολα αυτά τα προγράµµατα περιλαµβάνουν τη διάσταση δηµιουργίας θεσµών και είναι επωφελή σε πολλές οµάδες στόχους. Πολλά προγράµµατα παρέχουν άµεση στήριξη και σε οργανώσεις ΜΚΦ, µε στόχο την αναδιάρθρωση της κοινωνίας των πολιτών. ΜΚΦ από το Βορρά και από το Νότο Οι ΜΚΦ της ΕΕ αλλάζουν σταδιακά τον ρόλο τους στην αναπτυξιακή διαδικασία, καταβάλλοντας ιδίως προσπάθειες να στηρίξουν και να εντοπίσουν κατάλληλους εταίρους ΜΚΦ στις αναπτυσσόµενες χώρες και να ενισχύσουν τις ικανότητες των δεύτερων. Η διαδικασία αυτή αντικατοπτρίζει τα αµοιβαία συµφέροντα των βόρειων και των νότιων ΜΚΦ και πρέπει να ενθαρρύνεται. 1.3. Πρακτικές κατά µέσο και κατά περιφέρεια 1.3.1. Ανθρωπιστική βοήθεια Ο κανονισµός για την ανθρωπιστική βοήθεια (1257/96) καθορίζει τις δικαιούχες οντότητες κοινοτικής χρηµατοδότησης για την εφαρµογή ενεργειών ανθρωπιστικής βοήθειας. Καλύπτονται τρεις κατηγορίες εταίρων: οι ΜΚΟ, οι διεθνείς οργανισµοί (υπηρεσίες του ΟΗΕ, διεθνείς οργανώσεις του Ερυθρού Σταυρού) και οι εξειδικευµένοι οργανισµοί των κρατών µελών. Οσον αφορά τις ΜΚΟ, ο κανονισµός απαιτεί αυτές να είναι µη κερδοσκοπικές αυτόνοµες οργανώσεις σε κράτος µέλος της Κοινότητας βάσει της ισχύουσας σ αυτό το κράτος µέλος νοµοθεσίας και να έχουν την έδρα τους σε κράτος µέλος της Κοινότητας ή στις τρίτες χώρες που λαµβάνουν κοινοτική βοήθεια. Κατ εξαίρεση, η έδρα µπορεί να βρίσκεται σε µία χορηγό τρίτη χώρα. Για να εργαστούν σε µακροπρόθεσµη βάση µε την ECHO, οι ΜΚΟ πρέπει να υπογράψουν Συµφωνία Πλαίσιο Εταιρικής Σχέσης (FPA), το οποίο είναι ένα µέσο για την επιλογή των ΜΚΟ µε 7

βάση µια εµπεριστατωµένη ανάλυση της εντολής τους και της αµεροληψίας τους στον καταµερισµό της ενίσχυσης, της επιχειρησιακής, διοικητικής και χρηµατοδοτικής τους ικανότητας, καθώς και της εξειδίκευσης και της πείρας τους στο πεδίο των έκτακτων ανθρωπιστικών αναγκών. Αν και οι ΜΚΟ τρίτων χωρών που δεν είναι εγκατεστηµένες στην Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι επιλέξιµες για άµεση χρηµατοδότηση από την ECHO, διαδραµατίζουν εντούτοις σηµαντικό ρόλο ως «τοπικοί εκτελεστικοί εταίροι» των ευρωπαϊκών ΜΚΟ για τις ανθρωπιστικές δράσεις που χρηµατοδοτούνται από την ECHO. Η γνώση τους στο πεδίο είναι πλεονέκτηµα για την επιτυχία των δράσεων και επιτρέπει να διαµορφωθεί πιο αποτελεσµατική σύνδεση µε την αποκατάσταση και την ανάπτυξη, αφού τελειώσει η ανθρωπιστική έκτακτη ανάγκη και σταµατήσει η χρηµατοδότηση της ECHO. Οι ΜΚΟ τρίτων χωρών καλούνται να διαδραµατίσουν πιο σηµαντικό ρόλο στον προσδιορισµό των επιτόπιων αναγκών και στην αύξηση της ευθύνης, τόσο των ΜΚΟ και των άλλων εταίρων όσο και της ΕΕ ως ενεργού χορηγού βοήθειας, έναντι των δικαιούχων. Η ανθρωπιστική βοήθεια µπορεί να εφαρµοσθεί είτε κατόπιν αιτήσεως διεθνών και µη κυβερνητικών οργανώσεων, ενός κράτους µέλους της ΕΕ ή της δικαιούχου χώρας είτε µε πρωτοβουλία της Επιτροπής. Αυτό επιβεβαιώνει ο διάλογος που πραγµατοποιείται αυτόν τον καιρό µεταξύ της Επιτροπής και της κοινωνίας των πολιτών στο πλαίσιο της ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι ΜΚΟ που έχουν υπογράψει Συµφωνία Πλαίσιο Εταιρικής Σχέσης (ΣΠΕΣ) καλούνται επίσης να δεσµευθούν σε ένα µόνιµο διάλογο µε την ECHO µέσω διάφορων µηχανισµών όπως οι θεµατικές οµάδες εργασίας, οι ετήσιες συναντήσεις της Επιτροπής µε τους εταίρους που έχουν υπογράψει ΣΠΕΣ (210 τον αριθµό στις 12 Ιουλίου 2002) και οι στρατηγικές συναντήσεις µιας αντιπροσωπείας των εταίρων ΜΚΟ µε την ECHO στο τέλος του έτους για να συζητήσουν και να ανταλλάξουν πληροφορίες σχετικά µε τις προτεραιότητες του καθενός τους για τα επόµενα έτη. Τα ποσά που δεσµεύθηκαν για τους ΜΚΦ κατά τα τρία τελευταία έτη µπορούν να συνοψιστούν ως εξής (σε εκατ. ευρώ και ως ποσοστό του ετήσιου προβλεπόµενου ποσού) για λειτουργικές συµβάσεις): Συµβάσεις Ανθρωπιστικής βοήθειας που χρηµατοδοτείται από την ECHO 1999 2000 2001 Ετήσιος µέσος όρος Σύνολο ΜΚΦ 486 εκατ. (66%) 379 εκατ. (69,6%) 357 εκατ. (64,5%) 407 εκατ. (66,7%) Σύνολο γραµµής του προϋπολογισµού 735 εκατ. 545 εκατ. 554 εκατ. 611 εκατ. 8

1.3.2. Θεµατικές γραµµές του προϋπολογισµού3 Ιστορικό Η Επιτροπή συζητάει την αρχή του εξορθολογισµού των θεµατικών/οριζόντιων γραµµών του προϋπολογισµού Εχει αρχίσει ένας εις βάθος διάλογος σχετικά µε το θέµα αυτό µε τους διάφορους ενδιαφερόµενους. Εχει αρχίσει επίσης µία διεργασία εναρµόνισης και απλοποίησης των διαδικασιών λήψης απόφασης και των τρόπων εφαρµογής όλων των γραµµών του προϋπολογισµού. Έχουν ήδη ληφθεί µέτρα για τη βελτίωση της επικέντρωσης και της διαχείρισης αρκετών οριζόντιων και θεµατικών προγραµµάτων των τελευταίων ετών, ιδίως σε σχέση µε την Επισιτιστική Ασφάλεια, την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τη ηµοκρατία και τα Ανθρώπινα ικαιώµατα (ΕΠ Α ) και τη Συγχρηµατοδότηση των ΜΚΟ. Οι ΜΚΦ µπορούν επίσης να χαρακτηριστούν συνεργάτες σε προγράµµατα έρευνας στο βαθµό που είναι σε θέση να πληρούν τα κριτήρια επιλεξιµότητας για αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων έρευνας και τεχνολογική ανάπτυξης. Από το 1976 και µετά, η Επιτροπή συγχρηµατοδοτεί αναπτυξιακές δραστηριότητες που προτείνονται από ΜΚΟ βάσει της γραµµής του προϋπολογισµού B7-6000. Αυτή η γραµµή του προϋπολογισµού βασίζεται ιστορικά στη συµµετοχή της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών στον διάλογο µε την Επιτροπή σχετικά µε την αναπτυξιακή πολιτική της ΕΚ. Στην πορεία του χρόνου δόθηκε µεγαλύτερη προτεραιότητα στις δραστηριότητες που ξεκινούν από οργανώσεις εταίρους στις αναπτυσσόµενες χώρες. Οι κατευθυντήριες γραµµές της εφαρµογής για την περίοδο 2002-2003 το καθιστούν αυτό προϋπόθεση. Από το 1992, η Επιτροπή χρησιµοποίησε τη γραµµή του προϋπολογισµού B7-6002 για την παροχή χρηµατοδότησης για δραστηριότητες δηµιουργίας θεσµών και για την κινητοποίηση αποκεντρωµένων φορέων στις αναπτυσσόµενες χώρες. Ο στόχος είναι να προαχθεί µια πραγµατική αλλαγή στην ενίσχυση του ρόλου αυτών των φορέων στην υλοποίηση των αναπτυξιακών προγραµµάτων. Επί του παρόντος, οι γραµµές του προϋπολογισµού που αφορούν τη συγχρηµατοδότηση και την αποκεντρωµένη συνεργασία (B7-6000 & B7-6002) αποτελούν αντικείµενο διαβούλευσης µε τη δοµή διασύνδεσης ΕΕ και Ευρωπαϊκών ΜΚΟ και άλλα σηµαντικά ευρωπαϊκά δίκτυα ΜΚΦ. Πραγµατοποιήθηκαν διαβουλεύσεις µε τις κυριότερες ΜΚΟ Ανθρωπίνων ικαιωµάτων που έχουν τη έδρα τους στις Βρυξέλλες σχετικά µε το σχέδιο εγγράφου προγραµµατισµού για την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τη ηµοκρατία και τα Ανθρώπινα ικαιώµατα (ΕΠ Α ) κατά την περίοδο 2002-2004. ιαβουλεύσεις 3 Επισιτιστική Ασφάλεια, (Β7-20) Ανθρώπινα ικαιώµατα και ηµοκρατία (Β7-70), Συγχρηµατοδότηση ΜΚΟ (Β7-6000), Αποκεντρωµένη Συνεργασία ( (Β7-6002), Περιβάλλον στις αναπτυσσόµενες χώρες και τροπικά δάση (Β7-6200), Βοήθεια για ασθένειες που σχετίζονται µε τη φτώχεια (ιός και ασθένεια του AIDS, ελονοσία και φυµατίωση) (Β7-6211), Συµβολή στη βελτίωση της υγείας της αναπαραγωγής (Β7-6212), Ενσωµάτωση των ζητηµάτων του φύλου στην αναπτυξιακή συνεργασία (Β7-622), Ανάπτυξη των ικανοτήτων για τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών και βιώσιµη ενέργεια (Β7-623), Ενσωµάτωση των δικαιωµάτων των παιδιών στην αναπτυξιακή συνεργασία (Β7-624), Ατοµα µε ειδικές ανάγκες στην εκπαίδευση και την υγειονοµική περίθαλψη (Β7-625), Σχήµατα συνεργασίας Βορρά-Νότου στην εκστρατεία κατά των ναρκωτικών (Β7-6310), Βοήθεια για την υγειονοµική µέριµνα του πληθυσµού και της αναπαραγωγής (Β7-6312), Βοήθεια για τη βασική εκπαίδευση στις αναπτυσσόµενες χώρες (Β7-6313), Συµµετοχή της Κοινότητας στη δράση για την εξουδετέρωση των ναρκών κατά προσωπικού (Β7-661), Μέσα για την Αποκατάσταση και τους Πρόσφυγες, και ο Μηχανισµός Ταχείας Αντίδρασης 9

πραγµατοποιήθηκαν σε γενικό επίπεδο για τον ίδιο σκοπό και µε την κοινωνία των πολιτών στις τρίτες χώρες µέσω των Αντιπροσωπειών της Επιτροπής. Μετά την έγκριση του εγγράφου προγραµµατισµού, πραγµατοποιήθηκε µια σειρά αποστολών στις χώρες που προσδιορίστηκαν ως «χώρες επικέντρωσης» για την ΕΠ Α 2002-2004, όπου έγιναν συστηµατικές διαβουλεύσεις µε τις τοπικές ΜΚΟ ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Επιπλέον, διοργανώνεται σήµερα στο πλαίσιο της ΕΠ Α µια σειρά περιφερειακών εργαστηρίων, προκειµένου να συνεχιστεί ένας επιτόπιος διάλογος µεταξύ των υπηρεσιών της Επιτροπής και των οµάδων ανθρωπίνων δικαιωµάτων σχετικά µε τον ρόλο της ΕΚ στην προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και του εκδηµοκρατισµού στις τρίτες χώρες και σχετικά µε την εφαρµογή της ΕΠ Α. Τα πρώτα εργαστήρια πραγµατοποιήθηκαν τον Ιούνιο του 2002 για το Μασρέκ, την περιοχή του Κόλπου και το Μαγκρέµπ άλλα εργαστήρια θα πραγµατοποιηθούν στη Λατινική Αµερική, την Εγγύς Ανατολή και την Αφρική κατά το δεύτερο εξάµηνο του 2002 και το 2003. Η Κοινότητα συµβάλλει στη βιώσιµη βελτίωση της επισιτιστικής ασφάλειας στις αναπτυσσόµενες χώρες µέσω διάφορων δραστηριοτήτων, όπως είναι η χρηµατοδοτική και η τεχνική βοήθεια που σχεδιάζονται για την υλοποίηση προγραµµάτων επισιτιστικής βοήθειας και επισιτιστικής ασφάλειας, καθώς και συστηµάτων έγκαιρης προειδοποίησης και προγραµµάτων αποθήκευσης. Μερικές από αυτές τις δραστηριότητες στηρίζουν άµεσα τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, όπως, για παράδειγµα, η ευαισθητοποίηση, η τεχνική βοήθεια και κατάρτιση για οµάδες γυναικών, ενώσεις παραγωγών κλπ. και η στήριξη των τοπικών διαρθρώσεων επισιτιστικής βοήθειας. Για κάθε πρόγραµµα, σχεδιάζονται δύο τύποι βοήθειας: άµεση ή έµµεση. Την άµεση βοήθεια τη διαχειρίζεται η κυβέρνηση της δικαιούχου χώρας, η οποία µπορεί να συµφωνήσει να συνεργαστεί µε τοπικές αρχές στο πλαίσιο µιας προκαθορισµένης στρατηγικής στήριξης. Η έµµεση βοήθεια παρέχεται στο πλαίσιο µιας σύµβασης που υπογράφεται µεταξύ της Επιτροπής και ενός οργανισµού εφαρµογής, ιδίως του ΟΗΕ και των ΜΚΟ. Οι δυνατότητες των ΜΚΟ στους τοµείς της επισιτιστικής βοήθειας και της επισιτιστικής ασφάλειας είναι σηµαντικές. Ο Μηχανισµός Ταχείας Αντίδρασης (ΜΤΑ) σχεδιάστηκε για να δώσει στην ΕΚ τη δυνατότητα να ανταποκρίνεται επειγόντως στις χώρες που βιώνουν έκτακτες καταστάσεις πολιτικής φύσεως και φυσικές καταστροφές. Σκοπός του είναι να στηρίζει βραχυπρόθεσµα µέτρα που αποσκοπούν στη διασφάλιση ή την αποκατάσταση των συνθηκών υπό τις οποίες οι χώρες εταίροι της ΕΚ µπορούν να επιδιώξουν τους µακροπρόθεσµους αναπτυξιακούς τους στόχους. Ο ΜΤΑ δεν χρηµατοδοτεί την ανθρωπιστική βοήθεια, όπου λαµβάνει τα ηνία η Υπηρεσία Ανθρωπιστικής Βοήθειας της ΕΚ (ECHO). Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών είναι βασικοί φορείς για την πρόληψη των συγκρούσεων. Συχνά είναι παρούσες επί τόπου σε καταστάσεις όπου οι επίσηµες κρατικές δοµές απουσιάζουν. Μπορούν επίσης να λειτουργούν όχι µόνο ως αξιόπιστοι και ουδέτεροι παρατηρητές σε καταστάσεις όπου δεν υπάρχει διεθνής παρουσία, αλλά και ως µεσολαβητές στο επίπεδο της βάσης. Οι υπηρεσίες που παρέχονται από εξειδικευµένες ΜΚΟ όπως η συµφιλίωση, η καθαρή διαµεσολάβηση (η αποκαλούµενη «διπλωµατία δεύτερου δρόµου») έχουν αποδειχθεί µερικές φορές καθοριστικές σε κατάσταση κρίσης. Οι κυριότερες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σ αυτό το πλαίσιο περιλαµβάνουν ενώσεις γυναικών, ιδιωτικές επιχειρήσεις και θρησκευτικούς/πολιτιστικούς οργανισµούς. 10

Εκθέσεις αξιολόγησης σχετικά µε µεµονωµένες θεµατικές γραµµές του προϋπολογισµού υπάρχουν στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 4. Καλύπτουν ιδίως τις γραµµές του προϋπολογισµού που αφορούν τη συγχρηµατοδóτηση και την αποκεντρωµένη συνεργασία ΜΚΟ. Ο ρόλος των ΜΚΦ εξετάστηκε επίσης στο πλαίσιο άλλων γραµµών του προϋπολογισµού που έχουν πρόσφατα αξιολογηθεί, όπως είναι η Επισιτιστική Ασφάλεια, τα Ανθρώπινα ικαιώµατα και η ηµοκρατία, συνεργασία βορρά-νότου για την καταπολέµηση της κατάχρησης ναρκωτικών, βοήθεια για την καταπολέµηση ασθενειών που σχετίζονται µε την φτώχεια...τα συµπεράσµατα των εκθέσεων τονίζουν την ανάγκη που υπάρχει τόσο για προώθηση συµµετοχικών προσεγγίσεων όσο και για ενίσχυση του διαλόγου ανάµεσα όλων των σχετικών φορέων στην αναπτυξιακή διαδικασία. Προτείνουν επίσης διάφορες στρατηγικές για τη δηµιουργία θεσµών. Ποσοτική ανάλυση Τα ποσά που προβλέφθηκαν για τους ΜΚΦ στο πλαίσιο των κύριων θεµατικών γραµµών του προϋπολογισµού κατά τα τρία τελευταία έτη µπορούν να υπολογιστούν κατά προσέγγιση και να συνοψιστούν όπως φαίνεται κατωτέρω (σε εκατ. ευρώ και ως ένα ποσοστό του ετήσιου προβλεπόµενου ποσού για τη συγκεκριµένη γραµµή του προϋπολογισµού). Οι γραµµές του προϋπολογισµού που αφορούν τη συγχρηµατοδότηση (B7-6000) και την αποκεντρωµένη συνεργασία (B7-6002) παρέχουν στήριξη για τη χρηµατοδότηση έργων «ιδίας πρωτοβουλίας των ΜΚΦ». Και οι δύο γραµµές του προϋπολογισµού υλοποιούνται κατά 100% από ΜΚΦ. Τα κατωτέρω ποσά περιλαµβάνουν τις πρωτοβουλίες ενίσχυσης των ικανοτήτων: Συγχρηµατοδότηση ΜΚΟ Αποκεντρωµένη συνεργασία Σύνολο γραµµών του προϋπολογισµού Συγχρηµατοδότηση ΜΚΟ και αποκεντρωµένη συνεργασία 1999 2000 2001 Ετήσιος µέσος όρος 200 εκατ. 200 εκατ. 197 εκατ. 199 εκατ. 4 εκατ. 2,6 εκατ. 5 εκατ. 3,9 εκατ. 204 εκατ. 202,6 εκατ. 202 εκατ. 202,9 εκατ. Για την επισιτιστική βοήθεια και την επισιτιστική ασφάλεια, τα αναφερόµενα ποσά περιλαµβάνουν την επισιτιστική βοήθεια που χορηγήθηκε µέσω του EuronAid (ευρωπαϊκού δικτύου 32 ΜΚΟ που παρέχουν επισιτιστική βοήθεια), καθώς και τις επιχορηγήσεις για την επισιτιστική ασφάλεια, µερικές από τις οποίες, κατόπιν προσκλήσεων υποβολής προτάσεων, υλοποιούνται µέσω ΜΚΟ. Θεωρείται, συνεπώς, ότι οι ΜΚΟ λειτουργούν ως εκτελεστικοί εταίροι. Όσον αφορά την ενίσχυση των ικανοτήτων, σε κάθε σύµβαση υπάρχει η πρόβλεψη ότι οι ΜΚΟ θα πρέπει να ενισχύσουν τις ικανότητες των εταίρων τους από τον Νότο. Επισιτιστική βοήθεια και επισιτιστική ασφάλεια 1999 2000 2001 Ετήσιος µέσος όρος Σύνολο ΜΚΦ 96 εκατ. (19%) 108 εκατ. (24%) 136 εκατ. (30%) 113 εκατ. (24%) Σύνολο γραµµής του προϋπολογισµού 505 εκατ. 458 εκατ. 454 εκατ. 472 εκατ. 4 http://europa.eu.int/comm/europeaid/evaluation/index.htm 11

Βάσει της ΕΠ Α, οι ΜΚΦ δρουν ως εκτελεστικοί εταίροι. Στα κατωτέρω µεγέθη περιλαµβάνονται τα έργα ενίσχυσης των ικανοτήτων (επικέντρωση στα ζητήµατα κατάρτισης). Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τη ηµοκρατία και τα Ανθρώπινα ικαιώµατα 1999 2000 2001 Ετήσιος µέσος όρος Σύνολο ΜΚΦ 79 εκατ. (84%) 75 εκατ. (76%) 82 εκατ. (75%) 79 εκατ. (78%) Σύνολο γραµµής του προϋπολογισµού 94 εκατ. 99 εκατ. 110 εκατ. 101 εκατ. Οι άλλες βασικές θεµατικές γραµµές του προϋπολογισµού που εξετάζονται στο παρόν έγγραφο αφορούν: τους εκριζωµένους πληθυσµούς των χωρών της Ασίας και της Λατινικής Αµερικής, την αποκατάσταση και την ανοικοδόµηση στην Ασία, τη Λατινική Αµερική, τη Μεσόγειο (Εγγύς και Μέση Ανατολή), την Ανατολική Ευρώπη/Κεντρική Ασία και το Ανατολικό Τιµόρ, την αποκατάσταση και ανοικοδόµηση σε αναπτυσσόµενες χώρες ιδίως ΑΚΕ, την καταπολέµηση του ιού και της ασθένειας του AIDS, της ελονοσίας και της φυµατίωσης, την ενσωµάτωση της διάστασης του φύλου στην ανάπτυξη, τη συνεργασία Βορρά-Νότου στην καταπολέµηση των ναρκωτικών, το περιβάλλον και τα τροπικά δάση και δράσεις για την εξουδετέρωση των ναρκών κατά προσωπικού. Αν και όλες αυτές οι γραµµές του προϋπολογισµού περιλαµβάνουν µια διάσταση ενίσχυσης των ικανοτήτων, η διάσταση αυτή είναι ιδιαίτερα ορατή στη γραµµή που αφορά το περιβάλλον και τα τροπικά δάση, που είναι η µόνη στην οποία οι ΜΚΦ δρουν τόσο ως εκτελεστικοί εταίροι όσο και µε δική τους πρωτοβουλία. (1) ΜΚΦ ως εκτελεστικοί εταίροι (2) ΜΚΦ που δρουν ιδία πρωτοβουλία (µέρος της γραµµής για το περιβάλλον και τα τροπικά δάση) Σύνολο γραµµών του προϋπολογισµού Άλλες θεµατικές γραµµές του προϋπολογισµού 1999 2000 2001 Ετήσιος µέσος όρος 96,2 εκατ. (81%) 73,1 εκατ. 61,2 εκατ. (81%) 77 εκατ. (83%) (85.5%) 22,5 εκατ. (19%) 12,4 εκατ. (14.5%) 14,5 εκατ. (19%) 16 εκατ. (17%) 155 εκατ. 155 εκατ. 186 εκατ. 165 εκατ. Ο Μηχανισµός Ταχείας Αντίδρασης λειτουργεί από το 2001. Από τα 36 επιχειρησιακά έργα για τα οποία έχει αναληφθεί µέχρι στιγµής δέσµευση από τον ΜΤΑ (µέχρι τον Ιούνιο του 2002), τα 26 ανατέθηκαν σε ΜΚΦ. Ωστόσο, από αυτά τα 26, σε 6 περιπτώσεις οι συµµετέχοντες ΜΚΦ συνεργάζονταν στην πραγµατικότητα άµεσα µε την τοπική διοίκηση για τη βελτίωση της παροχής δηµόσιων υπηρεσιών. Για παράδειγµα, στο Αφγανιστάν χρηµατοδοτούνται ΜΚΦ για να στηρίξουν την τοπική διοίκηση και στην ΠΓ Μ για να εξασφαλίσουν την τεχνική εποπτεία της συνεισφοράς της ΕΚ σε ένα πρόγραµµα δηµοσίων έργων (ηλεκτροδότηση). Από οικονοµική άποψη, από τα 20 συνολικά εκατ. ευρώ που δεσµεύθηκαν το 2001 για επιχειρησιακά έργα, τα 16 εκατ. ευρώ ανατέθηκαν σε µη κρατικούς φορείς (εκ των οποίων το 1 εκατ. ευρώ σε ΜΚΦ που συνεργάζονται άµεσα µε τις τοπικές διοικήσεις για τη βελτίωση των δηµόσιων υπηρεσιών). 12

Τα σύνολα υπολογίζονται ως εξής: ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΓΡΑΜΜΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 1999 2000 2001 Ετήσιος µέσος όρος Σύνολο ΜΚΦ 497,7 εκατ. 471,1 εκατ. 511,7 εκατ. 493 εκατ. (1) ΜΚΦ ως εκτελεστικοί εταίροι (επισιτιστική ασφάλεια, ΕΠ Α, ΜΤΑ, άλλες θεµατικές γραµµές του προϋπολογισµού) (2) ΜΚΦ που δρουν ιδία πρωτοβουλία (συγχρηµατοδότηση, αποκεντρωµένη συνεργασία, µέρος της γραµµής για το περιβάλλον και τα τροπικά δάση) Σύνολο γραµµών του προϋπολογισµού 1.3.3. Γεωγραφικά µέσα (52%) 271,2 εκατ. (54,5%) 226,5 εκατ. (45,5%) (51,5%) 256,1 εκατ. (54%) 215 εκατ. (46%) 53%) 295,2 εκατ. (58%) 216,5 εκατ. (42%) (52%) 274 εκατ. (56%) 219 εκατ. (44%) 958 εκατ. 914,6 εκατ. 972 εκατ. 948,2 εκατ. Η κοινή ήλωση Πολιτικής του Συµβουλίου και της Επιτροπής σχετικά µε την Αναπτυξιακή Πολιτική της ΕΚ ενθαρρύνει την ευρύτερη δυνατή συµµετοχή όλων των τµηµάτων της κοινωνίας στην αναπτυξιακή διαδικασία. Η Συµφωνία της Κοτονού µε τα κράτη ΑΚΕ καθιστά τη συµµετοχική προσέγγιση σε όλα τα επίπεδα της συνεργασίας µια νοµικά δεσµευτική, καλά διαρθρωµένη υποχρέωση, που αποσκοπεί στην ενθάρρυνση του διαλόγου µεταξύ των εθνικών αρχών και των ΜΚΦ της χώρας. Στις άλλες περιφέρειες, τα πολιτικά πλαίσια της συνεργασίας προβλέπουν τη συµµετοχική προσέγγιση κυρίως στην εφαρµογή έργων και προγραµµάτων. Παρατηρείται αυξανόµενη στήριξη της κοινωνίας των πολιτών και αναλαµβάνονται πρωτοβουλίες για περαιτέρω συµµετοχή των ΜΚΦ στους διαλόγους και τις διαβουλεύσεις σε όλες τις περιφέρειες. (1) Η Συµφωνία Εταιρικής Σχέσης της Κοτονού αναγνωρίζει τον συµπληρωµατικό ρόλο και το δυναµικό των ΜΚΦ για συµβολές στην αναπτυξιακή διαδικασία. Όπου είναι σκόπιµο, οι ΜΚΦ θα κρατώνται ενήµεροι και θα συµµετέχουν στις διαβουλεύσεις για τις αναπτυξιακές στρατηγικές. Θα λαµβάνουν χρηµατοδοτικούς πόρους, θα συµµετέχουν στην υλοποίηση έργων και προγραµµάτων συνεργασίας, και θα λαµβάνουν στήριξη για ενίσχυση των ικανοτήτων σε κρίσιµους τοµείς, προκειµένου να αυξηθούν οι ικανότητές τους. Οι διαβουλεύσεις κατά την πρώτη φάση της διαδικασίας προγραµµατισµού ήταν γενικά ικανοποιητικές, αλλά θα πρέπει να βελτιωθούν ενόψει της διαδικασίας αναθεώρησης. Η µέχρι στιγµής ανάλυση δείχνει ότι στις περισσότερες χώρες (48 από 55) έχουν πραγµατοποιηθεί διαβουλεύσεις µε τους ΜΚΦ και σε πάνω από το 50% των περιπτώσεων (30 χώρες από 55) τα ΕΕΣ προσαρµόστηκαν ανάλογα. Σε πολλές χώρες (32 από 55) έχουν προβλεφθεί ποσά για την ενίσχυση των ικανοτήτων και τη δικτύωση των ΜΚΦ. Τα ποσά αυτά αντιστοιχούν περίπου στο 5% των προγραµµατιζόµενων πόρων που έχουν χορηγηθεί (166 εκατ. ευρώ από 3,5 δισ.). (2) Οι ΜΚΦ είναι κατά παράδοση προνοµιακοί εταίροι της συνεργασίας της ΕΕ µε τη Νότια Αφρική. Πριν από το 1994, µια ειδική γραµµή του προϋπολογισµού για στήριξη των θυµάτων του απαρτχάιντ επικεντρωνόταν στη χρηµατοδότηση 13

τοπικών ΜΚΟ και ΟΚΒ. Μετά το τέλος του απαρτχάιντ, η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής κατέστησε τη διαβούλευση και τη συνεργασία µε την κοινωνία των πολιτών πολιτική προτεραιότητα. Η Συµφωνία Εµπορίου, Ανάπτυξης και Συνεργασίας της ΕΕ µε τη Νότια Αφρική (ΣΕΑΣ) δηλώνει ότι θα προαχθούν ο διάλογος και η εταιρική σχέση µεταξύ των δηµόσιων αρχών και των µη κυβερνητικών αναπτυξιακών εταίρων και φορέων. Οι ΜΚΟ και οι οργανώσεις κοινοτικής βάσης συγκαταλέγονται στους αναπτυξιακούς εταίρους που είναι επιλέξιµοι για χρηµατοδοτική και τεχνική βοήθεια. Οποιοσδήποτε άλλος φορέας θα µπορούσε να καταστεί επιλέξιµος, αν οριστεί ως τέτοιος και από τα δύο µέρη. Τα Πολυετή Ενδεικτικά Προγράµµατα τόσο του 1997-1999 όσο και του 2000-2002 προβλέπουν ότι «µια ενδεικτική επιχορήγηση 25% των πόρων που διατίθενται δυνάµει της ΣΕΑΣ θα είναι αφιερωµένη στην αποκεντρωµένη συνεργασία», είτε µε τη µορφή άµεσων επιχορηγήσεων είτε για προγράµµατα εταιρικής σχέσης στα οποία συµµετέχουν κρατικές υπηρεσίες και ΜΚΦ. Αν και στη ΣΕΑΣ δεν υπάρχει ιδιαίτερη πρόβλεψη για διαβουλεύσεις µε τους ΜΚΦ κατά τη φάση προγραµµατισµού, τώρα εφαρµόζεται η Συµφωνία της Κοτονού, της οποίας η Νότια Αφρική είναι συµβαλλόµενο µέρος. Ως αποτέλεσµα, οι ΜΚΦ συµµετέχουν τώρα στην προετοιµασία του νέου ΠΕΠ (2003-2006). (3) Σύµφωνα µε το πρόγραµµα MEDA, οι ΜΚΦ συµµετέχουν ιδιαίτερα στο περιφερειακό επίπεδο µέσω του Ευρωµεσογειακού Φόρουµ Πολιτών και πολλών τοµεακών φόρουµ. Τα προγράµµατα MEDA που αφορούν ειδικά την ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών συνίστανται κυρίως στη δηµιουργία θεσµών, που µπορεί να οδηγήσει στην ενδυνάµωση του διαλόγου µεταξύ των ΜΚΦ και της κυβέρνησης της χώρας εταίρου και στην ενθάρρυνση της ανταλλαγής πληροφοριών και των σταθερών συνδέσµων µεταξύ των εταίρων των δικτύων και στη συµµετοχή στην υλοποίηση έργων. (4) Η πρόταση για ένα νέο κανονισµό ΑΛΑ 5 περιλαµβάνει διάφορους ΜΚΦ στους φορείς που είναι άµεσα επιλέξιµοι για συνεργασία µε την Κοινότητα. Αυτό συνέβαινε ήδη και στον προηγούµενο κανονισµό ΑΛΑ (443/92), ο οποίος ανέφερε ότι οι παραλήπτες της βοήθειας και οι εταίροι της συνεργασίας µπορούν να περιλαµβάνουν και άλλες οντότητες, εκτός από τα κράτη και τις περιφέρειες. Η νέα πρόταση κανονισµού επισηµαίνει επίσης ότι η συνεργασία θα στηρίξει την ανάπτυξη στενότερων σχέσεων µεταξύ των εταίρων ΑΛΑ και της ΕΕ, ούτως ώστε να καταστούν δυνατές οι αµοιβαία επωφελείς ανταλλαγές, ιδίως µεταξύ οικονοµικών, κοινωνικών, πολιτιστικών, εκπαιδευτικών και επιστηµονικών φορέων. Τα τρέχοντα έγγραφα περιφερειακής, υποπεριφερειακής και εθνικής στρατηγικής έχουν έντονη συνιστώσα κοινωνίας των πολιτών. Στη Λατινική Αµερική θεσµοθετήθηκε πολιτικός διάλογος µεταξύ της ΕΕ και της Οµάδας του Ρίο, η οποία συγκεντρώνει το σύνολο της Λατινικής Αµερικής. Πολιτικός διάλογος υπάρχει επίσης στα τρία υποπεριφερειακά επίπεδα µε την Οµάδα του Σαν Χοσέ και το Μεξικό, µε την Κοινότητα των Άνδεων και µε τη Mercosur, τα οποία περιλαµβάνουν και έναν παράλληλο διάλογο µε την κοινωνία των πολιτών. Στη νέα γενιά Συµφωνιών παρατηρείται αυξανόµενη στήριξη της κοινωνίας των πολιτών. Η Συµφωνία Σύνδεσης που ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2002 µε τη Χιλή και η Συµφωνία που τελεί υπό διαπραγµάτευση µε τη Mercosur 5 COM(2002) 340 της 2ας Ιουλίου 2002 14

περιλαµβάνουν προβλέψεις για διάλογο και συνεργασία µε την κοινωνία των πολιτών. Οι ισχύουσες συµφωνίες µεταξύ της ΕΚ και των ασιατικών χωρών δεν περιέχουν νοµική υποχρέωση για διαβούλευση µε την κοινωνία των πολιτών. Ωστόσο, πραγµατοποιείται διάλογος µέσω επίσηµων διαρθρώσεων όπως το φόρουµ ΕΕ- Ινδίας και το φόρουµ της ASEM. (5) Η βοήθεια της ΕΚ προς τα υτικά Βαλκάνια, η οποία συµβάλλει στη διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης, επικεντρώνεται στη δηµιουργία ενός θεσµικού, νοµοθετικού, οικονοµικού και κοινωνικού πλαισίου και στην προαγωγή µιας οικονοµίας της αγοράς. Η πολιτική κατάσταση σε ορισµένες περιοχές µπορεί να καταστήσει απαραίτητη τη χορήγηση της βοήθειας άµεσα σε παραλήπτες διαφορετικούς από το κράτος. Το κράτος, φορείς υπό τη δικαιοδοσία και τη διαχείριση των Ηνωµένων Εθνών, οµοσπονδιακοί, περιφερειακοί και τοπικοί φορείς, κρατικοί και ηµικρατικοί οργανισµοί, οι κοινωνικοί εταίροι, οι οργανώσεις που παρέχουν στήριξη σε επιχειρήσεις, οι συνεταιρισµοί, οι εταιρείες αλληλασφάλισης, οι ενώσεις, τα ιδρύµατα και οι ΜΚΟ είναι όλοι επιλέξιµοι για κοινοτική βοήθεια. Τρία µέσα παρέχουν στήριξη στην κοινωνία των πολιτών στα υτικά Βαλκάνια: τα εθνικά προγράµµατα του CARDS (που επικεντρώνονται στις κοινωνικές πτυχές, στη δηµοκρατία και στη σταθεροποίηση), τα περιφερειακά προγράµµατα του CARDS και η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τη ηµοκρατία και τα Ανθρώπινα ικαιώµατα (ΕΠ Α ). Μία από τις προτεραιότητες των περιφερειακών πόρων του CARDS είναι η στήριξη της σταθεροποίησης της δηµοκρατίας και της κοινωνίας των πολιτών, συµπεριλαµβανοµένων των δικαιωµάτων των µειονοτήτων, των µέσων µαζικής ενηµέρωσης και της χρηστής διακυβέρνησης. Ως συµπλήρωµα των εθνικών προγραµµάτων του CARDS και της ΕΠ Α, θα προαχθούν µη κυβερνητικές δραστηριότητες στους τοµείς των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, των θεµελιωδών ελευθεριών και της αειφόρου ανάπτυξης. (6) Οι Συµφωνίες Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας (ΣΕΣΣ) αποτελούν τη βάση της συνεργασίας µε τις 13 χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας 6 που ωφελούνται από το πρόγραµµα TACIS. Το TACIS αποσκοπεί στην προαγωγή της µετάβασης σε µια οικονοµία της αγοράς και στην ενίσχυση της δηµοκρατίας και του κράτους δικαίου στις χώρες εταίρους. Η στήριξη της κοινωνίας των πολιτών αποτελεί τµήµα του ευρύτερου τοµέα «Στήριξη της θεσµικής, νοµικής και διοικητικής µεταρρύθµισης». Έργα και µέτρα περιλαµβάνονται στις συµφωνίες χρηµατοδότησης που συνάπτονται µεταξύ της Επιτροπής και της χώρας εταίρου, βάσει ενός διαλόγου που αφορά τα κοινά ενδιαφέροντα των δύο µερών. εν υπάρχει ειδική πρόβλεψη για τη συµµετοχή ΜΚΦ στην προετοιµασία των ενδεικτικών προγραµµάτων και των προγραµµάτων δράσης. Η «Στήριξη της κοινωνίας των πολιτών» έχει επιλεγεί ως προτεραιότητα στην πλειονότητα των ΕΕΣ. 6 Αζερµπαϊτζάν, Αρµενία, Γεωργία, Καζακστάν, Κιργισία, Λευκορωσία, Μογγολία, Μολδαβία, Ουζµπεκιστάν, Ουκρανία, Ρωσία, Τατζικιστάν και Τουρκµενιστάν. Έχουν συναφθεί και εφαρµόζονται ΣΕΣΣ µε 9 από αυτές τις χώρες (όχι µε τη Λευκορωσία, τη Μογγολία, το Τατζικιστάν και το Τουρκµενιστάν) 15

Τα ποσά που προβλέφθηκαν για τους ΜΚΦ από τα γεωγραφικά µέσα κατά τα τρία τελευταία έτη µπορούν να υπολογιστούν κατά προσέγγιση και να συνοψιστούν ως εξής (σε εκατ. ευρώ και ως ποσοστό του ετήσιου π ποσού): ΑΚΕ (συµπεριλαµβανοµένης της Νοτίου Αφρικής) Συνολικό προβλεπόµενο ποσό 188,6 εκατ. για τους ΜΚΦ (7%) (1) Ως εκτελεστικούς εταίρους 188,6 εκατ. Γεωγραφικά µέσα 1999 2000 2001 Ετήσιος µέσος όρος 151 εκατ. (4%) 66,6 εκατ. 135,4 εκατ. (5%) (4,3%) 151 εκατ 66,6 εκατ.. 135,4 εκατ. (100%) (100%) (100%) (100%) (2) Για "ίδιες πρωτοβουλίες - - - - Συνολικό προβλεπόµενο ποσό. 2.692 εκατ. 3.757 εκατ. 1.554 εκατ. 2.667,6 εκατ MEDA Συνολικό προβλεπόµενο ποσό για τους ΜΚΦ 7,75 εκατ. 57,7 εκατ 52 εκατ (5,7%) 39,2 εκατ. (3,9%) (0,7%) (5,5%) (1) Ως εκτελεστικούς εταίρους 7 εκατ. (90%) 27,7 εκατ. - 11,6 εκατ. (30%) (48%) (2) για ίδιες πρωτοβουλίες 0,75 εκατ (10%) 30 εκατ (52%) 52 εκατ (100%) 27,6 εκατ (70%)- Συνολικό προβλεπόµενο ποσό 1037,9 εκατ.. 1047,7εκατ. 909,1 εκατ. 998,2 εκατ Λατινική Αµερική Συνολικό προβλεπόµενο ποσό για τους ΜΚΦ 41,8 εκατ. (20%) 68,8 εκατ. (24,8%) 92,6 εκατ. (30,8%) 67,7 εκατ. (25,8%) (1) ως εκτελεστικούς εταίρους. 41,8 εκατ (100%) 68,8 εκατ. (100%) 92,6 εκατ. (100%) (2) για ίδιες πρωτοβουλίες - - - - Συνολικό προβλεπόµενο ποσό 208,5 εκατ 277,9 εκατ 300,2 εκατ 262,2 εκατ Ασία Συνολικό προβλεπόµενο ποσό για τους ΜΚΦ 67,7 εκατ. (100%) 85 εκατ. (24,3%) 95 εκατ. (19,8%) 110 εκατ. (27%). 97 εκατ (23,5%) (1) ως εκτελεστικούς εταίρους 50 εκατ. (58,8%) 55 εκατ. (57,9%) 60 εκατ. (54,5%) 55 εκατ. (56,7%) (2) για ίδιες πρωτοβουλίες 35 εκατ. (41,2%) 40 εκατ. (42,1%) 50 εκατ. (45,5%) 42 εκατ. (43,3%) Συνολικό προβλεπόµενο ποσό 348,8εκατ. 480,9 εκατ. 407,6 εκατ 412,4 εκατ υτικά Βαλκάνια (CARDS) Συνολικό προβλεπόµενο ποσό για τους ΜΚΦ 55 εκατ. (14,6%) 103 εκατ (12.) 102 εκατ (12,4%) 87 εκατ (12,7%) (1) ως εκτελεστικούς εταίρους 55 εκατ (100%) 103 εκατ (100%) 102 εκατ (100%) 87 εκατ (100%) (2) για ίδιες πρωτοβουλίες - - - - Συνολικό προβλεπόµενο ποσό 376,1εκατ 859,7 εκατ 822,1 εκατ 685,9 εκατ Ανατολική Ευρώπη και Κεντρική Ασία (TACIS) Συνολικό προβλεπόµενο ποσό 43,7 εκατ 65,6 42,4 εκατ 50,6 εκατ (12,1%) για τους ΜΚΦ (11%) εκατ(14,6%) (10,4%) (1) ως εκτελεστικούς εταίρους - 14 εκατ 3 εκατ (7%) 5,7 εκατ (11,3%) (21,3%) (2) για ίδιες πρωτοβουλίες" 43,7 εκατ (100%) 51,6 εκατ (78.7%) 39,4 εκατ (93%) 44,9 εκατ (88,7%) Συνολικό προβλεπόµενο ποσό 397,1 εκατ 448,5 εκατ 407,8 εκατ 417,8 εκατ Γενικό προβλεπόµενο 421,8 εκατ 541,1 εκατ 465,6 εκατ 476,1 εκατ (8,7%) σύνολο για τους ΜΚΦs (8,3%) (7,8%) (10,58%) (1) ως εκτελεστικούς εταίρους 342,4 εκατ 419,5 εκατ 324,2 εκατ 362 εκατ (76%) (81,2%) (77,5%) (69,6%) (2) για ίδιες πρωτοβουλίες 79,4 εκατ 121,6εκατ 141,4 εκατ 114,1 εκατ Γενικό προβλεπόµενο σύνολο (18,8%) (22,5%) (30,4%) (24%) 5.060,4 εκατ 6.871,7 εκατ 4.400,8εκατ 5.444,3 εκατ 16

2. ΟΙ ΠΡΟΣ ΟΚΙΕΣ ΤΗΣ ΕΚ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΜΚΦ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ 2.1. Οι ΜΚΦ στην αναπτυξιακή πολιτική της ΕΚ, συµπεριλαµβανοµένου του εµπορίου Στην πράξη οι ΜΚΦ καθίστανται σταδιακά ένας από τους κυριότερους εταίρους της αναπτυξιακής πολιτικής της ΕΚ. Ο ευρύς διάλογος µεταξύ των θεσµικών οργάνων και των πολιτών παρέχει τη δυνατότητα για πολύτιµες συµβολές στον σχεδιασµό και την εφαρµογή στρατηγικών µείωσης της φτώχειας και πολιτικών που επικεντρώνονται σε στόχους ανάπτυξης της χιλιετίας και βοηθά στην προαγωγή της χρηστής διακυβέρνησης, του εκδηµοκρατισµού και του σεβασµού των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Η χρησιµότητα και η βιωσιµότητα των πολιτικών και των προγραµµάτων συνεργασίας είναι αυξηµένες στους καίριους τοµείς της πρόληψης και της επίλυσης των συγκρούσεων, των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και του εµπορίου και της ανάπτυξης. Όσον αφορά την εµπορική πολιτική, ειδικότερα, η Επιτροπή είχε από το 1998, συναντήσεις, στις Βρυξέλλες, µε ΜΚΦ, συµπεριλαµβανοµένων αντιπροσώπων δικτύων ΜΚΟ που ειδικεύονται σε θέµατα εµπορίου και ανάπτυξης. Η διαδικασία ανανεώνεται σε τακτική βάση. Εχει εξελιχθεί και έχει καταλήξει στο να αποτελεί σηµαντικό στοιχείο του προγράµµατος εργασίας της Επιτροπής ενώ αποδείχθηκε ιδιαίτερα πολύτιµη στην προσέγγιση διασκέψεων του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου, ιδίως στην Doha (Νοέµβριος 2001). Οι συµµετέχουσες οργανώσεις είναι σε θέση να κινήσουν το ενδιαφέρον σε σχετικά θέµατα στο πλαίσιο της Ευρώπης καθώς και µε τις επαφές τους στις αναπτυσσόµενες χώρες. Αυτό εξασφαλίζει ένα µηχανισµό ενηµέρωσης και διατήρησης µιας αµοιβαίας ροής πληροφοριών. Η διαδικασία παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις στις διαπραγµατεύσεις σχετικά µε την ατζέντα ανάπτυξης στην Doha και είναι ευέλικτη, ενώ επεκτείνεται για να καλύψει κατάλληλα άλλες εµπορικές διαπραγµατεύσεις (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Ανάµειξη ΜΚΦ στην προετοιµασία των Συµφωνιών Οικονοµικής Συνεργασίας µε τις χώρες ΑΚΕ). Οι ΜΚΦ µπορούν να αποτελέσουν τµήµα του πολιτικού διαλόγου µεταξύ της ΕΕ και µιας τρίτης χώρας µέσω της διαβούλευσης και της ενηµέρωσής τους σχετικά µε τους γενικούς προσανατολισµούς της συνεργασίας, συµπεριλαµβανοµένης, όταν είναι δυνατό, της διαπραγµάτευσης νέων συµφωνιών. Η ΕΚ προωθεί τη συµµετοχή των ΜΚΦ στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε εθνικό επίπεδο σύµφωνα µε δηµοκρατικές αρχές, καθώς και στην προετοιµασία τόσο της Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής από τις κυβερνήσεις εταίρους όσο και των Εγγράφων Εθνικής Στρατηγικής της ΕΚ. Οι στόχοι της ΕΚ στην προαγωγή συµµετοχικών προσεγγίσεων είναι η συµβολή στην ιδιοκτησία των αναπτυξιακών στρατηγικών από όλους τους δικαιούχους, η προοδευτική εδραίωση υπεύθυνων, χρηστών και δηµοκρατικών θεσµών, η βοήθεια στην άσκηση των δικαιωµάτων του πολίτη και η διευκόλυνση δηµόσιων-ιδιωτικών συµπράξεων. Η συµβολή αυτή, µε τη σειρά της, θα καταλήξει στη µεγαλύτερη ορατότητα των αναπτυξιακών στρατηγικών. Οι στόχοι αυτοί επιδιώκονται σε στενή συνεργασία µε άλλους χορηγούς βοήθειας, ιδίως τα κράτη µέλη. Η ΕΕ θα εντείνει τις προσπάθειές της να ευαισθητοποιήσει τις αρµόδιες αρχές, προκειµένου να προαγάγει και να διευκολύνει τις επαφές στο πιο κατάλληλο επίπεδο µεταξύ των διάφορων τύπων φορέων της αναπτυξιακής διαδικασίας. Θα προαχθεί ο διάλογος µεταξύ των αρµόδιων αρχών και των σηµαντικότερων ΜΚΦ. Ο 17

διάλογος αυτός δίνει στους ΜΚΦ τη δυνατότητα να εκφράσουν τις ανάγκες και τις απόψεις τους και, κατά συνέπεια, να διευκολύνει τη συµµετοχή τους στην αναπτυξιακή διαδικασία. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΚ περιµένει από τους ΜΚΦ να συµµετέχουν σε πέντε διαφορετικά στάδια της αναπτυξιακής διαδικασίας: την προετοιµασία της Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής την προετοιµασία της Στρατηγικής Αντίδρασης της Κοινότητας τον διάλογο για τις πολιτικές αφού συµφωνηθούν οι τοµείς παρέµβασης, την εφαρµογή και τη διαδικασία αναθεώρησης. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να παρασχεθούν στους ΜΚΦ τόσο χρηµατοδοτικοί πόροι όσο και στήριξη για ενίσχυση των ικανοτήτων σε κρίσιµους τοµείς, προκειµένου να αυξηθούν οι ικανότητές τους. Για να συµµετάσχουν οι ΜΚΦ στον διάλογο για τις πολιτικές και να έχουν πρόσβαση στη χρηµατοδότηση, η ΕΚ περιµένει από αυτούς να λειτουργούν µε διαφανή και υπόλογο τρόπο. Τα κριτήρια επιλεξιµότητας για την πρόσβαση στη χρηµατοδότηση θα πρέπει να προσαρµοστούν και να αναπτυχθούν µε βάση την κάθε χώρα. Γενικά, η ΕΚ µπορεί να στηρίξει ΜΚΦ που συµµερίζονται τους στόχους της προαγωγής της µείωσης της φτώχειας, της χρηστής διακυβέρνησης και της αειφόρου ανάπτυξης και που είναι σε θέση να αποδείξουν τις ικανότητές τους στην εργασία στους βασικούς αναπτυξιακούς τοµείς: αντιµετώπιση των αναγκών των ευάλωτων κοινωνικών οµάδων συµπεριλαµβανοµένων των ιδιαίτερων αναγκών των γυναικών, θεµάτων περιβάλλοντος, ανθρώπινων δικαιωµάτων και δηµοκρατίας, της προαγωγής της χρηστής διακυβέρνησης, αύξησης της οικονοµικής και της κοινωνικής ανάπτυξης και προαγωγής και ενίσχυσης του κοινωνικού και του πολιτικού διαλόγου. Μια σαφής οργανωτική διάθρωση, που να αντανακλά τις βασικές αρχές της δηµοκρατίας, της διαφάνειας και της υποχρέωσης λογοδοσίας, καθώς και η ανεξαρτησία από το κράτος και τις διοικήσεις είναι επίσης βασικές προϋποθέσεις για την πρόσβαση στη χρηµατοδότηση. Η ΕΕ, κατά προτίµηση σε συνεργασία µε την κυβέρνηση της χώρας εταίρου, θα παρέχει στήριξη για την αύξηση των ικανοτήτων των ΜΚΦ που διαδραµατίζουν εποικοδοµητικό ρόλο στον διάλογο για τις πολιτικές. Έτσι, θα µπορέσει να βελτιωθεί η ποιότητα της διαµόρφωσης των πολιτικών και να διευκολυνθεί η προοδευτική συµµετοχή των ΜΚΦ στην αναπτυξιακή διαδικασία. Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί επίσης στις µικρές οργανώσεις και στις οργανώσεις βάσης, που έχουν την ικανότητα να φθάσουν και να εκπροσωπήσουν ευάλωτες και αποµονωµένες οµάδες του πληθυσµού. Η συµβολή των οργανώσεων βάσης στον διάλογο για τις πολιτικές και στην υλοποίηση των στρατηγικών είναι σηµαντική για τη µείωση της φτώχειας και την επίτευξη αναπτυξιακών στόχων πλησιέστερα στον πληθυσµό και στους τόπους όπου εµφανίζονται ανάγκες. Η διευκόλυνση του διαλόγου σε αποκεντρωµένη βάση µεταξύ των τοπικών αρχών και των οργανώσεων βάσης είναι εξίσου σηµαντική όπου δεν είναι εφικτή η άµεση διαβούλευση µε τους ΜΚΦ στο επίπεδο της κεντρικής κυβέρνησης. Σε πολλές αναπτυσσόµενες χώρες, η εξαιρετικά συγκεντρωτική κυβέρνηση και η επικέντρωση της δραστηριότητας στις αστικές περιοχές εµποδίζει την περιεκτική συµµετοχική προσέγγιση, καθώς πολλές οµάδες και περιοχές είναι αποκοµµένες από τις διαβουλεύσεις και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Αυτό ισχύει ιδίως στις χώρες που καλύπτουν µεγάλη γεωγραφική έκταση. Συνολικά η µετάβαση πολλών αναπτυσσόµενων χωρών προς πιο αποκεντρωµένα συστήµατα διακυβέρνησης θα αυξήσει την ανάγκη για συµµετοχή των δικαιούχων στον καθορισµό των προτεραιοτήτων και στην παρακολούθηση της εκτέλεσης του προϋπολογισµού. 18

Οι ΜΚΦ του Βορρά που είναι παρόντες στη χώρα µπορούν να διαδραµατίσουν σηµαντικό ρόλο από αυτήν την άποψη. Μπορούν να παράσχουν στήριξη για τη διευκόλυνση και την προαγωγή της έναρξης ή της παγίωσης των εθνικών διαδικασιών διαλόγου και να βοηθήσουν τις κυριότερες οργανώσεις να συµµετάσχουν στον διάλογο, στην άσκηση του προγραµµατισµού και στην κατάρτιση των προγραµµάτων που περιλαµβάνουν χορήγηση πόρων σε ΜΚΦ. Οι δραστηριότητες αυτές θα πρέπει να συνεχιστούν από την άποψη της µεταφοράς τεχνογνωσίας στους αγροτικούς και περιθωριακούς πληθυσµούς, προάγοντας όχι µόνο µια «περιεκτική συµµετοχική προσέγγιση», αλλά και την ιδιοκτησία της αναπτυξιακής διαδικασίας γενικά. Τέλος, είναι επίσης αναγκαία για τη συνέχιση των παρεµβάσεων των ΜΚΦ η εκπόνηση δεικτών απόδοσης ως βάση ενός µηχανισµού κοινού ελέγχου. 2.2. ιάλογος, διαβούλευση και άλλες µορφές συµµετοχής Οι διαβουλεύσεις σχετικά µε τα ΕΕΣ θα ενθαρρυνθούν συστηµατικά σύµφωνα µε µια ευέλικτη και προσαρµοσµένη σε κάθε περίπτωση προσέγγιση. Ένα καλό παράδειγµα είναι η συµµετοχή ΜΚΦ στην προετοιµασία της στρατηγικής ανταπόκρισης της ΕΚ για το Καµερούν και την Ουγκάντα (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1). Πρέπει να διατηρεί κανείς κατά νου, ωστόσο, ότι υπάρχει περιθώριο για βελτίωση και ότι κατά τις φάσεις της υλοποίησης και της αναθεώρησης θα καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για την παγίωση της συµµετοχής των ΜΚΦ στην αναπτυξιακή διαδικασία σ αυτές τις χώρες. Πρωτοβουλίες για τη συµµετοχή των ΜΚΦ σε υπερεθνικό επίπεδο έχουν αναληφθεί στη Λατινική Αµερική (συνέχεια της ήλωσης του Ρίο, προετοιµασία της ιάσκεψης της Μαδρίτης, ιάλογος του Σαν Χοσέ, Φόρουµ ΕΕ-Mercosur για τον Επιχειρηµατικό ιάλογο). Οι Μη Κρατικοί Φορείς προσκλήθηκαν στα περιφερειακά σεµινάρια για την προετοιµασία των διαπραγµατεύσεων των Συµφωνιών Οικονοµικής Συνεργασίας (EPAs) ΑΚΕ-ΕΕ το 2001. Ο στόχος είναι να διοργανωθούν από κοινού (ΑΚΕ-ΕΚ) διαβουλεύσεις καθ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας διαπραγµάτευσης, µε τη στήριξη της ESC Οικονοµικής και Κοινωνικής Επιτροπής και των βηµάτων των ΜΚΟ. Αναλυτικές πληροφορίες για τις πρωτοβουλίες αυτές παρέχονται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. 2.3. Τύποι παρεµβάσεων ΜΚΦ Υπάρχει µια βασική διάκριση µεταξύ των ΜΚΦ που εκτελούν έργα τα οποία έχουν στόχο την εφαρµογή ΕΕΣ ή/και εµπίπτουν στις τοµεακές και γεωγραφικές προτεραιότητες που έχει θέσει η Επιτροπή (ΜΚΦ ως «εκτελεστικοί εταίροι») και των ίδιων, πρωτοβουλιών/προτάσεων των ΜΚΦ που η Επιτροπή ίσως αποφασίσει να στηρίξει (ίδιες πρωτοβουλίες των ΜΚΦ). Αυτοί οι δύο διαφορετικοί τύποι σχέσεων µεταξύ των ΜΚΦ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα συνεχιστούν και πρέπει να επιτευχθεί µια ισορροπία µεταξύ των δύο τύπων στήριξης. Στη δεύτερη περίπτωση, ειδικότερα, οι ΜΚΦ λειτουργούν βάσει της αυτονοµίας και του δικαιώµατος πρωτοβουλίας στο πλαίσιο των διαδικασιών που εφαρµόζουν για κάθε µέσο. Όταν δρουν ως εκτελεστικοί εταίροι, οι ΜΚΦ δεσµεύονται να παρουσιάσουν αποτελέσµατα, ανάλογα µε τη σύµβαση που έχουν υπογράψει. 19