ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΡΧΑΙΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (20ος-8ος π.χ. αιώνας) Κατά την αρχαιότητα το Πεζικό αποτελούσε τη βάση του Στρατού. Οπλισµένο µε αµυντικά και επιθετικά όπλα, διεξήγαγε τον αγώνα µε την κίνηση και την ισχυρή κρούση. Γι αυτότο λόγο διατηρούσε πολύ πυκνούς και µαζικούς σχηµατισµούς ώστε να έχει ισχυρή δύναµη κρούσεως. Τον κύριο όγκο κρούσεως αποτελούσε το βαριά οπλισµένο Πεζικό, που τασσόταν συνήθως σε αρκετά βαθείς σχηµατισµούς, σε δύο γραµµές. Το ελαφρύ Πεζικό τασσόταν, πριν από την εµπλοκή, στο µέτωπο ή στα πλευρά και όταν άρχιζε η µάχη επεδίωκε να επιφέρει όσο το δυνατό µεγαλύτερες απώλειες στον εχθρό και εξακολουθούσε σε όλη τη διάρκεια της µάχης να παρενοχλεί τον εχθρό, µε τα µέσα του. Οι Ελληνες κατά τον Τρωϊκό Πόλεµο έφεραν τον οπλισµό της εποχής εκείνης που περιλάµβανε, δόρυ, τόξο, ακόντιο, σφενδόνα και για την άµυνα ασπίδα, κράνος και περικνηµίδες. Οι αρχηγοί µάχονταν από χαµηλό δίτροχο άρµα που το έσυραν δύο άλογα. ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (8ος-4ος π.χ. αιώνας) ΣΠΑΡΤΗ (8ος-4ος π.χ. αιώνας) Οι νέοι Σπαρτιάτες λάµβαναν δηµόσια αγωγή από το 7ο έτος της ηλικίας τους και υπολογίζονταν σαν στρατεύσιµοι από το 20ο έτος. Η ζωή κάθε νέου ήταν αφιερωµένη στη γυµναστική και στρατιωτική εξάσκηση µε αποτέλεσµα η Σπάρτη να αποκτήσει ένα στρατό µοναδικό για τις στρατιωτικές του αρετές, τη σιδηρά πειθαρχία, την αντοχή και τη µαχητική ικανότητα. Ο οπλισµός των αρχαίων Σπαρτιατών περιλάµβανε θώρακα, κράνος και ασπίδα (αµυντικός οπλισµός) ή µακρύ δόρυ και βραχύ ξίφος (επιθετικός οπλισµός). Ο εφαρµοζόµενος σχηµατισµός µάχης ήταν µία ενιαία παράταξη βάθους συνήθως οκτώ ανδρών. Το Σπαρτιατικό στρατιωτικό δόγµα στηρίζονταν στην ατοµική εκπαίδευση του οπλίτη, στη χρήση των όπλων και τους ελιγµούς στην απόλυτη πειθαρχία του και στην ατοµική του ανδρεία. ΑΘΗΝΑ (7ος-4ος αιώνας) Στην αρχαία Αθήνα µετά το 18ο έτος ο νέος εκηρύσσετο έφηβος και έδινε τον όρκο του αστού. Στη συνέχεια έπαιρνε οπλισµό και τον έστελναν στα σύνορα της πόλεως, όπου εκπαιδευόταν στα του πολέµου. Ο στρατός των Αθηνών ήταν εξοπλισµένος µε κράνος, θώρακα, ασπίδα, δόρυ µε σιδερένια ή χαλύβδινη αιχµή και ξίφος. Την Αθηναϊκή παράταξη αποτελούσαν Λόχοι συµπαρατεταγµένοι που σχηµάτιζαν µετωπική φάλαγγα αλλεπάλληλων ζυγών µε διάστηµα και βάθος από άνδρα σε άνδρα ενός βήµατος.
Ο Μιλτιάδης επινόησε το "Βήµα Εφόδου" που συνδυαζόταν µε την "Πολεµική κραυγή", δηλαδή οι Αθηναίοι εκτελούσαν επίθεση κραυγάζοντας πολεµικές ιαχές, όπως αλαλά, ελελεύ κ.λ.π. Από την εποχή του Μιλτιάδη η Στρατηγική και η Τακτική έχουν και κατά γράµµα και κατ'ουσία Ελληνική καταγωγή και σηµαίνουν την κυριαρχία του γρηγορούντος εφευρετικού Ελληνικού πνεύµατος πάνω στην άψυχη µάζα. ΘΗΒΑ (379-362 π.χ.) Μετά την παρακµή των Αθηνών και της Σπάρτης, η Θήβα αναλαµβάνει την ηγεµονία των Ελληνικών πόλεων, χάρις στην στρατιωτική της ισχύ, δηµιούργηµα των περίφηµων Στρατηγών Επαµεινώνδα και Πελοπίδα. Στη µάχη των Λεύκτρων ο Επαµεινώνδας καινοτόµησε: Εφαρµόζοντας νέα τακτική διάταξη, την περίφηµη "Λοξή Φάλλαγγα".Συνέλαβε πρώτος στην Ιστορία τη σηµασία της αρχής της οικονοµίας των δυνάµεων και του τακτικού δόγµατος της επί του πεδίου της µάχης κατανοµής των αποστολών για επιτυχία του επιδιωκόµενου σκοπού. Υπήρξε ο πρώτος που αντελήφθει την έννοια της εφεδρείας και τη χρησιµοποίησή της για εξασφάλιση της εκτελέσεως του σχεδίου ελιγµού. ΜΑΚΕ ΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ (359-323 π.χ.) Οι Μακεδόνες µετά τη Μάχη της Χαιρώνειας (338 π.χ.) ανέλαβαν την ηγεµονία των Ελληνικών Πόλεων. Ο Φίλιππος ήταν ο πρώτος αναδιοργανωτής και θεµελιωτής του Μακεδονικού Στρατού. Ειδικότερα: - Επέβαλε την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία. - Μόρφωσε τα στελέχη. - Θέσπισε σύστηµα προαγωγών, στηριζόµενο στην προσωπική αξία και στην ευδόκιµη υπηρεσία των στελεχών. - Συγκρότησε την περίφηµη Μακεδονική Φάλλαγγα. - Οργάνωσε Υπηρεσία Επιµελητείας και Μεταφορών. Με αυτό τον τρόπο ο Φίλιππος υπήρξε ο πρόδροµος όλων των στρατιωτικών οργανωτών και έθεσε τις βάσεις, επί των οποίων δύναται να οργανωθεί ένας Εθνικός Στρατός. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Μακεδονικής Φάλλαγγας ήταν ο ατοµικός οπλισµός και η διάταξη µάχης. Οι Φαλλαγγίτες ήταν βαρύτερα οπλισµένοι. Εφεραν κράνος, θώρακα βαρύτερο και ασπίδα που κάλυπτε τον µαχητή, ως αµυντικό οπλισµό. Ο επιθετικός οπλισµός περιλάµβανε τη σάρισσα (δόρυ, µήκους 4,20-4,80 µ.) και το βραχύ Ελληνικό ξίφος. Οι Φαλλαγγίτες τάσσονταν επί 16 ζυγών, σε τρόπο, ώστε οι σάρισσες των πρώτων 5 ζυγών να υπερβαίνουν το µέτωπο της φάλλαγγος και σχηµάτιζαν τείχος αδιαπέραστο. Εκτός από τους Φαλλαγίτες, το Μακεδονικό Πεζικό περιλάµβανε και το σώµα των "υπασπιστών", µε κύριο έργο κατά τη µάχη την αντιµετώπιση εκτάκτων καταστάσεων. ΡΩΜΑΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (753 π.χ. - 476 µ.χ.) Οι αρχαίοι Ρωµαίοι, µε την περίφηµη "Στρατιωτική Οργάνωσή" τους και την εισαγωγή της γνωστής "Ρωµαϊκής Λεγεώνας", δηµιούργησαν νέα εποχή στην όλη εξέλιξη της Πολεµικής Τέχνης. Στην Αρχαία Ρώµη η στρατιωτική θητεία ήταν υποχρεωτική και είχε διάρκεια από το 17o έως το 50o έτος. Μετά την ηλικία αυτή ο Ρωµαίος πολίτης γραφόταν σε Εκατονταρχία εφέδρων και εκεί παρέµενε µέχρι το 60o έτος. Η στρατιωτική αγωγή του νέου αστού ήταν αντικείµενο που απαιτούσε τις πλέον επίµονες φροντίδες. Τα αµυντικά όπλα του λεγεωναρίου, δηλαδή του πεζού στρατιώτη, ήταν: η περικεφαλαία, η ασπίδα, ο θώρακας και η κνηµίδα του δεξιού ποδιού, γιά να το προφυλάσσει στον αγώνα µε το ξίφος. Επιθετικά ήταν το δόρυ, ο υσσός (ακόντιο βραχύ µήκους 1,30 µ.), το ξίφος και ο πέλεκυς. Η Ρωµαϊκή Τακτική, παραδεχόταν τρεις διάφορους σχηµατισµούς: - Τη " ιάταξη Αγώνα", ανοικτή ή ανεπτυγµένη, όπου οι στοίχοι και οι ζυγοί κατέχουν διάσταση 1,80 µ. - Τη " ιάταξη Ελιγµού", παρελάσεως ή επιθεωρήσεως, όπου οι διαστάσεις είναι µειωµένες στο µισό. - Την "εν Μάζη διάταξη", όπου οι διαστάσεις είναι µειωµένες στο τέταρτο.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ (330-1453 µ.χ.) Αρχικά το στρατό τον αποτελούσαν κυρίως Βάρβαροι µισθοφόροι κατά το Ρωµαϊκό πρότυπο. Σταδιακά όµως, το µισθοφορικό σύστηµα άρχισε να εγκαταλείπεται και να δηµιουργούνται Εθνικές υνάµεις. Η ολοκλήρωση του θεσµού του "Εθνικού Βυζαντινού Στρατού" πραγµατοποιήθηκε επί Λέοντος Γ (717µ.Χ.-740µ.Χ.) και συνέπεσε µε την καθιέρωση της νέας διοικητικής διάρθρωσης των "Θεµάτων". Η ιδέα ενός µόνιµου επαγγελµατικού Στρατού στην ειρήνη, ενισχυµένου µε ισχυρές εφεδρείες στον πόλεµο, γεγονός που αποτελεί τη βάση της οργανώσεως και των σηµερινών Στρατών, είναι ιδέα καθαρά Βυζαντινή. Το Τάγµα αποτελεί αυτοτελή διοικητική και τακτική Μονάδα, η οποία διαθέτει ανάλογα βαριά και ελαφρά οπλισµένο προσωπικό, που έχει τη δυνατότητα ν'αναλαµβάνει την εκτέλεση ειδικών αποστολών και να επιτυγχάνει την άµεση ασφάλειά του µε τα δικά του µέσα. Η καινοτοµία αυτή των Βυζαντινών παρέµεινε µέχρι σήµερα αµετάβλητη. Το Τάγµα ήταν δύναµης 200-400 ανδρών, το αποτελούσαν 16 στοίχοι ανδρών σε παράταξη 16 ζυγών. Η Βυζαντινή διάταξη µάχης δεν έχει το γραµµικό χαρακτήρα της αρχαίας Τακτικής. Είναι διάταξη σε βάθος και ανταποκρίνεται µάλλον στις σηµερινές αντιλήψεις της διάταξης "ολόπλευρης µάχης". Η διάταξη αυτή περιλάµβανε: - Τη Γραµµή Μάχης. Αυτή την αποτελούσε αριθµός που περιλάµβανε τα 2/3 του συνολικού αριθµού των Ταγµάτων και ήταν παράταξη προς ορισµένη κατεύθυνση. - Τη Γραµµή της Εφεδρείας. Αυτή την αποτελούσε το 1/3 του συνολικού αριθµού των Ταγµάτων. Ηταν παράταξη σε απόσταση 1.000 περίπου µέτρων πίσω από τη γραµµή µάχης, µε διαστήµατα 250 µέτρων µεταξύ των Ταγµάτων. - Την Οπισθοφυλακή. Αυτή την αποτελούσαν δύο Τάγµατα που ήταν παραταγµένα σε απόσταση 250 µέτρων, πίσω από το δεξιό και το αριστερό της γραµµής της εφεδρείας. Τα επιθετικά όπλα του Βυζαντινού Στρατού ήταν: δόρυ, ακόντιο, σπάθη, πέλεκυς, κορίννη, τόξα (βαριά και ελαφρά),σφενδόνη, ενώ ο αµυντικός οπλισµός περιλάµβανε ασπίδα, περικεφαλαία, θώρακα, χειρίδες, κνηµίδες. ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (5ος-16ος µ.χ. αιώνας) Κατά το µεσαίωνα το Πεζικό, περιφρονούµενο από τους Ιππότες, µπαίνει σε δεύτερη µοίρα και τάσσεται πίσω από το Ιππικό. Οι Αγγλοι όµως γρήγορα καταννόησαν αυτό το σφάλµα και έδωσαν κατά τον εκατονταετή Πόλεµο (1447-1453) την πρέπουσα θέση στο Πεζικό, που παραµένει πάντα ο Βασιλιάς των Όπλων. ΝΕΩΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (17ος-19ος αιώνας) Η παραπάνω τακτική διατηρείται τον 17o και 18o αιώνα. Το 18o αιώνα παρουσιάζεται η τάση επανόδου στους κατά φάλαγγα σχηµατισµούς, µε την χρησιµοποίηση της φάλλαγγας για την πορεία και την προσπέλαση και της γραµµικής αναπτύξεως για τη µάχη. Η Ναπολεόντειος εποχή φέρνει νέα αλλαγή. Ο σχηµατισµός µάχης του Πεζικού είναι µικτός, προηγείται αραιά γραµµή, που έχει
τη δυνατότητα να αναπτύξει όλη την ισχύ του πυρός της και ακολουθούν µικρές φάλλαγγες που αποτελούσαν το στήριγµα της πρώτης γραµµής, ενώ ακολουθεί τρίτη γραµµή σε πυκνούς σχηµατισµούς, η οποία αποτελεί τη µάζα κρούσεως. Η τακτική αυτή διατηρείται κατά το πρώτο ήµισυ του 19ου αιώνα και πλέον. Αργότερα τη γραµµή µάχης αποτελεί µία γραµµή που χρησιµοποιεί το πυρ και την κίνηση (ακροβολιστική διάταξη από το 1870). Κάτω από τα πυρά του Πυροβολικού τα Τµήµατα προχωρούν µε αραιούς σχηµατισµούς µικρών φαλαγγών και καθώς µπαίνουν στη ζώνη των πυρών του Πεζικού αναπτύσσονται σε αραιή ακροβολιστική γραµµή. ηλαδή δίνεται πολύ µεγαλύτερη σηµασία στην κίνηση παρά στα πυρά. Το Πεζικό επιζητεί να προχωρήσει όσο το δυνατόν περισσότερο και να προσεγγίσει τον εχθρό, χωρίς να κάνει χρήση των όπλων του. Σταδιακά όµως άρχισε να διαφαίνεται η αξία του πυρός και οι πόλεµοι των αρχών του 20ου αιώνα απέδειξαν, ότι το Πεζικό µόνο µε το πυρ έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει. Στην Ελλάδα µέχρι την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης οργανωµένο στρατιωτικό τµήµα δεν υπήρχε. Ένα τακτικό σώµα συγκροτήθηκε το Φεβρουάριο του 1821, από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο Ιερός Λόχος. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ (20ος αιώνας) Κατά τη σύγχρονη εποχή, η αυξανόµενη καταστρεπτική ισχύς των διαφόρων µηχανηµάτων επέφερε, σαν φυσική συνέπεια, την αύξηση του Πυροβολικού και τη δηµιουργία νέου Οπλου, της Αεροπορίας. Η αναλογικά αριθµητική µείωση του Πεζικού που επήλθε δεν έγινε σε βάρος της αξίας του, αλλά σε ενίσχυση της ικανότητάς του. Είναι αναµφισβήτητο, ότι υπάρχει η δυνατότητα να εφευρεθούν µηχανές που θα έχουν όχι µόνο αυτή την υλική καταστρεπτική ισχύ, αλλά και πολύ µεγαλύτερη από αυτή του Πεζικού, δεν µπορούν όµως αυτές να παράσχουν ούτε ελάχιστο µέρος από την ηθική ισχύ του. Επίσης είναι γνωστό, ότι ο πόλεµος στο σύνολό του αποτελεί σύγκρουση όχι µόνο υλικών αλλά και ηθικών δυνάµεων. Κατά συνέπεια το Πεζικό θα παραµένει το µοναδικό πλήρες Οπλο, του εκ του συστάδην αγώνα, το µόνο κατάλληλο να αγωνίζεται σε κάθε έδαφος, ηµέρα και νύκτα, µε το συνδυασµό του πυρός, της κινήσεως και της κρούσεως. Εκστρατεία Κορέας Η Ελλάδα αποδέχθηκε πρόσκληση του ΟΗΕ και ήταν µεταξύ των πρώτων Εθνών που συµµετείχαν στον Κορεάτικο αγώνα. Το ΕκΣΕ που συγκροτήθηκε στη Λαµία αποβιβάσθηκε στην Κορέα την 9 εκ 50 και από 1 Ιαν 51 συµµετείχε στην Κορεάτικη εκστρατεία στο πλευρό του συµµαχικού Στρατού. ιακρίθηκε κατά την κατάληψη των υψωµάτων 381, 325, και 655 και στη συνέχεια στη µεγάλη επίθεση προς κατάληψη του, πολύ σηµαντικού λόγω της τοποθεσίας, ζωτικού υψώµατος 313 (Σκότς), που την πέτυχε παρά τη σθεναρή αντίσταση του εχθρού. Η επιτυχία αυτή του ΕκΣΕ, που βελτίωσε την αµυντική συµµαχική γραµµή, προκάλεσε την τιµητική διάκριση µεταξύ των συµµαχικών Μονάδων που συµµετείχαν και έτυχε ηθικής αµοιβής µε την απονοµή ευαρέσκειας από τους Προέδρους της ηµοκρατίας των ΗΠ Αµερικής και Νοτίου Κορέας. Η αξιόλογη δράση του ΕκΣΕ συνεχίσθηκε µε αµείωτο ρυθµό και ένταση µε επιτυχείς επιθέσεις κατά των υψωµάτων ΚΕΛΛΥ και 167. Οµοίως η υπέροχη δράση του στη µεγάλη επίθεση κατά του ζωτικού υψώµατος ΜΕΓΑΛΟ ΝΟΡΙ, για την αποκατάσταση της απολεσθείσης αµυντικής γραµµής, επισφράγισε µεταξύ του συµµαχικού Στρατού το "λίαν αξιόµαχο" του ΕκΣΕ. Οι τελευταίες µάχες του ΕκΣΕ για την απόκρουση σφοδρότατων επιθέσεων του εχθρού, που επιχειρούσαν την κατάληψη του υψώµατος ΧΑΡΡΥ και τη διάσπαση της κατεχόµενης από το Τάγµα αµυντικής γραµµής ΓΙΟΜΙΝΓΚ, κορύφωσαν την αίγλη του και του εξασφάλισαν τιµητική θέση µεταξύ των εκστρατευτικών Σωµάτων των διαφόρων Κρατών που συµµετείχαν.
Μεταβολές Στρατού Εκστρατείας Ετους 1951 Κατά το 1951 από πλευράς Πεζικού έχουµε τις παρακάτω µεταβολές: Οι Ταξιαρχίες Πεζικού µετονοµάσθηκαν σε "Συντάγµατα Πεζικού" µε την ίδια σύνθεση. Η Μεραρχία Πεζικού περιλαµβάνει τρία Συντάγµατα Πεζικού. Συγκρότηση Στρατού Εκστρατείας Ετους 1951 Ο Στρατός από πλευράς Πεζικού περιελάµβανε: - 10 Μεραρχίες, των 6 Ταγµάτων εκτός από την Vη, των τριών Ταγµάτων. - 11 Ελαφρά Συντάγµατα Προκαλύψεως (27 Τάγµατα). Μεταβολές Ετους 1953 Οι µεταβολές κατα το έτος 1953 ως προς το Πεζικό έχουν όπως παρακάτω: Μεραρχίες Οι Μεραρχίες Πεζικού δεν διέθεταν στην ειρήνη τον ίδιο αριθµό Ταγµάτων Πεζικού, αλλά κυµαινόταν από 3 έως 9, ενιαίας σύνθέσης. Βελτιώθηκε η σύνθεση του Τάγµατος Πεζικού µε την προσθήκη Λόχου Βαρέων Οπλων, καθώς επίσης και η ισχύς πυρός της Μεραρχίας µε την προικοδότησή της µε όλµους των 4,2. Μονάδες Στρατιάς ιαλύθηκαν τρεις ιοικήσεις Ελαφρών Συνταγµάτων Πεζικού (ΕΣΠ) και τρία Ελαφρά Τάγµατα Πεζικού (ΕΤΠ). Μετατράπηκαν δύο Τάγµατα Προκαλύψεως σε Μεραρχιακά και διατέθηκαν στις Μεραρχίες αυξάνοντας έτσι τα Τάγµατα Πεζικού από πενήντα επτά σε πενήντα εννέα. 'Αλλες Ουσιώδεις Μεταβολές µέχρι το 1953 Αυξήθηκε ο αριθµός των Ταγµάτων Πεζικού της ΙΙας Μεραρχίας ώστε να διαθέτει εννέα Τάγµατα Πεζικού. Αντίστοιχα µειώθηκε ο αριθµός των Ταγµάτων Πεζικού των VΙΙης και ΙΧης Μεραρχιών κατά ένα Τάγµα. Μεταβολές 1954-1960 Οι κυριότερες εξελίξεις, κατά την παραπάνω περίοδο, από πλευράς Πεζικού είναι οι παρακάτω: Το 1957 συγκροτήθηκαν τα Τάγµατα Α/Τ ΠΑΟ 106 χιλ. που η υπαγωγή τους ήταν ανά ένα σε κάθε Μεραρχία Πεζικού. Το 1957 οι Λόχοι Βαρέων Ολµων 4,2'' των Μεραρχιών συγκροτήθηκε ως ΛΒΟ Συνταγµάτων Πεζικού, µε την ίδια σύνθεση. Στους Λόχους Βαρέων Οπλων των Ταγµάτων Πεζικού προστέθηκε και η ιµοιρία Α-Τ εκτοξευτών 3,5''. Μεταβολές 1960-1995 Η εξέλιξη του Πεζικού µετά το 1960, ακολούθησε την γενικώτερη εξέλιξη του Στρατού, λόγω της κρίσης τόσο του 1967 όσο και του 1974, και υπήρξε ραγδαία. Κατά την περίοδο 1974-1985 έγινε µεγάλη αναδιάταξη των Μονάδων, Συγκροτηµάτων και Σχηµατισµών. Σε ευπαθείς περιοχές της χώρας συγκροτήθηκαν Ανώτατες ιοικήσεις Ταγµάτων Εθνοφυλακής (Α ΤΕ-Α ΤΕΑ), Συγκροτήµατα και µετακινήθηκε αριθµός Μονάδων Πεζικού. Κατά την περίοδο από 1985-1995 άρχισε σταδιακά η αναδιοργάνωση των Μονάδων Πεζικού µε την
είσοδο νέου υλικού και µέσων µε σκοπό την αναγκαία ανάπτυξη προς την υφισταµένη απειλή, µε στόχο την ύπαρξη Στρατού ποιότητας και όχι ποσότητας. Την τελευταία δεκαετία, αριθµός Ταγµάτων Συνταγµάτων και Μεραρχιών Πεζικού έχουν µηχανοκινηθεί. Η σηµερινή εικόνα των Μονάδων Πεζικού δείχνει ότι το Πεζικό εκσυγχρονίζεται και σταθερά βαδίζει στο δρόµο της στρατιωτικής αποτρεπτικής ετοιµότητας και ισχύος.