Π.3.2.5 Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης Νεοελληνική Γλώσσα Ε Δημοτικού Τίτλος: «Ταξίδι στο Διάστημα» Συγγραφή: ΣΑΜΑΡΑ ΣΩΤΗΡΙΑ Εφαρμογή: ΜΟΙΡΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Θεσσαλονίκη 2012
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι. Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.2.5. Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας πρωτοβάθμιας: Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr 2 Σελίδα 2 από 11
Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Ταξίδι στο Διάστημα Δημιουργία σεναρίου Σωτηρία Σαμαρά Εφαρμογή σεναρίου Μοίρας Παναγιώτης Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική γλώσσα Τάξη Ε Δημοτικού Σχολική Μονάδα 6 ο Δημοτικό Σχολείο Νίκαιας Χρονολογία Από 29-11-2012 έως 30-11-2012 Διδακτική/θεματική ενότητα 17η ενότητα του γ, τεύχους της Γλώσσας της Ε Δημοτικού Διαθεματικό Όχι 3 Σελίδα 3 από 11
Χρονική διάρκεια Για την εφαρμογή του σεναρίου απαιτήθηκαν 4 διδακτικές ώρες. Χώρος Ι. Φυσικός χώρος Εντός σχολείου: εργαστήριο πληροφορικής Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο εφαρμόστηκε στην τάξη Το σενάριο στηρίζεται Το σενάριο αποτελεί εφαρμογή στην τάξη με προσαρμογές του σεναρίου της Γ. Σαμαρά με τίτλο «Ταξίδι στο Διάστημα» Το σενάριο αντλεί --- Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ / ΠΕΡΙΛΗΨΗ Περιλαμβάνεται δραστηριότητα παραγωγής γραπτού λόγου που σχετίζεται με τη θεματική περιοχή «Ταξίδι στο διάστημα» που θίγεται στη 17η ενότητα του γ τεύχους της Γλώσσας της Ε Τάξης. Δεδομένου ότι η πολυτροπικότητα έχει αναδειχθεί σε σημαντική παράμετρο νοηματοδότησης ενός κειμένου, για την οικοδόμηση του παραπάνω γραπτού λόγου προτείνεται η δημιουργία ενός πολυτροπικού κειμένου. Σε αυτό θα γίνεται τόσο αξιοποίηση εικόνων για την αποκωδικοποίηση του νοήματος από τον/την αναγνώστη/στρια όσο και χρήση εικονιστικών στοιχείων που θα ενυπάρχουν εντός του γραπτού τυπωμένου κειμένου (επιλεγμένη γραμματοσειρά, 4 Σελίδα 4 από 11
κειμενική διάταξη). Τέλος, εφόσον ζητούμενο πάντα παραμένει ο κριτικός γραμματισμός, η επιλογή μιας εικόνας σε σχέση με κάποια άλλη συνιστά επίσης μια δεξιότητα που πρέπει να συζητηθεί και να κατακτηθεί. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Οι δραστηριότητες και οι ασκήσεις στοχεύουν στη γνωριμία με ορισμένες πτυχές της πραγματικότητας και του κόσμου σε συνδυασμό με την καλλιέργεια του προφορικού και του γραπτού λόγου, καθώς και με την εξοικείωση με ορισμένες πτυχές των νέων γραμματισμών που εκπορεύονται από τη χρήση των ΤΠΕ. Ειδικότερα επιχειρείται οι μαθητές/-τριες να αποκτήσουν γνώσεις για τον κόσμο, τη γλώσσα και να καλλιεργήσουν γραμματισμούς. Πιο ειδικά: Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι μαθητές επιχειρείται: να ενεργοποιήσουν την προϋπάρχουσα γνώση τους σχετικά με τη Σελήνη και να μάθουν νέες πληροφορίες να ενισχύσουν τις γνώσεις τους και να τις συνδυάσουν με οπτικές παραστάσεις. Γνώσεις για τη γλώσσα Οι μαθητές επιχειρείται: να αποκτήσουν νέο λεξιλόγιο να καλλιεργήσουν τον προφορικό και τον γραπτό τους λόγο να αναπτύξουν επιχειρηματολογικό λόγο (προφορικό και γραπτό) 5 Σελίδα 5 από 11
να εξοικειωθούν με την παραγωγή πολυτροπικού περιγραφικού κειμένου (συνδυασμός λόγου-εικόνας). Γραμματισμοί Οι μαθητές επιχειρείται: να μάθουν να δημιουργούν φάκελο με το όνομά τους και μέσα σε αυτόν αρχείο που θα του προσδίδουν ονομασία να μάθουν να επιλέγουν εικόνες από το Διαδίκτυο σχετικές με ένα θέμα, να τις αντιγράφουν και να τις επικολλούν στο παραπάνω αρχείο και να τις αυξομοιώνουν να μάθουν να χειρίζονται για την επεξεργασία των εικόνων τα εργαλεία prt sc και crop να μάθουν να γράφουν κείμενο αξιοποιώντας ένα Π(ρόγραμμα) Ε(πεξεργασίας) Κ(ειμένου), να παρεμβάλλουν σε αυτό εικόνες και να το μορφοποιούν σε μορφή Wordart να μάθουν να διατάσσουν μια σελίδα σε οριζόντιο προσανατολισμό. Διδακτικές πρακτικές Οι διδακτικές πρακτικές συνοψίζονται στο Ε Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο 6 Σελίδα 6 από 11
Αξιοποίηση των ΤΠΕ Κείμενα Διδακτική πορεία / στάδια / φάσεις 1η & 2η διδακτική ώρα Η εισαγωγή στο θέμα έγινε σύμφωνα με την πρόταση του παραδειγματικού σεναρίου με τη βοήθεια του σχολικού εγχειριδίου. Οι μαθητές διάβασαν το κείμενο «Ταξίδι στο διάστημα» και προετοιμάστηκαν για τη διαστημική τους περιπέτεια, αφού θα έπρεπε να απαντήσουν στο ερώτημα του σχολικού εγχειριδίου τι θα έβλεπαν μετά την προσεδάφισή τους στη Σελήνη. Πριν αρχίσει το ταξίδι ακολούθησε συζήτηση στην ολομέλεια σε δύο επίπεδα. Σε πρώτο επίπεδο και με τη βοήθεια πάλι του σχολικού εγχειριδίου ανακαλέσαμε στη μνήμη σημαντικά στοιχεία τα οποία θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουμε σε μια περιγραφή. Σε δεύτερο επίπεδο οι μαθητές κλήθηκαν να αναφέρουν τι θα περίμεναν να αντικρίσουν σε έναν πλανήτη, όπως η Σελήνη. Αμέσως μετά προτάθηκε από τον εκπαιδευτικό να προβληθεί μέσω του βιντεοπροβολέα ένα βίντεο σχετικό με τη Σελήνη για να διαπιστωθεί τι πράγματι υπάρχει στην επιφάνειά της (βλ. Τεκμήριο 1 στο αρχείο των Τεκμηρίων). Το συγκεκριμένο βίντεο που προτείνεται από το σενάριο στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.youtube.com/ watch?v=xqsl5yczfh0 δυστυχώς δεν ήταν δυνατό να βρεθεί κατά τη φάση της προετοιμασίας κι έτσι επιλέχτηκε από τον εκπαιδευτικό το βίντεο στην ηλεκτρονική σελίδα http://www.youtube.com/watch?v=9lqla8osabc που θεωρήθηκε ότι το βοηθάει τους μαθητές να εισαχθούν στο πνεύμα ενός διαστημικού ταξιδιού και προσφέρει με την εικόνα απαραίτητες πληροφορίες για τη Σελήνη. Μετά την προβολή του βίντεο 7 Σελίδα 7 από 11
ακολούθησε συζήτηση σχετικά με τις παρατηρήσεις των μαθητών και σχετικά με την επαλήθευση ή όχι των όσων προσδοκούσαν να δουν στη Σελήνη. Στη συνέχεια οι μαθητές πέρασαν στους υπολογιστές για να εργαστούν στις ομάδες τους. Για να ενισχυθεί το γνωστικό υπόβαθρο των μαθητών σχετικά με το θέμα που θα έπρεπε να περιγράψουν ο εκπαιδευτικός τους κάλεσε να γράψουν στη μηχανή αναζήτησης «Ίδρυμα Ευγενίδου σελήνη» και να εισαχθούν στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος, η οποία αναφέρεται στο δορυφόρο της Γης (βλ. Τεκμήριο 2 στο αρχείο των Τεκμηρίων). Οι μαθητές θα έπρεπε να διαβάσουν το κείμενο που περιγράφει τη Σελήνη και να κρατήσουν σημειώσεις που θα συνδύαζαν όσα έμαθαν από την προφορική συζήτηση, από την παρακολούθηση του βίντεο και από το επιστημονικό κείμενο του Ιδρύματος Ευγενίδου, ώστε να μπορέσουν στη συνέχεια να περιγράψου τη Σελήνη. 3η & 4η διδακτική ὠρα Την τρίτη διδακτική ώρα ανακοινώθηκε στους μαθητές ότι θα έπρεπε να αξιοποιήσουν όσα έμαθαν για τη Σελήνη σε ένα γραπτό πολυτροπικό περιγραφικό κείμενο που θα διαμόρφωναν κατά ομάδες στον Η/Υ τους. Η διαφορά από όσα μέχρι τώρα εμπειρία τους ήταν ότι το κείμενο θα έπρεπε να γραφτεί σε μορφή Wordart του MSWord και επίσης να περιέχει εικόνες που θα αντικαθιστούν συγκεκριμένες λέξεις. Ο εκπαιδευτικός για να κατανοήσουν καλύτερα οι μαθητές το ζητούμενο τους έδειξε αποσπάσματα από τις γνωστές γελοιογραφίες του ΚΥΡ σε προβολικό μηχάνημα (βλ. Τεκμήριο 3 στο αρχείο των Τεκμηρίων). Κατόπιν ο εκπαιδευτικός καθοδήγησε τους μαθητές σχετικά με την πορεία που θα έπρεπε να ακολουθήσουν για να διαμορφώσουν τον πολυτροπικό κείμενό τους (άνοιγμα φακέλου για αποθήκευση εικόνων, ανεύρεση των κατάλληλων εικόνων στο διαδίκτυο και αποθήκευσή τους στο φάκελο, οριζόντιος προσανατολισμός σελίδας). Στη φάση αυτή ο εκπαιδευτικός επισήμανε στους μαθητές ότι θα έπρεπε να είναι ικανοί να εξηγήσουν το λόγο που τους οδήγησε στην επιλογή κάποιας εικόνας και έδειξε στις ομάδες τη διαδικασία αλλαγής 8 Σελίδα 8 από 11
προσανατολισμού της σελίδας. Οι μαθητές είχαν εμπειρία και γνώριζαν να δημιουργούν και να ανοίγουν φάκελο, όπως και να αναζητούν εικόνες στο διαδίκτυο. Στη συνέχεια οι μαθητές εργάστηκαν με ζήλο για τη δημιουργία και τη διαμόρφωση του πολυτροπικού τους κειμένου (βλ. Τεκμήριο 4 στο αρχείο των Τεκμηρίων). Κατά τη διάρκεια της εργασίας τους ο εκπαιδευτικός βοήθησε τους μαθητές να γνωρίσουν τις δυνατότητες της συλλογής WordArt, ώστε να δημιουργήσουν διαφορετικά στυλ, χρώματα και μεγέθη. Καθοδήγηση χρειάστηκαν επίσης οι μαθητές στο να χρησιμοποιήσουν την γραμμή εργαλείων εικόνας για να κόψουν περιττά στοιχεία μιας εικόνας ή να για να την τοποθετήσουν στο χώρο που επιθυμούσαν. Οι εργασίες των μαθητών (βλ. Τεκμήριο 5 στο αρχείο των Τεκμηρίων) τελείωσαν μέσα στον προβλεπόμενο από το σενάριο χρόνο και τις παρουσίασαν στις υπόλοιπες ομάδες. Σχετικά με το λόγους που τους οδήγησαν να χρησιμοποιήσουν συγκεκριμένες εικόνες έναντι άλλων ακούστηκαν απόψεις όπως: «Φαίνεται ότι είναι η Γη γιατί διακρίνεται η Αμερική», «Έτσι φαίνεται το φεγγάρι από τη Γη», «Θέλαμε πολλούς κρατήρες», «Φαίνεται ο κομήτης που πέφτει». ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/-Α ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Στο παραδειγματικό σενάριο δεν υπήρχαν φύλλα δραστηριοτήτων. Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ --- Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Κατά τον προγραμματισμό της εφαρμογής του διδακτικού σεναρίου χρειάστηκε να αντικατασταθεί το video, το οποίο το αρχικό σενάριο πρότεινε, καθώς δεν κατέστη 9 Σελίδα 9 από 11
δυνατό να ανευρεθεί στο διαδίκτυο. Ως εναλλακτικό video προκρίθηκε, όπως αναφέρεται και στην πορεία της διδασκαλίας, video που περιγράφει διάφορες διαστημικές αποστολές στη Σελήνη, τόσο γιατί θεωρήθηκε ότι συντελεί στο να εισαχθούν οι μαθητές στον ρόλο του διαστημικού ταξιδιώτη που θα πρέπει να περιγράψει τη Σελήνη, όσο και γιατί περιέχει εικόνες από τη Σελήνη. Κρίθηκε επίσης απαραίτητο να προστεθεί κατά τη διδασκαλία η εισαγωγή των μαθητών στον ιστότοπο του Ιδρύματος Ευγενίδου και πιο συγκεκριμένα στην ιστοσελίδα που αναφέρεται στην επιφάνεια της Σελήνης. Θεωρήθηκε πως με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές θα αντλούσαν περισσότερες πληροφορίες για το θέμα τους, οι οποίες θα τους βοηθούσαν στην περιγραφή τους και θα υιοθετούσαν ένα πιο πλούσιο λεξιλόγιο, στοιχεία τα οποία πιθανότατα περιλάμβανε το αρχικό video. Μια επιπλέον προσαρμογή που έγινε στο αρχικό σενάριο κατά τον σχεδιασμό της διδασκαλίας ήταν ο σχεδιασμός να παρουσιαστούν στους μαθητές σκίτσα του ΚΥΡ και εικόνες που πολλές φορές χρησιμοποιεί ο γελοιογράφος για να αντικαταστήσει κάποιες λέξεις. Θεωρήθηκε πως με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές θα αντιλαμβάνονταν καλύτερα τη μορφή που θα έπαιρνε το πολυτροπικό κείμενο που θα δημιουργούσαν. Η εφαρμογή του σεναρίου κινήθηκε απόλυτα μέσα στο χρονικό πλαίσιο που προέβλεπε το αρχικό σενάριο και οι στόχοι επετεύχθησαν στην πλειονότητά τους. Οι μαθητές γνώρισαν τη μορφή του πολυτροπικού κειμένου που συνδυάζει το κείμενο με την εικόνα, έμαθαν για τη Σελήνη και καλλιέργησαν γραμματισμούς (εργαλεία WordArt, εργαλεία εικόνας, οριζόντιος προσανατολισμός σελίδας). Το γεγονός ότι οι μαθητές ήταν εξοικειωμένοι με διαδικασίες όπως το άνοιγμα φακέλου, η αναζήτηση εικόνων στο διαδίκτυο, η αποθήκευσή τους σε συγκεκριμένο φάκελο, η αντιγραφή και η επικόλληση, βοήθησε αρκετά στο να είναι η διδασκαλία μέσα στο προβλεπόμενο από το σενάριο χρονικό πλαίσιο. Ένα ακόμα γεγονός που θα πρέπει να επισημανθεί είναι ότι οι περιγραφές των μαθητών δεν ήταν λεπτομερείς. Αν και δεν περιλαμβανόταν στους αρχικούς στόχους 10 Σελίδα 10 από 11
του σεναρίου η λεπτομερής παρατήρηση και περιγραφή, θα ανέμενε κανείς οι μαθητές να χρησιμοποιήσουν τα στοιχεία που χρησιμοποιούμε κατά την περιγραφή και τα οποία αναφέρονταν στο σχολικό εγχειρίδιο, αλλά και επισημάνθηκαν στην αρχή της διδασκαλίας. Ως εξήγηση για τα φτωχά σε πληροφορίες κείμενα μπορούν να δοθούν οι εξής: οι πληροφορίες που δόθηκαν στους μαθητές με τη συζήτηση, το video και το κείμενο της ηλεκτρονικής σελίδας δεν ήταν αρκετές οι μαθητές έδωσαν έμφαση στην παραγωγή ενός πολυτροπικού κειμένου που θα ελκύει την προσοχή και όχι στην πληροφορία. Η γραφή των μαθητών στο περιβάλλον του WordArt ενίσχυσε αυτήν την άποψη. Αν ο εκπαιδευτικός επιθυμεί να δώσει έμφαση στη πληρέστερη περιγραφή προτείνεται η δυνατότητα πρόσβασης σε περισσότερες πηγές πληροφόρησης και η γραφή στον κειμενογράφο αντί της χρήσης του WordArt. Τέλος, προτείνεται το συγκεκριμένο σενάριο να εφαρμόζεται συνδυαστικά με το σενάριο «Ταξίδι στον Κόκκινο Πλανήτη», καθώς αναφέρονται στην ίδια θεματική και αποσκοπούν στην επίτευξη στόχων, οι οποίοι μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά. Θ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 11 Σελίδα 11 από 11