Ηζηνξία Καηεχζπλζεο Γ Λπθείνπ

1 ν Λχθεην Καηζαξη αλήο Ο Η Κ Ο Ν Ο Μ Η Α 2 0 φο - Π Ο Λ Η Σ Η Κ Α ( Β, Γ, Γ ) Βάιηα Μπνπγάδε Ηζηνξηθφ γεγνλφο έ θ η α ζ ε π ν ι ί η ε π κ α 1821 ΔΠΑΝΑΣΑΖ 1830 Αλεμαξηεζία ηεο Διιάδαο 1832 Ο ζσλ νξίδεηαη βαζηιηάο ηεο Διιάδαο... 1843 Δπαλάζηαζε Γ επηεκβξίνπ Πεινπφλλεζνο, ηεξεά Διιάδα, Κπθιάδεο απφιπηε κνλαξρία 1844 Φήθηζε ηνπ Α πληάγκαηνο ηεο Διιάδαο. ζπληαγκαηηθή κνλαξρία. 1853-6 Κξηκατθφο πφιεκνο δηάιπζε μεληθψλ θνκκάησλ 1862 Έμσζε ηνπ ζσλα Δζλνζπλέιεπζε: Πεδηλνί, Οξεηλνί, Δζληθφλ Κνκηηάηνλ, Δθιεθηηθνί 1863 Ο Γεψξγηνο βαζηιηάο ησλ Διιήλσλ 1864 χληαγκα 1864 Δπηάλεζα βαζηιεπνκέλε δεκνθξαηία 1875 Σξηθνχπεο Αξρή Γεδεισκέλεο δηθνκκαηηζκφο Κφκκαηα Σξηθνχπε - Γειηγηάλλε 1881 Θεζζαιία, Άξηα 1893 Πηψρεπζε 1897 Αηπρήο ειιελνηνπξθηθφο πφιεκνο 1898 Απηνλνκία Κξήηεο 1905 Δπαλάζηαζε ζην Θέξηζν 1908 Κίλεκα Νενηνχξθσλ 1909 Κίλεκα ζην Γνπδί 1910 Ο Βεληδέινο πξσζππνπξγφο(1 ε θνξά) Κφκκα Φηιειεπζέξσλ, Αληηβεληδειηθά θφκκαηα, Κνηλσληνινγηθή ΔηαηξείαΛατθφ θφκκα 1911 χληαγκα (αλαζεψξεζε) 1912 Βαιθαληθνί πφιεκνη 1913 Γνινθνλία Γεσξγίνπ Κσλζηαληίλνο βαζηιηάο Σέινο Βαιθαληθψλ πνιέκσλ πλζήθε Βνπθνπξεζηίνπ 1914 Α Παγθφζκηνο Πφιεκνο 1916 Δζληθφο Γηραζκφο 1917 Αγξνηηθή κεηαξξχζκηζε Ζ Διιάδα ζηνλ πφιεκν κε ηελ Αληάλη Οθησβξηαλή επαλάζηαζε Οη ΖΠΑ ζηνλ πφιεκν 1918 Σέινο Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ Ίδξπζε.Δ.Κ.Δ Μαθεδνλία Ν. Ήπεηξνο Νεζηά ΒΑ Αηγαίνπ Κξήηε 1919 πλζήθε Νετγχ Γπηηθή Θξάθε 1919 Μηθξαζηαηηθή εθζηξαηεία 1920 1922 1923 πλζήθε εβξψλ Ήηηα Βεληδέινπ Γηρνηφκεζε δξαρκήο Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή πλζήθε Λνδάλεο ππνρξεσηηθή αληαιιαγή πιεζπζκψλ Αλαηνιηθή Θξάθε Ίκβξνο, Σέλεδνο πεξηνρή κχξλεο Γπηηθή Θξάθε ζχλνξν Έβξνο 1924 Ίδξπζε Κ.Κ.Δ. αβαζίιεπηε δεκνθξαηία 1927 Σξάπεδα Διιάδνο 1928 Ο Βεληδέινο πξσζππνπξγφο (2 ε θνξά) 1929 Οηθνλνκηθή θξίζε ΖΠΑ 1930 Διιελνηνπξθηθή πξνζέγγηζε 1932 Οηθνλνκηθή θξίζε ζηελ Διιάδα 1935 βαζηιεπνκέλε δεκνθξαηία 1936 Γηθηαηνξία 4 εο Απγνχζηνπ Η. Μεηαμάο 1939-1945 Β Παγθφζκηνο Πφιεκνο 1947 Γσδεθάλεζα 1

Ο Η Κ Ο Ν Ο Μ Η Α 2 0 Ο αη. Βάιηα Μπνπγάδε Γ. ΟΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΔΞΔΛΗΞΔΗ ΚΑΣΑ ΣΟΝ 20φ ΑΗΧΝΑ 1.Σν αγξνηηθφ δήηεκα 1. Πνηεο ήηαλ νη ζπλέπεηεο ηεο βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο ζηνλ ηνκέα ηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο ζην δπηηθφ θφζκν θαη ζηελ Διιάδα; 2. Πψο εμειίζζεηαη ην αγξνηηθφ δήηεκα ζηελ Διιάδα: α)κέρξη ηελ πξνζάξηεζε ηεο Δπηαλήζνπ θαη Θεζζαιίαο; β) κεηά ηελ πξνζάξηεζε ηεο Θεζζαιίαο; γ)κεηά ην 1913; 3. Πψο θεξδνζθφπεζαλ νη ηδηνθηήηεο ηζηθιηθηψλ ηεο Θεζζαιίαο; Πνην πνιηηηθφ θφκκα ηνχο ππνζηήξημε;(+ζ. 81) 4. Πνηνη νη ζηφρνη θαη νη ζπλέπεηεο ηεο αγξνηηθήο κεηαξξχζκηζεο ηνπ 1917; 5. Πνηα πξνβιήκαηα δεκηνπξγήζεθαλ θαη πψο αληηκεησπίζηεθαλ; 6. Να ζρνιηάζεηε ηνλ πίλαθα 7 ηεο ζ. 44. 7. Να αληηζηνηρίζεηε: (πεξηζζεύεη έλαο όξνο ηεο Β ζηήιεο). Α 1. Πξνζάξηεζε Θεζζαιίαο α.1907 2. Δμέγεξζε Κηιειέξ β.1913 3. Νφκνη γηα ηελ απαιινηξίσζε κεγάισλ ηδηνθηεζηψλ γ.1881 4.Μεηαξξχζκηζε Βεληδέινπ δ.1910 ε.1917 Π Α Ρ Α Θ Δ Μ Α Σ Α 1. χκθσλα κε ηα ππάξρνληα ζηνηρεία, ζηελ πξν ηνπ 1917 'Διιάδα ππήξραλ 2 259 ηζηθιίθηα θαηαλεκφκελα σο αθνινχζσο: Μαθεδνλία 818 ηζηθιίθηα Θεζζαιία 584» Ήπεηξνο 410» Γπη. Θξάθε 84» Παιαηά Διιάδα 363» ΤΝΟΛΟ 2259» Ζ έθηαζε ησλ ηζηθιηθηψλ εθπκαίλεην κεηαμχ ηνπ 1/3 θαη ηνπ 1/2 ηεο ζπλνιηθήο επηθαλείαο ησλ ηξηψλ βνξείσλ επαξρηψλ θαη κεηαμχ ηνπ 1/3 θαη ησλ 2/3 ησλ θαιιηεξγνχκελσλ γαηψλ ζηηο ίδηεο πεξηνρέο. Σνχην ζεκαίλεη φηη επί εζληθήο θιίκαθαο ηα ηζηθιίθηα δελ απαζρνινχζαλ άλσ ησλ 33% ησλ θαιιηεξγνχκελσλ θηεκάησλ..όζνλ αθνξά ζηνπο αγξφηεο θαιιηεξγεηέο ησλ ηζηθιηθηψλ, δηαζέηνπκε ηα αθφινπζα ζηνηρεία : Χ ο π ξ ν ο η ε λ Θ ε ζ ζ α ι ί α, γ η α η ε λ ν π ν ί α ε ί καζηε θαιχηεξα πιεξνθνξεκέλνη, ζχκθσλα κε ηελ Έθζεζε ηεο Κνηλνβνπιεπηηθήο Δπηηξνπήο Δξεχλεο ηνπ 1896, ε θαηάζηαζε ήηαλ ε εμήο: Θεζζαιία 1896: αγξνηηθφο πιεζπζκφο (αξηζκφο αγξνηηθψλ νηθνγελεηψλ) ΠΔΡΗΟΥΖ Μηθξνί ηδηνθηήηεο Κνιήγνη Ζκεξνκίζζηνη χλνιν Μαγλεζία 1150 229 22 1401 Λάξηζα 2567 2757 555 5979 Καξδίηζα 4083 3784 182 8049 Σξίθαια 2207 3424 120 5754 Γνκνθφο 844 385 52 1281 ΤΝΟΛΟ 10851 10582 931 22364 % 48,5% 47,4% 4,1% 100 (Κ. Βεξγόπνπινπ, Σν αγξνηηθό δήηεκα ζηελ Διιάδα, ζ.175-6). 2. Ο αηθλίδηνο ζρεκαηηζκφο ηεο κεγάιεο γαηνθηεζίαο απφ ηνπο Έιιελεο ρξεκαηηζηέο ηνπ εμσηεξηθνχ ππνρξέσζε ηνλ Σξηθνχπε λα δηακνξθψζεη έλα νιφθιεξν ζχζηεκα νηθνλνκηθήο πξνζηαζίαο ηεο ηζηθιηθηθήο νηθνλνκίαο. Καηαξρήλ ν Σξηθνχπεο, ζε αληίζεζε κε ηελ πνιηηηθή ηνπ Αι. Κνπκνπλδνχξνπ, πεληαπιαζίαζε ην δαζκφ πάλσ ζηα εηζαγφκελα ζηηεξά ην 1884, ελψ θαηά ην 1892 ηνλ ήδε πςειφ δαζκφ ηνλ αχμεζε αθφκα θαηά 1,60%. Ο ζθνπφο ηνπ ήηαλ πξνθαλήο: λα πεξηνξίζεη ηελ εηζαγσγή ηνπ αιινδαπνχ ζίηνπ, ψζηε ν εγρψξηνο λα ππεξηηκεζεί θαη λα δηνγθσζεί ε έγγεηνο πξφζνδνο ησλ ηζηθιηθνχρσλ. (Η.Δ.Δ., η.ηγ, ζ.70-71). 3. Σα ηζηθιίθηα ηεο Θεζζαιίαο ηηο παξακνλέο ηεο πξνζάξηεζεο (1881) νη Σνχξθνη ηδηνθηήηεο ηεο γεο ζηε Θεζζαιία, έζπεπζαλ λα κεηαβηβάζνπλ ηηο ηδηνθηεζίεο ηνπο ζε κεγάινπο Έιιελεο ρξεκαηηζηέο θαη εκπφξνπο ηεο δηαζπνξάο, νη νπνίνη κε ηνλ ηξφπν απηφ απέθηεζαλ ηεξάζηηεο εθηάζεηο θαιιηεξγήζηκεο γεο. Οη ζπλέπεηεο γηα ηνπο θαιιηεξγεηέο ππήξμαλ δξακαηηθέο, αθνχ έπαςαλ πιένλ λα απνιακβάλνπλ ηα πξνλφκηα πνπ ηνπο παξείρε ην Οζσκαληθφ δίθαην. Σν θαζαξά εκπξάγκαην δηθαίσκα πνπ δηαηεξνχζαλ πάλσ ζηελ θαιιηεξγνχκελε γε, κε φιεο ηηο ζπλέπεηεο πνπ απέξξεαλ απφ απηφ, θαηαξγήζεθε θαη ζηαδηαθά κεηαηξάπεθαλ ζε απινχο αγξνκηζζσηέο. Οη ηδηνθηήηεο, αληίζηνηρα, γίλνληαλ απφιπηα θχξηνη ηεο γεο πνπ θαηείραλ θαη κπνξνχζαλ πιένλ κε ηελ εθπλνή ησλ κηζζσηεξίσλ ζπκβνιαίσλ λα εθδηψθνπλ ηνπο θαιιηεξγεηέο απφ ην ηζηθιίθη. Ζ εμέιημε απηή ζεκαηνδφηεζε επίζεο θαη ηελ αλαηξνπή ηεο πνιηηηθήο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο απέλαληη ζηε κεγάιε ηδηνθηεζία, ε νπνία κέρξη ηφηε ήηαλ ερζξηθή. Δπηδεηθλχνληαο κηα «αμηνζξήλεηε αδξάλεηα» ην ειιεληθφ θξάηνο απεκπφιεζε ηα δηθαηψκαηα πνπ ζα κπνξνχζε λα αζθήζεη σο δηάδνρν ηνπ νζσκαληθνχ θξάηνπο. Τπφ ηελ πίεζε ησλ λέσλ γαηνθηεκφλσλ θαη κεγάισλ θεθαιαηνχρσλ ηνπ εμσηεξηθνχ, ε θπβέξλεζε Σξηθνχπε κεηέβαιε νινζρεξψο ηελ πάγηα γεσξγηθή πνιηηηθή ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο, πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηεχζεη ηελ κεγάιε έγγεην ηδηνθηεζία ησλ ηζηθιηθηψλ. Ο ίδηνο ν Υ. Σξηθνχπεο εμήγεζε πσο «αλ επηβάισκελ ηελ δηαλνκήλ ησλ θηεκάησλ εηο ηνπο θαιιηεξγεηάο, όπσο κνπ ην δεηείηε, ζα εθδηώμσκελ εμ Διιάδνο ην Β 2

Ο Η Κ Ο Ν Ο Μ Η Α 2 0 Ο αη. Βάιηα Μπνπγάδε ρξήκα ησλ Διιήλσλ ηνπ εμσηεξηθνύ» θαη δήηεζε «ε θαηάζηαζηο λα παξακείλε σο έρεη δηόηη ηνύην απαηηνύλ ηα γεληθόηεξα ζπκθέξνληα ηεο ρώξαο». Ζ ζχγθξνπζε ηζηθιηθνχρσλ - θνιίγσλ ζπγθιφληζε ηελ θνηλσληθή δσή ηεο Θεζζαιίαο ζηελ πεξίνδν 1881-1910 θαη απνηππψζεθε ηφζν ζηα ζπρλά δεκνζηεχκαηα ηνπ Σχπνπ φζν θαη ζηηο νμείεο αληηπαξαζέζεηο πνπ πξνθιήζεθαλ θαηά ηε ζπδήηεζε ηνπ ζέκαηνο ζηε Βνπιή. εκαληηθή ήηαλ ε ζπκπαξάζηαζε πνπ εχξηζθαλ νη αθηήκνλεο ηφζν απφ ζπιιφγνπο, ζσκαηεία θαη ελψζεηο (φπσο γηα παξάδεηγκα ν Δκπνξηθφο χιινγνο Βφινπ), φζν θαη απφ πξνζσπηθφηεηεο ηνπ αζηηθνχ ρψξνπ (δηαλννχκελνπο, επαγγεικαηίεο, δηθεγφξνπο, δεκνζηνγξάθνπο ησλ ζεζζαιηθψλ πφιεσλ). Έηζη, πξννδεπηηθά, ε αληίζηαζε ησλ θνιίγσλ θαηά ησλ εμψζεσλ θαη ησλ ινηπψλ απζαηξεζηψλ ησλ ηζηθιηθνχρσλ δηεπξχλζεθε θαη απφ απιή αγξνηηθή δηακαξηπξία κεηαηξάπεθε ζε θίλεκα παλζεζζαιηθνχ ραξαθηήξα κε πιαηηά θνηλσληθή βάζε θαη ηζρπξή ππνζηήξημε απφ ηα αζηηθά θέληξα θαη κε θεληξηθφ αίηεκα ηε δηαλνκή ηεο γεο ζηνπο θαιιηεξγεηέο ηεο. ηελ πξψηε δεθαεηία ηνπ 20νχ αηψλα ε αληηπαξάζεζε εληείλεηαη αθφκε πεξηζζφηεξν, ηδηαίηεξα κεηά ηε δνινθνλία ηνπ Μαξίλνπ Αληχπα, ην 1907 θαη ην Κίλεκα ζην Γνπδί ην 1909, πνπ ζα αλαηξέςεη ην ζθεληθφ θαη ζα απειεπζεξψζεη ηελ αγξνηηθή δηακαξηπξία. Απέλαληη ζηελ εμέγεξζε ηνπ ζεζζαιηθνχ θάκπνπ ε θπβέξλεζε Γξαγνχκε πεξηνξίδεηαη ζε αφξηζηεο ππνζρέζεηο. Ζ ζχγθξνπζε ηνπ Κηιειέξ ηνλ Μάξηην ηνπ 1910 έρεη γίλεη πιένλ αλαπφθεπθηε.(β. ΠΑΣΡΧΝΖ, ΚΑΘΖΜΔΡΗΝΖ, 24-1-2010). 4. Σν «Αγξνηηθφ Θαχκα» ηνπ Μεζνπνιέκνπ: Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ κεζνπνιέκνπ ν ειιεληθφο αγξνηηθφο ρψξνο γλψξηζε ξαγδαίεο εμειίμεηο θαη αιιαγέο. Ζ ξηδνζπαζηηθή αγξνηηθή κεηαξξχζκηζε θαη ε αγξνηηθή εγθαηάζηαζε ησλ πξνζθχγσλ, ε ίδξπζε ηνπ ππνπξγείνπ Γεσξγίαο ην 1917 θαη ησλ απηφλνκσλ νξγαληζκψλ ζπγθέληξσζεο θαη δηαρείξηζεο εγρψξησλ πξντφλησλ ζηε ζπλέρεηα, ε ςήθηζε ηνπ λ. 602/1914 γηα ηνπο γεσξγηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο θαη ε επέθηαζε ησλ ρνξεγήζεσλ ηεο Δζληθήο Σξάπεδαο ζηνλ αγξνηηθφ πιεζπζκφ κεηά ην 1915, ε ίδξπζε ηεο Αγξνηηθήο Σξάπεδαο ην 1929, ηα κεγάια εγγεηνβειηησηηθά έξγα ζηελ ειιεληθή χπαηζξν, ε πξνψζεζε ηεο πνιηηηθήο ηεο «απηάξθεηαο» θαη ε επέθηαζε ησλ εμαγσγηθψλ θπηεηψλ ζε βάξνο ησλ «παξαδνζηαθψλ» θαιιηεξγεηψλ, ζπλζέηνπλ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά απηήο ηεο πεξηφδνπ, ηεο πξψηεο ζηελ ηζηνξία ηνπ λενειιεληθνχ θξάηνπο θαηά ηελ νπνία ν θξαηηθφο κεραληζκφο, κέζσ ζεζκηθψλ παξεκβάζεσλ, επηδνηήζεσλ θαη ειαθξχλζεσλ κεηαθέξεη πφξνπο πξνο ην ηνκέα ηεο γεσξγίαο. Ζ έγγεηνο ηδηνθηεζία πήξε πιένλ ζε φιε ηε ρψξα ηε κνξθή ηεο ειεχζεξεο απεξηφξηζηεο αηνκηθήο ηδηνθηεζίαο, ελψ ζεκαληηθέο αιιαγέο κεηακφξθσζαλ ηε θπζηνγλσκία ηεο ειιεληθήο ππαίζξνπ: Καη' αξρήλ επηηεχρζεθε ε αγξνηηθή εγθαηάζηαζε ελφο ζεκαληηθνχ κέξνπο ηνπ πξνζθπγηθνχ πιεζπζκνχ. Γεχηεξνλ, θαηαγξάθεθε δηπιαζηαζκφο ησλ θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ θαη κηα εμίζνπ εληππσζηαθή αχμεζε ηεο αμίαο ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο, ελψ δεκηνπξγήζεθαλ θαη νη πξνυπνζέζεηο γηα ηελ πεξαηηέξσ εκπνξεπκαηνπνίεζε ηεο αγξνηηθήο παξαγσγήο, κέζσ ηεο αλαλέσζεο θαη ηνπ αλαπξνζαλαηνιηζκνχ ησλ θαιιηεξγεηψλ. Ζ κείσζε ηεο παξαγσγήο ηεο ζηαθίδαο αληηζηαζκίζηεθε απφ ηελ ελίζρπζε ηεο βακβαθνθαιιηέξγεηαο θαη θπξίσο απφ ηελ ηαρχηαηε επέθηαζε ηεο θαπλνθαιιηέξγεηαο, πνπ αλ θαη θαηαιάκβαλε κφλν ην 3%-4% ηεο θαιιηεξγνχκελεο επηθάλεηαο, ζπκκεηείρε ζην ζπλνιηθφ εηζφδεκα ηεο γεσξγίαο θαηά 20%, ελψ ηαπηφρξνλα εμαζθάιηδε πεξηζζφηεξν απφ ην 50% ηεο ζπλνιηθήο αμίαο ησλ εμαγσγψλ ηεο ρψξαο. Σέινο, πξνθεηκέλνπ λα ειαρηζηνπνηεζνχλ νη ζπλέπεηεο ηεο δηεζλνχο θξίζεο ηνπ 1929 πνπ έπιεμε ηδηαίηεξα ηα εμαγψγηκα ειιεληθά αγξνηηθά πξντφληα, ην θξάηνο πξνψζεζε ηε δεκηνπξγία κηαο ζεηξάο απηφλνκσλ νξγαληζκψλ, απνζηνιή ησλ νπνίσλ ήηαλ ε ζπγθέληξσζε ησλ πξντφλησλ, ε απνξξφθεζε ησλ πιενλαζκάησλ θαη ε εμαζθάιηζε ηηκψλ αζθαιείαο ζηνπο παξαγσγνχο, ελψ γηα ηα πξντφληα εζσηεξηθήο θαηαλάισζεο ε θξαηηθή παξέκβαζε απνζθνπνχζε ζηελ επίηεπμε απηάξθεηαο θαη ζηελ εμνηθνλφκεζε ζπλαιιάγκαηνο, φπσο έγηλε κε ηα ζηηεξά, αθνχ ε ζηηάξθεηα ήηαλ πξσηαξρηθφο ζηφρνο ησλ κεζνπνιεκηθψλ θπβεξλήζεσλ.(β. ΠΑΣΡΧΝΖ, ΚΑΘΖΜΔΡΗΝΖ, 24-1-2010). Αμηνπνηψληαο ηηο ηζηνξηθέο ζαο γλψζεηο θαη επηζεκαίλνληαο ηαπηφρξνλα ηα ζρεηηθά ρσξία ηνπ παξαθάησ θεηκέλνπ: α. Να εμεγήζεηε ηνπο ζηφρνπο θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο αγξνηηθήο κεηαξξχζκηζεο ηεο θπβέξλεζεο Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ ην 1917. (κνλ. 13) β. Να απνηηκήζεηε εηδηθφηεξα ηε ζεκαζία ηεο ίδξπζεο ζπλεηαηξηζκψλ γηα ηελ επηηπρία ηεο αγξνηηθήο κεηαξξχζκηζεο ηνπ 1917. (κνλ.12) «Ζ αγξνηηθή κεηαξξχζκηζε ηνπ Βεληδέινπ ήηαλ ην πην ξηδνζπαζηηθφ κέηξν πνπ είρε εθαξκνζηεί σο ηφηε ζηελ Διιάδα... Άιιαμε ξηδηθά ηηο ζρέζεηο ηεο ηδηνθηεζίαο ηεο γεο, γεληθεχνληαο ην ζχζηεκα ηεο κηθξήο νηθνγελεηαθήο ηδηνθηεζίαο... Ζ αγξνηηθή κεηαξξχζκηζε θαη ν ζπλαθφινπζνο ηεκαρηζκφο ηεο γεο ζπλνδεχηεθαλ απφ αχμεζε επελδχζεσλ ζηελ αγξνηηθή παξαγσγή, κε ηε κνξθή πηζηψζεσλ, θαη απφ ηελ ηαρεία εμέιημε ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ θηλήκαηνο, πνπ απνζθνπνχζε αθελφο ζηελ πξνζηαζία ησλ κηθξψλ παξαγσγψλ θαη αθεηέξνπ ζηε κεγαιχηεξε αζθάιεηα ησλ επελδχζεσλ ζηελ αγξνηηθή νηθνλνκία. Σν βαζηθφ ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηελ νξγάλσζε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ δεκηνπξγήζεθε ην 1914. Οη ζπλζήθεο πνπ δεκηνχξγεζε ν πφιεκνο έδσζαλ ζην ζπλεηαηξηζηηθφ θίλεκα κεγάιε ψζεζε. Σα πξνβιήκαηα πνπ είραλ ζρέζε κε ηε δηαθίλεζε πξντφλησλ, ηελ παξαδνζηαθή εθκεηάιιεπζε ηνπ κηθξνχ παξαγσγνχ απφ ηνπο κεζάδνληεο, ηελ έιιεηςε θεθαιαίσλ θαη ηνπο ηνθνγιπθηθνχο φξνπο δαλεηνδνηήζεσο πνπ επηθξαηνχζαλ ζηελ ειεχζεξε αγνξά, έθαλαλ αθφκε πην αηζζεηή ηελ αλάγθε ζπιινγηθήο αζθάιεηαο πνπ πξφζθεξαλ νη ζπλεηαηξηζκνί...» Ηζηνξία ηνπ Διιεληθνύ Έζλνπο, ηόκνο ΗΔ, ζ. 76. εκεξ 2002 Σν 1917 ε θπβέξλεζε ηνπ Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ ζηε Θεζζαινλίθε απνθάζηζε ηελ νινθιήξσζε ηεο αγξνηηθήο κεηαξξχζκηζεο. (σζηφ ή ιάζνο) (κνλ.2) Εζπεξ-επαλ.2003 Αληιψληαο ζηνηρεία απφ ην θείκελν πνπ αθνινπζεί θαη αμηνπνηψληαο ηηο ηζηνξηθέο ζαο γλψζεηο, λα αλαθέξεηε: α. Πφηε θαη πψο δεκηνπξγήζεθε ζηελ Διιάδα ην δήηεκα ηεο κεγάιεο ηδηνθηεζίαο; (κνλ. 5). β. Με πνηνπο ηξφπνπο επηρείξεζαλ νη θεθαιαηνχρνη (ηζηθιηθάδεο) λα εθκεηαιιεπηνχλ νηθνλνκηθά ηηο επελδχζεηο ηνπο ζηε γε; κνλ. 13). γ. Πνηα κέηξα πήξαλ νη ειιεληθέο θπβεξλήζεηο πξηλ απφ ηνπο Βαιθαληθνχο Πνιέκνπο (1912-1913), γηα λα επηιχζνπλ ην δήηεκα ηεο κεγάιεο ηδηνθηεζίαο, θαη πνηεο αληηδξάζεηο πξνθάιεζε ε εθαξκνγή ηνπο;(κνλ. 7) 3

Ο Η Κ Ο Ν Ο Μ Η Α 2 0 Ο αη. Βάιηα Μπνπγάδε Κείκελν: «Μα ν Πήηεξ Υαηδεζσκάο, ήηαλ λεπξηαζκέλνο πηφηεξν απ φινπο. Ζ πεξζηλή ζνδεηά δελ πήγε δηφινπ θαιά. Εήηεκα αλ πήξε ηξία ζηα εθαηφ απφ ηα ρξήκαηα πνπ δσζε λ αγνξάζεη ην Κηξηιάξ 1. Αλ θαη θέηνο παλ έηζη ηα πξάκαηα, γηα πνην ιφγν λα βνινδέξλε ζε ηνχηνλ ηνλ θαηαξακέλν θάκπν; Θα ην πνχιαγε ην βξσκνηζηθιίθη. Θα ηνπνζεηνχζε θάπνπ θαιχηεξα ηα θεθάιαηά ηνπ. Γηαηί είρε αλάγθε απφ ιεθηά, ζαλ άλζξσπνο αξρνληνκαζεκέλνο πνπ ήηαλ. Έλησζε ηα ληάηα λα πεξλάλ. Κη ήζειε λα γιεληήζε ηα ζηεξλά ηνπ ρξφληα, ζ φια εθείλα ηα ρξφληα, ζ φια εθείλα ηα κέξε φπνπ ε εδνλή πιεκκπξά κέξε φπνπ ε εδνλή πιεκκπξά κα πνπ είλαη παλάθξηβε. ην Παξίζη, ζηε Νηο, ζην Μπηαξίηο, ζηε Βηέλλε, ζηε Βελεηία... Όηαλ ε Θεζζαιία έγηλε ειιεληθή, άθνπζε ζαπκαζηέο ηζηνξίεο γηα ηα ηζηθιίθηα θαη ηα θέξδε ηνπο. ην Παξίζη ζπλάληεζε έλαλ ηζηθιηθά ηνλ Καλάβα πνπ ηξσγε παξά κε νπξά. Απηφο ηνλ θαηάθεξε λ αγνξάζε ην ηζηθιίθη, κε ηα παξακχζηα θαη ηα ρνληξά ηνπ ιφγηα: «Γελ έρεηο νχηε έγλνηεο, νχηε έμνδα. Αγνξάδεηο ηε γε. Οη θνιίγνη ηελ νξγψλνπλ, ηε ζπέξλνπλ, ηε ζεξίδνπλ. Κη φηαλ καδεπηή ην γέλεκα ζηα θηνπηζέθηα 2, ηνπο παίξλεηο ην κηζφ. Μηα θαιή ζνδεηά κπνξεί λα ζνπ δψζε ηξηάληα ηνηο εθαηφ ζηα ρξήκαηά ζνπ».(μ. Καξαγάηζεο, «Σν Μπνπξίλη», από «Σν Μεγάινπλαμάξη», Αζήλα, εθδ. «Δζηία», 1980, ζειίδα 22). Εζπεξηλά 2004 [1. Κ η ξ η ι ά ξ : η ν π ν ζ ε ζ ί α η ε ο Θ ε ζ ζ α ι ί α ο / 2. θ η ν π η ζ έ θ η α : ρ ψ ξ ν η α π ν ζ ή θ ε π ζ ε ο ] ηνλ ειιεληθφ ρψξν ην πξφβιεκα ηεο έγγεηαο ηδηνθηεζίαο δελ γλψξηζε ηηο εληάζεηο πνπ παξαηεξήζεθαλ ζε άιια επξσπατθά ή βαιθαληθά θξάηε. ( σζηφ ή ιάζνο) (κνλ. 2) Εζπεξ 2005 αγξνηηθή κεηαξξχζκηζε: νξηζκφο (κνλ. 5) Εζπεξ. Επαλ. 2005 Αληιψληαο ζηνηρεία απφ ην θείκελν πνπ αθνινπζεί θαη αμηνπνηψληαο ηηο ηζηνξηθέο ζαο γλψζεηο, λα αλαθέξεηε ην ζηφρν θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο αγξνηηθήο κεηαξξχζκηζεο ηεο θπβέξλεζεο ηνπ Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ ην 1917. Μνλ. 25 Ζ αγξνηηθή κεηαξξχζκηζε ηνπ Βεληδέινπ ήηαλ ην πην ξηδνζπαζηηθφ κέηξν πνπ είρε εθαξκνζηεί σο ηφηε ζηελ Διιάδα... Μνινλφηη φκσο άιιαμε ξηδηθά ηηο ζρέζεηο ηεο ηδηνθηεζίαο ηεο γεο, γεληθεχνληαο ην ζχζηεκα ηεο κηθξήο νηθνγελεηαθήο ηδηνθηεζίαο πνπ επηθξαηνχζε ζηελ Πεινπφλλεζν, δε κεηέβαιε πνηνηηθά ηνλ ηξφπν παξαγσγήο, παξφιν πνπ άιιαμε ζε θάπνην βαζκφ ηηο ζρέζεηο παξαγσγήο -ηνπιάρηζηνλ ζηηο πεξηνρέο πνπ εθαξκφζηεθε-ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηεο αλαπηπζζφκελεο θαπηηαιηζηηθήο δνκήο... Ζ αγξνηηθή κεηαξξχζκηζε θαη ν ζπλαθφινπζνο ηεκαρηζκφο ηεο γεο ζπλνδεχηεθαλ απφ αχμεζε επελδχζεσλ ζηελ αγξνηηθή παξαγσγή, κε ηε κνξθή πηζηψζεσλ, θαη απφ ηελ ηαρεία εμέιημε ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ θηλήκαηνο, πνπ απνζθνπνχζε αθελφο ζηελ πξνζηαζία ησλ κηθξψλ παξαγσγψλ θαη αθεηέξνπ ζηε κεγαιχηεξε αζθάιεηα ησλ επελδχζεσλ ζηελ αγξνηηθή νηθνλνκία. Σν βαζηθφ ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηελ νξγάλσζε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ δεκηνπξγήζεθε ην 1914...». Ηζηνξία ηνπ Διιεληθνύ Έζλνπο, ηόκ. ΗΔ, ζ. 76. Εζπεξ-επαλ 2006 Πψο εμειίρζεθε ην αγξνηηθφ δήηεκα ζηελ πεξηνρή ηεο Θεζζαιίαο θαηά ην δηάζηεκα 1881-1913; Μνλ. 13 Ηκεξ. επαλ 2008 Ζ νινθιήξσζε ηεο αγξνηηθήο κεηαξξχζκηζεο ππφ ηελ πίεζε ηνπ πξνζθπγηθνχ πξνβιήκαηνο νδήγεζε ηελ αγξνηηθή νηθνλνκία ηεο Διιάδαο ζε θαζεζηψο κηθξντδηνθηεζίαο. σζηφ ή Λάζνο (κνλ. 2) Ηκεξ επαλ 2010 Αμηνπνηψληαο ηηο ηζηνξηθέο ζαο γλψζεηο θαη αληιψληαο ζηνηρεία απφ ην θείκελν πνπ ζαο δίλεηαη: α. Να πξνζδηνξίζεηε ηνπο ζηφρνπο ηεο αγξνηηθήο κεηαξξχζκηζεο πνπ μεθίλεζε ε θπβέξλεζε ηνπ Δι. Βεληδέινπ ζηε Θεζζαινλίθε ην 1917. (κνλάδεο 8) β. Να αλαθεξζείηε ζηελ νινθιήξσζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο κεηαξξχζκηζεο θαη ζηα λέα πξνβιήκαηα πνπ αλαδείρζεθαλ ζηελ πνξεία ηεο. (κνλάδεο 17) Μνλ. 25 Ηκεξήζηα 2011 ΚΔΗΜΔΝΟ Καὶ πάλι ἐξωτερικὲς ἐπείγουσες ἀνάγκες, ὁ πόλεμος καί, ἀργότερα, ἡ Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία ἀπορρόφησαν ὅλη τὴν προσοχὴ καὶ τὴ δραστηριότητα τῆς κυβερνήσεως μετὰ τὸ 1922, μὲ τὴ μεγάλη εἰσροὴ προσφύγων, ἀναγκάστηκαν πιὰ οἱ κυβερνήσεις τῆς χώρας να δώσουν ὁριστικὴ λύση στὸ ἀγροτικὸ πρόβλημα. *...+ Τὰ προβλήματα ποὺ εἶχαν σχέση μὲ τὴ διακίνηση προϊόντων, τὴν παραδοσιακὴ ἐκμετάλλευση τοῦ μικροῦ παραγωγοῦ ἀπὸ τοὺς μεσάζοντες, τὴν ἔλλειψη κεφαλαίων καὶ τοὺς τοκογλυφικοὺς ὅρους δανειοδοτήσεως ποὺ ἐπικρατοῦσαν στὴν ἐλεύθερη ἀγορά, ἔκαναν ἀκόμη πιὸ αἰσθητὴ τὴν ἀνάγκη συλλογικῆς ἀσφάλειας ποὺ πρόσφεραν οἱ συνεταιρισμοί *...+. [...]Ἡ ἵδρυση τοῦ Ὑπουργείου Γεωργίας, τὸν Ἰούνιο τοῦ 1917, ἀμέσως μετὰ τὴν ἐπάνοδο τοῦ Βενιζέλου στὴν Ἀθήνα, στάθηκε ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἄμεσης κρατικῆς παρεμβάσεως στὴν ὀργάνωση καὶ καθοδήγηση τῆς γεωργικῆς παραγωγῆς, ἔστω καὶ ἂν ἡ παρέμβαση ἦταν στὴν ἀρχὴ ὑποτυπώδης. Σν 1907 ςεθίζηεθαλ λφκνη νη νπνίνη απαγφξεπαλ ζηελ εθάζηνηε ειιεληθή θπβέξλεζε λα απαιινηξηψλεη κεγάιεο ηδηνθηεζίεο. σζηφ ή Λάζνο (κνλ. 2) Ηκεξ επαλ 2011 2. Σ α π ξ ψ η α β ή κ α η α η ν π ε ξ γ α η η θ ν χ θ η λ ή κ α η ν ο 1. Πνηνη ιφγνη εκπφδηζαλ ηελ αλάπηπμε ηνπ εξγαηηθνχ θηλήκαηνο ζηελ Διιάδα κέρξη ηνπο Βαιθαληθνχο πνιέκνπο (1912-1923); 2. Γηαηί ην εξγαηηθφ θίλεκα νδεγήζεθε ζε ηαρχηαηε σξίκαλζε κεηά ην ηέινο ησλ Βαιθαληθψλ πνιέκσλ (1912-1913) θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Α Παγθνζκίνπ πνιέκνπ(1914-1918); 3. Πνηα ήηαλ ε ζπκβνιή ηεο Φεληεξαζηφλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ εξγαηηθνχ θηλήκαηνο; 4. Ση ζεκαίλνπλ ηα αξρηθά: ΓΔΔ, ΔΚΔ;Να δηαβάζεηε πεξηζζφηεξα γηα ην ΔΚΔ ζηηο ζει. 97-98. 5. Αμηνπνηψληαο ηηο ηζηνξηθέο ζαο γλψζεηο θη αληιψληαο ζηνηρεία απφ ηα παξαθάησ παξαζέκαηα λα παξνπζηάζεηε ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπλέβαιαλ ζηελ ηδηφκνξθε αλάπηπμε ηνπ εξγαηηθνχ θηλήκαηνο ζηελ Διιάδα θαζψο θαη ηνπο ιφγνπο πνπ νδήγεζαλ ζηελ σξίκαλζή ηνπ κέρξη ην ηέινο ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. Π Α Ρ Α Θ Δ Μ Α Σ Α 1. Οη απεξγίεο ήηαλ πξαθηηθά άγλσζηεο κέρξη ην 1909. Οη κφλεο αμηνκλεκφλεπηεο απεξγηαθέο θηλεηνπνηήζεηο πνπ έιαβαλ ρψξα απφ ηφηε ήηαλ ηξεηο θαη αθνξνχζαλ ηελ πξσηεχνπζα. Αιιά ην θνηλφ έδσζε ειάρηζηε πξνζνρή ζ' απηέο ηηο θαζαξίεο θαη νη απεξγνί έθξηλαλ φηη νη πξνζπάζεηεο ηνπο ηνχο θφζηηδαλ αθξηβά. Γελ μαλαδνθίκαζαλ απφ ηφηε. Σα ζσκαηεία έθαλαλ αξθεηέο πξνφδνπο εδψ θαη κεξηθά ρξφληα θαη ζρεδφλ φιεο νη βηνκεραλίεο έρνπλ ηηο ελψζεηο θαη ηηο αδειθφηεηεο ηνπο... Οη γπλαίθεο δελ γίλνληαη δεθηέο σο κέιε ησλ ζσκαηείσλ. (PERCY MARTIN, LA GRECE NOUVELLE,1913) 4

Ο Η Κ Ο Ν Ο Μ Η Α 2 0 Ο αη. Βάιηα Μπνπγάδε 2. Γηα ηελ πξψηε απεξγία ησλ κεηαιισξχρσλ ηνπ Λαπξίνπ, έρνπκε πνιχ ιίγεο πιεξνθνξίεο. Γλσζηφ κνλάρα είλαη πσο ε απεξγία ηνπ 1883 είλαη ε πξψηε, φρη φκσο θαη ε ηειεπηαία πνπ έγηλε ζηα κεηαιιεία ηνπ Λαπξίνπ. Ζ δεχηεξε απεξγία έγηλε ην κήλα Ηνχιε ηνπ 1887. Πξέπεη λα ην ηνλίζνπκε πσο νη κεηαιισξχρνη ηνπ Λαπξίνπ δελ ήηαλ θαζφινπ νξγαλσκέλνη ζηα ρξφληα εθείλα. Σν ηαμηθφ ηνπο έλζηηρην φκσο ηνπο έζπξσρλε ζηελ απεξγία, γηαηί πεξλνχζαλ κηα δσή ζθπιίζηα. Γνχιεπαλ 12-14 ψξεο θαη παίξλαλε κεξνθάκαην απφ 2 ίζακε 3 δξαρκέο. Αλ ξσηάηε ην πνχ θνηκφληνπζαλ, ζα θξίμεηε δηαβάδνληαο ηηο εθεκεξίδεο ηεο ηνηηλήο επνρήο. Οη ζθιάβνη ηεο αξραηφηεηαο δε δνχζαλ ρεηξφηεξα απφ ηνπο λεφηεξνπο ζθιάβνπο ηνπ εξπηέξε. Δμάιινπ δελ πεξλνχζε βδνκάδα πνπ λα κε ζθνησζνχλ θη έλαο δχν εξγάηεο απφ ηα βνπιηκέληα θαη ηα θνπξλέια. ηελ ζέζε Γαζθαιεηφ, εθεί πνπ ήηαλ ζηα ρξφληα εθείλα αλνηγκέλν κεηαιιείν, παξαρψζεθαλ πνιινί εξγάηεο, ρσξίο ε Δηαηξεία λα δψζεη πεληάξα ηζαθηζηή γη' απνδεκίσζε ζηηο νηθνγέλεηεο ηνπο. Αθφκα νη παιηνί Λαπξηψηεο δηεγνχληαη πσο ν εξπηέξεο είρε θθηάζεη ζην δεχηεξν πάησκα ηνπ πεγαδηνχ ηεο Κακάξηδαο, πιάη ζηε κεραλή, κηα καξκαξέληα θάκαξα, θη εθεί θξχβνληαλ ηα πηψκαηα ησλ ζθνησκέλσλ απφ ηα θνπξλέια θαη ηα βνπιηκέληα. Σε λχρηα ν θαξνηζέξεο Κάιηνο Μάλζνο, απφ ηνπο ζπηηηθνχο ηνπ εξπηέξε, καδί κε άιινπο πηζηνχο ηεο Δηαηξείαο βγάδαλε ζηα θξπθά ηα πηψκαηα θαη ηα πήγαηλαλ θαη ηα παξάρσλαλ ζηα πεχθα ηνπ Ατ Κσλζηαληίλνπ. Έηζη, θάησ απφ ηηο ζπλζήθεο απηέο, πνπ ζχκηδαλ κεζαίσλα, νη κεηαιισξχρνη γηα δεχηεξε θνξά ζεθψλνπλ θεθάιη θη απεξγνχλ. 3. Ζ νζηαιηζηηθή Δξγαηηθή Οκνζπνλδία Θεζζαινλίθεο μεθίλεζε απφ ηε κηθξή πνιηηηθή Λέζρε πνπ ίδξπζε ν Αβξαάκ Μπελαξφγηαο καδί κε ιίγνπο ζπλεξγάηεο ηνπ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο επαλάζηαζεο ησλ Νεφηνπξθσλ, ηνλ Ηνχλην ηνπ 1908. ρεδφλ έλα ρξφλν αξγφηεξα, ην Μάην θαη Ηνχλην ηνπ 1909, ε κηθξή ζνζηαιηζηηθή απηή νκάδα αλαδηνξγαλψζεθε θαη νλνκάζηεθε νζηαιηζηηθή Δξγαηηθή Οκνζπνλδία Θεζζαινλίθεο, νξγάλσζε απνθιεηζηηθά εβξατθή. Ο Μπελαξφγηαο θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ έιπηδαλ λα δηεπξχλνπλ ηελ Φεληεξαζηφλ επί νκνζπνλδηαθήο βάζεσο, έηζη ψζηε λα πεξηιάβεη ζηνπο θφιπνπο ηεο ζνζηαιηζηέο φισλ ησλ εζληθνηήησλ. Χζηφζν νη δηαθνξέο αλάκεζα ζηηο δηάθνξεο εζληθήο νκάδεο θαη ε έληνλε ερζξφηεηα πνπ επηθξαηνχζε αλάκεζα ζηηο ζνζηαιηζηηθέο νξγαλψζεηο εκπφδηζε κηα ηέηνηα ζπλεξγαζία Παξ' φια απηά, ηα πξψηα ρξφληα ε Φεληεξαζηφλ αλέπηπμε αμηφινγε δξαζηεξηφηεηα νξγαλψλνληαο ηνπο εξγάηεο ηεο Μαθεδνλίαο θαη ζπκβάιινληαο έηζη ζεκαληηθά ζηελ αλάπηπμε ηνπ ειιεληθνχ ζνζηαιηζηηθνχ θαη εξγαηηθνχ θηλήκαηνο κεηά ηνπο βαιθαληθνχο πνιέκνπο θαη ηελ πξνζάξηεζε ηεο Μαθεδνλίαο ζηελ Διιάδα.. (Γ. Β. Λενληαξίηε,.Σν ειιεληθό ζνζηαιηζηηθό θίλεκα θαηά ηνλ πξώην παγθόζκην πόιεκν, κηθξ.. Αληίνρνο, εθδ. Δμάληαο, 1978, ζζ. 50-51) 4. Σν ηδξπηηθφ ζπλέδξην ηνπ Δ.Κ.Δ: Σν πξφγξακκα πνπ ςεθίδεηαη ζην ηδξπηηθφ ζπλέδξην (ηνπ νζηαιηζηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο -.Δ.Κ.Δ.) ηνλ Ννέκβξην ηνπ 1918... δεηά ζε φ,ηη αθνξά ην πεδίν ηεο νηθνλνκίαο «ηελ δηα λφκνπ θαζηέξσζηλ νθηαψξνπ θαη Κπξηαθήο αξγίαο» ηελ «ίδξπζηλ ππφ ηνπ θξάηνπο ηακείσλ θαη ζπληάμεσο... θαη... δσξεάλ παξνρήλ ηεο ηαηξηθήο πεξηζάιςεσο θαη θαξκάθσλ...». Εεηά επίζεο ηελ «θαηάξγεζηλ ησλ εκκέζσλ θφξσλ,..», πξννδεπηηθή θνξνινγία ζην εηζφδεκα θαη ζηα θεθάιαηα, «ζπκκεηνρή ηνπ θξάηνπο εηο ηα θέξδε ησλ κεγάισλ κνλνπσιίσλ», εζληθνπνίεζε ησλ ζπγθνηλσληψλ, ησλ Σξαπεδψλ, ησλ κεηαιιείσλ θαη «ζπκκεηνρή ησλ εξγαηψλ εηο ηελ δηνίθεζηλ...» θαζψο θαη ηελ εζληθνπνίεζηλ ησλ ηζηθιηθηψλ θαη ησλ κνλαζηεξηαθψλ θηεκάησλ θαη ηελ «παξαρψξεζίλ ησλ εηο ηαο θνηλφηεηαο...»(κ. Μνζθώθ, Δηζαγσγηθά ζηελ Ηζηνξία ηνπ Κηλήκαηνο ηεο Δξγαηηθήο Σάμεο,) Φεληεξαζηφλ: νξηζκφο ( κνλ. 5) Εζπεξηλά 2001 Σα πξψηα βήκαηα ηνπ εξγαηηθνχ θηλήκαηνο ζηελ Διιάδα έσο ηελ έλαξμε ηνπ Πξψηνπ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ.(κνλ. 12) 5 Δζπεξ 2002 Φεληεξαζηφλ: Οξηζκφο ( κνλ. 4) Ηκεξήζηα 2003 Φεληεξαζηφλ:.Οξηζκφο (κνλ. 5) Εζπεξ.επαλ 2003 Πνηνη ιφγνη νδήγεζαλ ζηελ θαζπζηέξεζε ηεο εκθάληζεο θαη αλάπηπμεο ηνπ εξγαηηθνχ θηλήκαηνο ζηελ Διιάδα θαηά ηνλ 19ν αηψλα ζε ζρέζε κε άιιεο ρψξεο; (κνλ.14) Ηκεξήζηα επαλ 2004 Σν νζηαιηζηηθφ Δξγαηηθφ Κφκκα Διιάδνο (ΔΚΔ)κεηνλνκάζηεθε ζε Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα Διιάδνο (Κ.Κ.Δ.) σζηφ ή Λάζνο ( κνλ. 2) Εζπεξ.2004 Φεληεξαζηφλ : νξηζκφο (κνλ. 4) Ηκεξήζηα 2005 Φεληεξαζηφλ : νξηζκφο (κνλ. 5) Ηκεξήζηα 2009 Αμηνπνηψληαο ηηο ηζηνξηθέο ζαο γλψζεηο θαη αληιψληαο ζηνηρεία απφ ην παξάζεκα πνπ ζαο δίλεηαη, λα παξνπζηάζεηε θαη λα εμεγήζεηε ηηο ηδηνκνξθίεο ηνπ εξγαηηθνχ θηλήκαηνο ζηελ Διιάδα, ζε ζρέζε κε άιιεο επξσπατθέο ρψξεο, απφ ην ηέινο ηνπ 19 νπ αηψλα σο ηελ έλαξμε ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ.(κ. 25) Τπάξρνπλ γηα ηνπο εξγνδφηεο θαη άιιεο πεγέο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ εθηφο απφ ηελ εζσηεξηθή αγνξά. Δθαηνληάδεο ηζπαλνί θαη ηηαινί κεηαιισξχρνη δνπιεχνπλ ζην Λαχξην. θαη γεληθφηεξα, ζηελ Διιάδα ηνπ 19 νπ αηψλα, νη αιινδαπνί εξγάηεο είλαη ελδεκηθφ θαηλφκελν: ζε φια ζρεδφλ ηα δεκφζηα έξγα θαη ζε πνιιέο βηνκεραλίεο εξγάδνληαη Αιβαλνί, Αξκέληνη, Ηηαινί. Έηζη, θαζψο ε ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο πάζρεη απφ ρξφληα ζηελφηεηα, θαζψο δελ ππάξρνπλ ζηελ ρψξα δεμακελέο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, νη επηρεηξεκαηηθέο ηάμεηο αληινχλ απφ ηελ παγθφζκηα δεμακελή κε ηθαλνπνηεηηθνχο φξνπο. [...] Σν δηθαίσκα ησλ εξγαηψλ λα αιιάμνπλ εξγνδφηε ηζνζηαζκίδεηαη κε ην δηθαίσκα ησλ εξγνδνηψλ λα ηειεγξαθήζνπλ ζηελ Καιαβξία ή ηελ Καηαισλία δεηψληαο εξγάηεο πξνο αληηθαηάζηαζε ησλ νπνησλδήπνηε απεξγψλ. Οη ζπλζήθεο απηέο έρνπλ δχν ζπλέπεηεο. Αθελφο, ηα εκεξνκίζζηα ησλ Διιήλσλ δελ εθηνμεχνληαη πξνο ηα πάλσ, αιιά θπκαίλνληαη ζηαζεξά ζε επίπεδν αληίζηνηρν πξνο απηά πνπ δεηνχλ νη μέλνη. αθεηέξνπ, φκσο, παξακέλνπλ αξθεηά ηθαλνπνηεηηθά επεηδή, άιισζηε, πνιινί απφ ηνπο μέλνπο είλαη εηδηθεπκέλνη. Έηζη, ε εμαζιίσζε ησλ ειιήλσλ εξγαηψλ δελ πξνρσξεί πέξα απφ θάπνην ζεκείν. νχηε, βεβαίσο, θαη ε εξγαηηθή ηαμηθή ηνπο ζπλείδεζε πνπ, γηα λα αλαπηπρζεί, ζα έπξεπε λα ζπληξέρνπλ ζπλζήθεο εμαζιίσζεο θαη κάιηζηα ρσξίο ηελ δηέμνδν ηεο επηζηξνθήο ζηα ρσξηά θαη ηα ρσξάθηα-δηέμνδν πνπ νη έιιελεο εξγάηεο, ζηελ πιεηνλφηεηά ηνπο, δηαηεξνχλ αλνηρηή. Παξάιιειε ζπλέπεηα: νη απεξγίεο ζπαλίδνπλ. ηελ Διιάδα δελ είλαη κφλν ην φηη πνιιέο ηδέεο εηζάγνληαη, άξα είλαη θπζηθφ θαη λα θαζπζηεξνχλ. ππάξρνπλ επηπιένλ θαη νη ζπλζήθεο κηαο νηθνλνκίαο πνπ δελ έρεη αθφκε εθβηνκεραληζηεί. Γελ αξθεί ε ζπληερληαθή θαηνρχξσζε ησλ δηθαησκάησλ ηεο ςήθνπ θαη ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη γηα λα εδξαησζεί, ζην Γίθαην, ην δηθαίσκα ηεο απεξγίαο. ρξεηάδεηαη θαη ε νπζηαζηηθή εκπεηξία ηεο

Ηζηνξία Καηεχζπλζεο Γ Λπθείνπ Ο Η Κ Ο Ν Ο Μ Η Α 2 0 Ο αη. Βάιηα Μπνπγάδε απεξγίαο ζηελ θαζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα ησλ αλζξψπσλ-δειαδή, ρξεηάδεηαη εξγαζία ζην εξγνζηάζην, άξα βηνκεραλία. (Γ.Β. Γεξηηιήο, Ηζηνξία ηνπ Διιεληθνύ Κξάηνπο 1830-1920, η. Α, εθδ. Δζηία, Αζήλα 2005, ζζ. 347, 350 Ηκεξ. Επαλ 2009 ηνλ ηδενινγηθφ ηνκέα ε επηθξάηεζε ηεο Μεγάιεο Ηδέαο επλφεζε ηελ αλάπηπμε θαη ηε δηάδνζε ηδενινγηψλ κε θνηλσληθφ θαη ηαμηθφ πεξηερφκελν. σζηφ ή Λάζνο (κνλ. 2) Ηκεξ επαλ 2010 3. Ο η ν η θ ν λ ν κ η θ έ ο ζ π λ ζ ή θ ε ο θ α η ά η ε λ π ε ξ ί ν δ ν 1 9 1 0-1922 1. Ση νλνκάδεηαη Βεληδειηζκφο; Πνηα ηα ρξνληθά ηνπ πιαίζηα; Πνηα ε επηδίσμε ηνπ θξάηνπο ζχκθσλα κε ην Βεληδειηζκφ; Με πνηεο πξνυπνζέζεηο ζα κπνξνχζε λα επηηεπρζεί απηή ε επηδίσμε; 2. Πνηνη παξάγνληεο ζπληέιεζαλ ζηε δηακφξθσζε θαη πινπνίεζε ησλ επηινγψλ ηνπ Βεληδέινπ; 3. ε πνηεο θνηλσληθέο νκάδεο ζηεξίρηεθε ν Βεληδέινο γηα ηε δηεθδίθεζε ηεο Μεγάιεο Διιάδαο; 4. Πνηα ε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ρψξαο απφ ην 1910 θαη κέρξη ηελ έλαξμε ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ; 5. Πνηεο νη ζπλέπεηεο ηεο ππεξπφληηαο κεηαλάζηεπζεο γηα ηελ νηθνλνκηθή δσή ηεο Διιάδαο; 6. Πνηεο νη ζεηηθέο ζπλέπεηεο ησλ Βαιθαληθψλ πνιέκσλ γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία; Πνην πξφβιεκα πξνέθπςε κε ην ηέινο ησλ Βαιθαληθψλ πνιέκσλ; 7. Γηαηί ε Διιάδα έγηλε ππνινγίζηκε δχλακε κε ην ηέινο ησλ Βαιθαληθψλ πνιέκσλ; Χ Σ Ο Ζ Λ Α Θ Ο ; Λφγσ ησλ απμεκέλσλ ζηξαηησηηθψλ δαπαλψλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ Βαιθαληθψλ πνιέκσλ νη πξνυπνινγηζκνί ηνπ θξάηνπο δελ κπνξνχζαλ λα είλαη πιενλαζκαηηθνί. Ζ κεηαλάζηεπζε ζηηο ΖΠΑ δελ θαηάθεξε λα εθηνλψζεη ηηο θνηλσληθέο εληάζεηο, αιιά ελίζρπζε ηελ νηθνλνκία ηεο ππαίζξνπ. Πνηεο ήηαλ νη ζπλέπεηεο ησλ Βαιθαληθψλ Πνιέκσλ γηα ηελ εζληθή νηθνλνκία; Μνλ. 15 Ηκεξ.2003 Αληιψληαο ζηνηρεία απφ ηα παξαθάησ θείκελα θαη αμηνπνηψληαο ηηο ηζηνξηθέο ζαο γλψζεηο λα παξνπζηάζεηε ηηο επηινγέο ηνπ«βεληδειηζκνχ» αλαθνξηθά κε ηηο εζληθέο επηδηψμεηο θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ θξάηνπο (κνλ.15) Κείκελα β. «Ο βεληδειηζκφο απνδεηθλχεηαη ν πην ζπλεπήο, δηνξαηηθφο θαη πξαγκαηηζηηθφο θνξέαο ηεο εζληθήο νινθιήξσζεο. [...] Απηνθαζνξίδεηαη θαη λνκηκνπνηείηαη κε αλαθνξά ζην Έζλνο σο εληαίν ζχλνιν, πνπ αγθαιηάδεη Παιαηά Διιάδα, Νέεο Υψξεο θαη αιχηξσηνπο» (Γηώξγνπ Μαπξνγνξδάηνπ, «Μειέηεο θαη Κείκελα γηα ηελ πεξίνδν 1909-1940», ζει. 43-44, Δθδ. Αλη. άθθνπια, Αζήλα 1982.) γ. «Με ηελ θπζηθήλ επάλνδνλ εηο ηα φξηα εληφο ησλ νπνίσλ ν ειιεληζκφο έδξαζελ απφ ηεο πξντζηνξηθήο επνρήο, λα δεκηνπξγήζσκελ, ιέγσ, κίαλ κεγάιελ Διιάδα ηζρπξάλ θαη πινπζίαλ, ηθαλήλ λα αλαπηχμε εληφο ησλ νξίσλ ηελ δσηηθήλ βηνκεραλίαλ, ηθαλήλ σο εθ ησλ ζπκθεξφλησλ ηα νπνία ζα εμεπξνζψπεη, λα ζπλάςε ζπκβάζεηο κεη' άιισλ θξαηψλ ππφ ηνπο αξίζηνπο δπλαηνχο φξνπο». (Αγόξεπζε ηνπ Βεληδέινπ ζηε Βνπιή ηνλ επηέκβξην ηνπ 1915) δ. Γελ νηζηξειαηνχζε* πιένλ ηνπο αζηνχο ε κνξθή ηνπ καξκαξσκέλνπ βαζηιηά, ηνπο εμεζήθσλελ ε ζθέςηο φηη πξέπεη ε Διιάο λα παχζε λα είλαη ςσξνθψζηαηλα... (Κξίζε ηνπ Θ. Βαΐδε ζην έξγν ηνπ «Δι, Βεληδέινο» γηα ηνπο νηθνλνκηθνύο ζηόρνπο ηεο εζληθήο εμόξκεζεο) *νηζηξειαηώ: κεηαδίδσ ελζνπζηαζκό εκεξ 2005 Οη Βαιθαληθνί Πφιεκνη, παξά ην ζεκαληηθφ ηνπο θφζηνο, δελ θιφληζαλ ηελ νηθνλνκία ηεο Διιάδαο (σζηφ ή Λάζνο) (κνλ 2) Εζπεξ 2005 Σν θφζηνο ησλ Βαιθαληθψλ πνιέκσλ θιφληζε ηελ ειιεληθή νηθνλνκία (σζηφ ή Λάζνο) (κνλ. 2) Ηκεξ 2007 Σν θχξην πξφβιεκα πνπ δεκηνπξγήζεθε κεηά ηε ιήμε ησλ Βαιθαληθψλ πνιέκσλ ήηαλ ε παξνπζία ηζρπξψλ κεηνλνηηθψλ νκάδσλ ζηηο λεναπνθηεζείζεο πεξηνρέο. (σζηφ ή Λάζνο) κνλ. 2) Ηκεξ επαλ 2007 Να αηηηνινγήζεηε γηαηί: Ήηαλ ζεηηθή ε ζπκβνιή ηεο ππεξπφληηαο κεηαλάζηεπζεο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία πξηλ απφ ηνπο Βαιθαληθνχο πνιέκνπο. (κνλ. 5) εκεξ 2008 πλδπάδνληαο ηηο ηζηνξηθέο γλψζεηο ζαο θαη ηηο πιεξνθνξίεο ησλ παξαζεκάησλ πνπ ζαο δίλνληαη, λα αλαθεξζείηε ζηα νθέιε ηεο Διιάδαο απφ ηνπο Βαιθαληθνχο πνιέκνπο, αιιά θαη ζηα πξνβιήκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ ελζσκάησζε ησλ λέσλ πεξηνρψλ ζηνλ εζληθφ θνξκφ. (κνλ. 25) Ηκεξήζηα 2009 ΚΔΗΜΔΝΟ Α: Μνινλφηη ε Διιάδα βγήθε ππεξρξεσκέλε απφ ηνπο Βαιθαληθνχο Πνιέκνπο, ε ειιεληθή νηθνλνκία έδηλε θάπνηα ζεκεία αλφξζσζεο, νθεηιφκελα ίζσο ζηελ αλαζέξκαλζε ηεο εκπηζηνζχλεο ησλ πνιηηψλ πξνο ην θξάηνο κεηά ηε γεληθή επθνξία πνπ δεκηνχξγεζαλ νη ζαξσηηθέο ζηξαηησηηθέο επηηπρίεο, επηηξέπνληαο ζηνλ ειιεληθφ ιαφ λα αηελίδεη ην κέιινλ κε πξσηφγλσξε αηζηνδνμία. [...]. Ό,ηη ζπλέβαιε ηα κέγηζηα ζην θιίκα ζηγνπξηάο θαη αηζηνδνμίαο ήηαλ ν ελζνπζηαζκφο γηα ηηο ζηξαηησηηθέο επηηπρίεο. [...] Ζ παξαγσγηθή δπλαηφηεηα φζσλ πεξηνρψλ πξνζαξηήζεθαλ θαη ε παξεπφκελε επέθηαζε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο αζθαιψο πξννησλίδνληαλ ιακπξφ κέιινλ. [ ] Δπηπιένλ, νη ζηξαηησηηθέο επηηπρίεο ππαγφξεπαλ ηε δηαξθή πνιεκηθή εηνηκφηεηα ησλ ειιεληθψλ ελφπισλ δπλάκεσλ γηα ηελ πξνάζπηζε ησλ λέσλ εδαθψλ, αθνχ ηφζν ε Σνπξθία φζν θαη ε Βνπιγαξία δελ ζα απνδέρνληαλ κάιινλ ηηο εδαθηθέο ηνπο απψιεηεο. Ζ επέθηαζε φκσο ηεο ακπληηθήο ζσξάθηζεο ηεο Διιάδαο αλαπφθεπθηα θαηαπνλνχζε ηελ νηθνλνκία ηεο. (Γ. Β. Λενληαξίηεο, Ζ Διιάδα ζηνλ Πξώην Παγθόζκην Πόιεκν 1917-1918, ΜΗΔΣ, Αζήλα 2000, ζ. 238-9). ΚΔΗΜΔΝΟ Β: [...] Σν 1913 ε χπαηζξνο ηεο Ζπείξνπ, ηεο Μαθεδνλίαο θαη ηεο Θξάθεο έκνηαδε πεξηζζφηεξν κε ηελ λνηηνειιαδηθή χπαηζξν ησλ αξρψλ ηνπ 19νπ, παξά κε εθείλε ησλ αξρψλ ηνπ 20νχ αηψλα. Δθηεηακέλα έιε θάιππηαλ ηηο πεδηλέο πεξηνρέο, ε εινλνζία ελδεκνχζε, ε πιεζπζκηαθή ππθλφηεηα ήηαλ ρακειή. Κπξίαξρε κνξθή ηδηνθηεζίαο ήηαλ ηα ηζηθιίθηα, πνπ ζπλδπάδνληαλ κε ηελ εκηλνκαδηθή θηελνηξνθία. Ζ νηθνλνκία ησλ λέσλ επαξρηψλ αληηκεηψπηδε πξφζζεηα πξνβιήκαηα θη απ ην γεγνλφο φηη έσο ηφηε ήηαλ πξνζαλαηνιηζκέλε πξνο ηα νηθνλνκηθά θαη πνιηηηθά θέληξα ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο, απφ ηα νπνία είρε απνθνπεί. Δπηπιένλ, ζηηο λέεο βφξεηεο επαξρίεο θαηνηθνχζε έλα κσζατθφ απφ δηαθνξεηηθέο θπιεηηθέο θαη ζξεζθεπηηθέο νκάδεο. [ ] Αιέμεο Φξαγθηάδεο, Διιεληθή Οηθνλνκία 19νο 20όο αηώλαο, Νεθέιε, Αζήλα 2007, ζζ. 127-128. Ζ κεηαλάζηεπζε ζηηο ΖΠΑ ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ θαη ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αη. εθηφλσζε ηηο θνηλσληθέο εληάζεηο πνπ δεκηνχξγεζε ζηελ Διιάδα ε ζηαθηδηθή θξίζε. σζηφ ή Λάζνο (κνλ. 2) Ηκεξ επαλ 2010) 6

Ο Η Κ Ο Ν Ο Μ Η Α 2 0 Ο αη. Βάιηα Μπνπγάδε 4. Ο Α Π α γ θ φ ζ κ η ν ο Π φ ι ε κ ν ο ( 1 9 14-1 9 1 8 ). 1. Πφηε θαη θάησ απφ πνηεο ζπλζήθεο μεθίλεζε ε ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο ζηνλ Α Παγθφζκην πφιεκν; 2. Με πνηνλ ηξφπν ε Διιάδα θάιπςε ην θφζηνο ηεο ζπκκεηνρήο ηεο ζηνλ Α Παγθφζκην πφιεκν; 3. Πνηεο ζπλέπεηεο είρε γηα ηελ νηθνλνκηθή δσή ηεο Διιάδαο ν εμσηεξηθφο δαλεηζκφο ηνπ 1917; 4. Πψο αληηκεηψπηζε ην ειιεληθφ θξάηνο ην νηθνλνκηθφ αδηέμνδν, ζην νπνίν νδήγεζαλ νη δαπάλεο ηεο κηθξαζηαηηθήο εθζηξαηείαο; 5. Γηαηί ν δαλεηζκφο ηεο Διιάδαο ην 1917 ραξαθηεξίδεηαη ηδηφκνξθνο; Χ Σ Ο Ζ Λ Α Θ Ο ; Ζ Διιάδα κπήθε ζηνλ Α Παγθφζκην Πφιεκν ζην πιεπξφ ηεο Entente ην 1914. Ζ δηρνηφκεζε ηνπ ραξηνλνκίζκαηνο ην 1922 είρε ζεηηθέο ζπλέπεηεο γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Πνηα είλαη ε ηδηνκνξθία ησλ δαλείσλ πνπ ελέθξηλαλ νη χκκαρνη γηα ηελ Διιάδα θαη πνηα ε ρξήζε ηνπο κέρξη ην 1920; Μνλάδεο 12 Εζπεξ επαλ 2003 Με ηε δηρνηφκεζε ηεο δξαρκήο ην 1922, ην ειιεληθφ θξάηνο εμνηθνλφκεζε 1.200.000.000 δξαρκέο. σζηφ ή Λάζνο (κνλ. 2) Ηκεξ επαλ 2004) α. Πνηα επίπησζε είρε γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία ε ήηηα ηνπ Βεληδέινπ ζηηο εθινγέο ηνπ Ννεκβξίνπ ηνπ 1920; (Μνλ. 10) β. Πψο ε λέα θπβέξλεζε αληηκεηψπηζε ην νηθνλνκηθφ αδηέμνδν, πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηελ αλάθιεζε ηνπ ηδηφκνξθνπ εμσηεξηθνχ δαλείνπ, ην νπνίν είρε εγθξηζεί απφ ηνπο πκκάρνπο, γηα λα ρξεκαηνδνηεζεί ε ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο ζηνλ Α Παγθφζκην πφιεκν; (Μνλ. 15). ηελ απάληεζή ζαο λα ζπλδπάζεηε ηηο ηζηνξηθέο ζαο γλψζεηο κε ηηο ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο πνπ παξέρεη ην αθφινπζν θείκελν. Κείκελν: Σειηθά, ην 1922 ε θπβέξλεζε επέβαιε έλαλ ηδηφηππν ζπλδπαζκφ ππνηίκεζεο θαη εζσηεξηθνχ δαλείνπ. Όζνη θαηείραλ ηξαπεδνγξακκάηηα 1 (δειαδή πεξίπνπ νη πάληεο, φια ηα θπζηθά θαη λνκηθά πξφζσπα ζηελ Διιάδα) ππνρξεψζεθαλ λα ηα δηρνηνκήζνπλ, λα αληαιιάμνπλ ην κηζφ ηξαπεδνγξακκάηην κε θξαηηθά νκφινγα θαη λα θξαηήζνπλ ην άιιν κηζφ, ην νπνίν δηαηήξεζε ηελ νλνκαζηηθή αμία ηνχ νινθιήξνπ. Αιιά θαη ηα λέα ρξεκαηηθά κέζα πνπ απέθηεζε έηζη ην Γεκφζην δελ έζσζαλ ηελ θαηάζηαζε: απνξξνθήζεθαλ πνιχ γξήγνξα απφ ηηο ζπλερψο απμαλφκελεο δεκφζηεο δαπάλεο θαη ηνλ πιεζσξηζκφ. (Γ.Β. Γεξηηιήο, Ηζηνξία ηνπ Διιεληθνύ Κξάηνπο 1830-1920, η. Β) 1. ηξαπεδνγξακκάηην: ραξηνλφκηζκα εκεξ 2008 Σν εγρείξεκα ηεο δηρνηφκεζεο ηνπ ραξηνλνκίζκαηνο ηνλ Μάξηην ηνπ 1922 απέθεξε ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία 1,2 δηζεθαηνκκχξηα δξαρκέο. σζηφ ή Λάζνο (κνλ. 2) Ηκεξ επαλ 2010 Γηρνηφκεζε ηεο δξαρκήο (Μάξηηνο 1922) νξηζκφο (κνλ. 5) εκεξ επαλ 2011 5.Ζ ν η θ ν λ ν κ η θ ή δ σ ή θ α η ά η ε λ π ε ξ ί ν δ ν 1 9 2 2-1 9 3 6. ην ζέκα απηό αλαιύεηαη ζην θεθάιαην γηα ην Πξνζθπγηθό δήηεκα. 1. Με πνηεο ελέξγεηεο ην ειιεληθφ θξάηνο αληηκεηψπηζε ην πξφβιεκα ηεο απνθαηάζηαζεο ησλ πξνζθχγσλ; 2. Πνηα ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ φζνλ αθνξά ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνζθπγηθνχ πξνβιήκαηνο; 3. Να εμεγήζεηε γηαηί ε άθημε ησλ πξνζθχγσλ ιεηηνχξγεζε σο θαηαιχηεο ζηε δπλακηθή ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο. 6. Ζ ε ι ι ε λ η θ ή ν η θ ν λ ν κ ί α θ α η ά η ε λ π ε ξ ί ν δ ν η ν π κ ε ζ ν π ν ι έ κ ν π. Πψο ραξαθηεξίδεηαη ε νηθνλνκηθή πνξεία ηεο Διιάδαο θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ κεζνπνιέκνπ θαη γηαηί; (ή ηα πιενλεθηήκαηα...). Πνηνη παξάγνληεο επέηξεςαλ ηελ αλάπηπμε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ Μεζνπνιέκνπ; (κνλ. 13) εζπεξ 2003 Πνηα ήηαλ ηα πιενλεθηήκαηα, πνπ είρε απνθηήζεη ε Διιάδα ηνπ κεζνπνιέκνπ (1919-1939), ηα νπνία επέηξεςαλ ηε ζεηηθή νηθνλνκηθή ηεο πνξεία; Μνλάδεο 12 εκεξ επαλ 2007 7.Ο η κ ε γ ά ι ε ο ε π ε λ δ χ ζ ε η ο. Να παξνπζηάζεηε ηνπο ηνκείο ζηνπο νπνίνπο έγηλαλ επελδχζεηο θεθαιαίσλ θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ κεζνπνιέκνπ. ΠΑΡΑΘΔΜΑ Ζ χθεζε θαη θξίζε ηνπ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο κεηά ην 1920, πεξηνξίδνληαο ηελ αγνξά ζηα παξαδνζηαθά δπηηθνεπξσπατθά θέληξα ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ, εμψζεζε ηα θεθάιαηα ζηελ αλαδήηεζε λέσλ αγνξψλ γηα επελδχζεηο ή ηνπνζεηήζεηο ηελ Διιάδα, ηα μέλα θεθάιαηα δελ επελδχζεθαλ κφλν θαη κφλν γηα λα βνεζήζνπλ ζηελ πξνζθπγηθή απνθαηάζηαζε, αιιά επίζεο γηα εθκεηαιιεπηνχλ ηηο λέεο επθαηξίεο πνπ δεκηνπξγνχληαλ κε ηελ αηθλίδηα δηεχξπλζε ηεο εγρψξηαο αγνξάο. Ζ αλάπηπμε ησλ δνκψλ ηεο εγρψξηαο αγνξάο, ε νπνία επηηειέζηεθε ζηελ Διιάδα κεηά ην 1922 ππφ ηελ αηγίδα ηνπ θξάηνπο, ήηαλ ζην βάζνο ην θίλεηξν πνπ επέθεξε ζηε ρψξα καο ηε ζπξξνή κε θάζε κνξθή ησλ μέλσλ θεθαιαίσλ. Ζ νηθνλνκηθή ζηαζεξνπνίεζε, πνπ άξρηζε απφ ην 1924 ζηελ Διιάδα θαη θαηέιεμε ζηελ λνκηζκαηηθή ζηαζεξνπνίεζε ηνπ 1928 θαη ζηελ εμπγίαλζε ηνπ πηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο, ήηαλ ην θπξηφηεξν επηρείξεκα πνπ έπεηζε ηνπο μέλνπο ρξεκαηνδφηεο λα ηνπνζεηήζνπλ θεθάιαηα ζηελ Διιάδα. Απηφ έγηλε φρη κφλν κε ηε κνξθή πξνζθπγηθψλ δαλείσλ, αιιά θαη κε δάλεηα πνπ απέβιεπαλ ζηε ρξεκαηνδφηεζε δεκφζησλ έξγσλ, απνμεξαληηθψλ, πδξεπηηθψλ ή αθφκε επέθηαζε ηνπ νδηθνχ θαη ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ. Σα δεκφζηα έξγα ήηαλ έλαο ρψξνο γηα επηθεξδείο ηνπνζεηήζεηο θεθαιαίνπ, αθνχ ε νηθνλνκηθή γεληθά δξαζηεξηφηεηα αλαπηπζζφηαλ φζν ην ηζνδχγην πιεξσκψλ θαη ηα δεκνζηνλνκηθά δηαηεξνχληαλ ζε ηζνξξνπία. Παξάιιεια, ε αλάπηπμε ηεο αγνξάο θαη ε βειηίσζε ηνπ θιίκαηνο ησλ επελδχζεσλ πξνζείιθπζαλ ζηελ Διιάδα, απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο 1920-1930, θαη μέλα ηδησηηθά θεθάιαηα, είηε ζε απεπζείαο παξαγσγηθέο επελδχζεηο είηε γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ειιεληθψλ ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ. Σν χςνο ηνπ ηδησηηθνχ δαλεηζκνχ απφ ην εμσηεξηθφ, 7

Ο Η Κ Ο Ν Ο Μ Η Α 2 0 Ο αη. Βάιηα Μπνπγάδε θαηά ηελ πεξίνδν 1922-1932 έθζαζε πεξίπνπ ηα 108 εθ. δνιάξηα, ήηνη ην 20% ηνπ ζπλνιηθνχ (δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ) εμσηεξηθνχ ρξένπο. ηελ άιιε θαηεγνξία δει. ησλ άκεζσλ επελδχζεσλ, αλήθνπλ νη πεξηπηψζεηο ησλ μέλσλ εηαηξηψλ Πάνπεξ, Οχιελ, Φανπληέηζηνλ θιπ. πνπ εγθαηαζηάζεθαλ θαηά ηα ρξφληα απηά ζηελ Διιάδα.(Ηζηνξία ηνπ Διιεληθνύ Έζλνπο, ηόκνο ΗΔ', ζ. 336) Αθνχ κειεηήζεηε ην παξάζεκα θαη ιάβεηε ππφςε ηηο ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο ηνπ βηβιίνπ ζαο: α) Να πξνζδηνξίζεηε ηνπο ιφγνπο νη νπνίνη επλφεζαλ ηηο επελδχζεηο μέλσλ θεθαιαίσλ ζηελ Διιάδα κεηά ην 1922. β) Να επηζεκάλεηε ηηο ζπλέπεηεο ησλ επελδχζεσλ απηψλ ζηελ νηθνλνκηθή δσή ηεο ρψξαο. Πνηεο ήηαλ νη κεγάιεο επελδχζεηο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηελ Διιάδα κεηά ηε Μηθξαζηαηηθή Καηαζηξνθή; Μνλ. 14 Ηκεξ.επαλ. 2003 Πνηεο κεγάιεο επελδχζεηο έγηλαλ ζηελ Διιάδα θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ κεζνπνιέκνπ; Μνλάδεο 12 Εζπεξ-επαλ 2004 ΟΤΛΔΝ νξηζκφο (κνλ. 4) Ηκεξ-επαλ 2006 Πνηεο κεγάιεο επελδχζεηο έγηλαλ ζηελ Διιάδα θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ Μεζνπνιέκνπ; Μνλ. 13 Εζπεξ-επαλ.2006 Πνηεο κεγάιεο επελδχζεηο έγηλαλ ζηελ Αζήλα ζηνπο ηνκείο ηεο πδξνδφηεζεο θαη ηεο παξαγσγήο ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ κεζνπνιέκνπ; Μνλάδεο 12 Ηκεξ 2007 Ζ ακεξηθαληθή εηαηξεία ΟΤΛΔΝ ην 1925 αλέιαβε ηελ εγθαηάζηαζε κνλάδσλ παξαγσγήο ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο ζηελ Αζήλα. σζηφ ή Λάζνο (κνλ. 2) Ηκεξ επαλ 2010 8.Ζ Σ ξ ά π ε δ α η ε ο Δ ι ι ά δ ν ο. Σξάπεδα ηεο Διιάδνο: Πφηε θαη κε πνηα αθνξκή ηδξχζεθε; Πνηεο νη αξκνδηφηεηέο ηεο; Πνην ξφιν δηαδξακάηηζε ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία κέρξη ην 1932; Πνηνη ήηαλ νη ιφγνη ηεο ίδξπζεο θαη πνηα ηα απνηειέζκαηα ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηεο Σξαπέδεο ηεο Διιάδνο έσο ην 1932; Μνλάδεο 14 Ηκεξήζηα 2002 Πνηνη ήηαλ νη ιφγνη ηεο ίδξπζεο θαη πνηα ηα απνηειέζκαηα ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηεο Σξαπέδεο ηεο Διιάδνο έσο ην 1932; Μνλάδεο 13 Εζπεξηλά 2004 Αμηνπνηψληαο ηηο ηζηνξηθέο ζαο γλψζεηο θαη αληιψληαο ζηνηρεία απφ ην παξάζεκα πνπ ζαο δίλεηαη, λα αλαθεξζείηε ζηνπο ζθνπνχο (κνλάδεο 5), ηελ νξγάλσζε (κνλάδεο 5) θαη ην έξγν (κνλάδεο 15) ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο κέρξη ηηο αξρέο ηνπ 1932. Μνλάδεο 25 Ηκεξήζηα 2010 Σν θαηαζηαηηθφ ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο θαηνρχξσλε ηελ αλεμαξηεζία ηεο απφ ηελ πνιηηηθή εμνπζία κε δηαηάμεηο πνπ ήηαλ απφ ηηο πην πξνσζεκέλεο ηεο επνρήο.[...] Ζ θχξηα απνζηνιή πνπ αλαηέζεθε ζηε λέα ηξάπεδα ήηαλ λα εγγπάηαη ηε κεηαηξεςηκφηεηα ηνπ λνκίζκαηνο. Γηα λα ηελ εθπιεξψζεη ε ηξάπεδα δηέζεηε ην απνθιεηζηηθφ πξνλφκην έθδνζεο ηξαπεδνγξακκαηίσλ θαη δηθαηνχληαλ, ζχκθσλα κε ην θαηαζηαηηθφ ηεο, λα ειέγρεη ηε λνκηζκαηηθή θπθινθνξία θαη ηελ πίζηε. Σν θαηαζηαηηθφ πξνέβιεπε φηη ην εθδνηηθφ πξνλφκην κπνξνχζε λα αλαθιεζεί αλά πάζα ζηηγκή, αλ ε ηξάπεδα απνηχγραλε λα εμαζθαιίζεη ηε ζηαζεξφηεηα ηεο αμίαο ησλ ηξαπεδνγξακκαηίσλ ηεο ζε ρξπζφ. [...] [...] Σν θαηαζηαηηθφ φξηδε ην ειάρηζην ηνπ θαιχκκαηνο ησλ θπθινθνξνχλησλ ηξαπεδνγξακκαηίσλ ζην 40%. Σν θάιπκκα πεξηιάκβαλε ρξπζφ θαη μέλν ζπλάιιαγκα ειεχζεξα κεηαηξέςηκν ζε ρξπζφ. [...] Ζ δηνίθεζε ηεο ηξάπεδαο αλεηίζεην ζην δηνηθεηηθφ ζπκβνχιην. Απηφ απνηειείην απφ ηνλ δηνηθεηή, ηνλ ππνδηνηθεηή θαη ελλέα κέιε. Σνπιάρηζηνλ ηξία απφ ηα κέιε ηνπ εθπξνζσπνχζαλ ηνλ εκπνξηθφ θαη βηνκεραληθφ θφζκν θαη άιια ηξία ηνλ αγξνηηθφ θφζκν ηεο ρψξαο. [ ] Ζ θπβέξλεζε δηαηεξνχζε επίζεο ην δηθαίσκα λα δηνξίδεη έλαλ επίηξνπν ζηελ ηξάπεδα. Πξψηνη δηνηθεηήο θαη ππνδηνηθεηήο δηνξίζζεθαλ νη Αιέμαλδξνο Γηνκήδεο θαη Δκκαλνπήι Σζνπδεξφο αληηζηνίρσο, νη νπνίνη θαηείραλ σο ηφηε απηέο ηηο ζέζεηο ζηελ Δζληθή Σξάπεδα. [ ] Σν Πξσηφθνιιν ηεο Γελεχεο ξεηψο πξνφξηδε ηε λέα ηξάπεδα λα ιεηηνπξγήζεη σο ηξαπεδίηεο ηεο θπβέξλεζεο. Ζ θπβέξλεζε αλέιαβε ηελ ππνρξέσζε λα ζπγθεληξψζεη ζηελ Σξάπεδα ηεο Διιάδνο φιεο ηηο εηζπξάμεηο θαη ηηο πιεξσκέο ηνπ θξάηνπο θαη ησλ λνκηθψλ πξνζψπσλ δεκνζίνπ δηθαίνπ. (Υξ. Υαηδετσζήθ (επηκ.), Ηζηνξία ηεο Διιάδαο ηνπ 20νύ αηώλα, Σόκνο Β, Μέξνο 1 ν : Ο Μεζνπόιεκνο, 1922-1940, Αζήλα 2002, ζζ. 262-3). 9. Ζ θ ξ ί ζ ε η ν π 1 9 3 2. 1. Πψο ήηαλ ε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ζηελ Διιάδα ηελ επνρή ηεο παγθφζκηαο θξίζεο (κέρξη ην 1932); 2. Πνην απνηέιεζκα είραλ νη πξνζπάζεηεο ηεο ειιεληθήο θπβέξλεζεο λ απνηξέςεη ηελ θξίζε; Πψο εθδειψζεθε ε θξίζε ηελ άλνημε ηνπ 1932; Πνηεο νη επηπηψζεηο; 3. Ση ζεκαίλεη ν φξνο θιήξηγθ; Ση είδνπο ζπλέπεηεο είρε ε δηαδηθαζία απηή ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία; 4. Πνηεο νη επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηνλ πνιηηηθφ ηνκέα; ΧΣΟ Ζ ΛΑΘΟ; Ζ νηθνλνκηθή θξίζε, πνπ μεθίλεζε απφ ηε Νέα Τφξθε ην 1929, έπιεμε ακέζσο ηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Ζ πνιηηηθή ηνπ πξνζηαηεπηηζκνχ απνζθνπνχζε ζηελ απηάξθεηα ηεο ρψξαο. Ζ κέζνδνο δηαθαλνληζκνχ θιήξηγθ είρε κφλν αξλεηηθέο ζπλέπεηεο. Π Α Ρ Α Θ Δ Μ Α ΣΑ Αμηνπνηψληαο ηηο ηζηνξηθέο ζαο γλψζεηο θη αληιψληαο ζηνηρεία απφ ην παξαθάησ παξάζεκα: α)λα παξνπζηάζεηε ηηο πξνζπάζεηεο ηεο ειιεληθήο θπβέξλεζεο λα απνηξέςεη ηελ νηθνλνκηθή θξίζε. β)λα αλαιχζεηε ηε ζρέζε αλάκεζα ζηνλ θξαηηθφ πξνζηαηεπηηζκφ ζην νηθνλνκηθφ επίπεδν θαη ζηνλ νινθιεξσηηζκφ ζην πνιηηηθφ επίπεδν. Ζ πξνζηαζία ηεο βηνκεραλίαο δελ ήηαλ απηνζθνπφο, αιιά κέζν γηα ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ ηνπ δεκνζίνπ ηακείνπ. Καη φκσο, απηή ε ηακηεπηηθή θαη ζπλαιιαγκαηηθή επηδίσμε ηνπ θξάηνπο επελεξγνχζε πξνζηαηεπηηθά πάλσ ζηελ βηνκεραλία. Παξάιιεια, ηα ηακηεπηηθά θίλεηξα επέθεξαλ ηελ φιν θαη κεγαιχηεξε παξέκβαζε ηνπ θξάηνπο ζηελ νηθνλνκία. 8

Ο Η Κ Ο Ν Ο Μ Η Α 2 0 Ο αη. Βάιηα Μπνπγάδε Σα κέηξα ηνπ 1931-1932 παξέδσζαλ ηα ελία ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο ζηα ρέξηα ηνπ θξάηνπο θαη ησλ νξγάλσλ ηνπ. Ζ δξαρκή ππνηηκήζεθε, ην ζπλάιιαγκα δεζκεχζεθε, νη εηζαγσγέο πεξηνξίζζεθαλ πνζνηηθά, νη δαζκνί πνιιαπιαζηάζζεθαλ. Οιφθιεξν ην πνιχπινθν απηφ ζχζηεκα γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο δηεζλνχο θαη ηεο εζσηεξηθήο ηζνξξνπίαο θαη ηεο αμηνπηζηίαο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο θαηέιεμε αθελφο ζην λα αλεβαίλεη ηε δαζκνινγηθή πξνζηαζία ζπλνιηθά γχξσ ζην 50%-100% ηεο αμίαο επί ησλ εηζαγνκέλσλ θαη αθεηέξνπ λα απνθιείζεη ξεηά ηελ εηζαγσγή νξηζκέλσλ εηδψλ ή πέξα απφ νξηζκέλεο πνζφηεηεο. Ζ εμέιημε απηή κεηά ην 1932 επηβεβαίσζε φηη ζηελ Διιάδα ν θεληξηθφο άμνλαο ηνπ ζρεκαηηζκνχ ηεο εγρψξηαο αγνξάο θαη παξαγσγήο ήηαλ ην θξάηνο. Οη θξαηηθέο πξσηνβνπιίεο ήηαλ απηέο πνπ άλνημαλ κε ζπλέπεηα, έζησ θαη έκκεζα, ην δξφκν πξνο ηε βηνκεραληθή αλάπηπμε. Μφλν πνπ, εμαηηίαο ηνπ εμαξηεκέλνπ ραξαθηήξα ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο, ε εθβηνκεράληζε παξέκεηλε νξγαληθά εμαξηεκέλε απφ ην θξάηνο, δελ απνκαθξπλφηαλ απφ απηφ, αιιά πεξηθεξφηαλ κφληκα γχξσ ηνπ. Οη Έιιελεο επηρεηξεκαηίεο δελ κπνξνχζαλ λα αλαπηπρζνχλ ρσξίο ηελ θξαηηθή ππνζηήξημε θαη ζηε ζπλέρεηα πάλησο παξέκεηλαλ νξγαληθά εμαξηεκέλνη απφ απηήλ. (Η.Δ.Δ., η. ΗΔ, ζζ. 338-340). Κιήξηγθ : νξηζκφο ( κνλ.4) Ηκεξήζηα επαλ.2003 Κιήξηγθ : νξηζκφο ( κνλ. 5) εζπεξ 2003 Πψο εθδειψζεθε ζηελ Διιάδα ε «θξίζε ηνπ 1932» θαη πνηεο ήηαλ νη επηπηψζεηο ηεο ζην νηθνλνκηθφ πεδίν; Μνλ. 14 Ηκεξήζηα 2006 Σελ άλνημε ηνπ 1932 ε θπβέξλεζε ηεο Διιάδαο δελ κπφξεζε λα απνθχγεη ηελ αλαζηνιή ηεο κεηαηξεςηκφηεηαο ηνπ εζληθνχ λνκίζκαηνο. σζηφ ή Λάζνο (κνλ. 2) Ηκεξ επαλ 2011 Ζ έ θξεμε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ηνπ 1929 θαη ηα νινθιε ξσηηθά θαζεζηψηα ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1920 ζηνλ δπηηθφ θφζκν ζεκεηψζεθε κεγάιε νηθνλνκηθή επεκεξία. Υψξα -θαζξέθηεο απηνχ ηνπ «νηθνλνκηθνχ ζαχκαηνο» ήηαλ νη ΖΠΑ, φπνπ ηελ πεξίνδν 1921-1929 ηφζν ε βηνκεραληθή παξαγσγή φζν θαη ην κέζν εηζφδεκα δηπιαζηάζηεθαλ. Ζ γεληθφηεξε αηζηνδνμία πνπ επηθξαηνχζε ζηηο Ζ ΠΑ εθθξάζηεθε κε ηε ζπλερή άλνδν ησλ ηηκψλ ησλ κεηνρψλ ζην ρξεκαηηζηήξην ηεο Νέαο Τφξθεο. Σν θζηλφπσξν ηνπ 1929, σζηφζν, κεγάινη επελδπηέο, ζέινληαο λα εηζπξάμνπλ κέξνο απφ ηα θέξδε ηνπο, άξρηζαλ λα πνπινχλ κεηνρέο. Γξήγνξα επηθξάηεζε παληθφο, θπξίσο αλάκεζα ζηνπο κηθξνεπελδπηέο, πνπ έζπεπζαλ λα πνπιήζνπλ ηηο κεηνρέο ηνπο. Απνηέ ιεζκα ήηαλ ε γεληθή θαηάξξεπζε ησλ ηηκψλ ζην ρξεκαηηζηήξην, ε νπνία μεθίλεζε ζηηο 24 Οθησβξίνπ ηνπ 1929, ηε «Μαχξε Πέκπηε». Σν θαηλφκελν νλνκάζηεθε θξαρ θαη ήηαλ ε αξρή κηαο νηθνλνκηθήο θξίζεο πνπ εμαπιψζεθε ξαγδαία ζρεδφλ ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν. ε δηάζηεκα ιίγσλ εβδνκάδσλ είραλ ραζεί πνι ιέο πεξηνπζίεο. Δπηρεηξήζεηο έθιεηζαλ, ρηιηάδεο επηρεηξεκαηίεο θαηαζηξάθεθαλ θαη εθαηνκκχξηα εξγαδφκελνη έκεηλαλ άλεξγνη. Σν 1931 ε νηθνλνκία ησλ ΖΠΑ είρε ζρεδφλ θαηαξξεχζεη. Σελ ίδηα ζηηγκή, σζηφζν, κεγάιεο επηρεηξήζεηο, πνπ άληεμαλ ζηελ θξίζε, εμαγφξαδαλ κηθξφηεξεο επηρεηξήζεηο. Έηζη, ζπγθεληξσλφηαλ ε νηθνλνκηθή ηζρχο θαη ζρεκαηίδνληαλ παλίζρπξα νηθνλνκηθά ζπγθξνηήκαηα. Ζ επέθηαζε ηεο θξίζεο - Ζ Μεγάιε Όθεζε Ζ θξίζε επεθηάζεθε γξήγνξα θαη ζηελ Δπξψπε, φπνπ είραλ επελδπ ζεί ακεξηθαληθά θεθάιαηα κε ηε κνξθή δαλείσλ. Ζ απφθαζε ησλ ακεξηθαληθψλ ηξαπεδψλ λα απνζχξνπλ ηα δάλεηα απηά θιφληζ ε ηελ επξσπατθή νηθνλνκία. Σν πιήγκα ήηαλ ηζρπξφ, ηδίσο γηα ηε Γεξκαλία, πνπ είρε ζηεξίμεη ηε κεηα πνιεκηθή αλαζπγθξφηεζή ηεο ζε ακεξηθαληθά θεθάιαηα, αιιά θαη γηα ηε Βξεηαλία, πνπ αδπλαηνχζε πιένλ λα δηα ζέζεη ηα πξντφληα ηεο ζηελ αγνξά ησλ ΖΠΑ. Ζ γεληθεπκέλε θάκςε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, πνπ ζεκεηψζεθε ζρεδφλ ζε νιφθιεξν ηνλ δπηηθφ θφζκν θαηά ηελ πεξίνδν 1929-1933 σο απνηέιεζκα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ηνπ 1929 θαη νλνκάζηεθε Μεγάιε Ύθεζε, έπιεμε θαη ηελ Διιάδα. Ζ θξίζε ηνπ 1929 επεξέαζε, αλ θαη ζε δηαθνξεηηθφ βαζκφ, φιεο ηηο θνηλσλίεο ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ. Έλα ηκήκα ησλ αλψηεξσλ ηάμεσλ ηζρπξνπνηήζεθε, θαζψο θαηάθεξε, εμαγνξάδνληαο επηρεηξήζεηο ζηα πξφζπξα ηεο θα ηάξξεπζεο, λα εληζρχζεη ζεκαληηθά ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ηνπ ζέζε. Χζηφζν, γηα φινπο ηνπο άιινπο νη εμειίμεηο ππήξμαλ αξλεηηθέο. Οη αγξφηεο είδαλ ηα πξντφληα ηνπο λα κέλνπλ απνχιεηα θαη ηα εηζνδήκαηά ηνπο λα εμαλεκίδνληαη. Οη βηνκεραληθνί εξγάηεο θαη νη εκπνξνυπάιιεινη βξέζεθαλ αληηκέησπνη κε κεηψζεηο ησλ κηζζψλ ηνπο, πεξηνξηζκφ ησλ σξψλ εξγαζίαο θαη απνιχζεηο. Οη κηθξνκεζαίνη επηρεηξεκαηίεο ππνρξεψζεθαλ λα πνπιήζνπλ ή λα θιείζνπλ ηηο επηρεηξήζεηο ηνπο θαη νη δεκφζηνη ππάιιεινη λα απνδερηνχλ δξαζηηθέο κεηψζεηο ησλ κηζζψλ ηνπο. Έλα θχκα εμαζιίσζεο θάιπςε ηηο ΖΠΑ, ηελ Δπξψπε θαη πνιιέο άιιεο ρψξεο ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ πξνθαιψληαο έληνλεο -θαη ζπρλά βίαηεο- δηακαξηπξίεο. Δηδηθά ζηηο Ζ.ΠΑ, πνπ ππήξμαλ ε πεγή ηεο θξίζεο, ππνινγίζηεθε φηη πεξίπνπ 12.000.000 άλζξσπνη έκεηλαλ άλεξγνη, πάλσ απφ 1.600 ηξάπεδεο πηψρεπζαλ, 20.000 κηθξνκεζαίεο επ ηρεηξήζεηο έθιεηζαλ, 1 ζηνπο 20 γεσξγνχο έραζε ηελ πεξηνπζία ηνπ θαη -ην πην ηξαγηθφ απ φια- 23.000 άλζξσπνη απηνθηφλεζαλ. Σα νινθιεξσηηθά θαζεζηψηα ηνπ Μεζνπνιέκνπ (1919 1939) Ο θαζηζκφο ζηελ Ηηαιία ε ζπλζήθεο νμχηαηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο θξίζεο ηδξχζεθε ην 1921 ζηελ Ηηαιία ην Δζληθό Φαζηζηηθό (απφ ηε ιαηηληθή ιέμε fascio: δέζκε, ζχκβνιν εμνπζίαο ζηελ αξραία Ρψκε) Κόκκα ηνπ Μπελίην Μνπζνιίλη, ην νπνίν κε εζληθηζηηθά θαη αληηθαπηηαιηζηηθά ζπλζήκαηα πξνζπαζνχζε λα πξνζειθχζεη ηνπο δπζαξεζηεκέλνπ ο. Παξάιιεια, έλνπιεο νκάδεο θαζηζηψλ, κε ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε κεγαινγαηνθηεκφλσλ θαη βηνκεράλσλ, άξρηζαλ λα ηξνκνθξαηνχλ θαη λα δνινθνλνχλ θνκκνπληζηέο, ζνζηαιηζηέο θαη ζπλδηθαιηζηέο, ελψ ν Μνπζνιίλη πξνπαγάλδηδε ηελ αλάγθε επηβνιήο δηθηαηνξίαο. ηα ηέιε Οθησβξίνπ ηνπ 1922, ν Μνπζνιίλη θαη κεξηθέο ρηιηάδεο νπαδνί ηνπ πξαγκαηνπνίεζαλ ηε ιεγφκελε «πνξεία πξνο ηε Ρψκε», κηα παξσδία ιατθήο επαλάζηαζεο. Ο βαζηιηάο Βίθησξ Δκκαλνπήι Γ', αληί άιιεο αληίδξαζεο, φξηζε πξσζππνπξγφ ηνλ Μνπζνιίλη, πνπ θαηάθεξε, ζηα ηέιε ηνπ 1926, λα είλαη, πιένλ, απφιπηνο θχξηνο ηεο θαηάζηαζεο. Σν θαζηζηηθφ θξάηνο επηδίσθε ηνλ απφιπην έιεγρν (νινθιεξσηηθφ θξάηνο). Δπηθεθαιήο ήηαλ ν ληνχηζε (εγέηεο), φπσο νλνκάζηεθε ν Μνπζνιίλη. Σν κφλν λφκηκν θφκκα ήηαλ ην θαζηζηηθφ, ελψ νη πην επηθί λδπλνη πνιηηηθνί θπιαθίζηεθαλ ή δνινθνλήζεθαλ. Ηδηαίηεξε έκθαζε δφζεθε ζηε ρεηξαγψγεζε ηεο λενιαίαο ηφζν κε ηνλ έιεγρν ηεο εθπαίδεπζεο φζν θαη κε ηελ ππνρξεσηηθή έληαμε ζηε θαζηζηηθή λενιαία. Οη επαγγεικαηηθέο ελψζεηο θαη ηα εξγαηηθά ζπλδηθάηα αληηθαηαζηά ζεθαλ απφ ζπληερλίεο ειεγρφκελεο απφ ην θαζηζηηθφ θφκκα. Δπηπιένλ, κέζσ ηνπ Σχπνπ, ηνπ ξαδηνθψλνπ θαη ηνπ αζιεηηζκνχ ην θαζεζηψο πξνπαγάλδηδε επηζεηηθά ηα θαζηζηηθά ηδεψδε. 9

Ο Η Κ Ο Ν Ο Μ Η Α 2 0 Ο αη. Βάιηα Μπνπγάδε Ο λαδηζκφο ζηε Γεξκαλία ηε κεζνπνιεκηθή Γεξκαλία, δηάθνξεο νξγαλψζεηο ππνζηήξηδαλ ηελ αληηθαηάζηαζε ηεο δεκνθξαηίαο απφ κηα «Νέα Σάμε», φπνπ νη Γεξκαλνί ζα είραλ ηελ πην ζεβαζηή ζέζε. Μηα απφ απηέο ήηαλ θαη ην Δζληθνζνζηαιηζηηθφ Γεξκαληθφ Δξγαηηθφ Κφκκα (λαδηζηηθφ θφκκα), πνπ είρε ηδξπζεί ην 1919. Έλα απφ ηα πξψηα κέιε ηνπ ήηαλ θαη ν άζεκνο ηφηε Αδφιθνο Υίηιεξ. Κεξδίδνληαο νπαδνχο απφ ηα θνηλσληθά ζηξψκαηα πνπ είραλ πιεγεί πεξηζζφηεξν (αγξφηεο κηθξναζηνί, άλεξγνη), ην λαδηζηηθφ θφκκα ηζρπξνπνηήζεθε ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ εληζρπφηαλ θαη ην Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα Γεξκαλίαο. ε απηέο ηηο ζπλζήθεο κηα κεξίδα ηζρπξψλ Γεξκαλψλ θεθαιαηνχρσλ απνθάζηζε λα ππνζηεξίμεη ηνλ Υίηιεξ, γηα λα αληηκεησπίζεη ηνπο θνκκνπληζηέο ειπίδνληαο φηη αξγφηεξα ζα απαιιαζζφηαλ εχθνια απφ απηφλ. ηηο εθινγέο ηνπ 1932 νη λαδί ζπγθέληξσζαλ ην 37,4% ησλ ςήθσλ θαη ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1933 ν Υίηιεξ έγηλε θαγθειάξηνο (πξσζππνπξγφο) ηεο Γεξκαλίαο. Λίγν αξγφηεξα νη λαδί ππξπφιεζαλ ηε γεξκαληθή Βνπιή (Ράηρζηαγθ) απνδίδνληαο ην γεγνλφο ζηνπο θνκκνπληζηέο. Ακέζσο πξνρψξεζαλ ζε ζπιιήςεηο ρηιηάδσλ θνκκνπληζηψλ θαη ζνζηαιηζηψλ, ελψ ην Ράηρ ζηαγθ έζεζε εθηφο λφκνπ φινπο ηνπο θνκκνπληζηέο βνπιεπηέο θαη παξαρψξεζε ζηνλ Υίηιεξ απφιπηεο εμνπζίεο γηα ηέζζεξα ρξφληα. Λίγν αξ γφηεξα, ν Υίηιεξ αλέιαβε θαη ηε ζέζε ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο θαη νλνκάζηεθε θχξεξ (νδεγφο, εγέηεο). Παξάιιεια, νη λαδί δηέιπζαλ φια ηα πνιηηηθά θφκκαηα, εθηφο απφ ην λαδηζηηθφ. Όπσο αθξηβψο ζηελ Ηηαιία, ε λενιαία ρεηξαγσγνχληαλ θαη ε πξνπαγάλδα νξγίαδε. Δπηπιένλ, νη λαδί νξγάλσλαλ ζπγθεληξψζεηο εθαηνκκπξίσλ αλζξψπσλ, γηα λα θαλαηίζνπλ ηνλ γεξκαληθφ ιαφ. Σα βηβιία πνπ δελ ήηαλ αξεζηά θαίγνληαλ δεκνζίσο θαη πνιινί δηαλννχκελνη ππνρξεψζεθαλ λα εγθαηαιείςνπλ ηε Γεξκαλία (π.ρ. Ατλζηάηλ, Μπξερη θ.ά.). Δθαξκφδνληαο επηζεηηθή ξαηζηζηηθή πνιηηηθή, νη λαδί πεξηφξηζαλ ή εμφλησζαλ φινπο φζνη ήηαλ δηαθνξεηηθνί (πνιηηηθνί αληίπαινη, ηζηγγάλνη, νκνθπιφθηινη). Με ηδηαίηεξε επηζεηηθφηεηα αληηκεησπίζηεθαλ νη Δβξαίνη, νη νπνίνη ππνρξεψζεθαλ λα θπθινθνξνχλ θνξψληαο έλα θίηξηλν άζηξν. Φαζηζκφο θαη δεκνθξαηία ζηελ ππφινηπε Δπξψπε Μέρξη ηα ηέιε ηνπ Μεζνπνιέκνπ επηβιήζεθαλ θαζεζηψηα θαζηζηηθνχ ηχπνπ ζε Ηζπαλία, Πνξηνγαιία, Απζηξία, Γηνπγθνζιαβία, Διιάδα, Σνπξθία, Αιβαλία Βνπιγαξία, Ρνπκαλία, Πνισλία Οπγγαξία θαη Ληζνπαλία. Ζ δηθηαηνξία ηεο 4εο Απγνχζηνπ (1936) Ζ Διιάδα ππφ ηελ πξσηνθαζεδξία ηνπ ζηξαηεγνχ Μεηαμά, γλψξηζε απνιπηαξρηθέο ζηηγκέο απφ ηελ 4ε Απγνχζηνπ ηνπ 1936 κέρξη θαη ην 1941, πνπ θαηέξξεπζε ην κέησπν. Κνκκνπληζηηθή αληηπξνπαγάλδα, εζληθηζηηθφ θξφλεκα θαη θαηάξγεζε ηνπ ζπληάγκαηνο ήηαλ κεξηθά απφ ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θπβέξλεζεο Μεηαμά. Όλεηξν ηνπ Μεηαμά ήηαλ ε δεκηνπξγία ζηελ Διιάδα ελφο θαζεζηψηνο θαηά ηα πξφηππα ηεο θαζηζηηθήο Ηηαιίαο θαη ηεο λαδηζηηθήο Γεξκαλίαο. Όκσο, καδηθφ θαζηζηηθφ θφκκα ζηελ Διιάδα δελ ππήξρε. Ο δηθηάηνξαο δνθίκαζε λα αλαπιεξψζεη ην θελφ κε ηε δεκηνπξγία ηεο Δζληθήο Οξγάλσζεο Νενιαίαο (ΔΟΝ), αιιά ν Β Παγθφζκηνο πφιεκνο δηέθνςε ηελ πξνζπάζεηά ηνπ. Παξάιιεια, πξνζπάζεζε λα πξνζεηαηξηζηεί ηνπο αγξφηεο θαη ηνπο εξγάηεο ηφζν κε ζπζηεκαηηθή πξνπαγάλδα φζν θαη κε ηε ιήςε νξηζκέλσλ θνηλσληθψλ κέηξσλ φπσο ξχζκηζε αγξνηηθψλ ρξεψλ, ιεηηνπξγία ηνπ Ηδξχκαηνο Κνηλσληθψλ Αζθα ιίζεσλ (ΗΚΑ). Σν θαζεζηψο ηεο 4εο Απγνχζηνπ, σζηφζν, δελ απέθηεζε πνηέ ηζρπξή θνηλσληθή ζηήξημε. Τπφ ηελ έλλνηα απηή δηέθεξε απφ ηνλ θαζηζκφ θαη απφ ηνλ λαδηζκφ. Ο Μεηαμάο πεξηνξίζηεθε ζηελ νξγάλσζε ελφο απηαξρηθνχ θξάηνπο, πνπ θαηαδίσμε ηνπο αληηπάινπο ηνπ, ηδίσο ηνπο θνκκνπληζηέο. Σέινο, ζε φ,ηη αθνξά ηε δηεζλή ζέζε ηεο Διιάδαο, ν Μεηαμάο, θάησ απφ ηελ θαζνξηζηηθή επηξξνή ηνπ βαζηιηά Γεσξγίνπ Β, πξνζαλαηνιίζηεθε εμαξρήο πξνο ηε Μ. Βξεηαλία, εθηηκψληαο φηη ζε πεξίπησζε πνιέκνπ απηή ζα ήηαλ ν ληθεηήο.(από ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα Ηζηνξίαο Γ Γπκλ. Καη Γ Λπθεἰνπ) Θ Δ Μ Α Σ Α Β Ο Μ Α Γ Α ( κ ε π α ξ α ζ έ κ α η α ) Πξφθεηηαη γηα ζπλδπαζκφ ελφο απνζπάζκαηνο ηνπ βηβιίνπ κε ηηο πιεξνθνξίεο πνπ καο δίλεη έλα ή θαη πεξηζζφηεξα παξαζέκαηα κε πεξηερφκελν ζρεηηθφ κ απηφ ηνπ βηβιίνπ. Ζ απάληεζή καο ζα είλαη κία δηθή καο παξαγσγή ιφγνπ, πνπ ζα ραξαθηεξίδεηαη απφ επάξθεηα πεξηερνκέλνπ, ζσζηή δηάξζξσζε θη έθθξαζε. (Αλ ζέινπκε 25/25!!). ΟΓΖΓΗΔ: (ηα βήκαη α πνπ ζα αθνινπ ζήζνπκε ). 1. ΣΟ ΘΔΜΑ: ην δηαβάδνπκε κε πνιιή πξνζνρή. Έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηεο επηηπρίαο καο νθείιεηαη ζηε «ζσζηή αλάγλσζε» ηνπ ζέκαηνο. Απηφ βέβαηα ηζρχεη γηα φια ηα καζήκαηα! 2. ΣΟ ΒΗΒΛΗΟ: Δληνπίδνπκε ην πιηθφ πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπκε απφ ην βηβιίν, δειαδή ζε πνην ζπγθεθξηκέλν απφζπαζκα ζα βαζίζνπκε ηελ απάληεζή καο. Αλ δελ είκαζηε εληειψο ζίγνπξνη γηα ην «πνχ αξρίδεη θαη πνχ ηειεηψλεη», θαιχηεξα λα γξάςνπκε ιίγν παξαπάλσ. Σν ιίγν πεξηζζφηεξν δελ έρεη βαζκνινγηθέο ζπλέπεηεο, ελψ ην ιηγφηεξν έρεη. Γελ είλαη απαξαίηεην λα κάζνπκε «απηνιεμεί» ην θείκελν ηνπ βηβιίνπ. Αξθεί λα ην έρνπκε θαηαλνήζεη θαη λα γξάςνπκε ζσζηά φιεο ηηο πιεξνθνξίεο. Βέβαηα δε ζα αιιάμνπκε ηζηνξηθνχο φξνπο ή θξάζεηο κε εηδηθή ζεκαζία. 3. ΣΟ ΠΑΡΑΘΔΜΑ: ην δηαβάδνπκε κε πξνζνρή θαη ζπγθεληξψλνπκε φια ηα ζηνηρεία πνπ καο ρξεηάδνληαη. Θα δηαπηζηψζνπκε φηη έρνπκε πιεξνθνξίεο πνπ α) επαλαιακβάλνπλ ην θείκελν ηνπ βηβιίνπ καο, β) ην επαπμάλνπλ κε πξφζζεην πιηθφ θαη γ) κπνξεί λα είλαη αληίζεηεο. 4. Ζ ΤΝΘΔΖ: Ξεθηλάκε λα γξάθνπκε έρνληαο σο βάζε ην απφζπαζκα απφ ην βηβιίν θαη πξνζζέηνπκε ηε ζρεηηθή πιεξνθνξία απφ ην παξάζεκα. Ζ ζχλδεζε γίλεηαη αλάινγα κε ηελ πεξίπησζε, φπσο π.ρ. «Σν παξαπάλσ επηβεβαηψλεηαη απφ ην παξάζεκα ζην ζεκείν πνπ αλαθέξεη φηη. ή ην παξάζεκα δίλεη ηελ επηπξφζζεηε πιεξνθνξία φηη». Γξάθνπκε νιφθιεξε ηελ πιεξνθνξία ηνπ παξαζέκαηνο θαη δελ αξθνχκαζηε ζε παξαπνκπέο ηνπ ηχπνπ: «πξψηε ιέμε ηειεπηαία ιέμε». Έπεηηα ζπλερίδνπκε απφ ην βηβιίν θ.ν.θ. Π α ξ α δ ε ί γ κ α η α Αμηνπνηψληαο ηηο ηζηνξηθέο ζαο γλψζεηο θαη αληιψληαο ζηνηρεία απφ ην παξάζεκα πνπ ζαο δίλεηαη, λα παξνπζηάζεηε θαη λα εμεγήζεηε ηηο ηδηνκνξθίεο ηνπ εξγαηηθνχ θηλήκαηνο ζηελ Διιάδα, ζε ζρέζε κε άιιεο επξσπατθέο ρψξεο, απφ ην ηέινο ηνπ 19 νπ αηψλα σο ηελ έλαξμε ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ.(κ. 25) Ηκεξ. Επαλ 2009 1. Π ξ ν ε ξ γ α ζ ί α : [ ζ. 5 6] 10