Η Προοπτική Ανάπτυξης του Κυπριακού Τουρισµού µέσω των PPPs Αντώνης Πασχαλίδης Υπουργός Εµπορίου, Βιοµηχανίας και Τουρισµού 1

Τι είναι οι Συµπράξεις ηµοσίου Ιδιωτικού Τοµέα; PPP s: είναι ευρέως γνωστές, Απαιτήσεις Υπηρεσιών Παροχή Υπηρεσιών Private sector Partners hip ΑΛΛΑ, όχι τόσο καλά κατανοητές! 2

Προσδιορισµός Συµπράξεων ηµοσίου Ιδιωτικού Τοµέα Κατανοµή των πόρων, κινδύνων και αµοιβών/κερδών του κάθε µέρους Αποσκοπούν στην εξασφάλιση του σχεδιασµού, χρηµατοδότησης, κατασκευής, διαχείρισης, λειτουργίας, συντήρησης δηµοσίων υποδοµών, και στην παροχή υπηρεσιών σε διαφόρους τοµείς της εθνικής οικονοµίας. 3

Τυπική ιάρθρωση Συµβολαίων ηµόσιος Τοµέας Συµβόλαιο Σ ΙΤ Πληρωµές ιαθεσιµότητας Συµφωνία Παραχώρησης Ιδιωτικός Τοµέας: Μέτοχοι Μετοχική Συµφωνία ΕΡΓΟ/ΥΠΗΡΕΣΙΑ Πιστωτική Συµφωνία ανειστές Συµβόλαιο Κατασκευής Ανάδοχοι Υπεργολάβοι Συµβόλαιο ιευκόλυνσης ιαχείρισης Ανάδοχοι Υπεργολάβοι 4

Για την ιστορία Οι Σ ΙΤ για υλοποίηση κοινωφελών έργων και υπηρεσιών είναι πολύ παλιά. Σήµερα οι Συµπράξεις έχουν υποκαταστήσει σε σηµαντικό βαθµό το Πρόγραµµα ηµόσιων Επενδύσεων. Πετυχηµένος θεσµός των Σ ΙΤ µε εφαρµογή σε πολλές χώρες, µε το Ηνωµένο Βασίλειο, Αυστραλία και Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής να ξεχωρίζουν σε αριθµούς και µεγέθη Σ ΙΤ. Προτροπή: το µέγιστο ποσοστό δηµοσίων έργων που γίνονται µε Συµπράξεις να µην ξεπερνά το 12 15% αυτών. 5

Σήµερα Στην Κύπρο: Πρόσφατη προσπάθεια υλοποίησης έργων του ηµοσίου µε τη µορφή των Σ ΙΤ, Παραδείγµατα: Ολοκλήρωση αεροδροµίων και κάποιων δηµόσιων κτιρίων, Προώθηση κατασκευής και διαχείρισης των µαρίνων, του λιµανιού Λάρνακας, υπεραστικών δρόµων, κ.α. 6

Ποια είναι τα οφέλη τους 1 ; Εκτός από τη βελτίωση της οικονοµικής αποδοτικότητας των πόρων του δηµοσίου: Περισσότερες και ποιοτικότερες υπηρεσίες ταχύτερα και στο αναµενόµενο κόστος (Υλοποίηση έργων εντός προϋπολογισµού και χρονοδιαγράµµατος) Ορθολογικότερη κατανοµή κινδύνων Την ενσωµάτωση της τεχνογνωσίας και καινοτοµίας των µεθόδων του ιδιωτικού τοµέα στο ηµόσιο 7

Ποια είναι τα οφέλη τους 2 ; Προώθηση παραγωγικών επενδύσεων και αύξηση θέσεων εργασίας Πρόνοιες για συντήρηση/διατήρηση της αξίας του έργου Προώθηση έργων που δεν µπορεί να αναλάβει οικονοµικά ο ηµόσιος τοµέας Καλύτερος προγραµµατισµός δαπανών απελευθέρωση πόρων για άλλες αναπτυξιακές ανάγκες, ιδιαίτερα στους κοινωνικούς τοµείς. 8

Κρίσιµοι παράγοντες για την επιτυχία των Σ ΙΤ 1 Η καταξίωση της Κύπρου ως τουριστικός προορισµός και οι δυνατότητες ανάπτυξης του τουριστικού της προϊόντος: αποτελεί κίνητρο για τους ιδιωτικούς φορείς για σύµπραξη µε το δηµόσιο σε έργα ανάπτυξης στον τουριστικό τοµέα. Η προοπτική ανάπτυξης του τουριστικού τοµέα στην Κύπρο µέσω Σ ΙΤ ενισχύεται µε τη διασφάλιση των ακόλουθων παραγόντων και προϋποθέσεων: - πολιτική βούληση για ανάπτυξη έργων µε Σ ΙΤ. - κατάλληλο νοµοθετικό και οικονοµικό πλαίσιο και διαφανείς διαδικασίες για ρύθµιση των Σ ΙΤ και της ανάπτυξης σύνθετων τουριστικών προϊόντων. - επιλογή κατάλληλων έργων έργα που να εντάσσονται σε ευρύτερο στρατηγικό σχεδιασµό ανάπτυξης. 9

Κρίσιµοι παράγοντες για την επιτυχία των Σ ΙΤ 2 Ικανότητα του ηµοσίου να ανταποκριθεί θετικά στις πολύπλοκες συµβάσεις έργων µε Σ ΙΤ. Ανάγκη για οργανωτικές και διοικητικές αλλαγές του δηµοσίου, ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων και τεχνογνωσίας; Περιορισµένος αριθµός και µέγεθος ντόπιων επενδυτών και πελατειακής βάσης στην Κυπριακή αγορά συνιστούν αδυναµία. Ανάγκη για παροχή συµπληρωµατικών κινήτρων για διαχείριση του κινδύνου αυτού; Ανάληψη ηγετικού ρόλου από το δηµόσιο τοµέα για χάραξη πολιτικής. Ύπαρξη θεσµοθετηµένου φορέα που να παρέχει καθοδήγηση και να διοχετεύει τεχνικές γνώσεις στους εµπλεκοµένους φορείς. 10

Τύποι Σύµπραξης µεταξύ ηµόσιου και Ιδιωτικού Τοµέα Επιλογή Χρηµατοδότηση Λειτουργία & Συντήρηση Εµπορικός κίνδυνος Κυριότητα στοιχείου Διάρκεια (έτη) Σύµβαση Υπηρεσιών 1 Δηµόσιο Δηµόσιο - Δηµόσιο Δηµόσιο 1-2 Σύμβαση O & M 2 Δηµόσιο Δηµόσιο Δηµόσιο 3-5 Παραχώρηση (ΒΟΤ/ΒΟΟΤ) 3 Δηµόσιο 25 30 PFI 4 Δηµόσιο - Δηµόσιο - 20 30 Αποεπένδυση Ιδιωτικοποίηση 5 Δηµόσιο - - 11

Μορφές Σ ΙΤ στον τουριστικό τοµέα στην Κύπρο 1 Συνήθεις µορφές Συµπράξεων για στήριξη της ανάπτυξης έργων και υπηρεσιών τουριστικού περιεχοµένου: Μέθοδος ΒΟΤ (Build Operate Transfer) Ελκυστική από µέρους του ηµόσιου τοµέα. Εφαρµόζεται στην περίπτωση των αεροδροµίων, µαρίνων και λιµανιού Λάρνακας. Πρόταση από την Περιφερειακή Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής Λεµεσού και της Λευκωσίας ως ελκυστική µέθοδος για ανάπτυξη του ιεθνούς Συνεδριακού Κέντρου στη Λεµεσό και αναβάθµιση του Συνεδριακού Κέντρου Λευκωσίας, αντίστοιχα. Μέθοδος PFI (Private Finance Initiative) Καταβολή τέλους στον ιδιώτη από το κράτος για υπηρεσίες διαχείρισης. Ελκυστική µέθοδος όπου οι επενδύσεις στον τουριστικό τοµέα δεν είναι τόσο προσοδοφόρες στον επενδυτή. 12

Μορφές Σ ΙΤ στον τουριστικό τοµέα στην Κύπρο 2 Περιφερειακές Εταιρείες Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής Συµπράξεις ηµόσιου, Ιδιωτικού Τοµέα και Τοπικών Αρχών. Θεωρούνται Οργανισµοί ηµοσίου ικαίου. Ως εκ τούτου, θεωρούνται δηµόσιοι φορείς και µπορούν να αναλάβουν το ρόλο του ηµόσιου τοµέα σε µια σύµπραξη δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα. Ως Οργανισµοί ηµοσίου ικαίου, µπορούν να αντλήσουν ευρωπαϊκά κονδύλια για περιφερειακή ανάπτυξη. Ευρωπαϊκά Προγράµµατα, Ερευνητικά Ευρωπαϊκά Προγράµµατα Απαρτίζονται από συνεργασίες δηµόσιου, ιδιωτικού τοµέα, τοπικών αρχών ή και ακαδηµαϊκών ιδρυµάτων: προσδίδεται ο χαρακτήρας της Σ ΙΤ. Χρηµατοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Κράτος. Προτάσεις στα πλαίσια των δύο Προγραµµάτων για ανάπτυξη τουριστικού έργου ή υπηρεσίας. υνατότητες συγχρηµατοδότησης έργων τύπου Σ ΙΤ ιδιαίτερα σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, από διαρθρωτικά ταµεία (π.χ, µέσω της Ευρωπαϊκής Περιφερειακής Πολιτικής η οποία δίδει έµφαση στην αναπτυξιακή πολιτική). 13

Μορφές Σ ΙΤ στον τουριστικό τοµέα στην Κύπρο 3 Οµάδες Τοπικής ράσης Leader Αναπτυξιακές Εταιρείες Έγκριση 4 Οµάδων Τοπικής ράσης Leader στα πλαίσια του Άξονα 4: Leader του Προγράµµατος Αγροτικής Ανάπτυξης. Θεωρούνται µορφή συνεργασίας δηµόσιου µε ιδιωτικό τοµέα λόγω της σύνθεσης και χρηµατοδότησης τους από Ευρωπαϊκά και εθνικά ταµεία. Κατανοµή κονδυλίων από το Πρόγραµµα Αγροτικής Ανάπτυξης µε βάση το στρατηγικό σχεδιασµό τους. Προώθηση ήπιας τουριστικής ανάπτυξης στην ύπαιθρο βάσει των στρατηγικών σχεδιασµών των Οµάδων. Σηµειώνεται ότι ο στρατηγικός σχεδιασµός τους κινείται πάνω στην ίδια βάση µε αυτό των Περιφερειακών Εταιρειών Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής. Συµπερασµατικά, προβλέπεται ότι ο τουρισµός της υπαίθρου έχει καλές προοπτικές ανάπτυξης µέσω των Οµάδων Leader. 14

Μορφές Σ ΙΤ στον τουριστικό τοµέα στην Κύπρο 4 Σύνδεσµοι Ειδικών Τουριστικών Προϊόντων Ίδρυση συνδέσµων ειδικών προϊόντων µε πρωτοβουλία του ΚΟΤ (π.χ. σύνδεσµος ιατρικού τουρισµού, τουρισµού ευεξίας, συνεδριακού τουρισµού, ειδικών ενδιαφερόντων, η Εταιρεία Αγροτουρισµού, Convention Bureau). Ανάπτυξη συνεργασιών µεταξύ του ηµόσιου και του Ιδιωτικού τοµέα για προώθηση κοινών ενεργειών, µέτρων και πολιτικών για ανάπτυξη και προβολή του τοµέα τους. Άτυπες Συνεργασίες ηµόσιου Ιδιωτικού Τοµέα «Φορέας Ιδιωτικού Τοµέα στον Τουρισµό» ο οποίος δραστηριοποιείται µε πρωτοβουλία του Κυπριακού Οργανισµού Τουρισµού. Για προώθηση αιτηµάτων του ιδιωτικού τοµέα και γενικότερων συµφερόντων του τουριστικού τοµέα (µε διαβουλεύσεις, εξάσκηση πιέσεων (lobbying). 15

Προοπτικές εφαρµογής Σ ΙΤ στον τουριστικό τοµέα 1 Προτεινόµενα έργα στρατηγικής προτεραιότητας για υλοποίηση ως Σ ΙΤ µε βάση, κυρίως, την εκµετάλλευση της ακίνητης περιουσίας του ηµοσίου: Υποδοµές Αθλητικού Τουρισµού Κλάδος ψηλής προτεραιότητας µε αυξηµένο ενδιαφέρον. Η Σ ΙΤ µπορεί να αφορά τον εκσυγχρονισµό/επέκταση/ εµπλουτισµό υφιστάµενων υποδοµών ή τη δηµιουργία νέων εγκαταστάσεων. Η υλοποίηση και λειτουργία µέσω Σ ΙΤ προσφέρει πολύ ψηλής ποιότητας κατασκευαστικά έργα και λειτουργικά. Καταλληλότεροι τύποι Σ ΙΤ: - µέθοδος PFI (Private Finance Initiative), - παραχώρηση τύπου ΒΟΤ, - άλλους µηχανισµούς σύµπραξης µε την εκµετάλλευση υποστηρικτικών /συναφών εµπορικών δραστηριοτήτων από τον Ιδιωτικό τοµέα. 16

Προοπτικές εφαρµογής Σ ΙΤ στον τουριστικό τοµέα 2 Θαλάσσιες υποδοµές Π.χ. µαρίνες, καταφύγια σκαφών αναψυχής. Οι Σ ΙΤ στον τοµέα αποτελούν πετυχηµένη πρακτική διεθνώς. Καταλληλότεροι τύποι Σ ΙΤ: - µε παραχώρηση τύπου ΒΟΤ, - µε άλλους µηχανισµούς σύµπραξης (π.χ. παραχώρηση της εκµετάλλευσης άλλων χώρων µε πρόσθετες εµπορικές δραστηριότητες). 17

Προοπτικές εφαρµογής Σ ΙΤ στον τουριστικό τοµέα 3 Υποδοµές συνεδριακού τουρισµού προτεραιότητα της στρατηγικής τουρισµού. ιεθνές Συνεδριακό Κέντρο Λεµεσού: - βάσει µελετών, θεωρείται µη βιώσιµη επένδυση και προβληµατική η υλοποίηση αυτού µέσω Σ ΙΤ, - αδυναµία δηµόσιας χρηµατοδότησης της κατασκευής του - µορφές Σ ΙΤ υπό εξέταση: > µοντέλο PFI (Private Finance Initiative), ή και > παραχώρηση πρόσθετων κινήτρων. 18

Προοπτικές εφαρµογής Σ ΙΤ στον τουριστικό τοµέα 4 Μουσεία και χώροι έκθεσης παράδοσης/πολιτισµού Έλλειψη στις συγκεκριµένες υποδοµές συµβάλλουν στον εµπλουτισµό της τουριστικής εµπειρίας. Ανακαίνιση/επέκταση υφιστάµενων υποδοµών µε τη µορφή Σ ΙΤ. Με αποκλειστική επιµέλεια του δηµοσίου λόγω κοινωφελούς διάστασης. Προτεινόµενη µορφή Σ ΙΤ: - µοντέλο PFI µε πληρωµές από το δηµόσιο και από περιορισµένες εµπορικές δραστηριότητες. Άλλα Έργα Ύπαρξη και άλλων έργων µε περιθώρια Σ ΙΤ για την ανάπτυξη και λειτουργία τους Παραδείγµατα: θεµατικά πάρκα, υποδοµές τουρισµού υγείας, καζίνο, ανάδειξη διατηρητέων κτιρίων και αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς, χιονοδροµικά κέντρα, αστικές αναπλάσεις. 19

Συνοψίζοντας Άνθηση στις Συµπράξεις ηµοσίου Ιδιωτικού Τοµέα καθώς η οικονοµική κρίση πιέζει τον κρατικό τοµέα. Πλεονεκτήµατα Ευκαιρίες που προσφέρονται µέσω των Σ ΙΤ: - το κόστος/δαπάνη των έργων δεν περιλαµβάνεται στο Εθνικό Χρέος - το ρίσκο µεταφέρεται στους Ιδιωτικούς φορείς - δηµιουργία νέων σχηµάτων συνεργασίας, βέλτιστων πρακτικών και νέας δυναµικής - απελευθέρωση αναξιοποίητου δυναµικού Πολλαπλά οφέλη στην οικονοµία και στην κοινωνία: > Οφέλη για το δηµόσιο τοµέα, τους ιδιώτες επενδυτές, τους χρήστες των υπηρεσιών του ηµοσίου και τους πολίτες. 20