Aθήνα, 11-01 - 2019 1:500.000 με αξιοποίηση τεχνολογίας Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (ΓΣΠ) Λέξεις κλειδιά: χαρτογραφία, χάρτης, ΓΣΠ, ΓΥΣ Περίληψη Ο Χάρτης είναι μια υπό κλίμακα γραφική αναπαράσταση της γήινης επιφάνειας. Η Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού (ΓΥΣ) παράγει χάρτες που καλύπτουν ολόκληρη την Ελληνική επικράτεια για χρήση κυρίως από τις ένοπλες δυνάμεις αλλά και από τον Δημόσιο Τομέα, τις ιδιωτικές εταιρείες και τους ιδιώτες. Η ΓΥΣ άρχισε το 2016 να εφαρμόζει σταδιακά την αποκλειστική χρήση των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (ΓΣΠ) για την κατασκευή - αναθεώρηση των χαρτών που παράγει. Ο πρώτος χάρτης που κατασκευάστηκε εξ' ολοκλήρου με αυτή τη διαδικασία, όπου η ακολουθούμενη μεθοδολογία τόσο για τη συλλογή και την επεξεργασία των δεδομένων όσο και για την χαρτοσύνθεση και σχεδίαση του βασίζεται στις τεχνολογίες των ΓΣΠ, είναι ο χάρτης κλίμακας 1:500.000. O χάρτης παρέχει αφενός γενικές τοπογραφικές πληροφορίες και μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για την εκτέλεση μελετών μικρής κλίμακας από διάφορους φορείς, αφετέρου είναι μια αξιόλογη αναφορά υποβάθρου δικτύου χερσαίων συγκοινωνιών και μεταφορών. Ο χάρτης περιλαμβάνει βασικά επίπεδα, όπως δίκτυα συγκοινωνιών (οδικό - σιδηροδρομικό), υδρογραφικό δίκτυο, κατοικημένες περιοχές και υψομετρική πληροφορία. Το εγχείρημα κατασκευής του χάρτη με χρήση των τεχνολογιών ΓΣΠ στέφτηκε με επιτυχία και το αποτέλεσμα κρίθηκε άκρως ικανοποιητικό. Η ακολουθούμενη μεθοδολογία θα αποτελέσει το έναυσμα της σταδιακής αντικατάστασης της έως σήμερα διαδικασίας κατασκευής χαρτών μεγαλύτερων κλιμάκων (1:50.000 & 1:250.000) από τη ΓΥΣ και την διαρκή αξιοποίηση των δεδομένων για την παραγωγή και άλλων προϊόντων. Το αποτέλεσμα της εφαρμοζόμενης διαδικασίας ήταν η παραγωγή για το πρώτο τρίμηνο του 2018, δέκα (10) Φύλλων Χάρτου κλίμακας 1:500.000 σε ψηφιακή και έντυπη μορφή. Production of topographic map scaled 1:500.000 using Geographic Information Systems (GIS) technology Key words: cartography, map, GIS, HMGS Abstract The Map is a scaled graphic representation, illustrating earth's surface. The Hellenic Military Geographical Service (HMGS) produces maps covering the entire Greek territory for use mainly by the Greek Army as well as the public sector and civilians. In 2016 HMGS started to gradually implement the exclusive use of Geographic Information Systems (GIS) for the editing review of the maps produced. The first map produced entirely through this procedure, is the map scaled
2 1:500.000. The methodology applied for generating and editing data and for the map compilation and design is based exclusively on GIS techniques. This map is designed to provide general topographic information and could be used as a valuable tool for implementing small-scale spatial planning or environmental studies and on the other hand it is suitable for staff planning, as a route map and as a base map for logistic operations. The map includes basic thematic layers, such as transportation network (road railway), hydrological network, populated places and elevation data. The attempt to produce this map through the use of GIS techniques was successfully conducted and the result was absolutely satisfactory. The methodology applied will gradually replace the existing map production procedure for larger scales (1:50.000 & 1:250.000) by HMGS and the full exploitation of data to produce other products as well. The outcome of the implemented procedure at the first semester of 2018, was the production of ten (10) map sheets scaled 1:500.000, in digital and hard copy format. 1. ΓΥΣ και Χάρτης 1.1. Ιστορική Αναδρομή Ο πρώτος πυρήνας συγκρότησης της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού ιδρύθηκε το 1889 από την κυβέρνηση Τρικούπη με την ονομασία «Γεωδαιτική Αποστολή», αποτελούμενη από Αυστριακούς και Έλληνες Αξιωματικούς, με σκοπό τη σύνταξη του «Τοπογραφικού και Κτηματικού Χάρτη της Χώρας». Το 1895 μετονομάστηκε σε «Χαρτογραφική Υπηρεσία Στρατού» και έλαβε τη σημερινή της ονομασία «Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού» το 1926. Κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, η ΓΥΣ λειτούργησε υπό το στρατιωτικό έλεγχο των Γερμανικών δυνάμεων κατοχής, οι οποίοι με την αποχώρησή τους, τον Οκτώβριο του 1944, απέσπασαν τον τεχνικό εξοπλισμό και σημαντικό μέρος του αρχείου της ΓΥΣ. Στη δεκαετία του 1960, η ΓΥΣ ανέλαβε την εκτέλεση του έργου «Χαρτογράφηση της Ελλάδος» με αποτέλεσμα την αποτύπωση της χώρας σε περίπου 12.000 τοπογραφικά διαγράμματα κλίμακας 1:5.000. Η δεκαετία του 1980 και τα χρόνια που ακολούθησαν έφεραν την επανάσταση στη χαρτογραφία με την εισαγωγή των προσωπικών υπολογιστών, των ψηφιακών φωτογραμμετρικών σταθμών, των δορυφορικών εικόνων υψηλής ανάλυσης, της τηλεπισκόπησης, της δορυφορικής γεωδαισίας, του GPS και των ΓΣΠ. Η ΓΥΣ, πρωτοστατώντας στο χώρο των εξελίξεων του τομέα της, υιοθέτησε και ενσωμάτωσε τις νέες τεχνολογίες στην παραγωγή των χαρτογραφικών προϊόντων προς όφελος των Ενόπλων Δυνάμεων και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. 1.2. Κατασκευή Χάρτη Εξελικτικά ο τρόπος κατασκευής του έντυπου χάρτη, έχει περάσει από διάφορες διαδικασίες και τεχνικές. Έως το 1990 η ΓΥΣ χρησιμοποιούσε ως πρωταρχικά δεδομένα για την κατασκευή και την αναθεώρηση των χαρτών, τόσο τα διαφανή μεταβολών (προσθήκες και διαγραφές οντοτήτων) σε ριζόχαρτο, όσο και τα θετικά φιλμ της προηγούμενης έκδοσης του χάρτη. Τα διαφανή μεταβολών προκύπτουν είτε από τη φωτογραμμετρική απόδοση αεροφωτογραφιών, είτε από τη συλλογή οντοτήτων στο πεδίο. Ακολουθούσε η χάραξη των μεταβολών (προσθηκών) στο πλαστικό χάραξης ή η απόξεση στο φιλμ των μεταβολών (διαγραφών) και στο
3 τέλος η σύνθεση του νέου ή αναθεωρημένου τελικού φιλμ (θετικό). Η σχεδίαση των οντοτήτων στα φιλμ ήταν τέτοια ώστε σε κάθε φιλμ να απεικονίζονται αντικείμενα ενός μόνο χρώματος (μαύρο, καφέ, πράσινο, μπλε, κόκκινο, ιώδες), ενώ υπήρχε και ξεχωριστό φιλμ για την ονοματολογία. Σε αυτό το σημείο, η κατασκευή του χάρτη από τη σκοπιά της χαρτογραφίας είχε ολοκληρωθεί και ακολουθούσε η διαδικασία της εκτύπωσης. (α) (γ) (β) Εικόνα 1. (α) Απόσπασμα διαφανούς μεταβολών, (β) Απόσπασμα πλαστικού χάραξης, (γ) Απόσπασμα τελικού φιλμ μετά από επικόλληση των στοιχείων της σύνθεσης του χάρτη. Από τη δεκαετία του '90, ξεκινά η περίοδος της χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών για την παραγωγή των χαρτών μέσω της αξιοποίησης κατάλληλων λογισμικών. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιείται λογισμικό που ανήκει στην κατηγορία CAD, με σκοπό την επεξεργασία και τη χαρτογραφική σύνθεση. Το λογισμικό αυτής της κατηγορίας επιτρέπει τη δόμηση των οντοτήτων πληροφορίας σε θεματικά επίπεδα και τη διαχείριση των γεωμετρικών στοιχείων (μετακίνηση, ένωση, διαγραφή, κ.α.), αλλά δεν διαθέτει αποτελεσματικά εργαλεία για την οπτικοποίηση των επιπέδων με την επιθυμητή σειρά και το συμβολισμό των δεδομένων σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές. Η επίλυση του προηγούμενου μειονεκτήματος αντιμετωπίστηκε με τη χρήση λογισμικών από το χώρο της γραφιστικής. Τα λογισμικά γραφιστικής επεξεργασίας επιτρέπουν τη δόμηση των επιπέδων του χάρτη στη σωστή σειρά, τη βελτίωση της οπτικής εικόνας του χάρτη με τον εντοπισμό και την επίλυση των
4 γραφικών προβλημάτων καθώς και τη σύνθεση του τελικού προϊόντος που περιλαμβάνει κείμενα, εικόνες και σχέδια. Το μειονέκτημα του λογισμικού της γραφιστικής ήταν ότι δεν υποστήριζε τη γεω-αναφορά, δηλαδή ένα σύστημα αναφοράς συντεταγμένων, όπως επίσης και τη δυνατότητα αλλαγής του προβολικού συστήματος αναφοράς. Τέλος, για την εξασφάλιση της διαλειτουργικότητας μεταξύ των διαφόρων λογισμικών που χρησιμοποιήθηκαν αυτή την περίοδο, αναπτύχθηκαν από τη ΓΥΣ εφαρμογές προς υλοποίηση συγκεκριμένων λειτουργιών και αυτοματισμών της χαρτογραφικής παραγωγής. (α) (β) Εικόνα 2. (α) Δεδομένα σε περιβάλλον CAD, (β) Δεδομένα σε γραφιστικό περιβάλλον. Από το 2016, ακολουθώντας τα διεθνή πρότυπα και τις τεχνολογικές εξελίξεις στο τομέα της χαρτογραφικής παραγωγής, άρχισε να αξιοποιεί την τεχνολογία των ΓΣΠ για την κατασκευή - αναθεώρηση των χαρτών που παράγει. Βασική επιδίωξη είναι η ταχύτερη παραγωγή χαρτών σε σχέση με τις προγενέστερες ψηφιακές μεθόδους κατασκευής χαρτών, διατηρώντας ταυτόχρονα την ακρίβεια της πληροφορίας και την ποιότητα των χαρτογραφικών προϊόντων σε υψηλά επίπεδα. Παράλληλα, επιδιώκεται η ενσωμάτωση στη χαρτογραφική παραγωγή όσο το δυνατόν περισσότερων αυτοματισμών και η ελαχιστοποίηση της υποκειμενικότητας στις αποφάσεις παρεμβάσεις του χαρτογράφου κατά την επεξεργασία. Ο πρώτος χάρτης που κατασκευάστηκε εξ' ολοκλήρου με αυτή τη διαδικασία, είναι ο χάρτης κλίμακας (κλ.) 1:500.000. Η ακολουθούμενη μεθοδολογία τόσο για τη συλλογή και την επεξεργασία των δεδομένων όσο και για τη χαρτοσύνθεση και σχεδίασή του βασίζεται στην τεχνολογία των ΓΣΠ. 2. Ο χάρτης κλίμακας 1:500.000 2.1. Γενικά Στοιχεία Ο χάρτης κλ. 1:500.000 εντάσσεται στην κατηγορία χαρτών μικρής κλίμακας, όπου περιλαμβάνονται μεγάλες εδαφικές εκτάσεις ή και ολόκληρος ο χώρος ενός κράτους. Χαρακτηρίζεται ως Στρατηγικός Χάρτης, όπου η μορφολογία του εδάφους αναπαριστάται με οριζόντιες ισοϋψείς καμπύλες γενικευμένης μορφής σε συνδυασμό με χρωματικούς τόνους, ενώ τα μεγέθη που μετρούνται πάνω σ' αυτόν είναι μειωμένης ακρίβειας και οι επιπεδομετρικές λεπτομέρειες του εδάφους κατά κανόνα παραλείπονται ή παρουσιάζονται με συνθηματικές παραστάσεις. Κατατάσσεται ως προς τη διαβάθμιση ασφαλείας ως αδιαβάθμητος, δεδομένης της κλίμακας, της ακρίβειας και της λεπτομέρειας της πληροφορίας που περιέχει.
5 Το 2018 εκδόθηκε από τη ΓΥΣ η 3η Έκδοση του χάρτη κλ. 1:500.000. Η διανομή των χαρτών (Εικόνα 3) που καλύπτει τη χερσαία έκταση της Ελλάδας περιλαμβάνει 10 Φύλλα Χάρτου (ΦΧ) με το σύμπλεγμα της ν. Μεγίστης να ενσωματώνεται ως ένθετο στο πλησιέστερο ΦΧ (ΡΟΔΟΣ - ΑΪΔΙΝΙΟΝ). Η 1η έκδοση του χάρτη κατασκευάστηκε από το Υπουργείο Άμυνας της Αγγλίας (D. Survey, War Office and Air Ministry) μεταξύ των ετών 1958 και 1960, ενώ η 2η έκδοση του χάρτη κατασκευάστηκε από τη ΓΥΣ μεταξύ των ετών 1976 και 1979. Εικόνα 3. Διανομή Χαρτών κλ. 1:500.000. Η Ελλάδα είναι κράτος μέλος της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας (ΝΑΤΟ) και το σύνολο των χαρτογραφικών προϊόντων, όπως και ο χάρτης κλ. 1:500.000, υπόκεινται σε συγκεκριμένες προδιαγραφές. Συγκεκριμένα, μέσα από συμφωνίες τυποποίησης για την παραγωγή χαρτογραφικών προϊόντων που θα χρησιμοποιηθούν από τα μέλη της Συμμαχίας, καθορίζονται γενικές προδιαγραφές συμβόλων για τα απεικονιζόμενα στο χάρτη θεματικά επίπεδα καθώς επίσης και προδιαγραφές για τα στοιχεία του περιθωρίου και τη γενική μορφή του χάρτη.
6 2.2. Ροή Εργασιών 2.2.1. Συλλογή Δεδομένων Το πρώτο στάδιο για την κατασκευή του χάρτη αποτελεί η συλλογή των δεδομένων. Η αποθήκευση των δεδομένων γίνεται σε κατάλληλη Χωρική Βάση Δεδομένων (ΧΒΔ). Η ΧΒΔ αποτελεί την κεντρική αποθηκευτική μονάδα για το σύνολο των οντοτήτων της ψηφιοποίησης. Αποτελεί το ψηφιακό μοντέλο της πραγματικότητας που καταγράφει τα θεματικά επίπεδα του χάρτη (γεωμετρία και περιγραφικά χαρακτηριστικά) καθώς και τις μεταξύ τους σχέσεις (π.χ. τοπολογία) με στόχο τη χαρτοσύνθεση σε ψηφιακό περιβάλλον. Η συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκε από τις πλέον πρόσφατες και διαθέσιμες δορυφορικές απεικονίσεις, των οποίων η λήψη ήταν μεταξύ των ετών 2012 και 2015. Επιπρόσθετα, χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από ανοιχτές πηγές (π.χ. Open Street Map, wikimapia, ECRINS, κ.α.) τα οποία ελέγχησαν ως προς την ταυτότητα και την αξιοπιστία τους. Τα δεδομένα, στο σύνολό τους και ανεξάρτητα από την πηγή προέλευσης, έχουν τύχει επεξεργασίας μέσω εφαρμογής τοπολογικών κανόνων και χαρτογραφικής γενίκευσης. Πίνακας 1. Θεματικά επίπεδα χάρτη κλ. 1:500.000 α/α Θεματικό Επίπεδο Γεωμετρία α/α Θεματικό Επίπεδο Γεωμετρία 1 Ακτογραμμή Γραμμή 13 Λίμνες Πολύγωνο 2 Όρια Κρατών - Διοικητικά Όρια Γραμμή 14 Ποτάμια Πολύγωνο 3 Υσοϋψείς Γραμμή Γραμμή 4 Υψομετρικές Ζώνες Πολύγωνο 15 5 Υψομετρικά Σημεία Σημείο 16 Φρέαρ, Δεξαμενή ύδατος, Πηγή Γραμμές Μεταφοράς Ενέργειας Σημείο Γραμμή 6 Κατοικημένοι Τόποι Πολύγωνο 17 Αεροδρόμια Σημείο Σημείο 18 Εκκλησίες Σημείο 7 Μεμονωμένα Κτίσματα Σημείο 19 Μεταλλεία Λατομία Σημείο 8 Οδικό Δίκτυο Γραμμή 20 Ερείπια Σημείο 9 Σιδηροδρομικό Δίκτυο Γραμμή 21 Φράγματα Γραμμή 10 Σιδηροδρομικός Σταθμός Σημείο 22 Ναυτικοί Φάροι Σημείο 11 Γέφυρες Γραμμή 23 Καλύψεις γης (Δάση) Πολύγωνο 12 Σήραγγες Γραμμή 24 Ονοματολογία -
7 2.2.2. Προβολή Απεικόνισης Τετραγωνισμός Χάρτη Η χρησιμοποιούμενη προβολή απεικόνισης των δεδομένων στο χάρτη είναι η Σύμμορφη Κωνική Προβολή του Lambert με δύο σταθερούς παραλλήλους και το χρησιμοποιούμενο γεωγραφικό σύστημα συντεταγμένων είναι το Παγκόσμιο Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς (World Geodetic System - WGS 84). Η ιδιαιτερότητα της Σύμμορφης Κωνικής Προβολής του Lambert είναι ότι, μεταξύ του Ισημερινού και του γεωγραφικού πλάτους των 80 ο, έχουμε ξεχωριστές ζώνες ανά 4 ο με διαφορετικές παραμέτρους για την εκάστοτε προβολή. Συγκεκριμένα, οι σταθεροί παράλληλοι για κάθε ζώνη 4 ο πρέπει να είναι 40 νότια του βορείου παραλλήλου και 40 βόρεια του νοτίου παραλλήλου. Η διανομή των χαρτών κλ. 1:500.000 του Ελλαδικού χώρου εκτείνεται μεταξύ του γεωγραφικού πλάτους 34 ο και 42 ο. Για την ορθή κατασκευή των χαρτών του Ελλαδικού χώρου δημιουργήθηκαν τρία διαφορετικά κατάλληλα παραμετροποιημένα αρχεία προβολής προκειμένου να πραγματοποιείται ο απαραίτητος μετασχηματισμός για την δημιουργία και εκτύπωση του χάρτη. Ο χάρτης έχει διπλό τετραγωνισμό (κάναβο). Ο ένας είναι ο κάναβος γεωγραφικών συντεταγμένων για το WGS 84, με την απόσταση μεταξύ των παραλλήλων και των μεσημβρινών να είναι 1 ο. Ο δεύτερος είναι ο κάναβος της Παγκόσμιας Εγκάρσιας Μερκατορικής Προβολής που βασίζεται στο ελλειψοειδές WGS 84, στην αντίστοιχη κάθε φορά ζώνη με βήμα 10 Km. 2.2.3. Στοιχεία Περιθωρίου Τα στοιχεία περιθωρίου του χάρτη διακρίνονται σε βασικά/απαραίτητα και σε προαιρετικά και αναγράφονται σε δύο γλώσσες. Στην Ελληνική και στην Αγγλική γλώσσα, με τα Ελληνικά να προηγούνται των Αγγλικών. Πίνακας 2. Περιθωριακά στοιχεία χάρτη κλ. 1:500.000 Βασικά/Απαραίτητα 1 Σειρά Φύλλου Χάρτη 9 Στοιχεία Προβολής και κανάβου 2 Τίτλος Φύλλου Χάρτη 10 3 Αριθμός Έκδοσης 11 Ελλειψοειδές αναφοράς, Οριζόντιο και Κατακόρυφο Datum Γεωγραφικές Συντεταγμένες στα άκρα του φύλλου 4 Διάγραμμα Συνδέσμου Φύλλων 12 Υπόμνημα Συμβόλων 5 Σημαντικές ημερομηνίες (εκτύπωσης, συλλογής δεδομένων) 13 Υπόμνημα Συμβόλων Διάγραμμα Γεωγραφικού, Τετραγωνισμού και Μαγνητικού Βορρά 6 Στοιχεία του εκδότη 14 Μαγνητικές Πληροφορίες
8 7 Αριθμητική και Γραφική Κλίμακα 15 Υπόμνημα Υψομετρικών Διαβαθμίσεων/Χρωματισμών 8 Μονάδες των υψομέτρων 16 Συντμήσεις και Λεξιλόγιο Προαιρετικά 1 Διάγραμμα Διοικητικών Διαιρέσεων 3 Προορισμοί Οδικού και Σιδηροδρομικού Δικτύου στα άκρα του Φύλλου Χάρτη 2 Πίνακας Μετατροπής Μονάδων Μέτρα/Πόδια 4 Στοιχεία κατοχύρωσης πνευματικής ιδιοκτησίας 2.2.4. Χαρτοσύνθεση και Επεξεργασία Στα προηγούμενα στάδια συλλέχτηκαν τα θεματικά επίπεδα και αποδόθηκαν κατάλληλα σύμβολα, καθορίστηκε η προβολή απεικόνισης των δεδομένων, δημιουργήθηκε ο κάναβος του χάρτη και κατασκευάστηκαν τα στοιχεία περιθωρίου. Το τελευταίο στάδιο στην κατασκευή του χάρτη, είναι της χαρτοσύνθεσης και της «καλλιτεχνικής» επεξεργασίας. Συγκεκριμένα, είναι αναγκαία η σύνθεση όλων των παραπάνω στοιχείων σε ένα ενιαίο σχέδιο με συγκεκριμένη δομή και διάταξη. Στο τέλος ακολούθησε η βελτίωση του χάρτη μέσα από τη μετάθεση και τη μετακίνηση των συμπτώσεων που παρατηρήθηκαν στα σύμβολα των θεματικών επιπέδων, έχοντας ως κριτήρια την οπτική ευκρίνεια και την βελτίωση της αισθητικής του χάρτη και διατηρώντας παράλληλα της ακρίβειας της θέσης των οντοτήτων εντός των προδιαγραφών που έχουν τεθεί για τη συγκεκριμένη κλίμακα.
9 Χάρτης 1. Δείγμα χάρτη κλ. 1:500.000. 3. Συμπεράσματα Το εγχείρημα κατασκευής του χάρτη κλ. 1:500.000 με χρήση της τεχνολογίας ΓΣΠ στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία και το αποτέλεσμα κρίθηκε ως άκρως ικανοποιητικό. Η ακολουθούμενη μεθοδολογία αποτέλεσε το έναυσμα για τη σταδιακή αντικατάσταση της έως σήμερα ακολουθούμενης διαδικασίας κατασκευής χαρτών μεγαλύτερων κλιμάκων (1:50.000 & 1:250.000) από τη ΓΥΣ καθώς και τη διαρκή αξιοποίηση των δεδομένων για την παραγωγή και άλλων προϊόντων. Το αποτέλεσμα της εφαρμοζόμενης διαδικασίας ήταν η παραγωγή μιας ενιαίας έκδοσης χάρτη για ολόκληρη την ελληνική επικράτεια μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2018, σε ψηφιακή και έντυπη μορφή. ΥΔΝΣΗ: ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΜΗΜΑ:- Συντάξας-Χειριστής θέματος: Σχης (Γ) Βαρδής Καγιαδάκης 1, Τχης (Γ) Χρήστος Χουσιάφης 2 Bιβλιογραφία Κουτρουβέλης Κ., 1977. "Η Ιστορία της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού 1889-1939", Αθήνα: ΓΥΣ. Καλαντζής Σ., 1985. "Οδηγίες Συντάξεως και Αναθεωρήσεως Χαρτών", Αθήνα: ΓΥΣ Λαγουδάκης Κ., 1997. "Κατασκευή Ψηφιακού Χάρτη Διαφόρων Κλιμάκων", Δελτίο Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, Αρ. Τεύχους 147, σελ. 95-100, Αθήνα: ΓΥΣ. 1 Αγρονόμος τοπογράφος Μηχανικός ΕΜΠ, Διοικητής ΓΥΣ, ΓΥΣ, Ευελπίδων 4 Πεδίο Άρεως, Αθήνα ΤΚ11362, 2108206680, gys@army.gr 2 Αγρονόμος τοπογράφος Μηχανικός ΕΜΠ, MSc στα Τεχνο-Οικονομικά Συστήματα (Διοίκηση Συστημάτων Παραγωγής), Δντης Χαρτογραφίας ΓΥΣ, Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού,, Ευελπίδων 4 Πεδίο Άρεως, Αθήνα ΤΚ11362, 2108206680, xristos.xousiafis@gmail.com