ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 1999 2004 Επιτροπή Πολιτισµού, Νεότητας, Παιδείας, Μέσων Ενηµέρωσης και Αθλητισµού 23 Μαρτίου 2001 ΠΡΟΣΩΡΙΝΟ ΣΧΕ ΙΟ ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Πολιτισµού, Νεότητας, Παιδείας, Μέσων Ενηµέρωσης και Αθλητισµού προς την Επιτροπή Βιοµηχανίας, Εξωτερικού Εµπορίου, Έρευνας και Ενέργειας σχετικά µε ανακοίνωση από την Επιτροπή προς το Συµβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο µε θέµα "Καινοτοµία στο πλαίσιο της οικονοµίας της γνώσης" (COM(2000)567 C5-0740/00 2000/2336 (COS)) Συντάκτρια γνωµοδότησης: Μυρσίνη Ζορµπά PA\435713.doc PE 286.763
PE 286.763 2/7 PA\435713.doc
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ Κατά τη συνεδρίασή της στις 25 Ιανουαρίου 2001, η Επιτροπή Πολιτισµού, Νεότητας, Παιδείας, Μέσων Ενηµέρωσης και Αθλητισµού όρισε συντάκτρια γνωµοδότησης την κ. Μυρσίνη Ζορµπά. Κατά τη συνεδρίασή της/τις συνεδριάσεις της στις..., η επιτροπή εξέτασε το σχέδιο γνωµοδότησης. Κατά την τελευταία ως άνω συνεδρίαση, η επιτροπή ενέκρινε τα κατωτέρω συµπεράσµατα µε... ψήφους υπέρ,... ψήφους κατά και... αποχή/ές/οµόφωνα. Ήσαν παρόντες κατά την ψηφοφορία οι βουλευτές:..., πρόεδρος/ασκών/ασκούσα την προεδρία..., αντιπρόεδρος..., αντιπρόεδρος..., συντάκτης/ρια γνωµοδότησης...,... (αναπλ....),... (αναπλ.... σύµφωνα µε το άρθρο 153, παράγραφος 2, του Κανονισµού),... και... PA\435713.doc 3/7 PE 286.763
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ Ένα µοντέλο κοινωνίας ανοικτό στην αλλαγή, όπως είναι το ευρωπαϊκό, χρειάζεται την καινοτοµία όχι µόνο στην υπηρεσία της οικονοµίας της γνώσης, αλλά και της κοινωνίας της γνώσης και του πολιτισµού. Σε ποιο βαθµό η πολιτική της καινοτοµίας µπορεί να ενδιαφέρει την Επιτροπή Πολιτισµού; Για ποιο λόγο να συντάξει η Επιτροπή πολιτισµού γνωµοδότηση σχετικά µε την ανακοίνωση της Επιτροπής µε θέµα "Καινοτοµία στο πλαίσιο της οικονοµίας της γνώσης"; Η απάντηση είναι ότι η καινοτοµία αποτελεί όχι µόνο οικονοµικό και επιχειρηµατικό παράγοντα, αλλά ταυτόχρονα εκπαιδευτικό και πολιτισµικό. Στην ανακοίνωση αυτή γίνεται λόγος για την οικονοµία και την επιχείρηση καθώς επίσης και για µία συστηµατική αντίληψη σύµφωνα µε την οποία η καινοτοµία είναι το αποτέλεσµα αµοιβαίων και σύνθετων επιδράσεων µεταξύ εκπαίδευσης, έρευνας, δηµόσιας διοίκησης και πολιτών. Πολλοί εµπειρογνώµονες και µελετητές δηλώνουν ότι οι διαδικασίες καινοτοµίας προϋποθέτουν ένα µοντέλο δυναµικής κοινωνίας, ανοικτής στην αλλαγή, και αναπτύσσονται κατάλληλα µόνο σε αυτό. Πράγµατι, η καινοτοµία δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τεχνολογικούς παράγοντες, αλλά και από οργανωτικούς. Ένα ευνοϊκό περιβάλλον είναι κυρίως αυτό που χρειάζεται ώστε να αναπτυχθούν νέες πρωτοβουλίες, καινούργιες ανακαλύψεις και επιστηµονικές εφαρµογές. Η συντάκτρια γνωµοδότησης εκτιµά ότι είναι χρέος της Επιτροπής Πολιτισµού να συµβάλει στην προώθηση µιας προσέγγισης της καινοτοµίας σύµφωνα µε την οποία οι διάφορες κοινωνικές συνιστώσες - ιδρύµατα, επιχειρήσεις, σχολείο και πανεπιστήµιο, µέσα ενηµέρωση - θα συνδιαλέγονται, µε στόχο να καταστεί η καινοτοµία κτήµα όλων των πολιτών, ώστε να βοηθηθεί η κοινωνία να ενεργήσει προληπτικά για να αποτρέψει την εµφάνιση κοινωνικών και πολιτισµικών ρήξεων. Με λίγα λόγια, η Ευρώπη χρειάζεται µία προσέγγιση της καινοτοµίας που θα υπηρετεί άµεσα την κοινωνία στο σύνολό της. Μία ευρωπαϊκή προσέγγιση µε ουµανιστικό χαρακτήρα, αλλά σε µοντέρνα κλίµακα, που θα θέτει στη διάθεση όλων και θα οικοδοµεί νέες και στέρεες γέφυρες µεταξύ επιστήµης και δηµιουργικότητας, εκπαίδευσης, τεχνολογίας και επιχειρηµατικού δυναµισµού. Η ουσιαστική πρόοδος που έχει σηµειωθεί τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη στον τοµέα της καινοτοµίας είναι κατώτερη των προσδοκιών. Υπό την ώθηση του ανταγωνισµού των άλλων ισχυρών περιοχών του πλανήτη (ΗΠΑ, Ιαπωνία) παρατηρούνται στην Ευρώπη προβλήµατα διττού χαρακτήρα: αφενός, οι διαδικασίες τεχνολογικής καινοτοµίας υφίστανται µία επιτάχυνση η οποία έρχεται δυστυχώς αντιµέτωπη µε διάφορες αναχαιτιστικούς παράγοντες σε διαρθρωτικό επίπεδο αφετέρου, παρατηρείται αυξανόµενη ανάγκη συνοδευτικών µέτρων γενικής υποστήριξης της καινοτοµίας, ιδίως όσον αφορά τους τοµείς της κοινωνίας που είναι λιγότερο εκτεθειµένοι στον ανταγωνισµό. Η πολιτική απάντηση στη διττή αυτή ανάγκη θα πρέπει να είναι ισορροπηµένη. Ιδιαίτερη σηµασία θα έχει να προβλεφθεί ένα σύνολο µέτρων σε ολόκληρη την Ευρώπη που θα επιτρέπουν τη διασύνδεση της ανάπτυξης της νέας οικονοµίας µε ένα µοντέλο κοινωνίας που PE 286.763 4/7 PA\435713.doc
θα βασίζεται στη γνώση και σε κατάλληλα εκπαιδευτικά συστήµατα. Τούτο πρέπει να σηµαίνει τη δηµιουργία µέσων που θα διευκολύνουν το µεθοδικό και δοµηµένο διάλογο µεταξύ επιστηµονικής έρευνας, πανεπιστηµίου, επιχειρήσεων και ιδρυµάτων, µε στόχο τη δηµιουργία ενός κατάλληλου περιβάλλοντος ώστε η καινοτοµία να αποβαίνει προς όφελος όλων των πολιτών. Ο διάλογος αυτός θα πρέπει να λαµβάνει υπόψη το γεγονός ότι η καινοτοµία είναι προπαντός διαδικασία ανάλυσης και σύνθεσης κατά συνέπεια, κάθε τοµέας της κοινωνίας θα πρέπει να αναπτύξει τη φιλοδοξία ανανέωσης και να προαγάγει την προσέγγιση της καινοτοµίας µε βάση τις ειδικές του απαιτήσεις. Για το σκοπό αυτό χρήσιµη είναι η διασύνδεση µε τις νέες τεχνολογίες και τις επιστήµες που µπορούν να επιλύουν µε τον καλύτερο τρόπο τα προβλήµατα. Όσον αφορά τον τοµέα της εκπαίδευσης, συγκεκριµένα, η προσέγγιση της καινοτοµίας θα πρέπει να µεριµνά για την αύξηση του επιπέδου γνώσεων των σπουδαστών και για την κατάρτιση της βάσης του απαιτούµενου ανθρώπινου κεφαλαίου. Εξάλλου, ο κόσµος των επιχειρήσεων θα πρέπει να συνδιαλέγεται περισσότερο µε τα σχολεία και τα πανεπιστήµια προκειµένου να εντοπίζει νέες δυνατότητες σύµπραξης και νέα ερεθίσµατα ευνοϊκά για την καινοτοµία, προάγοντας την επιχειρηµατική αντίληψη περί ποιότητας, προς το συµφέρον όλων. Τα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήµατα θα πρέπει να εξελιχθούν προς µία νέα ισορροπία που θα λαµβάνει υπόψη και θα αντιπαραθέτει την κλασική και την επιστηµονική παιδεία, υποστηρίζοντας µία προσέγγιση που θα επικεντρώνεται περισσότερο στη δηµιουργική ικανότητα των σπουδαστών, στην ευρωπαϊκή πολιτισµική διαφορά, στη σύνθετη φύση των οικονοµικών και κοινωνικών φαινοµένων. Η συµβολή που µπορούν να προσφέρουν οι νέοι στην ευρωπαϊκή κοινωνία στον τοµέα της καινοτοµίας είναι εξαιρετικά σηµαντική. Θα πρέπει, ωστόσο, να ληφθεί µέριµνα ώστε οι νέοι να µην θεωρούνται αποκλειστικά αποδέκτες διδαχών, αλλά και ενεργοί πρωταγωνιστές καινοτόµων διαδικασιών στο πλαίσιο των σπουδών, στη διαχείριση των κοινωνικών πολιτικών, στις σχέσεις µεταξύ επιχειρήσεων και ιδρυµάτων κτλ. Οι ίδιοι οι νέοι θα πρέπει να συγκαταλέγονται µεταξύ των πρωτεργατών προγραµµάτων τα οποία χρηµατοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη µέλη. Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί σε όλα τα επίπεδα η διάδοση στην Ευρώπη της κουλτούρας της καινοτοµίας, έτσι ώστε το δηµοκρατικό και πλουραλιστικό µοντέλο της ευρωπαϊκής κοινωνίας να γίνει δυναµικότερο και να ενισχυθεί. Μελετητές και εµπειρογνώµονες είναι πλέον πεπεισµένοι ότι η αντίληψη της προόδου δεν είναι ούτε γραµµική ούτε µονής κατευθύνσεως. Αυτός είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο είναι χρήσιµη η συµµετοχή όλων. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η Επιτροπή Πολιτισµού, Νεότητας, Παιδείας, Μέσων Ενηµέρωσης και Αθλητισµού καλεί την Επιτροπή Βιοµηχανίας, Εξωτερικού Εµπορίου, Έρευνας και Ενέργειας, που είναι αρµόδια επί της ουσίας, να συµπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσµατός της τα ακόλουθα PA\435713.doc 5/7 PE 286.763
στοιχεία: 1) εκτιµά ότι, παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί, συνεχίζει να υπάρχει έλλειµµα καινοτοµίας στην Ευρώπη ακόµη και σήµερα, πέντε χρόνια µετά την υιοθέτηση της Πράσινης Βίβλου για την καινοτοµία, και ότι απαιτείται µε πιο αποφασιστικά βήµατα η προώθηση ενός ευρωπαϊκού συστήµατος καινοτοµίας, 2) τονίζει τη σηµασία της καινοτοµίας για την ανάπτυξη της νέας οικονοµίας και τη µετάβαση από την οικονοµία της γνώσης στην κοινωνία της γνώσης, στο πλαίσιο του εκσυγχρονισµού του ευρωπαϊκού κοινωνικού και πολιτισµικού µοντέλου, 3) πιστεύει ότι, προκειµένου η καινοτοµία να είναι αποδοτική για τις επιχειρήσεις και την κοινωνία θα πρέπει, πέραν των άλλων, να εξασφαλισθεί η διαµόρφωση µιας κουλτούρας της καινοτοµίας, η οποία θα αναζητήσει τις καλύτερες πρακτικές διασύνδεσης και ελεύθερου διαλόγου ανάµεσα στον τοµέα της έρευνας, των επιχειρήσεων, των κυβερνήσεων και των πολιτών και όχι µια στενά οριοθετηµένη πορεία από τη νέα γνώση στο νέο προϊόν, 4) θεωρεί ότι σηµαντικός παράγοντας της καινοτοµίας είναι η διαµόρφωση ανθρώπινου κεφαλαίου. Γι' αυτό η εκπαίδευση πρέπει να συνδέεται στενά µε την καινοτοµία και να θεωρείται ως το αναγκαίο φυτώριο αυτής. Αποφασιστικό ρόλο σ' αυτό µπορεί να διαδραµατίσει η διδακτική των επιστηµών, η οποία θα πρέπει να προωθηθεί τόσο στη στοιχειώδη όσο και στη µέση εκπαίδευση σε συνδυασµό µε το e-learning, 5) πιστεύει ότι, όσον αφορά την τριτοβάθµια εκπαίδευση, είναι σηµαντική για την καινοτοµία η εφαρµογή διεπιστηµονικών προγραµµάτων. Μια σύγχρονη προσέγγιση στην καινοτοµία πρέπει να γίνει πάνω σε µια στέρεα επιστηµονική και πολιτιστική βάση, όπου θα συναντιούνται αρµονικά οι θετικές και οι θεωρητικές επιστήµες. Άλλωστε, η διάδοση της καινοτοµίας ευνοείται από τη µετατροπή κοινωνικών και πολιτιστικών αναγκών σε εφαρµογές νέων προϊόντων και υπηρεσιών καινοτοµίας, συνδυασµός που µπορεί να προέλθει µόνον από τη διεπιστηµονικότητα και τη συνεργασία ανάµεσα σε διαφορετικούς επιστηµονικούς τοµείς και οµάδες επιστηµόνων, 6) θεωρεί ότι οι νέοι πρέπει να είναι γενικότερα, µέσα αλλά και έξω από την εκπαίδευση, όχι µόνον αποδέκτες αλλά και φορείς διακίνησης και στήριξης της καινοτοµίας, γι' αυτό οφείλουµε να τους παρέχουµε τα απαραίτητα εργαλεία για την ανάπτυξη νέων και καινοτόµων ιδεών, έτσι ώστε να µπορούν να αναπτύξουν εµπειρίες ελεύθερες από προκαθορισµένα πλαίσια και εποµένως πρωτότυπες και νεωτεριστικές, 7) θεωρεί ότι, προκειµένου η µέση και η τριτοβάθµια εκπαίδευση να ανταποκρίνονται στις παραπάνω ανάγκες, απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο εκσυγχρονισµός σχολείων, πανεπιστηµίων και κέντρων επαγγελµατικής κατάρτισης και η διασύνδεση ερευνητικών ιδρυµάτων, πανεπιστηµίων καθώς και επιστηµονικών βιβλιοθηκών µέσω του ιαδικτύου, 8) υπογραµµίζει την ανάγκη να ενισχυθεί η σχέση των πολιτών µε τη χρήση και την εφαρµογή της καινοτοµίας µε στόχο την εύρεση ισορροπηµένων και χρήσιµων λύσεων για το σύνολο των πολιτών, ώστε να ενισχυθεί η οικονοµική και δηµοκρατική σταθερότητα στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Αυτές έχουν έντονα χαρακτηριστικά τα οποία ευνοούν τις µεγάλες διαφορές όσον αφορά την πρόσβαση και τη χρήση νέων τεχνολογιών και καινοτοµιών: µεγάλα ποσοστά τεχνολογικού αναλφαβητισµού, πολυπολιτισµικός χαρακτήρας, αύξηση του αριθµού των ηλικιωµένων, οµάδες µειονεκτούντων ατόµων. Στόχος πρέπει να είναι κάθε πολίτης να µπορεί PE 286.763 6/7 PA\435713.doc
να ζει και να εργάζεται στην κοινωνία της πληροφορίας, ικανός να χρησιµοποιεί ακόµη και τις πιο προωθηµένες καινοτοµίες, 9) θεωρεί ότι πρέπει να λυθούν τα προβλήµατα που υπάρχουν και να επισπευσθεί η εφαρµογή του ευρωπαϊκού διπλώµατος ευρεσιτεχνίας, υπογραµµίζοντας επίσης τη σηµασία που έχει ο σεβασµός και η προστασία της πνευµατικής ιδιοκτησίας, 10) προτείνει να περιληφθούν στις δράσεις των κρατών-µελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής µέτρα ενθάρρυνσης της καινοτοµίας σε όλες τις βαθµίδες εκπαίδευσης, 11) προτείνει να προστεθούν στους δείκτες καινοτοµίας, δείκτες οι οποίοι θα αφορούν το e- learning και τη σχέση εκπαίδευσης και καινοτοµίας. PA\435713.doc 7/7 PE 286.763