Συγγραφή και παρουσίαση επιστημονικής μελέτης Πίνακες και διαγράμματα Θωμάς Καραγιάννης, MD MSc PhD e-mail: tkaragian@auth.gr Μονάδα Τεκμηριωμένης Ιατρικής και Κλινικής Έρευνας Β Παθολογικής Κλινικής Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Τρόποι παρουσίασης των αποτελεσμάτων Το κείμενο λέει την ιστορία Οι πίνακες συνοψίζουν τα στοιχεία Τα σχήματα απεικονίζουν τα σημαντικότερα ευρήματα
Συγγραφή και παρουσίαση επιστημονικής εργασίας ΚΕΙΜΕΝΟ
Το κείμενο θα πρέπει: να απαντάει στις ερωτήσεις που έχουν θέσει οι ερευνητές στην εισαγωγή να είναι σύντομο να είναι περιεκτικό να είναι λογικά οργανωμένο να λέει την ιστορία
Μερικές ακόμα προτάσεις patients characteristics DOs Ξεκινήστε την πρώτη παράγραφο του κειμένου των αποτελεσμάτων με την περιγραφή του πληθυσμού σας Connolly et al. New Engl J Med. 2009;361(12):1139-51 5
Μερικές ακόμα προτάσεις - patients characteristics DOs Χρησιμοποιήστε παρελθοντικούς χρόνους Legro et al. New Engl J Med. 2007;356(6):551-66 6
Μερικές ακόμα προτάσεις - outcomes DOs Συνοδέψτε φράσεις όπως «η διαφορά ανάμεσα στις δύο ομάδες ήταν σημαντική», με το αντίστοιχο p ή CI Connolly et al. New Engl J Med. 2009;361(12):1139-51 7
Μερικές ακόμα προτάσεις DON Ts Μην παραθέτετε απλά τα δεδομένα. (αντ αυτού δημιουργείστε έναν πίνακα) Raz et al. Lancet. 2001;358(9295):1749-53 8
Συγγραφή και παρουσίαση επιστημονικής εργασίας ΠΙΝΑΚΕΣ
Πίνακες Για ποιο λόγο να δημιουργήσετε έναν πίνακα; Όταν θέλετε να παρουσιάσετε στον ελάχιστο δυνατό χώρο μεγάλο όγκο πληροφοριών π.χ. τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού σας Connolly et al. New Engl J Med. 2009;361(12):1139-51 10
Πίνακες Για ποιο λόγο να δημιουργήσετε έναν πίνακα; Όταν θέλετε να παρουσιάσετε τις τιμές μιας μεταβλητής σε διαφορετικές ομάδες Connolly et al. New Engl J Med. 2009;361(12):1139-51 11
Πίνακες Για ποιο λόγο να δημιουργήσετε έναν πίνακα; Όταν θέλετε να παρουσιάσετε τις τιμές μιας μεταβλητής στην ίδια ομάδα σε διαφορετικές χρονικές στιγμές Derosa et al. Diabetes Technol Ther. 2012;14(6):475-84 12
Μορφολογία του πίνακα Διαβάστε προσεκτικά τις οδηγίες του κάθε περιοδικού KAI παρατηρήστε τη μορφολογία των πινάκων σε δημοσιευμένα άρθρα του περιοδικού που σας ενδιαφέρει
Μορφολογία του πίνακα Μην δημιουργείτε εξαιρετικά περίπλοκους πίνακες θα πρέπει ο αναγνώστης γρήγορα να μπορεί να πάρει την πληροφορία που θέλετε να παρουσιάσετε Cho Paik M. Biometrics. 2004;60(2):306-14 14
Μέγεθος του πίνακα Ένας πίνακας μπορεί να είναι εξαιρετικά μεγάλος. Δεν θα πρέπει όμως (συνήθως) να καταλαμβάνει χώρο μεγαλύτερο από μια σελίδα
Μέγεθος του πίνακα? Ένας πίνακας μπορεί να είναι εξαιρετικά μεγάλος. Δεν θα πρέπει όμως (συνήθως) να καταλαμβάνει χώρο μεγαλύτερο από μια σελίδα Μεγαλύτεροι πίνακες μπορούν να δημοσιευτούν στο παράρτημα (appendix) του άρθρου
Ανατομία του πίνακα τίτλος στήλες Διαχωριστική οριζόντια γραμμή περιεχόμενο γραμμές Ειδικοί χαρακτήρες / Σύμβολα υποσημειώσεις Schauer et al. New Engl J Med. 2014;370(21):2002-13 17
Ανατομία του πίνακα: αρίθμηση Οι πίνακες θα πρέπει να αριθμούνται σύμφωνα με την σειρά με την οποία αναφέρονται στο κείμενο Schauer et al. New Engl J Med. 2014;370(21):2002-13 18
Ανατομία του πίνακα: τίτλος Ο τίτλος ενός πίνακα θα πρέπει: να είναι σύντομος να είναι συναφής με το περιεχόμενο του πίνακα να μπαίνει πάνω (συνήθως) ή κάτω από τον πίνακα ανάλογα με τις οδηγίες του κάθε περιοδικού Schauer et al. New Engl J Med. 2014;370(21):2002-13 19
Ανατομία του πίνακα: περιεχόμενο Τα κελιά ορίζονται από οριζόντιες γραμμές και κάθετες στήλες Το περιεχόμενο κάθε κελιού μπορεί να είναι λέξεις, αριθμοί ή/και σύμβολα Μην αφήνεται κανένα κελί κενό Μην δημιουργείτε πίνακες με δεδομένα τα οποία έχετε ήδη παρουσιάσει στο κείμενο των αποτελεσμάτων Schauer et al. New Engl J Med. 2014;370(21):2002-13 20
Ανατομία του πίνακα Οι πληροφορίες κάθε κελιού θα πρέπει να παρουσιάζονται με τρόπο απλό και κατανοητό? Haidinger et al. Am J Transplant. 2014;14(1):115-23 21
Ανατομία του πίνακα Ο αναγνώστης θα πρέπει να γνωρίζει την έννοια οποιασδήποτε λέξης και τη σημασία οποιουδήποτε αριθμού εισάγεται στον πίνακα? Προσοχή στο level of expertise των αναγνωστών! Gardner et al. JAMA. 2007;297(9):969-77 22
Ανατομία του πίνακα Στο κάτω μέρος κάθε πίνακα υπάρχουν οι υποσημειώσεις (footnotes) Στις υποσημειώσεις οι συγγραφείς: επεξηγούν ποια από τα μέτρα κεντρικής τάσης (mean, median) ή τα μέτρα διασποράς (SD, SE, 95% CI, IQR, range) έχουν χρησιμοποιήσει επεξηγούν τη σημασία των συντομογραφιών που έχουν χρησιμοποιήσει επεξηγούν τη σημασία των συμβόλων που έχουν χρησιμοποιήσει (τυπική σειρά εμφάνισης συμβόλων *,,,, #, **, ) Schauer et al. New Engl J Med. 2014;370(21):2002-13 23
Συνοπτικά, ένας καλός πίνακας Είναι κατανοητός από μόνος του (self-explanatory) Αριθμείται με τη σειρά που αναφέρεται στο κυρίως κείμενο Έχει σύντομο, αλλά κατατοπιστικό τίτλο Έχει τον κατάλληλο αριθμό οριζόντιων διαχωριστικών γραμμών (συνήθως 3) Συνήθως δεν έχει κάθετες διαχωριστικές γραμμές Παρέχει τις απαραίτητες επεξηγήσεις στις υποσημειώσεις Αναφέρει μονάδες μέτρησης Είναι ευανάγνωστος (σωστό μέγεθος και είδος γραμματοσειράς, επαρκές διάστημα μεταξύ γραμμών και στηλών) Παρουσιάζει τον αριθμό των παρατηρήσεων στις επικεφαλίδες των επιμέρους στηλών (n= ) Χρησιμοποιεί τον ίδιο αριθμό δεκαδικών ψηφίων σε όλα τα νούμερα (συνήθως έως 1 ή 2)
Α. Διορθώστε τα λάθη στη μορφοποίηση του πίνακα
Αριθμείται με τη σειρά που αναφέρεται στο κυρίως κείμενο Έχει σύντομο, αλλά κατατοπιστικό τίτλο Έχει τον κατάλληλο αριθμό οριζόντιων διαχωριστικών γραμμών (συνήθως 3) Συνήθως δεν έχει κάθετες γραμμές Παρέχει τις απαραίτητες επεξηγήσεις στις υποσημειώσεις Αναφέρει μονάδες μέτρησης Είναι ευανάγνωστος (σωστό μέγεθος και είδος γραμματοσειράς, επαρκές διάστημα μεταξύ γραμμών και στηλών) Παρουσιάζει τον αριθμό των παρατηρήσεων (n= ) Χρησιμοποιεί τον ίδιο αριθμό δεκαδικών ψηφίων σε όλα τα νούμερα
Σωστή μορφοποίηση πίνακα
Συγγραφή και παρουσίαση επιστημονικής εργασίας ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ
Γιατί να χρησιμοποιήσω ένα διάγραμμα; Σκεφτείτε αν αξίζει να δημιουργήσετε ένα διάγραμμα?? Mykland et al. J Am Stat Assoc. 1995;90:233-41 29
Γιατί να χρησιμοποιήσω ένα διάγραμμα; Όταν επιθυμείτε να παρουσιάσετε μια τάση ή τη σχετική διαφορά ανάμεσα στις τιμές των μεταβλητών σας χρησιμοποιήστε ένα διάγραμμα Connolly et al. New Engl J Med. 2009;361(12):1139-51 30
Είδη διαγραμμάτων - πολυγραμμικά διαγράμματα (polyline graphs) Schauer et al. New Engl J Med. 2014;370(21):2002-13 31
Είδη διαγραμμάτων - καμπύλες επιβίωσης Kaplan-Meier Mahon et al. Lancet Oncol. 2010;11(11):1029-35 32
Goodman et al. Horm Metab Res. 2009;41(5):368-73 Είδη διαγραμμάτων - γραφήματα στήλης (bar charts)
Είδη διαγραμμάτων - Box plots Hjorth et al. Clin Immunol. 2011;138(1):117-26 34
Είδη γραφημάτων - εικόνες (images) Σε περίπτωση αναδημοσίευσης, έχετε άδεια; Luo et al. Immunity. 2010;32(4):488-99 35
Είδη διαγραμμάτων - διαγράμματα ροής (flow diagrams) Ludvigsson et al. New Engl J Med. 2008;359(18):1909-20 36
Είδη διαγραμμάτων Στις μετα-αναλύσεις οι συγγραφείς χρησιμοποιούν συνήθως τα Forest plots Lord et al. BMJ. 2003;327(7421):951-3 37
Μορφολογία του διαγράμματος Θυμηθείτε και πάλι να διαβάσετε προσεκτικά τις «οδηγίες προς συγγραφείς» του περιοδικού που σας ενδιαφέρει KAI να δείτε τη μορφολογία των διαγραμμάτων σε ήδη δημοσιευμένα άρθρα του εν λόγω περιοδικού ΠΡΟΣΟΧΗ: τι είδος αρχείου θα χρησιμοποιήσετε; tiff, jpeg, gif και σε τί ανάλυση (dpi)
Μορφολογία του διαγράμματος Η δημοσίευση έγχρωμων διαγραμμάτων μπορεί να χρεώνεται επιπλέον αξίζει να χρησιμοποιήσετε χρώμα; Connolly et al. New Engl J Med. 2009;361(12):1139-51 39
Μορφολογία του διαγράμματος Μην δημιουργείτε εξαιρετικά περίπλοκα διαγράμματα θα πρέπει ο αναγνώστης με μια ματιά να μπορεί να πάρει την πληροφορία που θέλετε να παρουσιάσετε Roeder K. Statist Sci. 1994;9(2):222-78 40
Ανατομία του διαγράμματος: αρίθμηση Όλα τα σχήματα αριθμούνται με βάση την σειρά αναφοράς τους στο κείμενο των αποτελεσμάτων Goodman et al. Horm Metab Res. 2009;41(5):368-73 41
Ανατομία του διαγράμματος: λεζάντα Η λεζάντα θα πρέπει να είναι σύντομη και συναφής με το περιεχόμενό του γραφήματος Goodman et al. Horm Metab Res. 2009;41(5):368-73 42
Ανατομία του διαγράμματος: άξονες Η κλίμακα αρίθμησης (και οι μονάδες μέτρησης) της κλίμακας των αξόνων θα πρέπει να είναι ξεκάθαρα ορισμένη και να ξεκινά από το 0 Goodman et al. Horm Metab Res. 2009;41(5):368-73 43
Ανατομία του διαγράμματος ΠΡΟΣΟΧΗ στους «σπασμένους» άξονες Connolly et al. New Engl J Med. 2009;361(12):1139-51 44
Ανατομία του διαγράμματος: γραμμές σφάλματος Μην ξεχνάτε τις γραμμές σφάλματος (error bars)! Error bars often represent one standard deviation of uncertainty, one standard error, or a particular confidence interval (e.g., a 95% interval) Goodman et al. Horm Metab Res. 2009;41(5):368-73 45
Ανατομία του διαγράμματος: υποσημειώσεις Στις υποσημειώσεις, θα πρέπει να επεξηγείται η σημασία όλων των σχημάτων, των χρωμάτων, των συμβόλων, των ακρώνυμων και των αριθμών που παρουσιάζονται στο γράφημα Bunck et al. J Diabetes. 2012;4(2):181-5 46
Β. Διορθώστε τα λάθη στη μορφοποίηση του διαγράμματος
Σωστή μορφοποίηση διαγράμματος
Μονάδα Τεκμηριωμένης Ιατρικής και Κλινικής Έρευνας Β Παθολογική Κλινική Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης cebm@auth.gr @cebm_auth www.cebm.gr