Πανελλήνιες 2018 Προτεινόμενες απαντήσεις ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 8/6/2018 Α. Θεματικό κέντρο κειμένου: σχέση παιδείας εκπαίδευσης. Θεματικοί άξονες των παραγράφων 1 Σημασιολογική διεύρυνση της λέξης παιδεία μέσα στο χρόνο: στους τραγικούς ποιητές σημαίνει «τροφή» και «ανατροφή», στον Πλάτωνα κριτήριο γνώσης και ηθικής και, ενίοτε, παιδική αφέλεια. 2 Στον Πλάτωνα η εκπαίδευση προσλαμβάνει τη σημασία της διδασκαλίας και της άσκησης. 3 Διαλεκτική η σχέση των όρων «παιδεία» και «εκπαίδευση» με κοινό σημείο αναφοράς την κλιμακούμενη γνώση που παρέχουν δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς. 4 Διαφορές στο χαρακτήρα και τους στόχους: η παιδεία είναι θεωρητική, ελεύθερη και προαιρετική, ενώ η εκπαίδευση πρακτική, συγκεκριμένη και υποχρεωτική. B.1. α. Λάθος β. Λάθος γ. Σωστό δ. Λάθος ε. Σωστό Β2. α) Ένας από τους τρόπους ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου του κειμένου είναι αυτός της σύγκρισης - αντίθεσης. Ειδικότερα, συγκρίνονται και αντιτίθενται οι έννοιες της παιδείας και της εκπαίδευσης, ώστε να διαφανούν οι μεταξύ τους διαφορές. Τη χρήση της συγκεκριμένης μεθόδου οργάνωσης της παραγράφου τεκμηριώνουν η ύπαρξη της διαρθρωτικής λέξης «αντίθετα», οι λέξεις «διαφορές» (δύο φορές), «διαφορετική» και «αποκλίνοντα» καθώς και τα αντιθετικά ζεύγη μέθοδος πράξη, ελεύθερη εντεταλμένη, προαιρετική υποχρεωτική. Σελίδα 1 / 5
β) Ωστόσο: αντίθεση επομένως: συμπέρασμα προκειμένου: σκοπός Που πάει να πει ότι: επεξήγηση κυρίως: έμφαση Β3. α) ανιχνεύονται = εντοπίζονται, ιχνηλατούνται συνάπτεται = συνδέεται, σχετίζεται, συναρτάται εμφανίζεται = παρουσιάζεται, επισημαίνεται συντελεστών = παραγόντων, όρων, παραμέτρων, συνιστωσών προφανείς = ευδιάκριτες, ξεκάθαρες, έκδηλες, εναργείς, εύλογες, ολοφάνερες, πρόδηλες, φανερές β) αναβαθμίζεται υποβαθμίζεται μεταγενέστερη προγενέστερη επιτρέπουν απαγορεύουν, αποτρέπουν, εμποδίζουν ιδιωτική δημόσια διαφορές ομοιότητες Β4. α) Ρήματα παθητικής φωνής: εναλλάσσονται, ανιχνεύονται, αναβαθμίζεται, αναδεικνύεται, θεωρείται, συνάπτεται. β) Η παθητική φωνή προβάλλει το αποτέλεσμα της ενέργειας του υποκειμένου. Η ευρύτατη χρήση της στην πρώτη παράγραφο του κειμένου και σε συνδυασμό με το γ' πρόσωπο των ρημάτων προσδίδει ποικιλία στην πλοκή των νοημάτων, καθιστά το λόγο πιο σύνθετο και διαμορφώνει ύφος ουδέτερο, απρόσωπο, επίσημο, τυπικό και σοβαρό. Κατ' αυτό τον τρόπο οι απόψεις του γράφοντος παρουσιάζονται ως αντικειμενικά αποτιμημένες. Γ. Παραγωγή Λόγου Α ζητούμενο «Η παιδευτική λειτουργία του σχολείου» Η αξία της παιδείας Ο κοινωνικός χαρακτήρας της παιδείας / αγωγής καταδεικνύει εξ ορισμού τη σημασία της για όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης και την ανάγει σε μέγιστη αξία. Ειδικότερα: Πνευματικός Η παιδεία συμβάλλει στην πολύπλευρη μόρφωση του ανθρώπου για τους εξής λόγους: Σελίδα 2 / 5
- Καλλιεργεί τα γνωστικά ενδιαφέροντα του ατόμου και συντελεί στη μόρφωσή του διευρύνοντας τους πνευματικούς του ορίζοντες και μεταδίδοντας γνώσεις με τις οποίες δημιουργείται το πνευματικό υπόβαθρο του ανθρώπου. - Αναπτύσσει τον προβληματισμό, την περίσκεψη, τη γόνιμη αμφιβολία, την αμφισβήτηση και την ευθυκρισία, ενώ παράλληλα απαλλάσσει το άτομο από δεισιδαιμονίες, προλήψεις, δογματισμό, φανατισμό και προκατασκευασμένες απόψεις, απελευθερώνοντάς το από τον πνευματικό σκοταδισμό και πνευματική δουλεία. - Όταν ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται την αναγκαιότητα της πνευματικής και της αυτενέργειας, αμύνεται ενάντια σε κάθε προσπάθεια χειραγώγησής του και αγωνίζεται για την προάσπιση της αλήθειας. Ηθικός Η παιδεία αποτελεί μια αδιάλειπτη προσπάθεια του ανθρώπου, μέσα από γόνιμη ενδοσκόπηση, να ολοκληρωθεί ως προσωπικότητα, γιατί: - Η παιδεία εκλεπτύνει τους τρόπους συμπεριφοράς του ατόμου και το εξυψώνει παραμερίζοντας τις εγωπάθειες, ενώ θέτει ως κέντρο των επιδιώξεών του πάντα τον ίδιο τον άνθρωπο. - Το άτομο συνειδητοποιεί τα προτερήματα και τα ελαττώματά του, και ωθείται στην κατάκτηση της αυτογνωσίας. - Η αγωγή διαμορφώνει προσωπικότητα με πίστη σε υψηλά ιδανικά και σε διαχρονικές αξίες, και υποδεικνύει αγνά πρότυπα συμπεριφοράς. - Με την παιδεία και την αγωγή καλλιεργούνται οι ηθικές αρετές και επικρατεί η δικαιοσύνη, η ειλικρίνεια, η τιμιότητα, το μέτρο. Κοινωνικός Επενεργεί στην υγιή κοινωνικοποίηση, στην ομαλή ένταξη του ατόμου στην κοινωνία, στην ανάληψη κοινωνικών ρόλων με σοβαρότητα και υπευθυνότητα. Ειδικότερα: - Επηρεάζει θετικά την ανθρώπινη συμπεριφορά, ώστε το άτομο να αντιληφθεί την αναγκαιότητα των ουσιαστικών ανθρώπινων σχέσεων, της αληθινής ψυχικής επαφής και της γνήσιας επικοινωνίας, συμβάλλοντας στην κοινωνική οργάνωση. - Ενισχύει το αίσθημα της συλλογικής ευθύνης, υποδεικνύει την ανάγκη συνεργασίας, αλληλεγγύης, αλτρουισμού και προαγωγής της ισοτιμίας και της αξιοκρατίας. - Περιορίζει τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, ενώ συνάμα υποστηρίζει την πάταξη κάθε άνομης συμπεριφοράς. Πολιτικός - Πολιτικοποιεί το άτομο τονίζοντας την αναγκαιότητα ενεργούς συμμετοχής σε όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου βίου. - Βοηθά τον άνθρωπο να αντιληφθεί και να αντιπαλέψει τις απόπειρες επιβολής λαϊκισμού ή μεσσιανιστικού τύπου ηγεσιών, να προασπίσει το διάλογο, την Σελίδα 3 / 5
αξιοκρατία, τη διαφάνεια και να αγωνιστεί για την εδραίωση μιας γνήσιας δημοκρατίας. - Όσοι πολιτικοί είναι κοινωνοί της αληθινής παιδείας, διακρίνονται για την ιδεολογία τους, το ηθικό τους παράστημα, το σθένος και τη μαχητικότητά τους, τον αγώνα τους για τη διασφάλιση του εθνικού συμφέροντος και την κατοχύρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Πολιτιστικός - Η παιδεία συμβάλλει πολλαπλά στην πολιτιστική δημιουργία προωθώντας τα γράμματα, τις επιστήμες, τις τέχνες, τον αθλητισμό. - Κατακτώντας την αληθινή παιδεία, ο άνθρωπος προβαίνει σε σωστές επιλογές ψυχαγωγίας, διοχετεύοντας γόνιμα τις ελεύθερες ώρες του σε δραστηριότητες που εξευγενίζουν την ψυχή του και τον εξυψώνουν. - Η παιδεία τονίζει την αναγκαιότητα ανθρωποπλαστικού χαρακτήρα του πολιτισμού μας και θέτει τους πνευματικούς ταγούς ενώπιον των ευθυνών τους. - Επιδρά στο λειτουργικό συγκερασμό παράδοσης και πολιτιστικού παρόντος δια της επαφής με τα ήθη και έθιμα του λαού μας. Εθνικός / Διεθνιστικός - Ενισχύει την εθνική συνείδηση, τονώνει το εθνικό φρόνημα, διαφυλάσσει την εθνική ταυτότητα, ενώ ταυτόχρονα διδάσκει το σεβασμό απέναντι σε όλα τα έθνη τονίζοντας την ξεχωριστή αξία των πολιτισμών τους. - Οδηγεί στην ενότητα των ανθρώπων, στην ειρηνική συνύπαρξη και συμβίωση των λαών, καθώς στηρίζει τον υγιή διεθνισμό. - Διδάσκει τη σωστή στάση απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, προτάσσει τον ανθρωπισμό και ωθεί τους λαούς σε αγωνιστική δράση, προκειμένου να επιλύσουν από κοινού οικουμενικά προβλήματα που ταλανίζουν την υφήλιο. Β ζητούμενο «Τρόποι ενίσχυσης του παιδευτικού ρόλου του σχολείου» Το σχολείο οφείλει να τιμήσει τον παιδαγωγικό του ρόλο επενδύοντας στη διαμόρφωση προσωπικοτήτων που θα εμφορούνται από υψηλές ηθικές αξίες και αρχές: σεβασμός στο συνάνθρωπο ανεξαρτήτως εθνικής, καταγωγής, γλώσσας, θρησκείας, χρώματος δέρματος, πολιτιστικής ταυτότητας κ.λπ. Επίσης, χρειάζεται να εμφυσήσει στους νέους την αγάπη, την αλληλεγγύη, την ευγένεια, την αρετή της ανεκτικότητας, έννοιες απόλυτα συνυφασμένες και με τη δημοκρατία. Όλα αυτά θα καλλιεργηθούν μέσα από μαθήματα που προάγουν τέτοιες έννοιες και τον προβληματισμό για την κατάσταση που επικρατεί τώρα. Ειδικότερα, η ουσιαστικότερη παρουσία και διδασκαλία της Τέχνης και του υγιούς αθλητικού πνεύματος στην εκπαιδευτική διαδικασία θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό αρωγό της όλης προσπάθειας: αυτά ευαισθητοποιούν, ενώνουν τους ανθρώπους και τους λαούς, ενθαρρύνουν την άσκηση αυτοκριτικής για συμπεριφορές που οι άνθρωπος έχει επιδείξει κατά το παρελθόν και ενθαρρύνουν την αποκήρυξη κάθε είδους ρατσισμού και ξενοφοβίας. Εναλλακτικοί τρόποι μάθησης: Η ουσιαστική γνώση δεν κατακτάται με την αποστήθιση, αλλά με πιο γόνιμους τρόπους όπως ομαδικές εργασίες, χρήση της Σελίδα 4 / 5
τεχνολογίας των πολυμέσων, εκπαιδευτικές εκδρομές, πολλαπλό βιβλίο, επικαιροποίηση της πληροφορίας, βιωματική και διαθεματική προσέγγιση της γνώσης. Έτσι, ο μαθητής θα ξεφύγει από μια στείρα-παρωχημένη διαδικασία και θα μάθει πώς να μαθαίνει. Διάλογος: Με γνώμονα το διάλογο και όχι την ex cathedra (από καθέδρας) διδασκαλία, ο μαθητής θα αναπτύξει ελεύθερη κριτική σκέψη, θα μάθει να αυτενεργεί και να επιχειρηματολογεί, θα τονώσει τα δημοκρατικά του αντανακλαστικά, θα ασκηθεί να μετέχει σε συλλογικές διαδικασίες που είναι απαραίτητες την εποχή που οι κοινωνίες μεγαλώνουν και παγκοσμιοποιούνται. (Βουλή των Εφήβων, ρητορικοί αγώνες) Ενίσχυση του ρόλου των μαθητικών κοινοτήτων: Η εκπαίδευση καλείται να διαμορφώσει πολίτες με αίσθηση των παγκόσμιων προβλημάτων και όχι άβουλα όντα. Ο δυνάμει πολίτης πρέπει να είναι ενεργός, να λαμβάνει αποφάσεις, να είναι ενήμερος και υπεύθυνος. Προς αυτήν την κατεύθυνση θετικά θα λειτουργήσει ο αναπροσδιορισμός του ρόλου των μαθητικών κοινοτήτων, κάτι που επιτάσσει ενεργότερη συμμετοχή, άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία και εθελοντική κοινωφελή δράση. Εκπαιδευτικά προγράμματα: Ανταλλαγές επισκέψεων, φιλοξενίες μαθητών, συζητήσεις μεταξύ των μαθητών και των εκπαιδευτικών διαφόρων χωρών σχετικά με την οικογενειακή ζωή, τον πολιτισμό και την τέχνη, προώθηση της συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών σχολείων και ανταλλαγή πολύτιμων πολιτιστικών πληροφοριών με αξιοποίηση του διαδικτύου. Επιμόρφωση εκπαιδευτικών: Καίριο ρόλο για τη ευόδωση των οποιωνδήποτε στόχων διαδραματίζουν οι εκπαιδευτικοί. Οι εκπαιδευτικοί είναι ο δίαυλος που ενώνει τη βούληση της πολιτείας με την αγωγή του μαθητή. Ο τακτικά επιμορφούμενος δάσκαλος, ο πλήρως ενημερωμένος και ψυχοπαιδαγωγικά καταρτισμένος, θα μυήσει το μαθητή στις απαιτήσεις του σήμερα προετοιμάζοντάς τον κατάλληλα. επιμέλεια: Γιάννηλερ Κατερίνα Καλαντζή Αλεξία Παραρά Μάρω Σελίδα 5 / 5