Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: ΣΟΦΙΑ ΑΡΑΒΟΥ ΠΑΠΑΔΑΤΟΥ

EΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Ταχ. Δ/νση : Λεωφ. Αντ.Τρίτση, Αργοστόλι Κεφαλληνίας Τ.Κ. 28 100 τηλ. : 26710-27311 fax : 26710-27312 ιστοσελίδα : http://www.teiion.gr ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ» ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΟΡΟΪΛΙΔΟΥ Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: ΣΟΦΙΑ ΑΡΑΒΟΥ ΠΑΠΑΔΑΤΟΥ Αργοστόλι, Κεφαλονιά 2014 1

Περιεχόμενα Πρόλογος. σελ 6 Ευχαριστίες.. Περίληψη Αbstract.. σελ.7 σελ.8 σελ.10 Εισαγωγή... σελ 12 Κεφάλαιο 1 1.1.Επιδράσεις και επιρροές της μουσικής στον άνθρωπο σελ.14 1.2.Πως μπορεί να επηρεάσει η μουσική ανάλογα με την ψυχολογία σελ. 17 1.2.1. Ψυχολογικές επιδράσεις της μουσικής. σελ.19 1.2.2. Συναισθηματικές επιδράσεις.. σελ. 23 1.2.3. Διανοητική επίδραση σελ. 26 1.2.4.Επίδραση της μουσικής πάνω στην ανθρώπινη υγεία αλλά και την καθημερινότητα του ανθρώπου γενικότερα.. σελ. 29 1.2.5.Η μουσική ως θεραπευτικό μέσο σελ. 31 1.3. Παράγοντες που επηρεάζουν την επίδραση της μουσικής και το μέγεθος της επίδρασης. σελ.35 2

Κεφάλαιο 2 2.1.Μουσική και διασκέδαση σελ.39 2.2.Μουσική και πολιτική 2.2.1.Τα πολιτικά μηνύματα που μπορεί να περάσει η μουσική σελ.43 2.2.2.Η αναγκαιότητα της μουσικής αγωγής στο σύγχρονο σχολείο. σελ. 46 2.2.3 Οφέλη της μουσικής αγωγής σελ.47 Συναισθηματική ανάπτυξη.. Αισθητική απόλαυση Νοητική ανάπτυξη. Ανάπτυξη γλωσσικών ικανοτήτων. Προσωπική ταυτότητα.. Κοινωνική ανάπτυξη. Επαφή με την πολιτιστική κληρονομιά Αποτελεσματικότητα της μουσικής αγωγής στην εκπαίδευση Μουσική και Εκπαίδευση. σελ.47 σελ.48 σελ.48 σελ.49 σελ.49 σελ.50 σελ.50 σελ.51 σελ.53 3

Κεφάλαιο 3 3.1.Επιρροή της μουσικής ανάλογα με την ηλικία 3.1.1.Η μουσική από 7-12 ετών (παιδική ηλικία). σελ.54 3.1.2. Η μουσική στην εφηβική ηλικία σελ.56 3.1.3. Η μουσική στην ηλικία των 20-40 ετών(νεότητα)... σελ.57 3.1.4. Η μουσική στην ηλικία των 40 ετών και πάνω(μέση ηλικία)... σελ.59 3.2. Πως επηρεάζει η παραδοσιακή μουσική τον άνθρωπο... σελ. 62 Κεφάλαιο 4 4.1.Περιγραφή του ρόλου της μουσικής στη ζωή μας...σελ. 65 Κεφάλαιο 5 5.1.Υλικά και μέθοδοι έρευνας.. σελ. 70 5.2. Το κύριο μέρος της έρευνας και επιμέρους ερευνητικά ερωτήματα... σελ. 70 5.3. Δείγμα.... σελ. 71 5.4. Εργαλείο σελ. 71 5.5. Διαδικασία. σελ. 72 4

Κεφάλαιο 6 6.1Αποτελέσματα.... σελ. 73 6.2 Συζήτηση- Συμπεράσματα.. σελ.75 6.3 Σύνοψη συμπερασμάτων... σελ. 76 6.4 Περιορισμοί έρευνας.... σελ. 77 6.5. Προτάσεις για νέες έρευνες... σελ. 77 Επίλογος.. σελ. 79 Βιβλιογραφία...σελ. 80 Παράρτημα.. σελ. 83 5

Πρόλογος Η μουσική καθημερινότητας βρίσκεται παντού, σε κάθε δραστηριότητα και έκφανση της του ανθρώπου, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας. Μάλιστα είναι συνυφασμένη, τόσο με σκέψεις, όσο και με συναισθήματα ενώ συνοδεύει παράλληλα και τη διασκέδαση και την ψυχαγωγία του ατόμου. Αυτή η ιδιότητα της μουσικής, να συνεισφέρει δηλαδή στην εκτόνωση συναισθημάτων και στην οργάνωση των σκέψεων, είναι που έχει συμβάλλει τα τελευταία χρόνια, στην ανάδυση της μουσικοθεραπείας, ως μορφής ψυχοθεραπείας. Έτσι, αποφάσισα να ασχοληθώ στην παρούσα βιβλιογραφική επισκόπηση, με μια σχετιζόμενη παράμετρο, δηλαδή την επίδραση της μουσικής στη συμπεριφορά και τα συναισθήματα του ακροατή. 6

Ευχαριστίες Έτσι, θέλω να ευχαριστήσω αρχικά την επιβλέπουσα καθηγήτρια κ. Αράβου- Παπαδάτου Σοφία, που δέχτηκε να εποπτεύσει την πτυχιακή εργασία μου, καθώς και για τις πολύτιμες συμβουλές και την καθοδήγηση της προκειμένου αυτή να ολοκληρωθεί. Επίσης, θέλω να ευχαριστήσω, την κ. Οροϊλίδου Κατερίνα για την πολύτιμη βοήθεια της στην αναζήτηση της βιβλιογραφίας καθώς και τα έξι πρόσωπα, που δέχτηκαν να συμμετέχουν στην έρευνα μου και με βοήθησαν να συλλέξω τα ερευνητικά μου ευρήματα. 7

Περίληψη Η μουσική αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του ανθρώπου :από την αρχαία κιόλας Ελλάδα, ο άνθρωπος κατάλαβε την σημασία της μουσικής και την καλλιέργησε. Αυτό το γνωρίζουμε από τις ανασκαφές, οι οποίες έχουν φέρει στο φως πλήθος στοιχείων για την ανάπτυξη της μουσικής των αρχαίων Ελλήνων. Κάθε εποχή χαρακτηρίζεται από ένα ή περισσότερα είδη μουσικής. Στις μέρες μας τα περισσότερα είδη παλαιών χρόνων έχουν χαθεί ή μας είναι ελάχιστα γνωστά ενώ πλέον η εξέλιξη της μουσικής με τη χρήση νέων οργάνων και τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή στη μουσική επεξεργασία, έχει συντελέσει στην ανάδυση διάφορων ειδών, τα κυριότερα από τα οποία είναι η pop, rock, hip-hop, jazz κ.α. Η μουσική συχνά αναφέρεται ως η γλώσσα της ψυχής καθώς έχει αποτελέσει μέσο έκφρασης ανά τους αιώνες. Ως τέχνη αγγίζει την καλλιτεχνική φύση του ανθρώπου και δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για αυτοπραγμάτωση. Αφυπνίζει την ικανότητα για δημιουργική έκφραση και συνύπαρξη με το περιβάλλον. Η μουσική είναι από τις τέχνες που σε καλούν να βγάλεις τις παρωπίδες και να αφήσεις να καθοδηγήσει το μυαλό και την ψυχή σου. Η μουσική επιδρά δραστικά στην ζωή του ανθρώπου με πολλούς τρόπους. Ένας από αυτούς είναι η επίδραση που ασκεί στον ίδιο τον άνθρωπο, σε σωματικό και πνευματικό επίπεδο. 8

Οι μουσικές προτιμήσεις μπορούν να επηρεάσουν και την ψυχολογία και την ιδεολογία του ατόμου καθώς επηρεάζονται κι από κοινωνικές αναπαραστάσεις και επιρροές (οικογένεια, φιλικό περιβάλλον). Η μουσική μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τον ψυχισμό, την διάθεση και την συμπεριφορά του ακροατή, κατακλύζοντάς τον είτε με θετικά, είτε με αρνητικά συναισθήματα. Ακόμα, φαίνεται ότι επηρεάζει την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του ατόμου. Ψυχομετρικές έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι υιοθετούν αντιλήψεις παρόμοιες με τις ιδέες που περνάνε μέσα από την μουσική που ακούνε. Εκτός από τον ίδιο τον άνθρωπο όμως, η μουσική επηρεάζει και την κοινωνία με ποικίλους τρόπους. Γι' αυτόν τον λόγο η μουσική κατέχει και πολιτισμικό νόημα, καθώς δεν ήταν λίγες οι φορές που κινήματα έλαβαν χώρα μετά μουσικής και ξεσπάσματα νέων μουσικών ειδών οδήγησαν σε κοινωνικές αλλαγές. Ακριβώς γι αυτούς τους λόγους, αποφάσισα να ασχοληθώ στην παρούσα ερευνητική εργασία με την επίδραση της μουσικής στη ζωή του ατόμου, σε ψυχολογικό και πνευματικό επίπεδο και πως αυτή ποικίλει ανάλογα με την ηλικία καθώς και με το είδος της μουσικής που ακούει το εκάστοτε άτομο. Λέξεις- κλειδιά: μουσική, επίδραση μουσικής, πολιτική και μηνύματα, ψυχολογικοί παράγοντες, μουσική και ηλικία, παραδοσιακή μουσική. 9

Abstract Music is an integral part of human history: from ancient Greece already, man realized the importance of music and cultivated. We know from the excavations, which have brought to light many elements for the development of the music of the ancient Greeks. Each season is characterized by one or more kinds of music. Nowadays most types of old age have lost or are little known and now the development of music through the use of new instruments and the use of computer technology in music processing, has contributed to the emergence of various kinds, the most important of which is the pop, rock, hip-hop, jazz etc. The music is often referred to as the language of the soul as it is a means of expression for centuries. As art artistic touches human nature and creates the conditions for selfrealization. Awakens the ability to creative expression and coexistence with the environment. The music is from the arts to call you remove the blinders and let them guide your mind and your soul. 10

The music drastically affects the human life in many ways. One of them is the influence of the man himself on a physical and spiritual level. Musical preferences can affect the psychology and ideology of the individual, and affected by social representations and influences (family, friendly environment). Music can greatly affect the psychism, mood and behavior of the listener, the overloading either positive or negative emotions. Still, it seems to affect the personality and character of the individual. Psychometric studies have shown that people adopt attitudes similar to the ideas pass through the music they listen to. Apart from the man himself, however, the music affects society in many ways. For this reason the hold music and cultural meaning, as there were a few times when movements occurred after music and tantrums new music kinds led to social changes. Exactly for these reasons, I decided to occupy in this research work the effect of music in life, psychological and spiritual level and how this varies with age and as the type of music you listen to each person. Keywords: music, music influence, and political messages, psychological factors, age music and traditional music. 11

Εισαγωγή Εντύπωση προκαλεί το γεγονός, του πόσο σημαντικός εμφανίζεται ο ρόλος της μουσικής στη διάθεση και τη συμπεριφορά του ακροατή. Σε όλες τις κοινωνίες, διαχρονικά, η μουσική βρισκόταν στο κέντρο της κοινωνικής ζωής. Οι σύγχρονες έρευνες, καταδεικνύουν το θετικό ρόλο της μουσικής στην ανάπτυξη θετικής αυτοαντίληψης, στην παρακίνηση για μάθηση, στην αίσθηση ομαδικότητας, στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου, στην ανάπτυξη ιστορικής και εθνικής συνείδησης, στην καλλιέργεια θετικής στάσης απέναντι στον πολιτισμό κάθε τόπου, στην καλλιέργεια θετικού κλίματος στη σχολική αίθουσα, στην υποβοήθηση της μνήμης, στη γνωριμία με δεύτερη γλώσσα κλπ (Δρίτσας, 2003), ενώ οι μουσικοπαιδαγωγοί του 20 ου αιώνα δίνουν έμφαση στη χρήση της γι αυτούς τους σκοπούς. Στην παρούσα εργασία, θα μελετηθεί ο τρόπος με τον οποίο επηρεάζει η μουσική τη διάθεση και τη συμπεριφορά του ακροατή, αναλόγως της ηλικιακής ομάδας στην οποία ανήκει, πως λειτουργεί στον ψυχικό του κόσμο ανάλογα με την ψυχική του διάθεση και κατάσταση, αλλά και πως εδραιώνεται ως μέσο διασκέδασης. Ακόμα, θα διερευνηθεί η σχέση της μουσικής με την πολιτική, όσον αφορά, το πώς μπορεί αυτή να λειτουργήσει ως πομπός μηνυμάτων στο εκάστοτε άτομο. Ευρύτερος στόχος της έρευνας, είναι να αναδείξει και να αποδείξει τον καταλυτικό ρόλο που διαδραματίζει η μουσική στη ζωή του ατόμου σε ψυχολογικό, κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο, επίδραση που ξεπερνά το εκάστοτε ηλικιακό φάσμα. 12

Αρχικά, γίνεται μια εκτενής αναφορά στην επίδραση της μουσικής στις διάφορες εκφάνσεις της ζωής του ατόμου. Ειδικότερα, η αναφορά, σχετίζεται με τις ψυχολογικές επιδράσεις, διανοητικές και συναισθηματικές επιδράσεις της μουσικής, τον τρόπο με τον οποίο αυτή επηρεάζει την κατάσταση της υγείας του ατόμου καθώς και πως μπορεί η μουσική να λειτουργήσει ως θεραπευτικό μέσο. Έπειτα, αναλύονται οι παράγοντες οι οποίοι σχετίζονται με την επίδραση της μουσικής στο άτομο ενώ το δεύτερο κεφάλαιο αφορά τη μουσική σε συνάρτηση με τη διασκέδαση και την πολιτική ( μηνύματα που μπορεί να διαδώσει η μουσική) καθώς και την αναγκαιότητα του να συμπεριλαμβάνεται ως μάθημα στο σύγχρονο σχολείο. Στη συνέχεια, γίνεται εκτενής ανάλυση της μουσικής σε συσχέτιση με τα διάφορα ηλικιακά φάσματα καθώς και την επίδραση των διαφορετικών ειδών μουσικής. Οι προαναφερθέντες παράμετροι αφορούν το βιβλιογραφικό κομμάτι της εργασίας, ενώ έπειτα ακολουθεί το ερευνητικό κομμάτι : αναλύεται η μεθοδολογία της έρευνας, εκτίθενται τα αποτελέσματα και γίνεται μια συζήτηση αυτών που περιλαμβάνει τη διεξαγωγή συμπερασμάτων, προτάσεις για μετέπειτα έρευνες καθώς αναφέρονται και οι περιορισμοί της παρούσας ερευνητικής εργασίας. 13

Κεφάλαιο 1 1.1.Επιδράσεις και επιρροές της μουσικής στον άνθρωπο Η Μουσική, συνίσταται σε μια διαδοχή τόνων που μέσα στον χρόνο εξελίσσεται αλλά δεν αλλοιώνεται. Πως μπορεί όμως η μουσική να προκαλεί την εμφάνιση συναισθημάτων καθώς και μία σειρά οργανικών μεταβολών στον ανθρώπινο οργανισμό; Μην ξεχνάμε πως η διάθεσή μας επηρεάζει άμεσα το σώμα μας και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό. Σε όλους τους μουσικούς εκπαιδευτικούς λοιπόν υπάρχει η πεποίθηση πως η μουσική μπορεί να εμπλουτίσει τα βιώματα ενός παιδιού (Ward, 2000). Γενικά η μουσική μπορεί να διαμορφώσει τον χαρακτήρα ενός παιδιού, να ενισχύσει τις δεξιότητές του, να ενδυναμώσει την αυτοπειθαρχία, την αυτοεκτίμηση, την συνεργασία με τον περίγυρό του, τον συντονισμό στις νοητικές όσο και στις ακουστικές δεξιότητες του ατόμου. Οι παραπάνω παρατηρήσεις φυσικά εμπλουτίζονται συνέχεια με νέες πληροφορίες μέσα από πειράματα συγκριτικά, από κλινικές έρευνες από διάφορους εγκεκριμένους πανεπιστημιακούς και επιστημονικούς ερευνητικούς φορείς. Ακόμα, η ικανότητα ενός ανθρώπου να κινεί το σώμα του συντονισμένα μ' ένα μουσικό ρυθμό, συνδέεται -και μάλιστα στενά- με την απόκτηση καλύτερων γλωσσικών ικανοτήτων, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα :Η μελέτη δείχνει ότι η μουσική εκπαίδευση από την παιδική ηλικία μπορεί να έχει θετική επίδραση και σε άλλα πεδία, όπως η γλώσσα. 14

Όπως τονίζουν οι επιστήμονες, ο ρυθμός αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της γλώσσας, άρα όσο πιο σωστά ανταποκρίνεται κανείς στον ρυθμό, τόσο βελτιώνει και τη γλωσσική δεξιότητά του. Οι ερευνητές, με επικεφαλής την καθηγήτρια Νίνα Κράους (2002) του Εργαστηρίου Ακουστικής Νευροεπιστήμης του πανεπιστημίου Northwestern του Ιλινόις, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό νευροεπιστήμης "Journal of Neuroscience", σύμφωνα με το BBC, έκαναν ρυθμικά τεστ με πάνω από 100 εφήβους και διαπίστωσαν ότι όσοι «έπιαναν» καλύτερα το ρυθμό, ήσαν επίσης αυτοί που ο εγκέφαλός τους έδειχνε ανώτερες νευρωνικές αντιδράσεις στους ήχους της γλώσσας. Η μουσική επηρεάζει τον άνθρωπο θετικά αλλά και αρνητικά. Επηρεάζει την ψυχολογική μας διάθεση, τον τρόπο που σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε στην καθημερινή μας ζωή. Επιπλέον μας επηρεάζει διανοητικά, διαμορφώνει τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα μας. Η τέχνη της μουσικής μπορεί να ωφελήσει το άτομο γενικότερα στην προσωπική του ζωή. Για να γίνει κατανοητός ο τρόπος που την επηρεάζει, αρκεί να αναλογιστεί κανείς πώς θα ήταν η ζωή χωρίς τη μουσική ή τους ήχους γενικότερα (Πρίνου- Πολυχρονιάδου, 1989). Ένα ξερό και βουβό τοπίο, ένας κόσμος δίχως επικοινωνία. Διότι η μουσική είναι και τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Είναι δυνατόν δυο άνθρωποι τελείως ξένοι μεταξύ τους που τους συνδέει το κοινό πάθος για την μουσική, να επικοινωνήσουν, ασχέτως το πνευματικό επίπεδο, την κοινωνική θέση, τις προσωπικές προτιμήσεις, και την γλώσσα ακόμα που μιλά ο καθένας. 15

Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε δηλαδή την μουσική ως ένα μέσο ψυχικής επικοινωνίας, μία παγκόσμια γλώσσα που ακόμα και εμπειρικά μπορεί να μάθει κάποιος. Παίζει κυρίαρχο ρόλο σε όλες τις εκφάνσεις στη ζωή του ανθρώπου όπως για παράδειγμα σε ένα ευχάριστο γεγονός, σε μία απογοήτευση είτε επαγγελματική είτε ερωτική, σε στιγμές χαλάρωσης και ηρεμίας, σε στιγμές έντασης κ.α. Συνεπώς, ο άνθρωπος έχει έμφυτα μια τάση να εξυμνεί της καταστάσεις της καθημερινότητας αλλά και να αποδέχεται την συντριβή και την θλίψη του, με ήχους.(δρίτσας, 2003). Είναι ακόμη μια έμφυτη ανάγκη που αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ο σύγχρονος άνθρωπος δείχνει μια νοσταλγία και μια στροφή προς την φύση. Διότι η φύση με τους ήχους της κατευνάζει τα πνεύματα και ευεργετεί το άτομο, αποτελώντας πηγή ευεξίας χαράς και υγείας, χαρακτηριστικά που προσφέρει και η μουσική. Άρα παρατηρούμε ότι χωρίς ρυθμό, καταρρέει το οικοδόμημα της οργανωμένης κοινωνίας του ανθρώπου, αλλά και το οργανωμένο οικοδόμημα του οργανισμού του. Επομένως αποτελεί και αυτός ένα από τα συστατικά της ζωής που δεν μπορεί να λείπει. Η μουσική είναι δεμένη τόσο με την ανθρώπινη ύπαρξη όσο και με την καθημερινότητα. Συνοδεύει το άτομο παντού, σε όλες τις πτυχές της ζωής του, και συνιστά έναν δεσμό με το σήμερα το χθες και το αύριο του ανθρώπου, δεδομένου ότι η επιρροή της σ αυτόν ήτανε πάντοτε η ίδια.(πελώνης, 2012). 16

1.2.Πως μπορεί να επηρεάσει η μουσική ανάλογα με την ψυχολογία Είναι γνωστό ότι η μουσική δημιουργεί διάφορα συναισθήματα στον άνθρωπο ανάλογα με την ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Επίσης, σύμφωνα με τη «θεωρία της διέγερσης» η μουσική προκαλεί συναισθήματα στους ακροατές ανάλογα με αυτά που η ίδια εκφράζει. Η ψυχολογία του ακροατή μπορεί να επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό θετικά ή αρνητικά και να δημιουργήσει τα ανάλογα συναισθήματα ανεξάρτητα από την κατάσταση του. Η μελωδία και ο ρυθμός, ακόμα και οι στίχοι ενός τραγουδιού δημιουργούν στον ακροατή συναισθήματα διαφόρων ειδών όπως ενθουσιασμό, ανακούφιση, συγκίνηση, γαλήνη, ψυχική ηρεμία και μπορούν να επηρεάσουν τον ψυχισμό του ακροατή.(πολίτης, 2011). Ακόμα η μουσική μπορεί να λειτουργήσει στον ακροατή ανάλογα με την προσωπικότητα του και τα προσωπικά του βιώματα. Ο ακροατής ανάλογα με την ψυχική διάθεση στην οποία βρίσκεται θα ακούσει την αντίστοιχη μουσική. Επίσης, η επίδραση της μουσικής στην ψυχολογία του ακροατή είναι πιο άμεση και έντονη όταν αυτός που θα την ακούσει δεν είναι τόσο έμπειρος σχετικά με την μουσική σε αντίθεση με τους έμπειρους πάνω στο είδος οι οποίοι έχουν μία κριτική προδιάθεση σε κάθε νέο άκουσμα Ακόμα, η μουσική μπορεί να επηρεάσει το άτομο σε σχέση με τον κοινωνικό του περίγυρο, με τις διαπροσωπικές του σχέσεις και με τον τρόπο που επικοινωνεί με άλλα άτομα. Επίσης, η μουσική επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τους αθλητές. Ανάλογα με την μουσική μπορεί να αυξηθεί η συγκέντρωση, η σιγουριά και το πάθος τους. 17

Η μουσική μπορεί να επηρεάσει την σκέψη, τον τρόπο δράσης και γενικά τον άνθρωπο και να τον βοηθήσει ψυχολογικά. Η μουσική έχει πολλές συναισθηματικές αντιδράσεις που επηρεάζουν τον ακροατή. Αρχικά, αισθανόμαστε ένα συναίσθημα ως αντίδραση σε μία κατάσταση και το συναίσθημα αυτό κατευθύνεται προς κάποιο αντικείμενο-στόχο δηλαδή έναν άνθρωπο, ένα γεγονός ή μια κατάσταση τα οποία μπορεί να προκαλέσουν μία συναισθηματική φόρτιση. Από την άλλη, οι διαθέσεις αποτελούν συναισθηματικές καταστάσεις χαμηλής υποκειμενικής ένωσης αλλά μακροχρόνιας διάρκειας. Άρα οι διαθέσεις διαφέρουν από τα συναισθήματα και ως προς την διάρκεια τους αλλά και ως προς την έλλειψη προφανούς αιτίας στις διαθέσεις. Είναι γνωστό ότι δημιουργούνται συναισθήματα από την μουσική στον ακροατή.(sacks, 2008). Βέβαια, οι περισσότερες έρευνες έχουν επικεντρωθεί στην αντίληψη των ακροατών για την συναισθηματική έκφραση και όχι στη δημιουργία συγκεκριμένων συναισθηματικών αντιδράσεων. Πολλοί άνθρωποι ακούνε μουσική για αισθητικούς λόγους δηλαδή γιατί τους είναι αρεστό το άκουσμα μουσικής αλλά υπάρχουν πολλοί που ακούνε μουσική γιατί δεν βρίσκονται σε καλή ψυχολογική κατάσταση ή θέλουν να χαλαρώσουν έπειτα από μία κουραστική μέρα. Έχει παρατηρηθεί επίσης, ότι η μουσική που προτιμά το κάθε άτομο μπορεί να δείξει στοιχεία του χαρακτήρα του αλλά να επηρεάσει τον χαρακτήρα του, την εμφάνιση του, την κουλτούρα του και την προσωπικότητα του. (Σακαλάκη, 2004) 18

Πολλοί πιστεύουν πως με ότι ασχολούμαστε είτε αυτό είναι η μουσική είτε το διάβασμα είτε κάποιου άλλου είδους ψυχαγωγία αναπόφευκτα επηρεάζει και τον τρόπο ζωής του ανθρώπου και διαμορφώνει την προσωπικότητα του. Η μουσική είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος να μάθει να σκέφτεται το άτομο και να γίνεται καλύτερος στην κοινωνία. 1.2.1 Ψυχολογικές επιδράσεις της μουσικής Η μουσική αγγίζει τον άνθρωπο σε ένα προλεκτικό αρχαϊκό επίπεδο της προσωπικότητας, ξεπερνώντας τις αντιστάσεις της διανόησης και της λογικής σκέψης. Η κατάλληλη για τον κάθε άνθρωπο μουσική, οδηγεί στο πρώτο στάδιο της χαλάρωσης - στη μυϊκή υποτονία. Η χαλάρωση που επιτυγχάνεται με αυτόν τον τρόπο προκαλεί συναίσθημα ευφορίας, που ευνοεί μια καινούργια διαθεσιμότητα και μεγαλύτερη δεκτικότητα σε εξωτερικούς ερεθισμούς. Σ' αυτό ακριβώς το στάδιο η μουσική παύει να είναι απλώς ένα στοιχείο χαλάρωσης και παίζει ρόλο θεραπευτικό. Κοινό στοιχείο πάντως όλων των ερευνών είναι η διαπίστωση ότι οι οργανικές αντιδράσεις του ανθρώπου στο μουσικό ερέθισμα εξαρτώνται άμεσα από τη συγκινησιακή επίδραση που ασκεί η μουσική σ' αυτόν. Στον θεραπευτικό τομέα η αναζήτηση των κατάλληλων για κάθε άτομο ηχητικών - μουσικών ερεθισμάτων αποτελεί εξαιρετικά υπεύθυνη επιστημονική διαδικασία. (Δρίτσας, 2003). 19

Για το ίδιο μουσικό κομμάτι στην ίδια ερμηνεία, οι προσωπικοί τρόποι αντίδρασης μπορεί να είναι πολλοί και ποικίλοι, όχι μόνο ανάλογα προς τη μόρφωση του ακροατή αλλά και προς τη βαθύτερη προσωπικότητά του. Οι συγκινησιακές απαντήσεις στην ακρόαση ενός μουσικού κομματιού είναι η συνισταμένη διαφόρων παραγόντων, από τους οποίους οι πιο σημαντικοί είναι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, η ιδιοσυγκρασία η μόρφωση, το κοινωνικόπολιτιστικό και κληρονομικό περιβάλλον, το ίδιο το μουσικό έργο καθώς και η ψυχική διάθεση του ατόμου κατά τη συγκεκριμένη στιγμή της ακρόασης. Λόγου χάριν, η απελπισία μιας τυραννισμένης ψυχής καθρεπτίζεται ενδεχομένως καλύτερα σε ένα έργο με μεγάλες ρυθμικές διακυμάνσεις παρά σε ένα ήρεμο μουσικό κομμάτι με πολύ απαλό ρυθμό. Είναι ακόμη ενδιαφέρον να αναφερθεί ότι η επίδραση της μουσικής στην ψυχολογία του ανθρώπου είναι πιο άμεση και έντονη όταν πρόκειται για άτομα με αδύνατη μουσική μόρφωση. Αντίθετα, άτομα με πλατιά μουσική καλλιέργεια ή επαγγελματίες μουσικοί έχουν κριτική προδιάθεση σε κάθε νέα ακρόαση που τροφοδοτεί αντιστάσεις στη συγκινησιακή επίδραση της μουσικής. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει πως οι μουσικοί δεν είναι δεκτικοί στα οφέλη της μουσικοθεραπείας. Με βάση όλα αυτά τα δεδομένα, γίνεται η επιλογή των μουσικών κομματιών που χρησιμοποιούνται στη μουσικοθεραπεία ανάλογα με την προσωπικότητα κάθε ατόμου και τη συγκεκριμένη στιγμή. 20

Πρέπει βέβαια να τονίσουμε ότι, στο πλαίσιο της μουσικοθεραπείας, ο όρος μουσική δεν περιορίζεται σε ένα είδος ή σε μία εποχή, αλλά καλύπτει ευρύτατο πεδίο, στο οποίο περιλαμβάνονται από τη σιωπή και τα μεμονωμένα μουσικά στοιχεία ως τις πιο περίπλοκες μουσικές συνθέσεις που εκφράζουν όλους τους πολιτισμούς και όλες τις εποχές. (Δρίτσας, 2003). Η μουσική σύνθεση επιτρέπει συχνά τη συνήχηση-συνύπαρξη διαφορετικών ήχων, αντιφατικών συναισθημάτων, αλληλοσυγκρουόμενων συγκινήσεων και υπό αυτήν την έννοια ανταποκρίνεται στην πολυπλοκότητα του ανθρώπινου ψυχισμού. Γι' αυτό μπορεί να εκφράσει ψυχικές καταστάσεις που με λόγια δεν μπορούν να εκφραστούν εύκολα. Aκόμα, η μουσική χρησιμοποιείται από όλους ως «όχημα» για την ανακάλυψη της ταυτότητάς μας, της κοινωνικής θέσης αλλά και για τη δημιουργία σχέσεων, στο πλαίσιο της κοινωνικοποίησης του ατόμου. Είναι γνωστό πως η μουσική μεταφέρει ήθος, διαμορφώνει την αντίληψη, ενώ ενισχύει κάποιες τάσεις και νεκρώνει κάποιες άλλες. Η προσωπικότητα των ανθρώπων, τα συναισθήματα τους, οι ιδεολογίες τους, έχουν όλα άμεση σχέση με τις μουσικές προτιμήσεις του καθενός. Την επίδραση της μουσικής στον χαρακτήρα και στην ψυχή του ανθρώπου μπορεί κανείς εύκολα να την διαπιστώσει είτε από προσωπικές εμπειρίες είτε παρακολουθώντας τα μουσικά δρώμενα στον κόσμο. 21

Είναι επίσης εύκολο να γίνει αντιληπτό ότι τα διαφορετικά είδη μουσικής είναι αρεστά σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες ή ηλικίες. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στην μουσική ελληνική πραγματικότητα. Η μουσική ακρόαση είναι ανάλογη με το μορφωτικό και κοινωνικό επίπεδο των ανθρώπων. Η έλλειψη μουσικής παιδείας λειτουργεί αρνητικά στο ήθος των ανθρώπων στην σημερινή εποχή. Δεν είναι τυχαίο ότι η πλειοψηφία των τραγουδιών από το είδος της μουσικής που προβάλλονται είναι χαμηλής ποιότητας και πάσχουν από έλλειψη ουσίας και νοήματος. Τα συναισθήματα των ανθρώπων επηρεάζονται συχνά από το άκουσμα τραγουδιών. Έτσι δημιουργούνται πολλές ψυχολογικές διακυμάνσεις. Η μουσική μπορεί να οδηγήσει σε συναισθήματα όπως η συγκίνηση, η τάση ανεξαρτησίας και επανάστασης, η μελαγχολία και η ανακούφιση.συχνά οι επιρροές της μουσικής στον ψυχικό κόσμο είναι εμφανείς μέσα από τις πράξεις και τις σκέψεις του ανθρώπου. Έχει διαπιστωθεί πως οι άνθρωποι προσπαθούν μέσω της μουσικής να ελέγξουν τα συναισθήματα τους και να βελτιώσουν την διάθεση τους. Μπορούμε να πούμε ότι η μουσική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για: -Διασκέδαση : Στο βασικότερο επίπεδο η μουσική προκαλεί διέγερση. Ανεβάζει την διάθεση πριν από μια έξοδο, συνοδεύει εργασίες όπως το διάβασμα και λειτουργεί καταλυτικά στα ταξίδια και στον ελεύθερο χρόνο. -Γαλήνη: Η μουσική αναζωογονεί το πρωί και ηρεμεί το βράδυ. -Ισχυρά συναισθήματα: Η μουσική μπορεί να προσφέρει βαθιές, συναρπαστικές και συναισθηματικές εμπειρίες ειδικά κατά την εκτέλεση της. -Αντιπερισπασμό: Η μουσική αποσπά το μυαλό από δυσάρεστες σκέψεις. 22

-Απαλλαγή: Η μουσική σε συνδυασμό με έντονη διάθεση μπορεί να απελευθερώσει από διάφορα συναισθήματα. -Ψυχικό έργο: Η μουσική ενισχύει την ονειροπόληση, αφήνοντας το μυαλό να γλιστρήσει σε αναμνήσεις. -Σύνδεση: Μέσω της μουσικής μοιραζόμαστε συναισθήματα και εμπειρίες με άλλους και αναπτύσσουμε βαθιές σχέσεις μαζί τους. Αυτές οι επτά στρατηγικές έχουν σκοπό να ελέγξουν συναισθήματα και διάθεση. Η ομορφιά της μουσικής είναι ότι ένα κομμάτι μπορεί να πετύχει πάνω από μια στρατηγική την φορά. 1.2.2 Συναισθηματικές επιδράσεις Αισθανόμαστε ένα συναίσθημα ως αντίδραση σε μια κατάσταση και το συναίσθημά μας κατευθύνεται προς κάποιο αντικείμενο-στόχο, δηλαδή έναν άνθρωπο, ένα αντικείμενο, ή ένα γεγονός, το οποίο διαδραματίζει έναν αιτιώδη ρόλο στο να προκαλέσει μια συναισθηματική κατάσταση. (London,2002).Τα συναισθήματα θεωρούνται γενικά ως «αρκετά συνοπτικές αντιδράσεις», έχουν δηλαδή σύντομη διάρκεια. Από την άλλη πλευρά, οι διαθέσεις αποτελούν «συναισθηματικές καταστάσεις χαμηλής υποκειμενικής έντασης αλλά σχετικά μακροχρόνιας διάρκειας, συχνά χωρίς προφανή αιτία». 23

Επομένως, οι διαθέσεις διαφέρουν από τα συναισθήματα τόσο ως προς τη διάρκειά τους όσο και ως προς την έλλειψη προφανούς αιτίας στις διαθέσεις. Από την άλλη πλευρά, οι διαθέσεις αποτελούν «συναισθηματικές καταστάσεις χαμηλής υποκειμενικής έντασης αλλά σχετικά μακροχρόνιας διάρκειας, συχνά χωρίς προφανή αιτία». Επομένως, οι διαθέσεις διαφέρουν από τα συναισθήματα τόσο ως προς τη διάρκειά τους όσο και ως προς την έλλειψη προφανούς αιτίας στις διαθέσεις. Η δημιουργία συναισθημάτων από τη μουσική είναι ένα μεγάλο θέμα το οποίο συζητείται έντονα τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, οι περισσότερες έρευνες έχουν επικεντρωθεί στην αντίληψη των ακροατών για τη συναισθηματική έκφραση και όχι στη δημιουργία συγκεκριμένων συναισθηματικών αντιδράσεων.ένας σημαντικός λόγος για αυτό είναι ότι ο τρόπος που βιώνονται οι συναισθηματικές αντιδράσεις είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο και δεν μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητό. Παρακολουθώντας την πορεία που ακολουθεί μια μελωδία για να επιδράσει στη διάθεσή μας, βρίσκουμε ότι ο δρόμος της από το παλλόμενο όργανο έως το ακουστικό νεύρο έχει επαρκώς εξηγηθεί από τη Φυσιολογία. Η νευρική διαδικασία δια της οποίας το αίσθημα του ήχου γίνεται συναίσθημα παραμένει ανεξήγητη». Παρόλα αυτά, υπάρχει σήμερα μια διαδεδομένη πεποίθηση ότι η μουσική κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, μπορεί να δημιουργήσει συναισθήματα στους ακροατές. 24

Οι Sloboda και Juslin (2001) θεωρούν ότι τα συναισθήματα που προκαλεί η ακρόαση μουσικής είναι δύο ειδών: (α) τα συναισθήματα που αφορούν την αισθητική αξία της μουσικής, δηλαδή το τι αντιλαμβάνεται κανείς ως ωραίο στη μουσική και (β) τα συναισθήματα που παράγονται ή εκφράζονται από τη μουσική, λίγο ή πολύ ανεξάρτητα από την αισθητική της αξία. Ωστόσο, οι δύο κατηγορίες δεν είναι ανεξάρτητες η μία από την άλλη και όπως επισημαίνουν, είναι σημαντικό να γίνεται από τους ερευνητές μια σύνδεση των δύο ειδών έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η όσο το δυνατό καλύτερη κατανόηση των ψυχολογικών πτυχών της μουσικής και των συναισθημάτων. Οι ίδιοι επίσης αναφέρουν ότι φαίνεται να υπάρχει κάποια συσχέτιση (αναφερόμενη και ως εσωτερικό συναίσθημα) ανάμεσα στην ένταση των συναισθημάτων που βιώνονται εξαιτίας της μουσικής και σε συγκεκριμένα δομικά χαρακτηριστικά της μουσικής. Αυτή η ένταση μεταβάλλεται συνεχώς κατά το σταδιακό «ξετύλιγμα» της μουσικής. Οι περισσότερες μελέτες έχουν ερευνήσει τη διάθεση στη μουσική, ενώ η κύρια παραδοχή σήμερα, είναι ότι η μουσική μπορεί να εκφράσει απλά συναισθήματα και διαθέσεις. Σύμφωνα δε με τη «θεωρία της διέγερσης», η μουσική προκαλεί συναισθήματα στους ακροατές ανάλογα με αυτά που η ίδια εκφράζει. 25

1.2.3. Διανοητική επίδραση Ορισμένα είδη μουσικής φαίνεται να επηρεάζουν τη διανοητική κατάσταση ενός ατόμου αν και παραμένει αδιευκρίνιστος ο ακριβής τρόπος με τον οποίο συμβαίνει αυτό. Η χρήση ορισμένων ειδών μουσικής σε θρησκευτικές και θεραπευτικές τελετουργίες προκειμένου να οδηγηθεί κανείς σε κατάσταση έκστασης είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Η έκσταση μπορεί να προκληθεί όταν παίζονται ταυτόχρονα πολλά επαναλαμβανόμενα ρυθμικά μοτίβα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αξιοποίηση μουσικής με τα παραπάνω χαρακτηριστικά για πνευματικούς σκοπούς γίνεται στην Τουρκία, την Αφρική την Ινδονησία, από ορισμένους πολιτισμούς των Η.Π.Α. και της Καραϊβικής και σε όσα μέρη του κόσμου επιβιώνουν ακόμα σαμανιστικές κοινωνίες. Εντούτοις, μουσική που μπορεί να οδηγήσει σε έκσταση συναντάται σε όλους τους πολιτισμούς. Συνήθως στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη χρήση τυμπάνων καθώς η έκσταση και τα συνοδευτικά της χαρακτηριστικά συμπεριφοράς, οφείλεται στην επίδραση της ρυθμικής χρήσης κρουστών στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Η διέγερση που προκαλούν επηρεάζει πολλές αισθητηριακές και κινητικές περιοχές του εγκεφάλου (οι οποίες μένουν ανεπηρέαστες υπό φυσιολογικές συνθήκες) και επιφέρει τις παρακάτω αλλαγές στη συμπεριφορά όσων συμμετέχουν σε τέτοιου είδους τελετουργίες (Πρίνου - Πολυχρονιάδου, 1989). 26

1. Οπτικές και ακουστικές εντυπώσεις χρωμάτων, κίνησης και ήχου. 2. Σωματική κίνηση όπως λίκνισμα, περιδίνηση, αναπηδήσεις, τρεμούλιασμα και συσπάσεις. 3. Ασυνήθεις ενοράσεις ή παραισθήσεις. 4. Αύξηση του ρυθμού της αναπνοής, γρήγορο καρδιακό ρυθμό, έντονη εφίδρωση και αναποδογύρισμα των ματιών. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η παρόρμηση για χορό. Η χορευτική μουσική συνήθως περιλαμβάνει έναν συνδυασμό διαφόρων ρυθμών από κρουστά, οι οποίοι συνοδεύουν το βασικό ρυθμό και αντικατοπτρίζονται στις κινήσεις των χορευτών. Αυτού του είδους η αισθητηριακή διέγερση οδηγεί στην έκσταση. Η μουσική που χρησιμοποιείται στις τελετές αυτού του είδους επιλέγεται με βάση την ικανότητά της να προκαλεί τις αναγκαίες σωματικές και πνευματικές αντιδράσεις. Θεωρείται ότι η μουσική κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις μπορεί να επηρεάσει διάφορες διανοητικές καταστάσεις, όπως φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί (Krippner, 1972). 27

Ύπνος Υπερδιέγερση Ευφορία Υστερία Αποδόμηση Μικρή διανοητική δραστηριότητα. Παρατεταμένη κατάσταση αυξημένης ετοιμότητας κατά την διάρκεια της εγρήγορσης, αποτέλεσμα δραστηριοτήτων που απαιτούν έντονη συγκέντρωση ή καταστάσεων που απειλούν την επιβίωση. Έντονα συναισθήματα και παράφορες συγκινήσεις, ευχάριστες και θετικές. Έντονα συναισθήματα και παράφορες συγκινήσεις, συνήθως αρνητικού και καταστροφικού χαρακτήρα. Έλλειψη συνοχής μεταξύ σημαντικών τομέων ή όψεων της προσωπικότητας. Συγγενείς καταστάσεις η ψύχωση, η αποπροσωποποίηση, η αμνησία. Μπορεί να προκαλέσει, να εμποδίσει ή να τερματίσει τον ύπνο. Μπορεί να αποτρέψει ή να παρατείνει αυτή την κατάσταση(εξαρτάται από το είδος της μουσικής και τις περιστάσεις). Μπορεί να προκαλέσει ή να εντείνει τέτοιες καταστάσεις. Μπορεί να την κατευνάσει(όπως υποστηρίχθηκε και από τον Πυθαγόρα). Μπορεί να προλάβει την εμφάνιση της ή να βοηθήσει να ξεπεραστεί. 28

1.2.4 Επίδραση της μουσικής πάνω στην ανθρώπινη υγεία αλλά και την καθημερινότητα του ανθρώπου γενικότερα Από την αρχαία ήδη Ελλάδα, άρχισαν οι μεγάλοι φιλόσοφοι της εποχής όπως ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης να μελετούν τον τρόπο που επηρεάζει η μουσική τον ανθρώπινο ψυχισμό καθώς επίσης και τον τρόπο που αλληλεπιδρά με την υγεία του. Όσον αφορά το θέμα της υγείας του ατόμου, η μουσική παίζει σημαντικό ρόλο στην ίαση ασθενειών τόσο σωματικών όσο και ψυχικών. Κι αυτό έχει να κάνει άμεσα με την ευεργετική δράση της επάνω στη λειτουργία του ατόμου. Πιο συγκεκριμένα, η μουσική έχει την δυνατότητα να μειώσει την αρτηριακή πίεση καθώς και να βελτιώσει την αναπνοή. Αυτό είναι αποτέλεσμα της επιρροής της επάνω σε νευρικούς υποδοχείς του σώματος, και έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση του στρες και του άγχους, την επίτευξη της καλύτερης και απαρακώλυτης κυκλοφορίας του αίματος, ενώ συμβάλει στην αύξηση της αυτοπεποίθησης των ασθενών έχοντας σαν αποτέλεσμα την ταχύτερη ανάρρωση τους.( Πολυζόπουλος, 2013) Ο άνθρωπος ανεξάρτητα από την ηλικία του έχει την ανάγκη να ακούει μουσική, αποτελεί ένα είδος χαλάρωσης, εκτόνωσης, διεξόδου, ξεκούρασης, ευχαρίστησης για τον ίδιο και επηρεάζει κατά πολύ την διάθεση του. Επιπροσθέτως, η μουσική είναι συνυφασμένη με πολλές εκφάνσεις της καθημερινής μας ζωής όπως είναι ο έρωτας, ο φόβος για το άγνωστο, ο θάνατος, η χαρά, η θλίψη, η δουλειά κ.ά. Συνεπώς, ο άνθρωπος έχει έμφυτα μια τάση να εξυμνεί της καταστάσεις της καθημερινότητας αλλά και να αποδέχεται την συντριβή και την θλίψη του, με ήχους. 29

Είναι ακόμη μια έμφυτη ανάγκη που αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ο σύγχρονος άνθρωπος δείχνει μια νοσταλγία και μια στροφή προς την φύση. Διότι η φύση με τους ήχους της κατευνάζει τα πνεύματα και ευεργετεί το άτομο, αποτελώντας πηγή ευεξίας χαράς και υγείας, χαρακτηριστικά που προσφέρει και η μουσική όπως προαναφέρθηκε. Επίσης, υπάρχει και ο ρυθμός που είναι συνυφασμένος με την μουσική, και ως γνωστόν υπάρχει παντού στην ζωή μας. Χωρίς ρυθμό δεν υπάρχει χρόνος, χωρίς χρόνο δεν υπάρχει οργάνωση πράγμα που συνεπάγεται ότι χωρίς οργάνωση δεν υπάρχει και τάξη. Η μουσική είναι δεμένη τόσο με την ανθρώπινη ύπαρξη όσο και με την καθημερινότητα. Συνοδεύει το άτομο παντού, σε όλες τις πτυχές της ζωής του και συνιστά έναν δεσμό με το σήμερα το χθες και το αύριο του ανθρώπου, δεδομένου ότι η επιρροή της σ αυτόν ήτανε πάντοτε η ίδια. 30

1.2.5 Η μουσική ως θεραπευτικό μέσο Μαζί με την ταχεία ανάπτυξη των τεχνικών απεικόνισης του εγκεφάλου, οι ερευνητές ήταν σε θέση να ρίξουν φως στις ειδικές ιδιότητες της μουσικής ως ερέθισμα που ενεργοποιεί τον εγκέφαλο κατά τρόπο διαφορετικό. Η μουσική είναι γνωστό ότι είναι σε στενή σχέση με τα συναισθήματα, καθώς τα ανακαλεί. Επιπλέον, οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι οι ακροατές μουσικής χρησιμοποιούν συνήθως τη μουσική για τη ρύθμιση του συναισθήματος. Επειδή η πλειοψηφία των ψυχιατρικών διαταραχών είναι συναισθηματικές, δεν προκαλεί έκπληξη ότι η μουσική έχει βρεθεί να είναι ένα ισχυρό θεραπευτικό μέσο. (Πολυζόπουλος, 2013). Τα συναισθήματα, οι εικόνες, οι συνειρμοί και οι αναμνήσεις που προκαλούνται από τη μουσική προσφέρουν μια πολύτιμη δίοδο προς τις ψυχικές διεργασίες του ατόμου, φθάνοντας έτσι τις εμπειρίες που το άτομο είναι δύσκολο να εκφράσει λεκτικά. Από την άλλη πλευρά, οι εμπειρίες με συναισθηματικές φορτίσεις, και η αλληλεπίδραση γίνονται εφικτές με την μουσικοθεραπεία, ακόμη και όταν η λεκτική έκφραση δεν είναι δυνατή. Αυτό μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή με τα παιδιά (ακόμη και τα νήπια), σε ασθενείς με σοβαρές αναπτυξιακές διαταραχές, σε άτομα με άνοια, ή σε ασθενείς που υποφέρουν από σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές, όπως η οξεία ψύχωση. Ασκήσεις συντονισμού και ενεργοποίησης των κινητικών νευρώνων είναι συχνά στο επίκεντρο της μουσικοθεραπείας σε ασθενείς με κινητικές αναπηρίες. Η μουσικοθεραπεία με παιδιά και εφήβους σε συνδυασμό με σωματική δραστηριότητα και δράση, διαδραματίζει συχνά ένα σημαντικό θεραπευτικό ρόλο ακόμα και αν η κύρια έμφαση και στόχος της θεραπείας είναι τα ψυχικά προβλήματα. 31

Σε μελέτες πάνω στην εφαρμογή της μουσικοθεραπείας σε εγκεφαλικό επεισόδιο προτιμήθηκε μουσική γνωστή και οικεία στους ασθενείς (Mclennan, 1977). Οι ερευνητές έπρεπε να πάρουν συνέντευξη από τους ασθενείς, τους συγγενείς τους, και ούτω καθεξής, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η μουσική που χρησιμοποιείται στην θεραπεία, πραγματικά είχε μια συγκεκριμένη σημασία για τον ασθενή. Το ίδιο μουσικό κομμάτι μπορεί να σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα για πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους, και ως εκ τούτου, ό, τι μουσική χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς σκοπούς, πρέπει να εκφράζει μια συγκεκριμένη σχέση μεταξύ του υποκειμένου και της μουσικής που ακούει. Για μερικούς ασθενείς ο Μότσαρτ ίσως είναι η σωστή επιλογή, μερικοί προτιμούν τους Beatles, και ούτω καθεξής. Οι μουσικοθεραπευτές συνήθως ενδιαφέρονται για τις εμπειρίες (εικόνες, μνήμες, κλπ), που βιώνει ή ανακαλεί ο ασθενής με τη μουσική (Δρίτσας, 2008). Ο στόχος είναι να βρεθεί η όσο το δυνατόν πιο συγκινητική, προσωπική και σημαντική μουσική από την πλευρά του ασθενούς. Οι γιατροί γνωρίζουν ότι ένα μουσικό κομμάτι από την παιδική ηλικία ενός ατόμου μπορεί να προκαλέσει απίστευτα ισχυρές μνήμες και συναισθήματα. Η Μουσική μπορεί να είναι θεραπευτική ως τέτοια από μόνη της, αλλά και οι θεραπευτές μουσικής έχουν συγκεκριμένες τεχνικές στη διάθεσή τους να χρησιμοποιήσουν ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση στις μουσικές εμπειρίες του ασθενούς και το ψυχικό υλικό που αναδύεται με αυτές. Τις περισσότερες φορές στην καθημερινή ζωή μας, η μουσική έρχεται και φεύγει. Είναι παντού! Την ίδια στιγμή, πολλοί από εμάς είμαστε εξαιρετικά επιλεκτικοί όταν πρόκειται για τη μουσική. Όταν ένας ραδιοσταθμός αρχίζει να παίζει μουσική που δεν μας αρέσει, μπορούμε γρήγορα να μεταβούμε σε έναν άλλο σταθμό. 32

Τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι αναζητούν ασυνείδητα ευχάριστη μουσική - μουσική που να ρυθμίζει θετικά τη διάθεσή τους. Αλλά υπάρχουν επίσης άνθρωποι που ακούν θλιμμένη μουσική, προκειμένου να συντονιστούν με την θλίψη τους. Με αυτό τον τρόπο η μουσική διευκολύνει το άτομο να περάσει κάποιες δύσκολες καταστάσεις στη ζωή του. Εν συντομία, η μουσική που ακούμε στο ραδιόφωνο, εστιάζοντας σε κάτι άλλο, προκαλεί σπάνια αρνητική επίδραση επειδή υπό φυσιολογικές συνθήκες οι υγιείς άνθρωποι έχουν επίσης φυσιολογικούς και μάλλον ισχυρούς αμυντικούς μηχανισμούς που χρησιμοποιούνται στην καθημερινή τους ζωή, ώστε να φιλτράρουν ότι είναι αρνητικό. Φυσικά υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου η μουσική έχει σκόπιμα χρησιμοποιηθεί ως διεγερτικό, ή ενισχυτής μιας συγκεκριμένης διάθεσης. Με άλλα λόγια, η επιθυμητή ατμόσφαιρα είναι ήδη εκεί, αλλά η μουσική χρησιμοποιείται για να ενισχύσει αυτό το κλίμα. Σε πολλές χώρες, η εκπαίδευση της μουσικοθεραπείας διδάσκεται στα Πανεπιστήμια. Στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική, υπάρχουν αρκετές πανεπιστημιακές έδρες. Εξαιτίας αυτής της Ακαδημαϊκής πορείας της Μουσικοθεραπείας, τα αποτελέσματά της βρίσκονται συνεχώς υπό διερεύνηση και επανεκτίμηση, ειδικά σε σύγκριση με την θεραπευτικά παρεμφερή ψυχοθεραπεία. Αρκετές μελέτες αποτελεσματικότητας, καθώς και μετα-αναλύσεις έχουν γίνει σχετικά με τη μουσικοθεραπεία τον τελευταίο καιρό. Για να αναφέρουμε μερικές, υπάρχουν μετα-αναλύσεις σχετικά με τη μουσικοθεραπεία για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας, σχετικά με την ψυχοπαθολογία των παιδιών και των εφήβων, για τον αυτισμό, για σοβαρές ψυχικές διαταραχές και για την κατάθλιψη. 33

Μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι ακούγοντας την προτιμώμενη από το υποκείμενο μουσική καθημερινά για μια περίοδο τριών μηνών βελτίωσε ασθενείς με οξύ εγκεφαλικό επεισόδιο σε πολλούς τομείς, όπως στη λεκτική μνήμη και την εστίαση της προσοχής. Βελτιώθηκαν η σύγχυση και η κατάθλιψη σε σύγκριση με τις ομάδες ελέγχου. Μια άλλη πρόσφατη μελέτη (που δημοσιεύτηκε στο British Journal of Psychiatry) έδειξε ότι η μουσικοθεραπεία είναι μια αποτελεσματική μορφή θεραπείας της κατάθλιψης. Οι συμμετέχοντες στην ομάδα μουσικοθεραπείας βελτιώθηκαν σημαντικά σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου ως προς τα καταθλιπτικά και αγχώδη συμπτώματα, και βελτίωσαν γρηγορότερα την λειτουργικότητα τους. Η μουσικοθεραπεία (Δρίτσας, 2003) μπορεί να χωριστεί σε δύο κύριες κατηγορίες, παθητική (ακρόαση μουσικής με βάση συγκεκριμένο πρόγραμμα) και ενεργητική (συμμετοχική). Το τελευταίο αναφέρεται στη μουσική αυτό-έκφραση και επικοινωνία, που συχνά είναι αυθόρμητη, με ελεύθερο αυτοσχεδιασμό με όργανα ή φωνή. Αντίθετα με την κοινή αντίληψη, η μουσικοθεραπεία δεν προϋποθέτει μουσικές δεξιότητες ή ταλέντο. Σε πολλές χώρες, η μουσικοθεραπεία εφαρμόζεται συχνότερα σε παιδιά και εφήβους, καθώς και σε ανθρώπους με αναπτυξιακές διαταραχές. Σύμφωνα με την κλινική εμπειρία και την έρευνα, η θεραπεία με μουσική φαίνεται να είναι μια συμπληρωματική μορφή θεραπείας, με εφαρμογή επίσης, στο πεδίο της παραδοσιακής ψυχοθεραπείας - για παράδειγμα στην θεραπεία των ψυχικών διαταραχών των ενηλίκων. 34

1.3 Παράγοντες που επηρεάζουν την επίδραση της μουσικής και το μέγεθος της επίδρασης Οι παράμετροι που μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο επιδρά η μουσική σε ένα άτομο αλλά και το μέγεθος αυτής της επίδρασης, περιλαμβάνουν μουσικές μεταβλητές, προσωπικούς παράγοντες και παράγοντες που σχετίζονται με τις εξωτερικές συνθήκες και προσδιορίζουν τη συγκεκριμένη κατάσταση ακρόασης. Από έρευνα των Gabrielsson και Lindstrom (2001) προέκυψε ότι οι αντιδράσεις μπορούν να προέλθουν από οποιοδήποτε είδος μουσικής και μάλιστα οι συναισθηματικές επιδράσεις δεν διαφοροποιούνται ανάλογα με το είδος της μουσικής από το οποίο πηγάζουν. Τα μουσικά χαρακτηριστικά που φαίνεται να επιδρούν συχνότερα είναι η ένταση (π.χ. crescendo, diminuendo), το τέμπο (π.χ. accelerando), οι τρόποι (π.χ. μετάβαση από ελάσσονα σε μείζονα), η πυκνή υφή, ο ρυθμός, η μελωδία και η αρμονία. Τα δάκρυα και κόμπος στο λαιμό προκαλούνται από μελωδικές αποτσιατούρες, ρίγος από ξαφνικές αλλαγές στην αρμονία και η παρατηρούμενη αύξηση του καρδιακού ρυθμού συνδέεται με την επιτάχυνση και τις συγκοπές. Εξωτερικοί παράγοντες που επηρεάζουν την επίδραση της μουσικής στο άτομο είναι η οικογένεια, το σχολείο, το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον αλλά και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ραδιόφωνο, τηλεόραση, διαδίκτυο κλπ.) 35

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό το άτομα ειδικά αν αυτά είναι νεαρής ηλικίας, και πολλές φορές αδυνατούν να κάνουν σωστή επιλογή μουσικής επειδή τα διάφορα είδη μουσικής προβάλλοντας με λάθος τρόπο. Στους προσωπικούς παράγοντες, εκτός από τις δημογραφικές μεταβλητές όπως το φύλο, η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο και το επάγγελμα, περιλαμβάνονται και ένα πλήθος άλλων μεταβλητών, όπως η φυσική κατάσταση και διάφοροι γνωσιακοί παράγοντες. Στους τελευταίους περιλαμβάνονται οι προσδοκίες, η προσήλωση, η ευαισθησία, η δεκτικότητα, οι θετικές ή αρνητικές αναμνήσεις σε σχέση με τη μουσική, η εξοικείωση με το μουσικό κομμάτι ή το μουσικό είδος γενικότερα καθώς και οι τεχνικές γνώσεις σε σχέση με τη μουσική. Η επίδραση που ασκεί η μουσική στην ψυχολογία του ανθρώπου, είναι πιο έντονη όταν πρόκειται για άτομα με αδύνατη μουσική μόρφωση. Αντίθετα ένα άτομο με μουσική καλλιέργεια και πλατιά γνώση τη μουσικής και της τεχνικής της, έχει μια κριτική προδιάθεση απέναντι σε κάθε νέα ακρόαση που τον κάνει να αναπτύσσει αντιστάσεις και να μην αφήνεται εύκολα στη συγκινησιακή επίδραση της μουσικής. Τα άτομα αυτά παρασύρονται συναισθηματικά σε μουσικά ακούσματα πολύ πιο σπάνια από τα άτομα που γνωρίζουν και ασχολούνται ελάχιστα με τη μουσική. 36

Η συνεχής ακρόαση του ίδιου είδους μουσικής ή η ενεργός συμμετοχή στη δημιουργία και την εκτέλεσή της ενισχύει την επίδρασή της και μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα μια μόνιμη αλλαγή στο άτομο, επηρεάζοντας τη σχέση του με τον έξω κόσμο -τα γεγονότα, τους ανθρώπους και το φυσικό περιβάλλον. Μετά από μια παρατεταμένη χρονική περίοδο ενασχόλησης μπορεί τα χαρακτηριστικά της μουσικής να αρχίσουν να αντικατοπτρίζονται στις κινήσεις, την ομιλία και την αντίληψη που υπάρχει για το χρόνο, αντανακλώντας την εσωτερική επίδραση της μουσικής με την οποία ασχολείται. Εξίσου σημαντικό ρόλο στο μέγεθος της επίδρασης παίζει η συναισθηματική κατάσταση του ατόμου κατά την ακρόαση καθώς και διάφορα στοιχεία της προσωπικότητάς του, όπως η ιδιοσυγκρασία και η ωριμότητα (Σακαλάκη, 2004) Η επίδραση της μουσικής είναι μεγαλύτερη όταν αυτή έχει κάποιο νόημα για τον ακροατή. Δηλαδή, «μια δεδομένη σύνθεση μπορεί να προκαλέσει μια σειρά επιδράσεων σε ένα άτομο που ασχολείται με τη μουσική και τελείως διαφορετικές σε κάποιο άλλο που δεν έχει μουσική κλίση, ή ακόμα, η επίδρασή της μπορεί να διαφέρει από τη μια φορά στην άλλη, στο ίδιο άτομο. Δεν υπάρχει καμία σύνθεση που να εξασφαλίζει πως θα προκαλέσει ακριβώς ίδιες ή έστω παρόμοιες σωματικές μεταβολές στα μέλη ενός πληθυσμού (Mclennan, 1977). Εκτός από τους προσωπικούς, καθοριστικοί είναι και οι φυσικοί παράγοντες. 37

Για παράδειγμα, οι ακουστικές συνθήκες, η ζωντανή ή ηχογραφημένη μουσική, ο χώρος (εσωτερικός ή εξωτερικός) η θέση του ακροατή σε σχέση με τους εκτελεστές ή ανάμεσα σε άλλους ακροατές, η εποχή, οι καιρικές συνθήκες κ.α. Οι κοινωνικοί παράγοντες που επηρεάζουν την επίδραση της μουσικής (π.χ. μέγεθος και συμπεριφορά του κοινού), καθώς και οι ιδιαίτερες περιστάσεις θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη. Όλοι αυτοί οι παράγοντες που αναφέρθηκαν παραπάνω, διαφέρουν από άτομο σε άτομο, αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και ακόμη και αν η σχετική συμβολή του καθενός διαφέρει, κανείς από αυτούς δεν μπορεί να αποκλειστεί. Ακόμη και σε περιπτώσεις που οι μουσικοί παράγοντες φαίνεται να έχουν την πιο καθοριστική επίδραση, υπάρχουν πάντα επιρροές τόσο από τους προσωπικούς παράγοντες όσο και από τις επικρατούσες εξωτερικές συνθήκες. 38

Κεφάλαιο 2 2.1.Μουσική και διασκέδαση Σημαντικός είναι ο ρόλος της μουσικής και στην διασκέδαση. Αρχικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο άνθρωπος προτιμάει την μουσική για την διασκέδαση του είτε αργή μουσική είτε γρήγορη. Τα άτομα νεαρής ηλικίας προτιμάνε κυρίως για την διασκέδαση τους ροκ, μέταλ και λαϊκή μουσική. Χωρίς μουσική δύσκολα θα μπορέσει να υπάρξει διασκέδαση. Η μουσική μπορεί να φτιάξει σε μεγάλο βαθμό τη διάθεση του ατόμου στα πλαίσια διασκέδασης. Λειτουργεί θετικά στην ψυχολογία του ακροατή σε οποιαδήποτε ψυχική κατάσταση κι αν βρίσκεται. Η διασκέδαση σήμερα σε σχέση με το παρελθόν έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά. Η διασκέδαση τότε είχε, σε μεγάλο βαθμό, ομαδικό και συλλογικό χαρακτήρα, γιατί: οι συνεκτικοί δεσμοί μεταξύ των κοινωνικών ομάδων ήταν πιο ισχυροί. υπήρχε η γειτονιά, η οποία ευνοούσε την συνάντηση των προσώπων και τη σύσφιξη των σχέσεων. υπήρχαν οι κατάλληλοι χώροι, πριν η αστικοποίηση διαμορφώσει νέες συνθήκες, δυσμενείς για την καθημερινή συναναστροφή. 39

Στηρίζονταν στον αυτοσχεδιασμό, τη δημιουργική φαντασία και την έμπνευση, αφού δεν υπήρχαν τα τεχνολογικά μέσα που θα καθόριζαν σε σημαντικό βαθμό τους όρους του παιχνιδιού αλλά υπήρχε η απλή ανθρώπινη επαφή. Οι περισσότεροι τρόποι διασκέδασης ευνοούσαν την επικοινωνία, αφού δεν υπήρχε η μηχανοποίηση των μέσων, καθώς και η βιομηχανοποίηση του ελεύθερου χρόνου, που επικρατεί σε μεγάλο βαθμό σήμερα. Οι άνθρωποι εκείνα τα χρόνια ήταν πολύ φιλικοί και προσιτοί μεταξύ τους, δεν υπήρχαν ιδιαίτερες έχθρες και διαμάχες αλλά και οι γνωριμίες ήταν πολύ πιο εύκολες σε σύγκριση με την σημερινή εποχή. Υπήρχε σαφής διαφοροποίηση μεταξύ των: κοινωνικών τάξεων, αφού οι ευπορότερες είχαν περισσότερες δυνατότητες επιλογής. των γεωγραφικών περιοχών οι συνήθειες των οποίων ήταν διαφορετικές. των δυο φύλων, γιατί οι συντηρητικές αντιλήψεις του παρελθόντος, διαχώριζαν τις μορφές ψυχαγωγίας μεταξύ ανδρών και γυναικών. 40

Σήμερα, κυριαρχούν σε μεγάλο βαθμό οι παθητικοποιημένες μορφές ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα που η διασκέδαση έχει έναν εξατομικευμένο χαρακτήρα. Σε αυτό συμβάλλουν τα σύγχρονα μέσα όπως η τηλεόραση και ο ηλεκτρονικός υπολογιστής. Γίνεται συστηματική εκμετάλλευση της διασκέδασης με την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου και συχνά επιλέγονται οι μορφές της νόθης ψυχαγωγίας. Επίσης, διακρίνονται πολλά ξενικά στοιχεία, αφού ακολουθείται, συνήθως από τους νέους ένας ξενόφερτος τρόπος, ένα παγκοσμιοποιημένο μοντέλο διασκέδασης, το οποίο χαρακτηρίζεται από την ομοιομορφία και τη μαζοποίηση. Το κάθε άτομο επιλέγει το δικό του τρόπο διασκέδασης και αυτή η επιλογή εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως είναι ο τόπος διαβίωσης του ατόμου άρα και οι προσφερόμενες ευκαιρίες, η οικονομική κατάσταση, το μορφωτικό επίπεδο, τα βιώματα και ο χαρακτήρας του ατόμου, οι προσωπικές αναζητήσεις, το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον. Ο ρόλος της οικογένειας στην επιλογή της διασκέδασης είναι πολύ σημαντικός για τον άνθρωπο από τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Ο διάλογος, η ισότητα, ο σεβασμός και η αγάπη μέσα στην οικογένεια είναι παράγοντες που βοηθούν τα παιδιά να δημιουργήσουν ολοκληρωμένη και σωστή προσωπικότητα και να κάνουν σωστές επιλογές. 41

Έτσι τα παιδιά στρέφονται στη σωστή διασκέδαση που έχει σκοπό όχι μόνο την εκτόνωση αλλά κυρίως την αναψυχή, τη διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων, τις καινούριες εμπειρίες, ερεθίσματα για δημιουργία, τη χαρά, την έκφραση αισθημάτων. Φυσικά, επειδή οι γονείς είναι πρότυπα μίμησης για τα παιδιά τους, ο τρόπος ψυχαγωγίας των γονέων επηρεάζει τις επιλογές των παιδιών και πολλές φορές υιοθετείται από τα παιδιά. Επίσης, σημαντικό ρόλο στον τρόπο ψυχαγωγίας παίζει η κοινωνία και οι παρέες των παιδιών. Στην καταναλωτική κοινωνία μας και η διασκέδαση έγινε καταναλωτικό προϊόν. Στους νέους επιβάλλονται ορισμένα πρότυπα συμπεριφοράς, όσο αφορά τον τρόπο ψυχαγωγίας. Για να μην απομακρυνθούν από τους συνομήλικους τους αναγκάζονται να τα αποδεχτούν για να μοιάσουν με τους άλλους. Λείπει ο αυθορμητισμός, ο αυτοσχεδιασμός, η γνησιότητα. Η κατευθυνόμενη διασκέδαση δεν ικανοποιεί τις βαθύτερες ανάγκες των νέων εφόσον αποσκοπεί στην εξασφάλιση του κέρδους. Για αυτό αντιμετωπίζει τους νέους σαν οικονομικά μεγέθη και όχι ως αυτόνομες προσωπικότητες με βούληση και ευαισθησία. Η ψυχαγωγία από αγωγή της ψυχής γίνεται αγωγή προς κατανάλωση. Έτσι οι νέοι διαμορφώνουν μια παθητική στάση ζωής. 42

2.2. Μουσική και πολιτική 2.2.1 Τα πολιτικά μηνύματα που μπορεί να περάσει η μουσική Υπάρχει μια μακροχρόνια ιστορία της σύνδεσης μεταξύ της μουσικής και της πολιτικής, ιδιαίτερα στην πολιτική έκφραση στην μουσική ως διαμαρτυρία. Η λαϊκή μουσική έχει μια παράδοση πολιτικής δυσαρέσκειας όπως το φλαμένκο, η φολκ, το πανκ, η χιπ-χοπ και φυσικά η ροκ μουσική. Η κλασική μουσική έχει χρησιμοποιηθεί συχνά για να δοξάσει τους πολιτικούς ηγέτες, κατά ένα μεγάλο μέρος επειδή η προστασία των πλούσιων και ισχυρών ήταν η κύρια πηγή εισοδήματος για τους συνθέτες στους προηγούμενους αιώνες, (Αραβανής, 2013). Ωστόσο πολλές φορές οι κλασικοί συνθέτες διαφωνούσαν με το πολιτικό καθεστώς. Ο Μπετόβεν αφιέρωσε στον Ναπολέοντα την 3 η Συμφωνία του ως ένδειξη διαμαρτυρίας στην πολιτική του. Τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο στη δεκαετία του 90 όλα τα σημαντικότερα πολιτικά κόμματα έχουν ιδιοποιηθεί τα δημοφιλή τραγούδια την περίοδο εκλογών, όχι πάντα με την συγκατάθεση ή την έγκριση του συνθέτη. Στην Ελλάδα με την συγκατάθεση τους χρησιμοποιήθηκαν από τη Νέα Δημοκρατία συνθέσεις των Σταμάτη Σπανουδάκη ή του Ρόμπερτ Ουίλλιαμς, του Μίκη Θεοδωράκη. Από τα παλιά χρόνια μέχρι και σήμερα η μουσική έπαιζε καταλυτικό και καθοριστικό ρόλο στον χώρο της πολιτικής. Έχουν γραφτεί τραγούδια που θέλουν να περάσουν τα δικά τους πολιτικά μηνύματα, τραγούδια ενάντια στην κοινωνική αδικία, την φτώχεια, τον ρατσισμό, τον διαχωρισμό 43