Content: Εισαγωγη... 3 Συνεδρία 1 Εισαγωγή η έννοια του καλού εκπαιδευτή... 4 Συνεδρία 2 Θεωρία εκπαίδευσης και αξιολόγησης... 11 Συνεδρία 3 Μέθοδοι διδασκαλίας και παροχή επαναπληροφόρησης... 35 Συνεδρία 4 Στυλ μάθησης και προσωπικά πλάνα μάθησης... 48 Συνεδρία 5 Διδασκαλία με υπόδυση ρόλων... 57 Συνεδρία 6 Προετοιμασία Του ιατρείου Και Σχεδιασμός του προγράμματος... 66 Σημειώσεις για τους δασκάλους... 71 The publication has been funded with support from the European Commission under the Leonardo da Vinci Programme (Project no. 2010-1-PL1-LEO05-11460): Framework for Continuing Educational Development of Trainers in General Practice in Europe (CEDinGP) The publication reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein. 2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Leonardo EURACT επίπεδο 1 σεμινάριο στοχεύει στους αρχάριους της εκπαίδευσης που βασίζεται στο ιατρείο χωρίς προηγούμενη εκπαίδευση στις δεξιότητες διδασκαλίας. Τα κύρια εκπαιδευτικά αντικείμενα είναι η βελτίωση του επιπέδου της ένας προς έναν εκπαίδευσης στις Ευρωπαικές χώρες, η διασφάλιση της διασποράς της γνώσης και των δεξιοτήτων από τους συμμετέχοντες στην χώρα τους και η παρακίνηση ανάπτυξης της εκπαίδευσης της Γ/ΟΙ στις συμμετέχουσες χώρες. Χρησιμοποιειούνται ελάχιστες παρουσιάσεις ενώ το μεγαλύτερο μέρος της εκπαίδευσης είναι ενεργητική και συμμετοχή σε μικρές ομάδες. Το σεμινάριο αποτελείται από τις παρακάτω έξη συνεδρίες: Συνεδρία 1 Εισαγωγή η έννοια του καλού εκπαιδευτή Συνεδρία 2 Θεωρία εκπαίδευσης και αξιολόγησης Συνεδρία 3 Μέθοδοι διδασκαλίας και παροχή επαναπληροφόρησης Συνεδρία 4 Στυλ μάθησης και προσωπικά πλάνα μάθησης Συνεδρία 5 Διδασκαλία με υπόδυση ρόλων Συνεδρία 6 Προετοιμασία του ιατρείου και σχεδιασμός του προγράμματος 3
Συνεδρία 1 Εισαγωγή η έννοια του καλού εκπαιδευτή 4
Συνεδρία 1 Εισαγωγή η έννοια του καλού εκπαιδευτή Περιεχόμενο: Συνεδρία Τίτλος Τύπος Χρόνος 180 M 1.1 Ποιοί είμαστε Συστάσεις των συμμετεχόντων 15 M 1.2 Θεματολογία του σεμιναρίου Παρουσίαση 1.1 10 M 1.3 Το παιχνίδι του καρχαρία Άσκηση λιωσίματος του πάγου 15 M 1.4 Διαμόρφωση ομάδων-η έννοια Μικρές ομάδες καταιγισμού του καλού εκπαιδευτή ιδεών/συζήτησης 60 M 1.5 Αναφορές ομάδων Παρουσίαση ομάδων 3 λεπτά ανά ομάδα 25 M 1.6 Η έννοια του καλού εκπαιδευτή Παρουσίαση 1.2 15 M 1.7 What are my learning needs του δασκαλου ; Συζήτηση σε μικρές ομάδες 40 Σκοποί: 1. Να γνωριστούν οι εκπαιδευτές με τους συμμετέχοντες. 2. Να εξοικειωθούν οι συμμετέχοντες με τους σκοπούς και τις μεθόδους του σεμιναρίου. 3. Να ενθαρρυνθεί και διευκολυνθεί η διάδραση των ομάδων. 4. Να δειχθεί η αξία της άσκησης του λιωσίματος του πάγου στην διευκόλυνση της ομάδας. 5. Να μοιραστούν ιδέες πάνω στα χαρακτηριστικά ενός καλού δάσκαλου γενικής ιατρικής. 6. Να εξοικειωθούν οι συμμετέχοντες με τις επιθυμητές στάσεις και συμπεριφορές των εκπαιδευτών. Μέθοδοι: Διαδραστικό και συμμετοχικό σεμινάριο. Εισηγήσεις από τους εκπαιδευτές. Λιώσιμο πάγου. Καταιγισμός ιδεών. Συζήτηση σε μικρές ομάδες. Παρουσίαση στην ολομέλεια. 5
Περιγραφή: Αρχικά οι εκπαιδευτές συστήνονται στους συμμετέχοντες. Οι συμμετέχοντες κατόπιν συστήνονται ένας ένας. Στην συνέχεια ακολουθεί παρουσίαση και συζήτηση πάνω στην προέλευση του σεμιναρίου, το περιεχόμενο, το χρονοδιαγράμμα καθώς και τον τρόπο εργασίας. Οργανώνονται μία δύο εισαγωγικές ασκήσεις όπως το «παιχνίδι του καρχαρία» ή κάποια άλλη εναλλακτική άσκηση. Κατόπιν οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε μικρές ομάδες ώστε να γνωριστούν καλύτερα (αν είναι απαραίτητο) και με καταιγίδα ιδεών να συζητήσουν τα χαρακτηριστικά ενός καλού εκπαιδευτή βάσει των εμπειριών τους. Κάθε ομάδα θα πρέπει να επιλέξει και να ιεραρχήσει τουλάχιστον 7 χαρακτηριστικά ενός καλού εκπαιδευτή, τα οποία και θα παρουσιάσει στην ολομέλεια σε μία σελίδα χαρτοπίνακα σε το πολύ 3 λεπτά. Ακολουθεί εισήγηση στην ολομέλεια για το θέμα βασιζόμενη στην διεθνή βιβλιογραφία και εμπειρία πάνω σε αυτό το πεδίο. Τέλος, συζητώντας πάλι στις ομάδες τους, οι συμμετέχοντες θα κληθούν να συγκρίνουν τις αρχικές τους απόψεις με το προφίλ του καλού εκπαιδευτή που τους παρουσιάστηκε και να αναλογιστούν τις προσωπικές εκπαιδευτικές τους ανάγκες ως δάσκαλοι. Αξιολόγηση: Φόρμα αξιολόγησης σεμιναρίου. Στοχασμός. Παρουσίαση πόστερ. Βιβλιογραφία: 1. Havelock P., Hasler J., Flew R., McIntyre D., Schofield T., Toby J. (1995) Professional Education for General Practice. Oxford General Practice Series 31. Oxford University Press, Oxford, New York, Toronto. 2. Little M., Midtling J.E. (1989) Becoming a Family Physician. Springer Verlag New York. 3. Pereira Gray D.J. (1982) Training for General Practice. Macdonald & Evans Ltd. Plymouth. 4. Neighbour R. (1996) The Inner Apprentice. Petroc Press. Newbury. 5. Lukas W., Teslar E.,(eds) (2005) Training in Family Practice. The College of Family Physicians in Poland, Warsaw. Συστάσεις για περαιτέρω διάβασμα: Υπάρχει ένα πλήθος ομαδικών παιχνιδιών στο διαδίκτυο. 6
Σημειώσεις: Αντίγραφο διαφανειών 1.1, 1.2 Περιγραφή άσκησης λιωσίματος πάγων EURACT Statement on Selection of Trainers and Teaching Practices for Specific Training in General Practice. EURACT, Tartu 2002 - can be downloaded from the EURACT website (www.euract.eu). Εξοπλισμός Μία μεγάλη αίθουσα για τις ολομέλειες εξοπλισμένη με υπολογιστή και προβολέα. Χώρος για να κρεμαστούν τα πόστερ. Καρέκλες σε σχήμα κύκλου για το παιχνίδι του καρχαρία (πρέπει να είναι σταθερές και αρκετά γερές ώστε να μπορούν να σταθούν πάνω οι συμμετέχοντες). Τρείς ξεχωριστές αίθουσες για την εργασία σε μικρές ομάδες με χαρτοπίνακα σε κάθε μία. 7
ΓΙΑΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ; Presentation available at the full version of the materials If a General Practice academic/teaching organisation wishes to run any of the Leonardo EURACT courses they must apply for permission to the European Academy of Teachers in General Practice and Family Medicine (EURACT). Application should be made to the EURACT secretariat (see www.euract.eu ) at least one month prior to the course. Course materials (either in English or in other project partner languages) will be released only after permission of EURACT has been granted. 8
Η έννοια του καλού εκπαιδευτή Presentation available at the full version of the materials If a General Practice academic/teaching organisation wishes to run any of the Leonardo EURACT courses they must apply for permission to the European Academy of Teachers in General Practice and Family Medicine (EURACT). Application should be made to the EURACT secretariat (see www.euract.eu ) at least one month prior to the course. Course materials (either in English or in other project partner languages) will be released only after permission of EURACT has been granted. 9
Συνεδρία 1 Εισαγωγή η έννοια του καλού εκπαιδευτή Περιγραφή ασκήσεων λιωσίματος πάγου Παιχνίδι Το παιχνίδι του καρχαρία Ξεμπερδεύοντας την ομάδα Παιχνίδι ονόματος μπάλας Άσκηση Καρέκλες(γερές και σταθερές)πρέπει να τοποθετηθούν σε κύκλο-μία για κάθε συμμετέχοντα. Οι συμμετέχοντες θα κληθούν να ανέβουν πάνω στις καρέκλες σε τυχαία σειρά. Κατόπιν θα τους ζητηθεί να ξανατακτοποιήσουν την σειρά της ομάδας σύμφωνα με τα γενέθλια του καθενός στην διάρκεια του χρόνου, χωρίς να πέσουν στη θάλασσα και να κατασπαραχθούν από τους καρχαρίες. Οι συμμετέχοντες θα κληθούν να το κάνουν φορώντας άνετα ρούχα και βγάζοντας τα παπούτσια τους. Όλοι οι συμμετέχοντες σηκώνουν τα χέρια τους πάνω από το κεφάλι και πλησιάζουν ο ένας τον άλλον ώστε να ενώσουν τα χέρια τους με τα χέρια δύο άλλων συμμετεχόντων. Δύο συμμετέχοντες στις άκρες της αλυσίδας ενώνονται με ένα χέρι. Ο στόχος είναι να ξεμπλέξει η ομάδα σε μια ευθεία χωρίς να σπάσουν οι δεσμοί μεταξύ των συμμετεχόντων. Οι συμμετέχοντες αναφέρουν το όνομά τους. Ένας εξ αυτών πετάει την μπάλλα σε έναν άλλον αναφέροντας το όνομα του. Στην περίπτωση που είναι σωστό, αυτός που έπιασε την μπάλλα συνεχίζει πετώντας εκ νέου την μπάλλα σε έναν άλλον αναφέροντας το όνομά του. Σε περίπτωση λάθους η μπάλλα επιστρέφεται σε αυτόν που έκανε το λάθος. 10
Συνεδρία 2 Θεωρία εκπαίδευσης και αξιολόγησης 11
ΣΥΝΕΔΡΙΑ 2 Θεωρία εκπαίδευσης και αξιολόγησης Περιεχόμενα : Συνεδρία Τίτλος Τύπος Χρόνος 180 Μ 2.1 Θεωρία εκπαίδευσης για Διαδραστική παρουσίαση, δάσκαλους ζεύγη και buzz groups 2.1 30 Μ 2.2 Εφαρμογή της θεωρίας-εμπόδια Συζήτηση σε ομάδες μάθησης 40 Μ 2.3 Παρουσίαση ομάδων Συζήτηση σε ολομέλεια 20 Μ 2.4 Μιλώντας για αξιολόγηση Εισαγωγικό buzz group 5 Μ 2.5 Θεωρία αξιολόγησης για δάσκαλους Διαδραστική παρουσίαση 2.2 25 Μ 2.6 ποιος ο ρόλος μου στην Buzz groups και συζήτηση σε αξιολόγηση του ειδικευομένου ολομέλεια μου; 10 Μ 2.7 Αξιολόγηση στο ιατρείο μου Ομάδα εργασίας (κατασκευή πόστερ) 40 Μ 2.8 Ανασκόπηση πόστερ Επισκόπηση των ποστερ 10 Σκοποί : 1. Κατανόηση της θεωρίας εκπαίδευσης όπως εφαρμόζεται σε δασκάλους γενικής ιατρικής 2. Άμεση εφαρμογή των στοιχείων της θεωρίας αυτής στήν κλινική άσκηση 3. Απόκτηση εμπειρίας μεθόδων που χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση εκπαιδευτών 4. Κατανόηση μερικών βασικών αρχών της μεθοδολογίας αξιολόγησης 5. Κατανόηση κοινών μεθόδων αξιολόγησης που χρησιμοποιούνται στην ιατρική εκπαίδευση 6. Άσκηση σύνταξης μιας αξιολόγησης σε μία ολιγομελή μονάδα 7. Ανάπτυξη ικανότητας διδασκαλίας αυτών των αρχών σε νέους εκπαιδευτές Μέθοδοι : Διαδραστική παρουσίαση Διαδραστικές ασκήσεις σε ζεύγη και buzz groups Επιβοηθούμενη συζήτηση σε ομάδες 12
Εργασία σε μικρές ομάδες Παρουσίαση σε ολομέλεια των εργασιών των ομάδων Παρουσίαση πόστερ Περιγραφή : Οι συμμετέχοντες πρέπει να έχουν διαβάσει τις σημειώσεις πριν την συνεδρία. Αυτή η συνεδρία αρχίζει με την παρουσίαση ενός θεωρητικού πλαισίου διδασκαλίας. Κατά την διάρκεια της παρουσίασης θα υπάρχουν κάποιες ασκήσεις που θα αφορούν συζητήσεις σε ζεύγη και buzz groups για την προαγωγή της συμμετοχής. Μετά την παρουσίαση θα υπάρξει μία σύντομη ενότητα ερωταπαντήσεων. Ακολουθεί μία ομάδα εργασίας με επαναπληρογόρηση στην ολομέλεια με ένα δομημένο τρόπο, με θέμα τα εμπόδια στην μάθηση. περισσότερες πληροφορίες στις σημειώσεις πάνω στην ομαδική εργασία. Οι ομάδες πρέπει να ορίσουν έναν σχολιαστή για την παρουσίαση στην ολομέλεια. Η συνεδρία αυτή απαιτεί διαχείριση του χρόνου. Το επόμενο μέρος της συνεδρίας αρχίζει με buzz group που θα συζητηθεί η κατανόησησ της γλώσσας της βασικής αξιολόγησης, θα ακολουθήσει μία διαδραστική θεωρητική παρουσίαση πάνω στις βασικές αρχές της αξιολόγησης, και που επίσης θα δείξει ότι η αξιολόγηση είναι πολύ ευρύ θέμα για μία σε βάθος μελέτη σ αυτό το σεμινάριο.. Κατόπιν θα υπάρξει ένα βραχύ buzz group πάνω στον ρόλο του εκπαιδευτή στο ιατρείο του σε αξιολόγηση των ειδικευομένων/ φοιτητών. Ακολουθεί μία ομάδα εργασίας για να βάλει την θεωρία στην πράξη διαμορφώνοντας έναν οδηγό αξιολόγησης ενός φοιτητή/ειδικευόμενου (βλέπε σημειώσεις) για αξιολόγηση στο πλάνο διδασκαλίας που φτιάχτηκε νωρίτερα. Αυτό θα πρέπει να παρουσιαστεί σαν πόστερ το οποίο ένα μέλος της ομάδας θα περιγράψει στις άλλες δύο ομάδες. Μένοντας στις ομάδες του ο καθένας θα επισκεφθεί και θα συζητήσει τα πόστερ των άλλων ομάδων ( 5 λεπτά στις ομάδες τους οι εκπαιδευτές θα τηρήσουν τον χρόνο. ) Στις σημειώσεις υπάρχει ένα κείμενο πάνω στα πιο δύσκολα θέματα, και ένα ευρετήριο όρων. Αξιολόγηση Φόρμα αξιολόγησης σεμιναρίου Φτιάξιμο ενός πλάνου αξιολόγησης Βιβλιογραφία 1. Pereira Gray, D.J.P. (1986) A system of training for general practice; Occasional Paper 4: RCGP, London. 2. Knowles, M. (1973) The adult learner: a neglected species. Gulf Publishing Company, 13
Houston. 3. Kolb, D.A. (1984) Experiential Learning; Prentice Hall, New Jersey. 4. Schon D. (1991)The Reflective Practitioner; Ashgate Publishing, Aldershot. 5. Neighbour R. (1996) The Inner Apprentice; Petroc Press, Newbury. 6. Brookfield S.D. (1986) Understanding and Facilitating Adult Learning; Open University Press, Milton Keynes. 7. Miller GE The assessment of clinical skills/competence/performance; Academic Medicine 1990; 65: 63-67. 8. Harden RM. Constructing multiple choice questions of the multiple true/false type. 9. Medical Education. 13(4):305-12, 1979. 10. Newble DI. Swanson DB. Psychometric characteristics of the objective structured clinical examination. Medical Education. 1988: 22(4):325-34. 11. Justin Allen, Aly Rashid What determines competence within a general practice consultation? Assessment of consultation skills using simulated surgeries British Journal of General Practice 1998; 48: 1259 1262. 12. Campbell LM., Howie JGR, Murray TS. Use of Videotaped Consultations in Summative Assessment of Trainees in General Practice. British Journal of General Practice, 1995, 45: 137-141. 13. Thomson A.N. Reliability of consumer assessment of communication skills in a postgraduate family practice examination Medical Education 1994; 28: 146 150. Συστάσεις για περαιτέρω διάβασμα The EURACT Educational Agenda, EURACT 2005. Download from www.euract.eu. Swanwick, T. and Chana N. (2003) The Study Guide for General Practice Training, Radcliffe Medical Press, Oxford. An up-to-date teachers text book, which covers many of the areas described. Jolly B. and Grant J. (1997) The Good Assessment Guide, OUCEM, Milton Keynes A straightforward guide on a range of methods. Σημειώσεις Φωτοτυπίες διαφανειών Συνεδρίας 2 Ασκήσεις διδασκαλίας και οδηγίες για εργασία σε ομάδες Σημείωση 1 από το The Future of Vocational Training; Joint Committee on Postgraduate Training for General Practice, London 2002. Σημείωση 2 ιεράρχηση κατά Maslow and Neighbour Σημείωση 3 θέματα σχεδιασμού τεστ 14
Σημείωση 4 γλωσσάρι ορολογίας αξιολόγησης Εξοπλισμός Αίθουσα για τις ολομέλειες με υπολογιστή και προβολέα Μικρές αίθουσες για εργασία σε ομάδες με χαρτοπίνακες Υποδομή για ανάρτηση χαρτοπίνακα / πόστερς 15
Θεωρία Εκπαίδευσης Presentation available at the full version of the materials If a General Practice academic/teaching organisation wishes to run any of the Leonardo EURACT courses they must apply for permission to the European Academy of Teachers in General Practice and Family Medicine (EURACT). Application should be made to the EURACT secretariat (see www.euract.eu ) at least one month prior to the course. Course materials (either in English or in other project partner languages) will be released only after permission of EURACT has been granted. 16
Θεωρία Αξιολόγησης Presentation available at the full version of the materials If a General Practice academic/teaching organisation wishes to run any of the Leonardo EURACT courses they must apply for permission to the European Academy of Teachers in General Practice and Family Medicine (EURACT). Application should be made to the EURACT secretariat (see www.euract.eu ) at least one month prior to the course. Course materials (either in English or in other project partner languages) will be released only after permission of EURACT has been granted. 17
ΣΥΝΕΔΡΙΑ 2 ΘΕΩΡΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Σημείωση 1 δείτε την διαφάνεια 3 (Το παρακάτω κείμενο αποτελεί παραπομπή από το The Future of Vocational Training μία έκθεση μιας ομάδας εργασίας, που δημοσιεύθηκε από την Επτροπή Συντονισμού της Μεταπτυχιακής Εκπαίδευσης της Γενικής Ιατρικής (JCPTGP) στην Αγγλία το 2002; Είναι η βάση μίας από τις διαφάνειες) Αρχές Εκπαίδευσης Ενηλίκων Δεν είναι αντικείμενο αυτού του κειμένου η λεπτομερής ανάλυση του υπάρχοντος τεράστιου όγκου δημοσιεύσεων και έρευνας πάνω στην θεωρία μεταπτυχιακής και επαγγελματικής μάθησης και εξάσκησης. Παρ όλα αυτά από την υπάρχουσα έρευνα και τις δημοσιεύσεις μπορούν να συγκεντρωθούν τα παρακάτω σημεία κλειδιά: 1,2,3,4,5,6 Η μάθηση θα πρέπει να στοχεύει στο να παράγει έναν συλλογιζόμενο αυτόεκπαιδευόμενο γιατρό. Η μάθηση θα πρέπει να στηρίζεται σε ένα περιβάλλον σχετικό και συγκρινόμενο με το τελικό επαγγελματικό περιβάλλον του εκπαιδευόμενου. Οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να υποστηρίζονται από έναν προσωπικό μέντορα ή εκπαιδευτικό επιβλέποντα ο οποίος να ενεργεί τόσο ως επαγγελματικό πρότυπο όσο και ως διευκολυντής της διαδικασίας μάθησης. Το πρόσωπο αυτό πρέπει να ενθαρρύνει την ανεξαρτησία του εκπαιδευόμενου με τον χρόνο. Η μάθηση θα πρέπει να βασίζεται στον προσεκτικό και όπου χρειάζεται να διευκολύνεται προς αυτή την κατεύθυνση, συλλογισμό στο σχετικό εννοιολογικό αντικείμενο. Οι εκπαιδευόμενοι χρειάζονται ένα προστατευμένο περιβάλλον στο οποίο θα μπορούν να εξερευνήσουν την φύση της εκπαίδευσής τους και την επίδρασή της στον διαμορφούμενό τους επαγγελματισμό. Οι εκπαιδευόμενοι είναι διαφορετικοί και ως εκ τούτου μπορεί να μαθαίνουν με διαφορετικούς ρυθμούς και στυλ, και επομένως το εκπαιδευτικό πρόγραμμα θα πρέπει να εκπληρώνει αυτή την αρχή όπου είναι δυνατόν. 18
Η διαδικασία μάθησης ενισχύεται όταν οι εκπαιδευόμενοι συμμετέχουν ενεργά σε όλα τα στάδια, αναγνωρίζοντας τις ανάγκες τους, σχεδιάζοντας, διαμορφώνοντας και τελικά αξιολογώντας το πρόγραμμά τους. Οι μέθοδοι αξιολόγησης θα πρέπει να επιδιώκουν την ενίσχυση τόσο γενικών αλλά και ειδικών στοιχείων της ατομικής εκπαίδευσης. Βιβλιογραφικές αναφορές 1. 1. Burns R. The Adult Learner at Work. Business and Professional Publishing, Sydney 1995. 2. 2. Tennant M. Physiology and Adult Learning. Routledge. London 1998. 3. 3. Schon D A. The Reflective Practitioner: How Professionals Think in Action. Ashgate Arena. New York 1983. 4. 4. Neighbour R. The Inner Apprentice: An awareness central approach to Vocational Training for General Practice. Kluwer Academic Publishers 1992. 5. 5. Havelock P. Hasler J. Flew R. McIntyre D. Schofield T. Toby J. Professional Education for General Practice. OUP. Oxford General Practice series 31. 1995. 6. 6. Kaufman D, Mann K V, Jennett P. Teaching and Learning in Medical 19
ΣΥΝΕΔΡΙΑ 2.2 Σημείωση 2 Ιεραρχία κατά Maslow (διαφάνεια 18) ΑΝΑΓΚΕΣ ΑΥΤΟΠΡΑΓΜΑΤΩΣΗΣ Συνειδητοποίηση των έμφυτων δυνατοτήτων Αυτοεκπλήρωση Αυτοέκφραση Αυτοεκτίμηση Αυτοσεβασμός Αυτοπεποίθηση ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΠΟΛΗΨΗΣ Εκτίμηση Γόητρο, υπόσταση Αποδοχή Υπόληψη Αναγνώριση Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΟΥ «ΝΑ ΑΝΗΚΕΙΣ ΚΑΠΟΥ» Αγάπη Οικειότητα Στοργή Εμπιστοσύνη Φιλία Συντροφικότητα Αναγνώριση, αποδοχή ΑΝΑΓΚΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Όρια Προβλεψιμότητα Σταθερότητα Ζεστασιά και καταφύγιο Ασφάλεια Ρίζες Απελευθέρωση από φοβίες και άγχος ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Σεξ Ύπνος Κανονικές φυσιολογικές παράμετροι Τροφή και πόση Οξυγόνο Εικόνα 1 Ιεραρχία ανθρώπινων αναγκών κατά Maslow 20
ΣΥΝΕΔΡΙΑ 2.2 Σημείωση 2 Ιεραρχία κατά Maslow (διαφάνεια 18) ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ Ανάληψη ευθύνης για την συνεχή προσωπική εκπαίδευση Επιτυχής διαπραγμάτευση της μετάβασης από εκπαιδευόμενος σε ειδικευμένος Εύρεση τρόπων που προάγουν την επαγγελματική ικανοποίηση Ανακάλυψη, διαλογή και επιδίωξη ενασχόλησης με προσωπικά ενδιαφέροντα Συναίσθηση του συνολικού σκοπού, της αξίας, της κατεύθυνσης ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ Αίσθηση άνεσης και όχι καταπίεσης στον ρόλο του εκπαιδευόμενου Να μπορει να χρησιμοποιεί τον ευατό του στην διαβούλευση: μέθοδος Balint Ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής Μη εθισμός στον εξιδανικευμένο ιατρικό ρόλο Αποδέχεται την αβεβαιότητα, ανεπάρκεια, περιστασιακή αποτυχία Διαλλακτικότητα και οργάνωση του εκπαιδευτικού προγράμματος Κλινικά ενημερωμένος βάσει των τελευταίων εξελίξεων Αναγνώριση των προσωπικών ορίων και δυνατοτήτων Να μπορεί να συμβουλεύει,προκαλεί,και κρίνει εποικοδομητικά τον Εκπαιδευτή Συνείδηση των «μεταφερόμενων στοιχείων» στη σχέση εκπαιδευόμενου/εκπαιδευτή ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Δίψα για καινοτόμες ιδέες και εμπειρίες Προθυμία να αναγνωρίσεις και να κατευθύνεις τις προσωπικές σου ανάγκες και κίνητρα Ενδιαφέρον για θέματα όπως συμβουλευτικές ικανότητες, σχέση ιατρού-ασθενή Αποδοχή της κριτικής και του επαίνου Να προσελκύει ασθενείς οι οποίοι τον ακολουθούν στην ιατρική πορεία του Αυτοπεποίθηση που να ναι ανεξάρτητη από την αποδοχή του εκπαιδευτή ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ Αποδοχή και συνεισφορά από και προς την ομάδα ΠΦΥ Εμπλέκει μέλη άλλων ομάδων με τον κατάλληλο τρόπο Επιθυμία ανάληψης ευθυνών, ικανότητα διαχείρισης καταστάσεων Να διαγιγνώσκει και να πραγματεύεται ψυχοκοινωνικά προβλήματα Αναγνώριση και θεραπεία κλινικών «τυφλών σημείων» Να χειρίζεται με επάρκεια άτυπες εκδηλώσεις και ήπιες νόσους Δεσμός με τον εκπαιδευτή ΑΣΦΑΛΕΙΑ Διαθεσιμότητα του εκπαιδευτή για βοήθεια και υποστήριξη Ικανότητα και επιθυμία αναζήτησης βοήθειας Διαθεσιμότητα εκπαιδευτικού υλικού Ικανότητα διαχείρισης επειγόντων και οξέων παθολογικών καταστάσεων Βασικές κλινικές γνώσεις και δεξιότητες ΕΠΙΒΙΩΣΗ Πρόγραμμα,, χρονοδιάγραμμα Προσωπικό δωμάτιο, γραφείο, εξοπλισμός Γνώση συνταγογράφησης, έκδοσης πιστοποιητικών, υπηρεσιών, τοπικής γεωγραφίας, κλπ Απαλλαγή από άγχη Εικόνα 2 Ιεραρχία εκπαιδευτικών προτεραιοτήτων Η εσωτερική ατζέντα 21
ΣΥΝΕΔΡΙΑ 2 Σημείωση 3 Αξιολόγηση Θέματα στον σχεδιασμό test Θεωρητικές Έννοιες κάποιες προσωπικές σκέψεις Βασικό υπόβαθρο Καθορισμός του κριτηρίου Αν πρόκειται για τελική αξιολόγηση (πχ επαρκής/ανεπαρκής),τότε ο εξεταστής πρέπει να καθορίσει το κριτήριο. Αυτό είναι εφικτό καθορίζοντας τον αριθμό/αναλογία των υποψηφίων που θα θεωρηθούν επαρκείς (peer referencing) ή καθορίζοντας ένα συγκεκριμένο κριτήριο βάσει του οποίου θα κριθεί η επάρκεια του εξεταζόμενου (κριτήριο αξιολόγησης). Η αποτυχία/επιτυχία των υποψήφιων καθορίζεται με πολλαπλούς τρόπους, αλλά συνήθως εμπλέκεται μια εξειδικευμένη ομάδα που ορίζεται από την επιτροπή αξιολόγησης. Αυτή η ομάδα πρέπει να είναι καταρτισμένη στον τομέα στον οποίο καλούνται οι υποψήφιοι να εξεταστούν (πχ γενικοί γιατροί πρέπει να εξετάζουν γενικούς γιατρούς και έμπειρη (πχ στην ψυχομετρική). Τεστ συνολικής επάρκειας Μία εξέταση που θα μπορούσε να ελέγξει πολλά πεδία ταυτοχρόνως, θα παρουσίαζε αξιοσημείωτα πλεονεκτήματα όσον αφορά το κόστος και την δαπάνη χρόνου. Δυστυχώς όμως τέτοιου είδους αξιολογήσεις είναι πολύπλοκες, ειδικά όταν αναφέρονται σε έναν τομέα σύνθετο όπως είναι για παράδειγμα οι εξετάσεις για την λήψη ιατρικής ειδικότητας. Η εγκυρότητα και αξιοπιστία σε έναν τομέα μπορεί να συνοδεύεται από έλλειψη αξιοπιστίας σε έναν άλλον. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μία μέθοδος που θα βασίζεται στις καθημερινές δραστηριότητες του υποψήφιου στον χώρο εργασίας, όπως για παράδειγμα οι δεξιότητες συμβουλευτικής που επιδεικνύει κατά την άσκηση της γενικής ιατρικής. Μέθοδοι όπως η μαγνητοσκόπηση ή η προσομοίωση ασθενών βρίσκονται υπό ανάπτυξη, όμως καλύπτουν ένα μέρος μόνο των κλινικών πεδίων. Η συνεχής παρατήρηση της απόδοσης στον χώρο εργασίας είναι περισσότερο έγκυρη, αλλά πιθανόν λιγότερο αξιόπιστη. Η πολυπλοκότητα της ειδικότητας «Η Γενική/Οικογενειακή Ιατρική αποτελεί το σημείο πρώτης επαφής του ασθενή με το σύστημα υγείας, παρέχοντας χωρίς όρια πρόσβαση σε όλους ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου ή άλλων χαρακτηριστικών». Αυτό είναι το πρώτο χαρακτηριστικό του Ευρωπαϊκού ορισμού που ενσωματώνει την πολυπλοκότητα της εργασίας του γενικού ιατρού. Στον σχεδιασμό μιας οποιασδήποτε φόρμας αξιολόγησης, αυτό θα πρέπει να ληφθεί υπόψη. Είναι σημαντικό κάποιες βασικές δεξιότητες/γνώσεις να μπορούν να ερωτηθούν σε κάθε υποψήφιο και σε κάθε χρονική στιγμή, χωρίς όμως αυτό να μπορεί να πραγματοποιηθεί για όλους τους τομείς.. Αυτό αποτελεί και μία από τις προκλήσεις για τους εξεταστές. Θα πρέπει κάθε υποψήφιος να μπορεί να είναι σε θέση 22
να αναδείξει τις δεξιότητές του διαγιγνώσκοντας την καρδιακή ανεπάρκεια; Αυτή η γνώση αφορά μόνο τους ενήλικες ή και τα παιδιά; Μπορεί η ικανότητα διάγνωσης της καρδιακής ανεπάρκειας στον ενήλικα να προϋποθέτει και την ικανότητα διάγνωσης και στο νεογέννητο; Ταιριάζοντας την μέθοδο με τον σκοπό Αναπτύσσοντας την διαδικασία αξιολόγησης, οι εξεταστές θα πρέπει να γνωρίζουν τι εργαλεία αξιολόγησης θα χρησιμοποιήσουν. Συχνά χρησιμοποιούνται μέθοδοι λόγω παράδοσης ή θεσμών και όχι βάσει της επάρκειας της μεθόδου. Για παράδειγμα, στη Βρετανία για να εκδοθεί το δίπλωμα οδήγησης υπάρχει μία γραπτή αξιολόγηση και μια πρακτική εξέταση. Έχει νόημα η γραπτή εξέταση στην εξασφάλιση της ασφάλειας των άλλων οδηγών; Μήπως η καλή γνώση των οδικών σημάτων συνεπάγεται και την κατάλληλη οδική συμπεριφορά; Μήπως εξοικονομείται χρόνος από την δαπανηρή πρακτική εξέταση; Μήπως έτσι περιορίζεται ο αριθμός των επιτυχόντων; ολοι οι λόγοι είναι θεμιτοί, αλλά το σημαντικό είναι να γνωρίζει κανείς ποιος είναι ο σκοπός της εξέτασης, ούτως ώστε να δομηθεί το κατάλληλο τεστ. Προβλήματα στον σχεδιασμό της εξέτασης Μια άλλη πλευρά που πρέπει να λάβουμε υπόψη, είναι τι θα μας καθορίζει η εξέταση. Θα μας καθορίζει το αν κριτήριο επάρκειας επετεύχθη (δηλαδή αν πέρασε ή κόπηκε ο υποψήφιος); Εναλλακτικά θα μπορούσε να καθορίσει τους 10 πρώτους επιτυχόντες, ή να διαχωρίσει τους επιτυχόντες με επάρκεια από εκείνους με διάκριση. Ένα άλλο πρόβλημα που προκύπτει με τους επαγγελματίες υγείας είναι σε τι βαθμό η ασφάλεια καθορίζει το αποτέλεσμα. Αν κάποιος υποψήφιος τα πάει πολύ καλά γενικά αλλά σε μία απάντηση που δίνει προτείνει μία μέθοδο η οποία θα οδηγήσει σε θάνατο τον ασθενή, θα πρέπει να θεωρηθεί απορριπτέος στην εξέταση. Αν κάποιος υποψήφιος έχει απαντήσει μόλις και μετά βίας επαρκώς αλλά δεν έχει κάνει το μοιραίο λάθος; Αν ένας υποψήφιος επιδεικνύει άριστη γνώση αλλά δεν είναι ικανός να επικοινωνήσει; Θα έπρεπε να εξετάζονται διαπροσωπικές επικοινωνιακές δεξιότητες ή να περιλαμβάνεται μέρος αυτών στα εκπαιδευτικά προγράμματα; (στοιχεία δείχνουν πως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει). Τελικά για την γενική ιατρική μπορούμε να εξετάσουμε όλα τα επιμέρους κλινικά πεδία δερματολογία, οφθαλμολογία, καρδιολογία ή μπορούμε να υποθέσουμε ότι η επάρκεια σε έναν τομέα προϋποθέτει την επάρκεια και στους άλλους τομείς; Η γνώση, οι δεξιότητες (ιατρικές, διαπροσωπικές), μπορούν να ανιχνευθούν με διάφορους τρόπους χρησιμοποιώντας διάφορα εργαλεία αξιολόγησης τα οποία διασφαλίζουν την κάλυψη των κυριότερων τομέων. Για την γενική ιατρική θα πρέπει να θυμόμαστε τον σύνθετο ρόλο μας, την ολιστική προσέγγιση και να διασφαλίζουμε την ικανότητα αξιολόγησης των μεθόδων που χρησιμοποιούμε σε όλους τους τομείς. Καθηγητής Justin Allen, Απρίλιος 2008 23
ΣΥΝΕΔΡΙΑ 2 Σημείωση 4 Ορολογία αξιολόγησης Λεξιλόγιο Αυτός είναι ένας κατάλογος ιδιαίτερων (personal) ορισμών εργασίας των όρων που συχνά χρησιμοποιούνται σε αυτήν την αξιολόγηση. Εδώ καθορίζονται με πολύ απλό τρόπο, και υπάρχουν πολλοί υπότιτλοι για κάποιους από αυτούς. Αυτό από μόνο του είναι ένα πεδίο μελέτης. Θα πρέπει επίσης να λάβετε υπόψη σας πως εάν συναθροιζόντουσαν δυο εμπειρογνώμονες αυτής της αξιολόγησης, θα υπήρχαν τουλάχιστον τρεις γνώμες αναφορικά με τους ορισμούς αυτών των λέξεων!. Ο κατάλογος αποτελείται από τους πιο σημαντικούς όρους στο πεδίο της αξιολόγησης, τους οποίους χρειάζεται να κατανοήσετε. Παρέχεται ως βοήθημα μνήμης, για να παρακινήσει σε περαιτέρω μελέτη και δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως οριστικός κατάλογος Βασικοί όροι (όροι κλειδιά) Αποτίμηση Αποδεκτά κριτήρια απόδοσης Εφαρμοσμένο τεστ γνώσεων (ΑΚΤ) Αξιολόγηση Συνήθως απευθύνεται σε μια διαδικασία ενδιάμεσης αξιολόγησης η οποία εφαρμόζεται στο χώρο εργασίας με σαφή σκοπό παραγωγής προσωπικής ανάπτυξης στον τομέα της δραστηριότητας που είναι υπό αξιολόγηση Μια μέθοδος καθορισμένου πεδίου η οποία αποδέχεται την τρέχουσα αποδεκτή συμπεριφορά και εφαρμόζει μοντέλα εντός της επαγγελματικής ομάδας ως το πρότυπο το οποίο πρέπει να εφαρμοστεί για την αξιολόγηση των υποψηφίων Μια μορφή αξιολόγησης που βασίζεται στο MCQ κατά το οποίο στους υποψήφιους δίνεται ένα σενάριο σε στάδια με ερωτήσεις στο κάθε στάδιο. Με βάση την απάντηση σε ένα στάδιο ο υποψήφιος μπορεί να καθοδηγήσει διάφορα πεδία (μονοπάτια). Επιπλέον η δοκιμή της γνώσης απαιτεί κλινική αιτιολόγηση και εφαρμογή της γνώσης στη διαχείριση του ασθενή. Μια παραλλαγή του EMQ (βλ. παρακάτω). Η συστηματική συλλογή στοιχείων στην ικανότητα ή στην προετοιμασία ενός ατόμου ώστε να καταστεί δυνατή μια απόφαση που πρέπει να ληφθεί 24
Μέθοδος αξιολόγησης, διαδικασία, εργαλείο, μέσο. Έλεγχος Προσχέδιο (Blueprint) Υπόθεση βασισμένη σε συζήτηση (CBD) Κλινική εξέταση Επάρκεια Κλίμακες εκτίμησης αυτοπεποίθησης Συνεχής αξιολόγηση Συχνά χρησιμοποιούνται ως συνώνυμα αλλά οι μέθοδοι και οι διαδικασίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν πιο σωστά για να περιγράψουν ομάδες αξιολόγησης δραστηριότητας οι οποίες είναι όμοιες, ενώ τα εργαλεία και τα μέσα περιγράφουν συγκεκριμένη αξιολόγηση στοιχείων συλλογής. Μια συστηματική ανασκόπηση ενός πεδίου ιατρικής πρακτικής ώστε να βελτιωθεί η φροντίδα των ασθενών/απόδοση γιατρών στο συγκεκριμένο πεδίο πρακτικής Σε αυτό το πλαίσιο, το προσχέδιο είναι ένα συνολικό πλάνο εξέτασης το οποίο περιλαμβάνει όλες τις μεθόδους δοκιμασίας, τα περιεχόμενα, τα χρονοδιαγράμματα (timings) και τις συχνότητες της δοκιμασίας για να διαβεβαιωθεί ότι τα αποτελέσματα της διδακτέας ύλης (μαθημάτων) έχουν αξιολογηθεί επαρκώς Ένα από τα στοιχεία του WBA- μια δομημένη και βαθμολογούμενη συζήτηση ανάμεσα στον εκπαιδευτή και τον εκπαιδευόμενο σχετικά με μια υπόθεση Μια εξέταση η οποία διερευνά τις κλινικές ικανότητες οι οποίες απαιτούνται ώστε να παρασχεθεί φροντίδα στον ασθενή στον τομέα που βρίσκεται υπό έλεγχο. Χρησιμοποιώντας την ονοματολογία Μίλερ ΔΕΙΧΝΕΙ ΠΩΣαποδεικνύει την ικανότητα εφαρμογής γνώσεων και δεξιοτήτων σ ένα περιβάλλον δοκιμής Αυτές (οι κλίμακες) χρησιμοποιούνται στην αυτοαξιολόγηση των εκπαιδευτικών αναγκών. Αποτελούνται από μεγάλους άμεσους καταλόγους ειδών αναφορικά με τα οποία ζητείται από τον χρήστη να δώσει ένα αριθμητικό σκορ από 0 έως 5. Αυτό στη συνέχεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε από τον εκπαιδευόμενο μόνο του, είτε μαζί με τον εκπαιδευτή του, για να αναπτυχθεί ένα σχέδιο εκπαίδευσης. Κάθε είδος αξιολόγησης είτε διαπλαστική είτε αθροιστική, η οποία συμβαίνει επαναλαμβανόμενη στο χρόνο, για παράδειγμα στον εργασιακό χώρο. 25
Βασιζόμενη στο κριτήριο Κριτική ανάγνωση Κατώφλι (Cut off) Άμεση παρατήρηση των διαδικαστικών δεξιοτήτων (DOPS) Τομείς Τελικό σημείο Ερώτηση ανάπτυξης Εκτίμηση Μια διαδικασία αναφοράς των προτύπων της μεθόδου αξιολόγησης ώστε να συμφωνούν τα αποτελέσματα του προγράμματος σπουδών. Αν το πρόγραμμα σπουδών υποδηλώνει πως όλοι οι μαθητές πρέπει να αποδείξουν την ικανότητα να πραγματοποιήσουν καρδιοπνευμονική ανάταξη τότε οποιοσδήποτε δεν είναι ικανός να το αποδείξει αυτό αποτυγχάνει Ανάγνωση και έκθεση (αναφορά) και/ή συζήτηση σε κλινικό άρθρο σε έναν επιβλέποντα ή σε ομάδα συναδέλφων. Το σκορ με το οποίο ο υποψήφιος είτε προβιβάζεται είτε αποτυγχάνει Ένα από τα στοιχεία του WBA- ένας υποψήφιος παρατηρείται από έναν επόπτη, όταν κάνει κάποια πρακτική (κλινική) διαδικασία πχ λήψη αίματος, εξέταση κοιλιάς. Ο αρμόδιος φορέας ο οποίος είναι υπεύθυνος για την εξέταση και μπορεί να δρα ως παρατηρητής, θα ορίσει ποιες διαδικασίες, πόσο συχνά πρέπει να παρατηρηθούν, μέχρι ένας υποψήφιος να καταστεί ικανός Όρος που απευθύνεται στα πεδία της πρακτικής και των ικανοτήτων που αξιολογούνται Κάθε αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε κατά την ολοκλήρωση ενός εκπαιδευτικού προγράμματος ή την τοποθέτηση, μπορεί να είναι είτε διαπλαστική είτε αθροιστική Ένα παραδοσιακό τμήμα πολλών δημόσιων εξετάσεων, κατά το οποίο απαντώνται ερωτήσεις με τη μορφή έκθεσης, με κάποια μορφή χρονικών περιορισμών (για παράδειγμα η συμπλήρωση τριών ερωτήσεων σε τρεις ώρες) Συχνά χρησιμοποιείται ως συνώνυμο της αξιολόγησης, ιδιαίτερα στο χώρο εργασίας. Ωστόσο στην ιατρική εκπαίδευση περιορίζεται περισσότερο σε μια εξέταση της διαδικασίας παρά του ατόμου. Έτσι μια σειρά μαθημάτων υπόκεινται σε εκτίμηση και οι συμμετέχοντες σε αξιολόγηση. 26