3rd International Rhodes Tourism Forum ιαχείριση της αλλαγής στους τουριστικούς προορισµούς: Στρατηγικές & ράσεις ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΟΡΙΣΜΩΝ ENVIRONMENTAL MANAGEMENT IN TOURISM DESTINATIONS Γιάννης Μιχαηλίδης Γ. ιευθυντής Hospitality & Tourism Consulting
1. ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 2. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΟΡΙΣΜΩΝ 3. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ/ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
Ποια είναι η σχέση της Προστασίας του Φυσικού Περιβάλλοντος µε τον Τουρισµό ; Το Φυσικό Περιβάλλον αποτελεί το σηµαντικότερο µέρος του τουριστικού προϊόντος. Είναι αυτό που στηρίζει την ανταγωνιστικότητα πολλών τουριστικών προορισµών. Η τουριστική βιοµηχανία επιβαρύνει το φυσικό περιβάλλον.
Μόδα ή Ανάγκη ; Πράσινα Βραβεία ΜΜΕ Περιβάλλον Green Design Festival 87% δηλώνει ότι ενδιαφέρεται πολύ ή αρκετά για το περιβάλλον Mοre than Green Περιβάλλον Eταιρική Κοινωνική Ευθύνη Αειφόρος & βιώσιµη ανάπτυξη Πρόγραµµα ανακύκλωσης σε ξενοδοχεία Περιβαλλοντική διαχείριση στο αεροδρόµιο ΕΒ Green Marketing Πράσινος στόλος Rent a car Oι καταναλωτές εκφράζουν επιφυλάξεις για τις προθέσεις των επιχ. που εφαρµόζουν στρατηγικές green marketing Nielsen
Περιβάλλον και Τουρισµός Σήµερα Χαµηλό το ποσοστό των τουριστικών επιχειρήσεων που εφαρµόζουν κάποιο πρόγραµµα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Αισθητή η απουσία των τουριστικών φορέων σε θέµατα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Σηµαντικά προβλήµατα στις τουριστικές επενδύσεις και έλλειψη αυστηρού νοµοθετικού πλαισίου. Προβλήµατα και στο χωροταξικό που άπτονται της προστασίας του περιβάλλοντος. Τεράστια και ίσως ανυπέρβλητα τα προβλήµατα που αφορούν το φυσικό περιβάλλον στους τουριστικούς προορισµούς-ακόµα και στις προστατευόµενες περιοχές.
Περιβαλλοντική ιαχείριση Τουριστικών Προορισµών Συνέργιες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των τοπικών συλλογικών φορέων (ιδιαίτερα των τουριστικών) και της τοπικής κοινωνίας στην εφαρµογή ενεργειών για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος Ενιαίος τουριστικός φορέας ή ένας αυτόνοµος φορέας
Ενέργειες Περιβαλλοντικής ιαχείρισης Προστατευόµενες Περιοχές Εξοικονόµηση Ενέργειας Θαλάσσιο Περιβάλλον Ανακύκλωση Ενηµέρωση Τουριστικών Επιχ. Συµµετοχή σε Επιδοτούµενα Προγράµµατα Χωροταξικό Προστασία ασών Τουριστικές Επενδύσεις Προστασία Χλωρίδας & Πανίδας Προστασία Ακτών Υδάτινοι Πόροι Λειψυδρία Ενηµέρωση επισκεπτών Περιβαλλοντική Εκπαίδευση
Προστασία Ακτών Η έλλειψη καθαριότητας αποτελεί ένα από τα µεγαλύτερα προβλήµατα των ελληνικών ακτών. Αντιµετώπιση : OXI Eιδικά τασάκια τσέπης σε καπνιστές για ασφαλή και πρακτική απόρριψη NAI Κανόνες λειτουργίας των προς ενοικίαση ακτών Τοπική Αυτοδιοίκηση Επιµόρφωση από τοπικό φορέα
Προστασία ασών Πυρκαγιές Η Μεσόγειος βρίσκεται στις πρώτες θέσεις των πιο επικίνδυνων περιοχών στο κόσµο Κλιµατικές αλλαγές & αλλαγές στη χρήση γης ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Καταστροφή φυσικού περιβάλλοντος Πιθανή καταστροφή πολιτιστικού µνηµείου Μερική/ολική αποχώρηση επισκεπτών Βραχυπρόθεσµη/µεσοπρόθεσµη/ µακροπρόθεσµη µείωση επισκεπτών (ανάλογα την έκταση του συµβάντος και τη «συµβολή» των ΜΜΕ) ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ιαχείριση Κρίσεων Ενέργειες για την Προστασία των δασών (τεχνολογία, ενηµέρωση, διαχείριση, σχέδιο ετοιµότητας, εκπαίδευση κτλ.)
Case Study Kelowna,BC Canada University of Victoria (Hystad, Keller) Πυρκαγιά σε τουριστικό θέρετρο καταστράφηκαν 240 σπίτια και καταλύµατα, και το ορεινό πάρκο ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ & ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧ. Μόνο το 30% των τουριστικών επιχ. γνώριζαν το σχέδιο αντιµετώπισης, µόνο 5% από αυτές ανταποκρίθηκε, ένα 26% είχε δηµιουργήσει δικό του σχεδιασµό για την αντιµετώπιση πυρκαγιάς και µόνο το 4% θεωρούσε την πυρκαγιά ως πιθανή καταστροφική απειλή. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Κατά τη διάρκεια του συµβάντος υπήρξε 40% (µ.ο) µείωση εσόδων και η µείωση συνεχίστηκε για τους επόµενους 2 µήνες µε µ.ο. 15-20% που οφείλεται κυρίως στη δηµοσιότητα Οι επιχ. εστίασης είχαν τη πιο γρήγορη ανάρρωση και τα µικρά καταλύµατα παρουσίασαν τη µεγαλύτερη οικονοµική ζηµιά Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ Regional Tourism Authority Ανάπτυξη και εφαρµογή νέου σχεδίου αντιµετώπισης Επιµόρφωση τουριστικών επιχ. για το σχέδιο αντιµετώπισης και ετοιµότητας Επιµόρφωση επισκεπτών και κοινωνίας για την προστασία των δασών
Τουριστικές Επενδύσεις ηµόσιος τοµέας Η περίπτωση της Νάξου Ιδιωτικός τοµέας Cavo Sidero Kρήτη Σχόλιο Ανάπτυξη χωρίς καµία επιβάρυνση στο περιβάλλον δεν γίνεται. Οι καιροί επιβάλλουν οι τουριστικές επενδύσεις να πιστοποιούν έµπρακτα, όχι µόνο τον περιορισµό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αλλά και την περιβαλλοντική τους ευαισθησία µε συγκεκριµένο σχέδιο και ενέργειες.
Οφέλη Εφαρµογής Περιβαλλοντικής ιαχείρισης Τουριστικών Προορισµών Προστασία, διατήρηση και βελτίωση του φυσικού περιβάλλοντος τουριστικό προϊόν Απόκτηση σηµαντικού συγκριτικού πλεονεκτήµατος Σηµαντική αύξηση στην αναγνωρισιµότητα του προορισµού στον ελληνικό και παγκόσµιο τουριστικό χάρτη δηµοσιότητα Βελτίωση της εικόνας/image του προορισµού Πολλαπλά οφέλη από προβολή και word of mouth Αποτελεσµατικότερη προβολή και ανάπτυξη των εναλλακτικών µορφών τουρισµού που σχετίζονται άµεσα µε το φυσικό περιβάλλον
Το παράδειγµα του Abruzzo - Iταλία Αυτόνοµος Φορέας ανέλαβε την αναδιοργάνωση του προορισµού µετά την ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη. Ενέργειες υποδοµή: Ξενοδοχειακές µονάδες εντεταγµένες αισθητικά στο περιβάλλον 10 γραφεία ενηµέρωσης, 1000 εθελοντές κάθε χρόνο 60 επιστηµονικές έρευνες έχουν γίνει ή βρίσκονται σε εξέλιξη 150 οικοτουριστικές διαδροµές στον εθνικό δρυµό 120 εξειδικευµένοι συνεργάτες Σήµερα η περιοχή προσελκύει 2,000,000 επισκέπτες ετησίως Νew Forest, UK 2007 Responsible Tourism Award Επισκέπτες, Τοπική Κοινωνία, Τουριστικές Επιχ. και όλοι οι φορείς που εµπλέκονται µε τον τουρισµό
Σήµερα κανένας τουριστικός προορισµός στην Ελλάδα δεν εφαρµόζει κάποιο πρόγραµµα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Στο ΕΣΠΑ, το επιχειρησιακό πρόγραµµα «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» έχει συνολικό προϋπολογισµό 2,7 δισ. ευρώ Πρόσφατα ανακοινώθηκε το πιλοτικό πρόγραµµα «Πράσινη Ζωή στην Πόλη» ύψους 100 εκ. ευρώ για την Αθήνα
Περιβαλλοντική ιαχείριση σε Τουριστικές Επιχειρήσεις Επιλογή µεµονωµένων ενεργειών εσωτερικά από την εταιρεία (πχ ανακύκλωση, χρήση φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων κτλ.) Πιστοποίηση Περιβαλλοντικής ιαχείρισης ISO 14001 Ecolabel Ένταξη σε προγράµµατα διεθνών φορέων
Σύστηµα Περιβαλλοντικής ιαχείρισης κατά ISO 14001 ιεθνές πρότυπο που ορίζει τις απαιτήσεις για ένα σύστηµα Περιβαλλοντικής ιαχείρισης σε µια εταιρεία Πεδίο εφαρµογής: Ξενοδοχεία και εταιρείες παροχής τουριστικών υπηρεσιών) Περιλαµβάνει: Καθορισµό Περιβαλλοντικής Πολιτικής,διαδικασίες, στόχους της επιχείρησης σε σχέση µε το περιβάλλον κτλ. Εκτιµάται ότι περίπου 23.000 ξενοδοχειακές επιχειρήσεις παγκοσµίως εφαρµόζουν ΣΠ κατά ISO 14001. Πολύ περιορισµένη χρήση στον ελληνικό τουριστικό χώρο. Σύµφωνα µε έρευνα του ιεθνούς Οργανισµού Τυποποίησης ένα µεγάλο ποσοστό ξενοδοχείων δεν έχει επιδιώξει οι ενέργειες που εφαρµόζει να προσδίδουν τα αναµενόµενα οφέλη.
Το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήµα - Ecolabel Στην παρούσα φάση αφορά καταλύµατα και camping. Σκοπός: ο περιορισµός των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη λειτουργία των τουριστικών καταλυµάτων. Στόχος: να βοηθήσει τους Ευρωπαίους καταναλωτές να διακρίνουν τα πιο φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα και υπηρεσίες. Περιλαµβάνει περίπου 70 υποχρεωτικά κριτήρια και άλλα περίπου 70 80 προαιρετικά. Σήµερα ΜΟΝΟ 5 (!) ξενοδοχειακά καταλύµατα έχουν πάρει το οικολογικό σήµα στην Ελλάδα. Οι κανονισµοί που το διέπουν αποτελούν ιδιαίτερα σηµαντικό εργαλείο στο σχεδιασµό νέων ξενοδοχειακών συγκροτηµάτων. Επίσηµος φορέας Πιστοποίησης Ανώτατο Συµβούλιο Απονοµής Οικολογικού Σήµατος - ΥΠΕΧΩ Ε Πληροφορίες στο www.minenv.gr Ευρωπαϊκή Κοινότητα www.eco-label.com
Ένταξη σε προγράµµατα διεθνών φορέων/οργανισµών Πάνω από 30 φορείς /οργανισµοί παρέχουν οικολογικά σήµατα και προγράµµατα περιβαλλοντικής διαχείρισης στον τουριστικό τοµέα. Πεδίο εφαρµογής: Ξενοδοχεία, συνεδριακά κέντρα, εστιατόρια, ταξιδιωτικά γραφεία,οργανωτές συνεδρίων. Προσοχή στην επιλογή του φορέα Kριτήρια επιλογής Κριτήρια ένταξης Αριθµός µελών Αναγνωρισιµότητα φορέα Ενέργειες προώθησης των µελών
Συµπέρασµα Η περιβαλλοντική ευαισθησία/πιστοποίηση θα πρέπει να είναι ενταγµένη στο στρατηγικό επιχειρησιακό πλάνο, ώστε τα οφέλη προβολής να έρχονται ως φυσική συνέπεια (όχι αυτοσκοπός). Η προστασία του περιβάλλοντος για την τουριστική βιοµηχανία δεν εντάσσεται στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Αποτελεί διασφάλιση και βελτίωση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος.
Περιβαλλοντικές Τάσεις Επισκεπτών και Τουριστικών Επαγγελµατιών Association of Corporate Travel Executives Επαγγελµατικά ταξίδια. Το 70% δήλωσε ότι χρησιµοποιεί ηλεκτρονικές σελίδες για την κράτηση ενός ταξιδιού ώστε να έχει τη δυνατότητα εύρεσης «φιλικών» προς το περιβάλλον επιχειρήσεων. Τα Green Meetings (η εφαρµογή φιλικά περιβαλλοντικών πρακτικών σε όλα τα στάδια υλοποίησης του συνεδρίου) αποκτούν όλο και µεγαλύτερο µερίδιο στην αγορά. Σύµφωνα µε έρευνες στην Γερµανία το 42% των τουριστών προτιµούν καταλύµατα πιστοποιηµένα µε οικολογικά σήµατα Έρευνα της Travel Industry Association Αµερική 2007 Το 54% των ερωτηθέντων δήλωσε πως θα επέλεγε ένα ξενοδοχείο ή ένα resort εφόσον γνώριζε για την περιβαλλοντική πολιτική του. Παρεµφερή ποσοστά για επιλογή αεροπορικών εισιτηρίων (µείωση των εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα) εταιρείες ενοικιάσεως αυτοκινήτων (που προσφέρουν υβριδικά αυτοκίνητα) κτλ. Έρευνα IMEX 2007 Το 75% των meeting planners δήλωσαν ότι η εταιρική ευθύνη σε θέµατα περιβάλλοντος θα αυξηθεί και ποσοστό 42% δήλωσε ότι οι φιλικές περιβαλλοντικά πρακτικές παίζουν σηµαντικό ρόλο στην επιλογή συνεργατών.
Σηµαντικότερα Οφέλη Περιβαλλοντικής ιαχείρισης Τουριστικών Επιχ. Μείωση σε λειτουργικά κόστη από την εφαρµογή του προγράµµατος. Σηµαντικά οφέλη σε θέµατα εικόνας και προβολής της επιχείρησης Συµµετοχή /Υποψηφιότητα σε βραβεία πολλαπλά οφέλη προβολής Πχ. Πανελλήνιος Σύνδεσµος Επιχειρήσεων Προστασίας Περιβάλλοντος - οι βραβευθέντες µετέχουν και στα ευρωπαϊκά βραβεία, Βραβεία περιβαλλοντικής διαχείρισης που οργανώνει η ΙΜΕΧ τα τελευταία χρόνια κτλ. Ανταπόκριση στις νέες τάσεις-ανάγκες των ταξιδιωτών και των συνεργατών πελατών (Β2Β).